روح الله بهرامی

روح الله بهرامی

مدرک تحصیلی: دانشیار گروه تاریخ دانشگاه رازی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۴۶ مورد.
۲۱.

بازتاب جایگاه اجتماعی زنان عصر پهلوی اول در روزنامه اطلاعات(1306 تا 1320ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 59-98

کلید واژه ها: عصر پهلوی اول زنان جایگاه اجتماعی روزنامه اطلاعات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۷۳ تعداد دانلود : ۷۵۵
سیاست های فرهنگی و اجتماعی عصر پهلوی اول براساس اراده ی طراحان آن، به هدف تغییر جامعه ی سنتی ایران به جامعه ی مدرن بود و زنان به عنوان بخش مهمی از جامعه ی سنتی ایران، بیش از سایر اقشار جامعه در معرض این سیاست ها قرار داشتند. مطابق طراحی های کارگزاران فرهنگی و سیاسی جامعه، زنان می بایستی از نظر تربیتی، آموزشی، اجتماعی و ظاهری تغییر می یافتند. با توجه به نقش و جایگاه نهاد خانواده در ایران، این تغییرات در موقعیت زنان می توانست کل جامعه را تحت تأثیر خود قرار دهد. تغییرات ناشی از سیاست های فرهنگی حکومت پهلوی در جامعه ی زنان، باعث تغییراتی در جایگاه و موقعیت زنان گردید و نسلی متفاوت از نسل پیش از عصر پهلوی را شکل داد. روزنامه اطلاعات در محدوده زمانی 1306-1320ش، در مقالات و گزارش های متعددی به موضوع زنان پرداخته که می توان تغییر فرهنگی و اجتماعی جامعه را در آن ردیابی کرد. در این پژوهش، با رویکرد تحلیل محتوا، جایگاه اجتماعی زنان عصر پهلوی اول، براساس محتوای مقالات مرتبط با زنان در روزنامه اطلاعات ، بررسی شده است. یافته پژوهش نشان داده است که تغییر فرهنگی زنان در جهت حضور در جامعه(اجتماعی شدن) و واکنش های پدیدآمده نسبت به تغییر ارتقاء جایگاه زنان، در فرآیند گفتمان سازی این روزنامه بازتاب یافته است.
۲۲.

جنبش وُصفا (بررسی جنبش غُلاّت شیعی عراق در عهد خلافت هشام بن عبدالملک و امارت خالدبن عبدالله القسری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال هفتم زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲۳

کلید واژه ها: شیعه امویان هشام بن عبدالملک جنبش های غالی بیان بن سمعان مغیرة بن سعید خالد بن عبدالله القسری

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ تشیع
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ ادیان
تعداد بازدید : ۹۱۳ تعداد دانلود : ۵۹۰
جنبش غلات عراق در عهد خلافت هشام بن عبدالملک یکی از جنبش های سیاسی و فکری است که آثار فراوانی در تاریخ سیاسی و اندیشه های مذهبی غلات بر جای نهاده است. این حرکت به رهبری هفت تن از شیوخ غالی کوفه در سال (119ق) صورت گرفت. از این جنبش در برخی منابع به عنوان «وُصَفا» یاد شده. این جنبش یکی ازمستقل ترین حرکت های تاریخی غلات شیعی است که تقریباً هم زمان با جنبش های پایانی خلافت امویان و قبل از همة آن ها در کوفه آشکار گردید. اما از آن جا که در فضای پر التهاب جریان های آشکار و پنهانی که منجر به سقوط امویان شد صورت گرفت آن چنان مورد توجه قرار نگرفت، به ویژه آن که این حرکت، ماهیتی بدعت آمیز داشت و در بستری از افکار و آراء رازآمیز، سرّی و غالی صورت گرفت. اطلاعات تاریخی و فکری در باب آن روایت ها و اتهام های عقیدتی کفرآمیز به ندرت ثبت شده است. این پژوهش به دنبال آن است که ضمن بررسی چگونگی و چرایی وقوع این حرکت، پیشینة فکری، زمینه های سیاسی ماهیت و خاستگاه اجتماعی این حرکت غالیانه را بررسی نموده و تأثیر اهمّیت آن را در رشد و رواج اندیشه ها ی غلو آمیز نشان دهد.
۲۳.

نفت شاه (نفت شهر) بررسی جغرافیای تاریخی و تکوین شهر نفتی در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 281-313

کلید واژه ها: ایران کرمانشاه نفت نفت شاه نفت شهر شهر نفتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱۳ تعداد دانلود : ۵۳۳
اکتشافات نفتی یکی از مؤلفه های اساسی در شکل گیری شهر در تاریخ جهان معاصر به شمار می آید . یکی از این شهر های نفتی که تا کنون مورد توجه و بررسی علمی قرار نگرفته است نفت شاه در مرز های غربی ایران است . این پژوهش با اتخاذ روش تحلیلی-توصیفی و با بررسی مولفه های مورد نظر برای نخستین بار به چگونگی تاریخ اکتشافات نفتی ، روند تکوین و شکل گیری تاریخی و ساختار شهری نفت شاه (نفت شهر) به عنوان یکی از شهرهای نوبنیاد و مبتنی بر انرژی در تاریخ معاصر ایران می پردازد. نتایج پژوهش نشان داده که نفت و تأسیسات نفتی نقش مهمی در شکل گیری شهر ، ترکیب جمعیتی ، تکوین هویتی ، ساختار و نظام شهری نفت شاه به عنوان شهری نوپدید در حاشیه ی مرزهای غربی ایران و در جنوب غربی کرمانشاه ایفا نموده است. شهری که بقاء و حیات آن تنها به منابع نفتی، انرژی ، انتظام و امنیت مبتنی بر حراست از تاسیسات نفتی استوار بوده است.
۲۴.

تجددخواهی در اندیشه محمدباقر میرزا خسروی کرمانشاهی (تجدد، ادب و سیاست)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۴ 179 - 210

کلید واژه ها: تاریخ قاجار کرمانشاه خسروی کرمانشاهی تجددخواهی ادب سیاست مشروطیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۹ تعداد دانلود : ۵۵۳
محمدباقرمیرزا خسروی معروف به خسروی کرمانشاهی از شاهزادگان دولتشاهی، رجال سیاسی آزادیخواه و ازجمله ادبا، کتاب و دبیران برجسته دیوانی روزگار قاجار بشمار می رود. وی علاوه بر کتابت، دبیری و منشی گری دفتر برخی از حکام و فرمانروایان کرمانشاهان و فارس و مدیریت برخی ادارات دولتی در کرمانشاه عهد قاجار، دارای دانش، آگاهی و فضیلت های اخلاقی و علمی فراوان بود. جایگاه وی به عنوان یکی از شاهزادگان برجسته قاجار و آگاهی اش از اوضاع ایران و جهان او را در متن تحولات جدید در تاریخ ایران عهد قاجار در کرمانشاه قرارداد و به عنوان بازیگری مؤثر و درعین حال معتدل در عرصه رخدادهای مشروطیت در کرمانشاه ایفای نقش نمود. بعلاوه در حوزه ادبی در نظم و نثر آثار بسیار ارزشمند و قابل ستایشی در ادبیات کهن و نوین برجای نهاد که درجای خود بایستی موردبررسی واقع شود، اما آنچه که در این پژوهش موردنظر است رویکرد تجدد خواهانِ و نواندیشی در عرصه ادب و سیاست در حیات تاریخی و اندیشه محمدباقر میرزا خسروی کرمانشاهی است. تأثیرگذاری او درروند تحولات مشروطه خواهی در کرمانشاه و نواندیشی اش در حوزه ادبیات داستانی عصر مشروطه با نگارش نخستین رمان تاریخی ازجمله این رویکرد تجدد خواهانِ سیاسی و ادبی است که موردتوجه قرارگرفته است.
۲۵.

بررسی جنبش و فعالیت های دانشجویان ایرانی در ایتالیا (1340 -1357)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید بهار ۱۳۹۸ شماره ۴۱ (پیاپی ۱۳۱) 27 - 48

کلید واژه ها: ایران ایتالیا کنفدراسیون دانشجویی دانشجویان ایرانی حزب توده کمونیست جبهه ملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۶ تعداد دانلود : ۴۲۶
در آستانه دهه چهل، دانشجویان ایرانی در کشورهای اروپای غربی و آمریکا کنفدراسیونی از گرایش های مختلف از قبیل گرایش به حزب توده، جبهه ملی و جریان های اسلامی جهت سازماندهی برنامه های اعتراضی علیه حکومت پهلوی تشکیل دادند. از جمله این کشورها ایتالیا بود که با گسترش مناسبات فرهنگی با ایران با اعزام تعداد زیادی از دانشجویان ایرانی مواجه بود. نفوذ جریان ها و احزاب چپ مارکسیستی کمونیستی و سوسیالیستی در ایتالیا دانشجویان ایرانیِ ساکن در ایتالیا را تحت تأثیر خود قرار داد. بنیان پژوهش حاضر بر این پرسش است که دانشجویان ایرانیْ در ایتالیا چگونه به فعالیت های سیاسی روی آوردند و چگونه فعالیت های خود را در آنجا و در قالب چه گرایش هایی سازمان دهی کردند؟ دانشجویان از طریق کنفدراسیون جهانیِ محصلین و دانشجویان و با ایجاد سازمان ها و تشکیلات چپ گرایانه و با زمینه های نفوذ حزب توده ایران و ارتباط و نفوذ حزب کمونیست ایتالیا در موقعیت های مناسب به فعالیت علیه حکومت پهلوی می پرداختند. یافته پژوهش نشان داده است که با وجود تمایلات ناسیونالیستی و اسلامی در میان دانشجویان و محصلین ایرانی در ایتالیا، با توجه به حمایت های احزاب کمونیست ایتالیا و نفوذ حزب توده، بسیاری از دانشجویان ایرانی با گرایش های چپ جذب کنفدراسیون شدندو با تشکیل سازمان هاو انجمن های دانشجویی علیه حکومت پهلوی فعالیت می کردند.
۲۶.

پیامبر اسلام(ص) و مدیریت تعالی بخش در اقتصاد سیاسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات اقتصاد سیاسی بین الملل دوره اول پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱ 81-104

کلید واژه ها: اقتصاد سياسي اسلام تعالي بخشي ايدئاليسم عيني گرا پيامبر اسلام (ص)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۰ تعداد دانلود : ۷۱۱
هر جامعه ای اعم از بدوی و مدنی، مبتنی بر یک شکل بندی سیاسی است که برای ماندگاری خود باید از یک ساز و کار اقتصادی بهره مند باشد. این ساز و کار اقتصادی در زمان جاهلی بر استفاده ابزاری از موقعیت جغرافیایی مکه به عنوان یک منطقه استراتژیک تجاری- دینی و نیز اقتصاد قبیله با مولفه هایی چون غارت، غنیمت و... مبتنی بوده است. با ظهور اسلام و تشکیل جامعه اسلامی تحت رهبری حضرت محمد(ص) قابل انتظار است که نظام نوپای وی هم نیازمند بنیان و ساز و کاری اقتصادی بوده و اقتصاد اعراب جاهلی که به صورت و سیرت در وضعیتی بدوی و عمدتاً غیراخلاقی قرار داشت، مورد تأیید اسلام نباشد. وانگهی عبور از این ساختار و جایگزینی آن با نظامی جدید از مبادی و مبانی اقتصادی هم ممکن نبود. لذا تحقیق حاضر به دنبال ارائه چارچوبی روشی برای فهم درست تر از مدیریت پیامبر(ص) در حوزه اقتصاد سیاسی و در رویارویی با اقتصاد سیاسی صدر اسلام است. رفتار مدیریتی پیامبر(ص) در مسیر تعالی بخشی است و ما می توانیم این تعالی بخشی را در مفهوم امروزی ایدئالیسم عینی گرا پی گرفته و قابل فهم نماییم و امروزه نیز به عنوان الگویی قابل قبول در مدیریت اقتصاد سیاسی از آن بهره مند شویم.
۲۷.

بررسی چگونگی تأسیس و توسعه تلگراف خانه های لرستان در عهد ناصری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۱۳) 191 - 212

کلید واژه ها: عصر ناصری لرستان تلگراف میرزا علی اصغرخان تلگرافچی عبدالله میرزا حشمت الدوله

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۹ تعداد دانلود : ۶۹۰
در عصر ناصرالدین شاه قاجار، بهره برداری از الگوهای فنی و تکنولوژیک نوین غرب مورد توجه شخص شاه و کارگزاران سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ایران واقع گردید. یکی از این ابزارهای نوین، تلگراف و تأسیس تلگراف خانه ها بود که به شکل گیری نوع جدیدی از اسناد تاریخی، یعنی اسناد تلگرافی، منجر شد که شامل ثبت و ضبط گزارش های محلی با اشکال جدید و شیوه ارتباطات نوین بود و فصل جدیدی را در روند مطالعات تاریخ معاصر، به ویژه تاریخ محلی، گشود. پژوهش حاضر با  تکیه بر متون، اسناد تاریخی و نسخ خطی با روش توصیفی  تحلیلی، به دنبال پاسخ به این مسائل است که  فرآیند تأسیس و توسعه تلگراف خانه ها در لرستان عهد ناصری چگونه بوده است؟ و تأسیس و توسعه خطوط تلگراف چه تاثیر در روند سیاست تمرکز گرایی عهد ناصری گذاشت؟ یافته های پژوهش نشان داده است که لرستان با طبیعتی کوهستانی و ساکنانی ایلیاتی از ناآرام ترین ولایات ایران تا عهد ناصری بوده است که نفوذ قدرت مرکزی در آن بسیار ناپایدار بود. در عین حال لرستان، از مناطق استراتژیک در مسیر خوزستان به تهران و حلقه ارتباط مهمی، میان مناطق و نواحی غرب ایران به شمار می آمد. با این شرایط، توسعه خطوط تلگراف  تحوّلی مهم در دسترسی قدرت مرکزی به منطقه و تامین امنیت آن در عهد ناصری ایجاد نمود. همچنین تلگراف در شکل گیری و تولید آگاهی و اسناد تاریخی در جامعه شفاهی و عشایری لرستان منابع و اسناد  مهمی را پدید آورد که بسیار حائز اهمیت می باشد.
۲۸.

گفتمان انتقادی و بازتاب شکاف نسلی در رمان های واقع گرای عصر پهلوی دوم (مطالعه ی موردی: نیمه راه بهشت، شراب خام، سگ و زمستان بلند)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 19-47

کلید واژه ها: عصر پهلوی دوم شکاف نسلی رمان های واقع گرا گفتمان انتقادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۸ تعداد دانلود : ۶۲۵
ییکی از وجوه مهمّ رمان های اجتماعی و واقع گرا، بازتاب وضعیت سیاسی و اجتماعی جامعه است. شخصیت-های کنش گر در این رمان ها بازتابی از جامعه هستند و به نمادی از تعارض با جامعه پدیدار می شوند. در عصر پهلوی دوم بسیاری از رمان های اجتماعی و واقع گرا پدید آمدند که به انتقاد از وضعیت سیاسی و اجتماعی موجود پرداخته اند. ازجمله ی این رمان ها، نیمه راه بهشت (1332ش)، شراب خام (1347ش) و سگ و زمستان بلند (1355ش) است که با گفتمانی انتقادی، به انتقاد از تقابل سنّت و تجدّد، روشنفکران سرخورده، نظام اداری و حکومتی و حضور و نفوذ آمریکا در ایران، پرداخته اند و زوایایی از جامعه ی عصر پهلوی دوم را بازنموده اند. مسأله اصلی در این پژوهش، بررسی رمان های مزبور، به شیوه تحلیل محتوا، به هدف تبیین نوع انتقادهایی است که هر یک از این رمان ها از وضعیّت سیاسی، اجتماعی و اداری جامعه داشته اند. یافته ی پژوهش نشان داده است که انتقادهایی که نویسندگان این رمان ها از وضعیّت سیاسی، اجتماعی و اداری جامعه مطرح کرده اند نشان دهنده ی شکافی است که میان نسل های مختلف جامعه و حکومت به وجود آمده است.
۲۹.

تبیین گفتمانِ متناقض جوینی مبتنی بر ردّ و قبول مغول در جلد اوّل تاریخ جهانگشا بر اساس نشانه های(واژگان، صور خیال، عبارات، جملات و اشعار) گفتمان مدار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۲۱)

کلید واژه ها: تحلیل گفتمان عطاملک جوینی تاریخ جهانگشا گفتمان متناقض تقدیرگرایی محافظه کاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۰ تعداد دانلود : ۴۰۶
تاریخ جهانگشای جوینی از جمله کتاب هایی است که در میانه تاریخ و ادبیّات قرارگرفته و این سؤال را در ذهن برمی انگیزد که چرا یک متن تاریخی که باید بر صراحت، منطق و عقل استوار باشد، گاه از روش تاریخ نویسی دور افتاده و شاخصه های متون ادبی، چون ابهام، پوشیدگی و احساس بر آن غالب شده است؟ به دلیل جامعیّت روش تحلیل گفتمانِ فرکلاف در دو محور نظری و عملی، این روش را مبنای پژوهش قرار داده ایم. در این روش، در سه مرحله توصیف، تفسیر و تبیین، تاریخ جهانگشا، مورد تحلیل گفتمانی قرار گرفته است. در بررسی کتاب به این شیوه، بی گمان متن، حرف هایی فراتر از تاریخ و ادبیّات برای گفتن خواهد داشت. یافته های پژوهش حاکی از آن است که در جلد اوّل تاریخ جهانگشا، نشانه هایی( واژگان، استعاره ها، عبارات و جملات و اشعار فارسی و عربی) وجود دارد که گفتمان مدارند و همگی بازتابنده گفتمانِ متناقضِ مورّخ درباره مغولان هستند.گفتمان مورّخ ایدئولوژیک است و ریشه در روح زمانه مؤلّف دارد؛ تقدیرگرایی و جبرانگاری، محافظه کاری و ترس، رستن از عواقب احتمالی، تداوم سنّت فرهنگی، تسلّی خاطر و ... همگی از ارکان شکل دهنده این گفتمان هستند.
۳۰.

موقعیت اجتماعی اهل ذمه در حکومت علی(ع) (35 - 40ه .ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوی سال ۱۲ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 173-193

کلید واژه ها: علی (ع) اهل ذمه موقعیت اجتماعی آزادی های مدنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۶ تعداد دانلود : ۳۳۲
در دوره خلافت علی(ع)، رویکرد حکومت در خصوص نحوه تعامل با شهروندان غیرمسلمان -اهل ذمه- تابعی از اصول دینی و دیدگاههای هیات حاکم در این خصوص بود. با توجه به اهمیت این دوره در تعیین شیوه ها و مواضع بعدی جامعه شیعیان در رابطه با جماعات اهل کتاب، این پرسش اصلی طرح شده که اهل ذمه در حکومت علوی از چه موقعیت اجتماعی برخوردار بوده و وضعیت آنان چه تفاوتی با ادوار خلفای پیشین دارد و علی(ع) به عنوان بنیانگذار رویه های حکمرانی مطلوب در جامعه شیعی در حکومت خویش با آنان چگونه رفتار کرده است؟ یافتههای این پژوهش که مبتنی بر روش توصیفی-تحلیلی است نشان میدهد اهل ذمه در این دوره، نسبت به دوران خلفای راشدین از آزادیهای اجتماعی و مذهبی بیشتری برخوردار و مراسمهای دینی و مذهبی خود را آزادانه اجرا و محدودیتی در این زمینه نداشتند. افزون بر این دولت علوی به مطالبات و حقوق اجتماعی آنان رسیدگی میکرده و اهل ذمه به مانند مسلمانان از وضعیت و منزلت مطلوب اجتماعی برخوردار بودهاند و تنها محدودیت اجتماعی، عدم به کارگیری آنان در اداره امور مسلمین بود و اتخاذ چنین تصمیمات و سیاستی از سوی علی(ع) مبتنی بر آموزههای قرآنی و تاسی از عمل به سیره نبوی بوده است.
۳۱.

راهبردهای اقتصادی حکومت نبوی (ص) در مدینه النبی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات اقتصاد سیاسی بین الملل دوره چهارم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ 307 - 346

کلید واژه ها: اسلام پیامبر (ص) اقتصاد اسلامی مدینه النبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۸ تعداد دانلود : ۲۴۲
با مهاجرت پیامبر (ص) به یثرب، تأسیس ساختار نوین سیاسی و افزایش تعداد مسلمانان، حکومت نوبنیاد مدینه با واقعیت ها و چالش های جدیدی مواجه گردید. یکی از این واقعیت ها حیات اقتصادی جامعه یثرب و لزوم ساماندهی آن بود. بر این اساس، پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی - تبیینی درپی پاسخ به این پرسش است که راهبردهای اقتصادی حکومت نبوی در مدینه النبی برای گذار از اقتصاد جاهلی به اقتصاد اسلامی چگونه و مبتنی بر انجام چه اقداماتی بوده است؟ در واقع هدف این پژوهش، تأمل در سیاست ها، رویکردها و راهبردهای مدیریتی پیامبر (ص) در عرصه اقتصاد و معرفی آن به مثابه الگوی واقعی اقتصاد اسلامی است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که پیامبر (ص) پس از استقرار در مدینه و مواجهه با واقعیت ها و مسائل اقتصادی جامعه اسلامی، تلاش کرد تا راهبردهای اساسی و آینده دولت اسلامی مدینه را در حوزه مناسبات اقتصادی براساس ضرورت ها و واقعیت های ملموس ترسیم کند. این راهبرد از یک سو نشأت گرفته از آموزه های وحیانی و سیره نبوی و از سوی دیگر مبتنی بر ضرورت ها و واقعیت های ناشی از تشکیل حکومت اسلامی، شناخت مؤلفه ها و ظرفیت های مهاجران و انصار و شرایط محیط جدید بود. تلاش در جهت حذف معاملات جاهلی، تعریف و تبیین مفاهیم و مؤلفه های نوین اقتصاد اسلامی، تقویت بنیه اقتصادی مسلمانان و قطع وابستگی آنان به مشرکان و اهل کتاب بخشی از اقدامات حکومت نبوی در این زمینه بود. بر این اساس پیامبر (ص) در تلاش بود تا با ارائه راهکارها و اندیشه های جدید در ساحت اقتصادی به تدریج اقتصادی متمایز از آنچه در شبه جزیره بود، سامان دهد که از آن با عنوان اقتصاد اسلامی می توان یاد کرد.
۳۲.

مواضع یهودیان عراق و شامات در مواجهه با حمله اعراب مسلمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال پنجاه و سوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ 55 - 72

کلید واژه ها: اسلام یهودیان عراق شامات اعراب مسلمان فتوحات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۰ تعداد دانلود : ۳۵۵
با آغاز فتوحات اعراب در منطقه عراق و شامات، زرتشتیان، مسیحیان و یهودیان ساکن در این سرزمین ها، واکنش های متفاوتی نشان دادند. در این پژوهش وضعیت جامعه یهودیان و مواضع ایشان در موقعیت حمله اعراب بررسی شود. براساس یافته های این پژوهش که مبتنی بر رویکرد توصیفی تحلیلی است، یهودیان در زمان فتوحات مسلمانان در مناطق مختلف با توجه به شرایط و موقعیت مکانی، میزان جمعیت مدافع در برابر اعراب و استحکاماتی که در آن سکونت داشته اند، واکنش های مختلفی نشان داده اند، از جمله جنگ، مقاومت در مقابل محاصره طولانی مدت، صلح و همکاری با اعراب. یهودیان در جامعه مسلمانان از نظر موقعیت اجتماعی، کمابیش وضعیت مشابهی همچون مسیحیان داشتند و با پرداخت جزیه به دولت اسلامی به حیات اجتماعی خود ادامه می دادند.
۳۳.

بررسی تعامل دولت مرکزی و حاکمان محلی در دوره پهلوی اول با تأکید بر رویارویی والی پشتکوه (ایلام) و شیخ خزعل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ ایلام دوره ۱۹ بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۵۸ و ۵۹ 57 - 76

کلید واژه ها: دولت مرکزی رضاخان والی پشتکوه شیخ خزعل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۳ تعداد دانلود : ۳۹۸
یکی از مهمترین مسائل تاریخ ایران در دوره های گوناگون، روابط دولت مرکزی با ایلات، حاکمان محلی و کانون های قدرت در گوشه و کنار کشور بوده است. این موضوع با عنایت به اینکه در بخش قابل توجهی از تاریخ ایران، عناصری با خاستگاه ایلی، قدرت و حاکمیت را در اختیار داشته اند، اهمیتی دو چندان می یابد. شکل گیری دولت پهلوی، از این حیث که خاستگاهی غیرایلی داشت و برخوردار از خصلت های بارز نظامی و به شدت تمرکزگرا بود و شعار تجدد و همراهی با تغییر و تحولات نوین دنیا را سر می داد، نقطه عطفی در روابط دولت مرکزی و ایلات و حاکمان محلی به شمار می رود. در این پژوهش با استناد به قراین و شواهد تاریخی، روابط دولت مرکزی با والی پشتکوه و شیخ خزعل در خوزستان، در سال های نخست روی کار آمدن رضاخان، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. یافته های این تحقیق که با روش توصیفی – تحلیلی انجام شده است، نشان می دهد که روابط حاکمان مذکور با دولت مرکزی، عمدتاً ماهیتی تقابل محور داشته است؛ چنانکه دولت مرکزی با هدف بسط اقتدار خود و تمرکز افراطی قدرت و حاکمان محلی نیز در مسیر دفاع از پیشینه و هویت تاریخی و قدرت منطقه ای خویش، به شکل منفرد یا مشترک، از جمله در قالب کمیته ای با عنوان سعادت به رویارویی پرداخته اند. این تقابل، ابعادی سیاسی، نظامی، اجتماعی و خارجی داشته و در نهایت به تحکیم حاکمیت دولت مرکزی و زوال قدرت حاکمان محلی انجامیده است.
۳۴.

نگاه انتقادی رمان «در تلاش معاش» به تغییرات اجتماعی و فرهنگی جامعه عصر پهلوی اول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 45-69

کلید واژه ها: عصر پهلوی اول رمان اجتماعی محمد مسعود رمان «در تلاش معاش» نظام آموزشی نظام اداری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۹ تعداد دانلود : ۲۸۳
در عصر پهلوی اول، بسیاری از برنامه های نوگرایانه دولت، موجب تغییرات اجتماعی و فرهنگی در جامعه ایرانی به ویژه جامعه شهری شد و نوعی دگرگونی اجتماعی را دامن زد. این دگرگونی ها واکنش هایی را نیز به دنبال داشت که بخشی از آن در ادبیات؛ به ویژه رمان های اجتماعیِ انتقادی، بازتاب یافت. رمان اجتماعی «در تلاش معاش»(1312ش) نوشته ی محمد مسعود از نویسندگان مشهور عصر پهلوی، از این نوع رمان هاست که تغییرات اجتماعی و فرهنگی پدید آمده در جامعه را در بروز رفتارهای ناهنجار جوانان این دوره مؤثر دانسته و به انتقاد از نظام آموزشی و اداری موجود پرداخته است. در این پژوهش، به روش تحلیل درونی یا محتوایی، ضمن تبیین زمینه های نگارش رمان های اجتماعی در عصر پهلوی اول، واکنش ها و انتقاداتی که در رمان «در تلاش معاش» به وضعیت اجتماعی و فرهنگی جامعه شده، بررسی شده است. یافته ی پژوهش نشان داده که براساس رمان مزبور، نظام آموزشی عصر پهلوی اول نتوانسته نسلی کارآمد از جوانان را با تخصص-های مورد نیاز جامعه پرورش دهد و اساس ناهنجاری های اجتماعی موجود به شیوه تعلیم و تربیت ناکارآمد مرتبط است.
۳۵.

آموزش و اشتغال زنان و تأثیر آن در رفتارهای واکنشی در جامعه عصر پهلوی دوم (1357-1332ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال دهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۹) 47-73

کلید واژه ها: عصر پهلوی دوم زنان آموزش اشتغال رفتارهای تقابلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۰ تعداد دانلود : ۲۵۷
روند نوسازی در عصر پهلوی دوم از سال 1332ش. با کسب عواید نفتی در سال های پس از آن گسترش بسیاری یافت و ابعاد بیشتری را شامل شد که آموزش، به ویژه آموزش زنان، یکی از مؤلفه های مهم آن بود. نوسازی اقتصادی باعث تحولاتی در امر آموزش و اشتغال زایی زنان شد. آمارها حاکی از روند افزایشی حضور زنان در آموزش و اشتغال بود؛ اما به-دلیل عدم تساوی امکانات در شهرها و روستاها، این امر نمی توانست فراگیر باشد و شامل همه ی زنان نشد. تغییرات اجتماعی متعاقب آن هم باعث تغییر در سبک زندگی و پوشش زنان شد. در این پژوهش، به شیوه ی توصیفی – تحلیلی، حضور زنان در عرصه ی آموزش و ورود آنها به بازار کار و اشتغال در عصر پهلوی دوم (1330- 1357ش.) بررسی شده و چگونگی تأثیر این عوامل در ایجاد تغییراتی در سبک زندگی و تجددگرایی و مقابله ی جامعه و زنان با تعارض پدیدآمده ی حاصل از نوسازی تحلیل شده است. یافته ی پژوهش نشان داده است که بخشی از زنان در این دوره با این که از نظر آموزش و اشتغال در سطح بالاتری از گذشته قرار گرفته بودند، اما سیاست های دولتی را که گرایش به تجددگرایی و سبک زندگی غربی داشت، در تعارض با ارزش های حاکم بر زندگی خود یافتند و در تقابل با آن قرار گرفتند._x000D_ The process of modernization many deployed in the Pahlavi II era since the year 1953, with oil revenues in the years to come and more dimensions included. Economic modernization has led to changes in the education and employment of women .The statistics indicated an increase in the number of women in education and employment but because of the lack of equality of facilities in cities and villages, this could not be general and did not include all the women. Subsequent social changes have also led to changes in lifestyle and coverage of women. In this research, the descriptive –analytical manner, has study the presence of women in the field of education and their entry into the labor market and employment, and how these factors affect in the changes in lifestyle and modernism and confrontation society and women has been analyzed with the emerging conflict arising from modernization. Findings of the research have shown that women in this period, while in education and employment at a higher level than the past were, but government policies that tended to modernity and western lifestyle, in conflict with their life values found and in Confrontation with that had.
۳۶.

نقد و بررسی کتاب تاریخ فرهنگی جهان اسلام (درآمدی برتاریخ فرهنگ و تمدن در دوره اسلامی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال ۲۱ اسفند ۱۴۰۰ شماره ۱۲ (پیاپی ۱۰۰) 259-278
تعداد بازدید : ۳۵۱ تعداد دانلود : ۱۶۱
تدوین و نگارش تاریخ فرهنگی جهان اسلام از سویی نیازمند اشراف بر نظریات و تعاریف فرهنگی، متون ومنابع و نقد و بررسی پیشینه مطالعاتی تاریخ فرهنگی جهان اسلام در حوزه های متعدد فرهنگی و تمدنی آن و از سوی دیگر، نیازمند یک تعریف مشخص و ارائه یک الگوی روشن در فهم مقوله فرهنگ است. تاریخ فرهنگی جهان اسلام به واسطه گستردگی و تنوعی که دارد هنوز بطور جدی مورد توجه قرار نگرفته است. همه نگارش های که بدین مدعا برخاسته اند بخاطر فقدان چنین تعاریف و چارچوب های مشخصی تنها به برخی از زوایای این موضوع پرداخته و از فهم کلیت تاریخ فرهنگی بازمانده اند. این نوشتار با روش توصیفی و تحلیلی به بررسی شکلی و محتوایی کتاب تاریخ فرهنگی جهان اسلام تالیف برومند اعظمی پور پرداخته است. به نظر می رسد، آن چه که در محتوی کتاب مورد توجه نگارنده واقع شده تاریخ فرهنگی و فرهنگ نیست، بلکه تنها بخشی از تاریخ آموزش، ساختار های آموزشی و تاریخ علم در جهان اسلام در دوره مورد نظر بوده است.در نتیجه، نگارنده اثر به دلیل عدم ارائه ی تعریف روشنی از مفهوم تاریخ فرهنگی به رویکرد رایج در نگارش این گونه آثار و اتخاذ نگاه و برداشت متداول از تاریخ علوم و تمدن اسلامی اتکاء دارد. بنابراین تاریخ فرهنگی جهان اسلام به تاریخ علوم و آموزش تقلیل پیدا کرده است.
۳۷.

تکامل خلاق و نظم فناورانه تاریخ واکاوی ره یافت روش شناسی و نگرش تکامل خلاق در اندیشه تاریخ نگاری ویر گوردون چایلد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال بیستم فروردین ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۷۷) 19-38
تعداد بازدید : ۳۴۱ تعداد دانلود : ۴۲۸
ویر گوردون چایلد، باستان شناس و مورخ استرالیاییِ نیمه نخست قرن بیستم، از شخصیت های علمی و خلاق در عرصه مطالعات باستان شناسی و تاریخ است. چایلد با اتخاذ ترکیب روش شناسانه علمی موردنظر خویش در حوزه دانشِ تاریخ و باستان شناسی دیدگاه ها و مفاهیمی خاص در این عرصه تولید کرد که هنوز هم موردتوجه محافل علمیِ باستان شناسانِ پیشاتاریخی و مورخان تاریخ است. این نگرش در کتاب کم حجم، ولی مفید، تاریخ وی بازتاب خاصی پیدا کرده است. کتاب تاریخ، که به نقد و بررسی نظریه های رایج درباره تاریخ و تاریخ نگاری می پردازد، از همان آغاز موردتوجه محافل علمی در جامعه ایران قرار گرفت و تاکنون چندبار ترجمه و به دست چاپ سپرده شده است. در این نوشتار، ضمن بررسی و نقد شکلی و محتوایی ترجمه فارسی اثر مذکور، تلاش می شود که رویکرد علمی و ره یافت روش شناسانه ترکیبی چایلد با تأکید بر نگرش مطلوب و موردنظر وی، مبنی بر تکامل فناورانه و خلاق در نظم تاریخی پسندیده، مورد بررسی و واکاوی قرار گیرد و مؤلفه های اساسی چنین تفسیری از تاریخ را ازدیدگاه ایشان بشناساند.
۳۸.

نقدی بر رویکرد روش شناسی و منطق تحلیلی کتاب اسلام متصوفان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال هجدهم فروردین ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۵۳) 23-43
تعداد بازدید : ۲۶۱ تعداد دانلود : ۲۷۸
اسلام متصوفان عنوان نوشتاری از نویسندۀ تونسی محمد طیب در حوزۀ تحقیقات تصوف و عرفان است. در این جستار، تلاش خواهد شد ضمن مطالعه، بررسی، و معرفی کتاب مذکور، این نوشتار ازلحاظ شکلی و محتوایی با نگرشی انتقادی ارزیابی و نقد و بررسی علمی شود. بنابراین، در این بررسی ضمن نقد ساختار کلی، شیوۀ طراحی، تنظیم، و چاپ اثر، اهداف و مبانی نظری و علمی پژوهش یادشده در مقدمه و متن و محتوای علمی، نتیجه، مستندات و منابع تحقیق مورد نقادی واقع شده است. به علاوه نوع نگرۀ تحقیقاتی و روش شناسی مؤلف و منطق تحلیلی او در پردازش متن و ضعف های علمی و صوری اثر مذکور مورد بحث و بررسی محتوایی و شکلی قرار گرفته است. نگرۀ روش شناختی هرمنیوتیک از اسلام به منزلۀ اسلام صوفیانه، مسئلۀ غفلت از گسترۀ جغرافیایی تصوف و تنوع فکری جریان های صوفیانه و فقدان نگرش انتقادی و تبارشناختی در پی جویی سرچشمه های اندیشۀ صوفیانه و تصور واحد مؤلف از تصوف به مثابۀ شکلی از اسلام «اسلام صوفیانه» از مواردی محتوایی و روشی است که مورد نقادی قرار گرفته است.
۳۹.

جنبش کساحین و اهل الکلاء بررسی جنبش اجتماعی بردگان، زنگیان وموالی بصره در عهدخلافت عبدالمک بن مروان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال سوم زمستان ۱۳۹۲ شماره ۱۲ 7-36

کلید واژه ها: امویان زبیریان عبدالملک مروان حجاج بن یوسف ثقفی عراق بصره کساحین اهل الکلاء زنگیان بردگان موالی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۹ تعداد دانلود : ۳۶۵
تاریخ اقلیت های قومی و اجتماعیِ تابع خلافت اسلامی، از مباحثی است که تاریخ نگاران مسلمان بدان کم تر پرداخته اند. این بخش از زندگی و خواسته های اجتماعی با توجه به رویکرد عربان به تاریخ نگاری اخباری، سیاسی و قبیله ای در تاریخ اسلام به ویژه در عهد امویان، در منابع تاریخ نگاری سده های نخستین بازتاب چندانی نداشته و این کمبود به دشوار شدن کار مورخان و علاقه مندان پژوهش های تاریخی اجتماعی درباره بررسی و چگونگی پیدایی چنین جنبش هایی، انجامیده است. جنبش «کساحین»، «اهل الکلاء» و بردگان، زنگیان و موالی جنوب عراق در عهد خلافت عبدالملک بن مروان، از این دست جنبش های اجتماعی به شمار می رود که در ماجرای روی دادها و جنگ های داخلی مسلمانان در آنزمان فراموش شده و در تاریخ نگاری اسلامی بازتاب فراوانی نداشته است. این مقاله ضمن بررسی اوضاع سیاسی اجتماعی دوره یاد شده برآنست تا جنبشی راکه اقلیت های اجتماعی بردگان، جمعیت زنگیان و سیاه پوستانِ کرانه های رودخانه های بصره و برخی از موالی عراق به راه انداختند بشناساند. بررسی گستره جغرافیای سیاسی، همچنین چگونگی ظهور و زمینه های، اجتماعی، اقتصادی و نحوه ی سرکوب این حرکت بوسیته حجاج بن یوسف ثقفی و ماهیت اجتماعی، چیستی و پی آمدهای این جنبش نیز در این جستار پاسخ می یابد.
۴۰.

سیاست خلفای اموی در مواجهه با اهل ذمه شامات (41-132ه .ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال پنجاه و چهارم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ 211 - 231

کلید واژه ها: خلفای اموی اهل ذمه مسیحیت سیاست شامات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۹ تعداد دانلود : ۲۳۶
استقرار خلافت اموی در منطقه شام وضرورت های اجتماعی آن قلمرو، سبب گردید تا سیاست های اجتماعی خلفا با توجه به واقعیات جامعه معاصر آنان تنظیم شود. در شامات افزون بر تنوع نژادی و قومی موجود، جماعات اهل کتاب حضور داشتند و به سبب توانمندی های اجتماعی و اقتصادی، عاملی تاثیرگذار در معادلات جامعه به شمار می رفتند. تعیین الگوی روابط بین حکومت و گروه های اهل کتاب و بررسی سیاست های خلفای اموی در ارتباط با اهل ذمه شامات مهم به نظر می رسد. حال این پرسش مطرح است که خلفای اموی در مواجهه با اهل ذمه شامات به ویژه مسیحیان چه سیاستی در پیش گرفتند؟ یافته های این پژوهش که با روش توصیفی و تحلیلی فراهم آمده است نشان می دهد که دو الگوی اساسی سیاست تسامح و مدارای مذهبی و اعمال محدویت ها خاص در مقاطعی بر مناسبات کلی حکومت امویان با اهل ذمه، یعنی مسیحیان حاکم بوده است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان