فاطمه گلابی

یکی از مفاهیم بسیار پرکاربرد در حوزه علوم اجتماعی و علوم سیاسی مفهوم ارزش های دموکراتیک است که تا کنون پرسشنامه ای جامع، دارای اعتبار، و قابل اتکاء برای سنجش آن در ایران طراحی نشده است. با توجه به این مسئله در مقاله حاضر گزینه ها و گویه های مناسب را یکجا جمع نموده و اقدام به هنجار سنجی و اعتباریابی آن بصورتی عملی در یک جمعیت نمونه 600 نفری در شهر ارومیه که یکی از شهرهای چند مذهبی و چند قومیتی ایران به شمار می رود، نموده است. در پرسشنامه حاضر، ارزش های دموکراتیک در سه مجموعه کلی ""آزادی"" ( شامل آزادی های فردی، آزادی های گروهی، و آزادی رسانه ها)، ""مدارا"" (شامل مدارای فردی، مدارای اجتماعی، مدارای سیاسی، مدارای جنسیتی، مدارای مذهبی، و مدارای قومی)، و ""مشارکت"" (شامل مشارکت های فردی و مشارکت های جمعی) جمع آوری شده اند. اعتبار این پرسشنامه با کمک اساتید جامعه شناسی تائید شده و در نهایت، برای سنجش روایی این متغیر و ابعاد آن و گویه های مرتبط با آن نیز از آزمون آلفای کرونباخ استفاده شده است و بدین ترتیب ابزاری جامع و مناسب را در اختیار پژوهشگران علاقه مند به سنجش میزان گرایش افراد به ارزش های دموکراتیک، قرار می دهد.

تحقیق حاضر با هدف بررسی نقش رسانه در رفتارهای تغذیه ای به انجام رسیده است. روش پژوهش، پیمایشی است و جامعه آماری آن تمام شهروندان بالای 15 سال ساکن شهر تبریز هستند. حجم نمونه برابر با 483 نفر و شیوه نمونه گیری، نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای است. نتایج تحقیق نشان می دهد محاسبه ضریب همبستگی پیرسون بین متغیر میزان تماشای تبلیغات رسانه و رفتار تغذیه ای در سطح اطمینان 99 درصد معنی دار و معکوس است. همچنین میزان ضریب همبستگی محاسبه شده بین متغیر میزان اعتماد به تبلیغات رسانه و رفتار تغذیه ای در سطح اطمینان 95 درصد معنی دار و معکوس است. در مقابل میزان همبستگی محاسبه شده بین متغیر میزان تماشای برنامه های مختلف رسانه و رفتار تغذیه ای غیرمعنی دار است. در بررسی میزان تفاوت رفتار تغذیه ای پاسخگویان از لحاظ متغیرهای زمینه ای (سن، وضعیت اشتغال، سطح تحصیلات، وضعیت تأهل و طبقه اقتصادی) می توان گفت رفتار تغذیه ای پاسخگویان از لحاظ متغیرهای مذکور متفاوت و معنی دار است. در مقابل رفتار تغذیه ای پاسخگویان از نظر متغیر جنس متفاوت نیست. به عبارتی دیگر رفتار تغذیه ای مردان و زنان یکسان است.

پژوهش حاضر به بررسی میزان اعتماد شهروندان قروه ای به پلیس این شهر و مقایسه اهمیت مدل فرایند محور (عدالت رویه ای) و مدل ابزاری (عملکرد پلیس) در تبیین اعتماد شهروندان به پلیس با استفاده از نمونۀ 390 نفری از شهروندان 18 سال و به بالای ساکن شهر قروه که به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شده اند پرداخته و از ابزار پرسشنامه برای جمع آوری داده ها استفاده کرده است. نتایج تحقیق بیانگر این است که میزان اعتماد پاسخگویان به پلیس از (6-1) برابر با 08/4 است که نشانگر سطح اعتماد متوسط به بالای پاسخگویان به پلیس است. نتایج تحلیل دو متغیره بیانگر این است که تفاوت معناداری در میانگین اعتماد به پلیس برحسب جنس، وضعیت تأهل، درآمد، مذهب و قومیت پاسخگویان وجود نداشته است؛ اما تفاوت معنی داری در میانگین اعتماد به پلیس، برحسب سطح تحصیلات پاسخگویان وجود داشته است. همچنین نتایج تحلیل رگرسیونی بیانگر این است عدالت رویه ای در مقایسه با عملکرد پلیس تأثیر بیشتری بر میزان اعتماد پاسخگویان به پلیس داشته است. در این میان کیفیت تصمیم گیری (بی طرفانه، منصفانه و مبتنی بر قانون بودن تصمیمات پلیس) از ابعاد شاخص عدالت رویه ای و مؤثر بودن پلیس از ابعاد شاخص عملکرد (کارآمدی و مؤثر بودن پلیس در مبارزه علیه جرم و جنایت و حفظ نظم و امنیت جامعه) به ترتیب بیشترین تأثیر را بر میزان اعتماد به پلیس پاسخگویان داشته اند.

در این مقاله، تلفیق در آرای هابرماس مورد بررسی قرار گرفته است. در اندیشه های فلسفی و اجتماعی هابرماس تلفیق نظری در سه موضع اتفاق می افتد: تلفیق میان ذهن و عین، تلفیق میان عاملیت و ساختار و سرانجام تلفیق میان دو نوع دموکراسی مشورتی و قانونی. تلفیق عاملیت و ساختار در اندیشه هابرماس خود در دو سطح رخ می دهد: نخست تولید و بازتولید زیست جهان، حوزه عمومی و جامعه مدنی از طریق کنش ارتباطی و دوم تلفیق میان زیست جهان و نظام. تلفیق در سطوح میان ذهن، عین و عامل و ساختار از نوع تلفیق میان «زیست جهان، حوزه عمومی و جامعه مدنی» دارای ویژگی تولید و بازتولید است، در حالی که تلفیق در سطح «زیست جهان» و «نظام» و «دموکراسی مشورتی» و «دموکراسی قانونی» دارای خصلت کارکرد متقابل دو سوی تلفیق برای یکدیگر است. اندیشه تلفیقی هابرماس نقش پررنگ تری به عاملیت می دهد تا ساختار و همچنین خواهان افزایش نیروی بخش های غیررسمی جامعه در مقابل بخش های رسمی است. هابرماس در تمایز میان زیست جهان و نظام، آنها را بیش ازحد جدا و متمایز می داند. با اینکه تمایز این دو بخش به لحاظ نظری برای فهم و تبیین ضروری به نظر می رسد، در جهان اجتماعی واقعی قرابت و مشابهت زیادی میان آنها دیده می شود.

در این پژوهش به بررسی رابطه بین مشارکت اجتماعی و نشاط اجتماعی پرداخته می شود. روش پژوهش از نوع پیمایش و جامعه آماری آن کلیه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل در سال تحصیلی 92-91 هستند که تعداد آنها برابر با 10223 نفر است. برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شد و 370 نفر دانشجو به شیوه نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه بوده که در مورد متغیر نشاط اجتماعی با پنج بعد از پرسشنامه استاندارد آکسفورد استفاده شده و پرسشنامه مشارکت اجتماعی با سه بعد از نوع پرسشنامه محقق ساخته بوده است. روایی پرسشنامه از طریق اعتبار صوری و محتوایی و پایایی آن نیز از طریق آلفای کرونباخ به دست آمد. اطلاعات به دست آمده با استفاده از نرم افزار آماری SPSS تجزیه و تحلیل شد. نتایج تحقیق حاضر نشان می دهد که میزان نشاط اجتماعی در حدّ متوسط به بالا و میزان مشارکت اجتماعی در حدّ متوسط به پایین است. در ابعاد مشارکت اجتماعی روحیه مشارکتی و در ابعاد نشاط اجتماعی بعد رضایت از خود بیشترین میانگین را در بین دانشجویان به خود اختصاص می دهند. میزان نشاط اجتماعی با مشارکت اجتماعی و ابعاد سه گانه آن دارای همبستگی مستقیم معنی دار بود؛ ولی مشارکت و نشاط اجتماعی براساس جنس، وضعیت تأهل دانشجویان معنی دار نبودند. دانشجویان رشته های علوم انسانی و پزشکی با نشاط تر بوده و دانشجویان فنی در بین دانشجویان مورد مطالعه از کمترین میزان نشاط برخوردار بودند. در نهایت، تحلیل رگرسیون نشان داد که 17 درصد از تغییرات متغیر نشاط اجتماعی از روی ابعاد سه گانه مشارکت اجتماعی قابل تبیین است. همچنین، وجود روحیه مشارکتی بیشترین تأثیر را در میزان نشاط اجتماعی دانشجویان دارا بوده است.

این پژوهش به بررسی تأثیر تحصیلات بر تغییرات هویتی زنان پرداخته است. در این تحقیق، تحصیلات زنان به عنوان متغیر مستقل و هویت مدرن و پست مدرن به عنوان متغیرهای وابسته تعیین شده است. روش تحقیق از نوع پیمایشی و ابزار اندازه گیری تحقیق پرسشنامه محقق ساخته است. جامعه آماری در این تحقیق عبارت است از تمام زنان بالای 15 سال ساکن در شهر تبریز، شیوه نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای، حجم نمونه 350 نفر بوده که از طریق فرمول کوکران براورد شده است. یافته های تحقیق، تأثیر تحصیلات را بر هویت مدرن و پست مدرن در ابعاد مختلف آنها نشان می دهد. بر این اساس، تحصیلات عاملی محدود کننده برای زنان در زندگی خانوادگیشان به شمار نمی رود بلکه با افزایش تحصیلات در عین اینکه فرصت مشارکت و حضور در عرصه های عمومی برای زنان افزایش می یابد، قدرت انتخاب و قدرت کنترل آنها بر زندگیشان زیادتر می شود. تحصیلات برای زنان فرصتهایی را ایجاد می کند که از طریق آن، پلی بین نقشهای حوزه عمومی و خصوصی برقرار سازند و توان خود را در جامعه نشان دهند.

در این پژوهش به بررسی رابطۀ مشارکت اجتماعی با مدارای اجتماعی می­پردازیم. برای بررسی مدارای اجتماعی از تقسیم­بندی وگت، و برای سنجش مشارکت اجتماعی از نظریه­های حوزۀ مشارکت استفاده شده است. جامعۀ آماری این پژوهش کلیۀ دانشجویان دانشگاه پیام­نور مشگین شهر در استان آذربایجان شرقی (3041 نفر) را شامل بوده که با استفاده از فرمول کوکران، 307 نفر آنها به عنوان حجم نمونۀ تحقیق انتخاب شده­اند. ابزار گرده­آوری داده­ها پرسش­نامه محقق­ساخته بوده است. نتایج یافته­ها نشان داد که میزان مدارای اجتماعی با مشارکت اجتماعی و ابعاد سه­گانۀ آن دارای همبستگی مستقیم معنی دار می باشد، ولی مشارکت و مدارای اجتماعی براساس وضعیت تأهل دانشجویان معنی دار نبود. در متغیرهای زمینه­ای، مقطع تحصیلی تأثیر معناداری بر روی مدارای اجتماعی داشته است. در نهایت، تحلیل رگرسیون نشان داد که 8/12 درصد از تغییرات متغیر مدارای اجتماعی توسط ابعاد سه­گانۀ مشارکت قابل تبیین است اما، بین ابعاد مشارکت اجتماعی، بعد نگرش مشارکتی تأثیر بیشتری نسبت به دو بعد دیگر بر مدارای اجتماعی دارد.

سلامت اجتماعی افراد می تواند از طریق بهبود وضع اوقات فراغت و بهره وری بهتر از آن ارتقاء یابد. لذا پژوهش حاضر بر آن است تا به این سوال اساسی پاسخ دهد که آیا نحوه گذران اوقات فراغت بر سلامت اجتماعی افراد تاثیر می گذارد یا نه؟ و اگر این تاثیر مثبت است میزان و رابطه هر یک ازانواع اوقات فراغت با سلامت اجتماعی افراد چگونه است؟ در این مطالعه تحقیقی از مدل سلامت کییز برای سنجش سلامت اجتماعی و از مدل دو مازیه برای سنجش گونه های فراغت استفاده شده است. روش تحقیق، از نوع پیمایش مقطعی، کاربردی و از نوع تحقیقات پهنانگر می باشد. جامعه آماری مورد مطالعه در این پژوهش، جوانان 15الی 29 ساله شهرهای استان آذربایجان شرقی و حجم نمونه برابر با 594 نفر می باشد که از طریق فرمول کوکران تعیین شده است . بر اساس نتایج بدست آمده، سلامت اجتماعی پاسخگویان در سطح متوسط و فراغت در سطح متوسط به پایینی قرار دارد. هم چنین، بین نحوه گذران اوقات فراغت و سلامت اجتماعی رابطه معنادار و متوسط به بالایی وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیونی نشان دهنده این است که 1/18 درصد از تغییرات مربوط به سلامت اجتماعی به سبک های گذران اوقات فراغت فرد مربوط می شود. در بین گونه های فراغت، فراغت هنری بیشترین و فراغت عملی کمترین تاثیر را بر روی سلامت اجتماعی پاسخگویان دارد و در این راستا، تنها تاثیر فراغت عملی بر روی سلامت اجتماعی معنادار نبوده است.

زبان و هویت دو جزء جدایی ناپذیر درتشکیل زیر ساخت های جوامع بشری هستند. هویت ملی و قومی از مهمترین اشکال هویت جمعی محسوب می شوند. هدف از این پژوهش بررسی تاثیر زبان بر احساس هویت در بین دانشجویان است. دانشگاه تبریز جزو دانشگاه هایی است که هر ساله تقریباً بیشترین میزان از دانشجویان غیر بومی را از قومیت های مختلف به خود جذب می کند و می تواند بستری مناسب برای بررسی چنین موضوعاتی باشد. روش پژوهش، پیمایشی ، ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه و واحد تحلیل فرد می باشد. جامعه آماری تحقیق شامل تمامی دانشجویان دختر و پسر شاغل به تحصیل و حجم نمونه 376 نفر از دانشجویان رشته های مختلف تحصیلی بوده و با استفاده از نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شده اند. یافته های تحقیق نشان می دهد که رابطه معنی دار مثبت و مستقیمی بین میزان هویت ملی و هویت قومی دانشجویان وجود دارد. هم چنین، بین سال های تحصیلی و میزان هویت فردی رابطه معناداری وجود دارد، هرچه فرد به لحاظ تحصیلی ارتقا می یابد از میزان هویت هایی که جنبه جمعی دارد کاسته می شود. بین جنسیت و رشته تحصیلی با هویت قومی رابطه معناداری مشاهده نشد. نتیجه نهایی اینست که دو زبانگی در توجه به کسب هویت ملی تاثیر مثبتی دارد.

الزامات جامعه ایران مانند هر جامعه درحال گذار و یا درحال توسعه مشارکت زنان را به عنوان نیمی از نیروهای فعال جامعه در عرصه های گوناگون ضروری می سازد. از آن جا که خانواده نخستین و مهم ترین عامل جامعه پذیری افراد تلقی می شود لذا، به نظر می رسد میزان تمایلات مشارکت جویانه در خانواده می تواند بر مقدار مشارکت زنان از جمله مشارکت سیاسی آنان تاثیر بگذارد. از راه بحث و گفت و گو در منزل، فرزندان با ارزش ها و نگرش های سیاسی والدین آشنا می شوند و از این راه علاقمندی یا بی علاقگی آنان نسبت به مسایل سیاسی ابراز می شود. لذا، به نظر می رسد وضعیت خانوادگی و موقعیت اجتماعی بر میزان مشارکت سیاسی افراد تاثیر میگذارد. این مقاله براساس نتایج یک پژوهش پیمایشی پهنانگر و از نظر زمانی یک بررسی مقطعی است که در سطح استان آذربایجان شرقی، بین زنان 18 تا 64 سال ساکن در استان به اجرا گذاشته شده است. بر اساس فرمول کوکران، حجم نمونه مورد بررسی 1074 نفر برآورد شده، روش نمونه گیری به صورت خوشه ای چندمرحله ای و ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته است. یافته های پژوهش نشان می دهند که والدین پاسخگویان تمایل حدمتوسط و یا متوسط به بالایی به مشارکت سیاسی داشته و در انجمن های گوناگون شرکت و فعالیت می کنند. نتایج آزمون همبستگی بین متغیرهای مستقل و وابسته حاکی از آن است که گرایش به مشارکت سیاسی والدین بر فعالیت آن ها در انجمن ها تاثیر گذار است و مشارکت جویی فرد در انجمن های گوناگون و در نهایت، مشارکت سیاسی وی را متاثر می سازد.

اعتماد از مفاهیم کلیدی جامعه شناسی و از مؤلفه های حیاتی سرمایه اجتماعی و از مباحث مهم و اساسی در جوامع امروزی است. مقاله حاضر با مطالعه موردی شهر تبریز، به بررسی اعتماد اجتماعی مردم به نیروی انتظامی می­پردازد. هدف از این تحقیق، تعیین عوامل موثر بر اعتماد اجتماعی مردم به نیروی انتظامی در شهر تبریز است. جامعه آماری پژوهش را افراد بالای 15 سال ساکن در شهر تبریز تشکیل مـی­دهند. روش تحقیق پیمایشی و به صورت مطالعه مقطعی است. نمونه­گیری خوشه­ای چندمرحله­ای و حجم نمونه برابر با 670 نفر است. یافته­های تحقیق نشان می­دهد که میزان اعتماد تعمیم­یافته، وفاداری به نظام سیاسی و رعایت قواعد هنجاری در جامعه به ترتیب بیشترین تأثیر را بر متغیر وابسته دارند. متغیرهای مستقل مورد بررسی، در کل حدود 67 درصد تغییرات متغیر وابسته را تبیین می­کنند. نتیجه به دست آمده حاکی از آن است که از بین عوامل موثر بر اعتماد شهروندان به نیروهای انتظامی در شهر تبریز، سهم عوامل نهادی بیش از عوامل فردی است.

اعتماد اجتماعی یکی از مفاهیم مهم و حیاتی در علوم اجتماعی و عاملی در جهت تعامل بین افراد نسل های مختلف در جامعه است. در عین حال ، اعتماد می تواند روابط بین افراد را در سطوح خرد و کلان تسهیل نماید . هدف از این تحقیق، بررسی مقایسه ای اعتماد اجتماعی نسل های مختلف و عوامل موثر بر آن می باشد . این تحقیق از نوع پیمایشی وابزار تحقیق پرسشنامه بوده ودر بین 670 نفر ازافراد 15 سال به بالا درسطح شهرتبریز به اجرا گذاشته شده است . نتایج تحقیق نشان می دهد که بین اعتماد اجتماعی نسل های سه گانه (نسل قبل از جنگ و انقلاب، نسل جنگ و انقلاب و نسل بعد از انقلاب و جنگ) تفاوت معناداری وجود دارد. براساس نتایج تحقیق اعتماداجتماعی نسل ها، ازارزیابی نسل ها ازانسجام هنجاری و نهادی در جامعه و تجربه های نسلی متاثر می گردد.