بررسی الگوی حاکم بر پراکنش فضایی پزشکان متخصص در شهر مشهد (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

در این مطالعه با ارزیابی تئوری انتشار فضایی و تکیه بر الگوهای آن (گسترشی، سلسله مراتبی، پیوسته و جایگزین) قصد بر این است الگوی جدیدی از انتشار معرفی شود. هدف اصلی آن درک الگوی حاکم بر پراکنش فضایی مطب های پزشکان متخصص در شهر مشهد است. شیوه مطالعه توصیفی تحلیلی و واحد تحلیل آن تمامی مطب های پزشکان متخصص در 27 تخصص است. برای این منظور با استفاده از آدرس های مطب پزشکان متخصص (شامل 2425آدرس)، ضمن ایجاد پایگاه اطلاعات جغرافیایی از مطب ها برحسب نوع تخصص و با بهره گیری از مدل های تحلیل فضایی همچون پروفیل های تراکمی، مرکز ثقل و مسافت استاندارد، الگوی پراکنش و مبدأ انتشار مطب ها شناسایی شد. در گام بعد با استفاده از مدل های خودهمبستگی فضایی، تحلیل شبکه و تخصیص مکانی، شیوه انتشار هر یک از مطب ها برحسب نوع تخصص مورد بررسی قرار گرفت و سرانجام با استفاده از نمودار پراکنش و ضریب همبستگی، میزان انتشار هریک از تخصص ها مشخص گردید. نتایج این بررسی نشان داد که انتشار مطب ها در شهر مشهد، دارای الگوی جدیدی است که می توان آن را الگوی «انتشار فضایی معکوس» نامید. ویژگی اصلی این الگو افزایشِ شکاف و نابرابری درنتیجه افزایش تعداد خدمات است. بدین شکل که با افزایش تعداد مطب ها در هر تخصص تمایل به قرارگیری آن ها درکنار یکدیگر افزایش می یابد. همچنین برخلاف الگوهای رایجِ انتشار فضایی که بازتوزیع خدمات را از منشأ به بیرون نشان می دهد، در این الگو انتشار مطب ها از منشأ آن ها چندان رخ نمی دهد. علاوه براین، گرایش به موقعیت مرکزی مطب ها با افزایش تعداد آن ها در هر تخصص بیشتر می شود. درک این موضوع می تواند ابعاد جدیدی از لایه های پنهانی تحولات کالبدی در شهر مشهد و چالش های فراروی عدالت توزیعی را نشان دهد.