مطالعه تطبیقی ساختار کالبدی خانه های سنتی دوره قاجار (نمونه موردی: شهر تهران و تبریز)

چکیده

خانه ها از جمله مهم ترین گونه های معماری هستند که تحولات اجتماعی و فرهنگی جامعه در آن ها قابل مشاهده است. دوره قاجار از مهم ترین اعصار تاریخی ایران است که تغییر عمده در معماری و شهرسازی آن رخ داده است. این دگرگونی ها با کاهش تدریجی مبانی گذشته و نیل آن به سوی مفاهیم جدید در حوزه معماری مسکونی بوده است. به گونه ای که ساختار هم گون و یکپارچه خانه های سنتی را به عرصه چالش میان سنت و تجدد و ابزار تفاوت ها و تمایزات طبقاتی مبدل نمود. این پژوهش با رویکرد کیفی و در دو بخش، تاریخی-تفسیری و نیز قیاسی به بررسی اجمالی نظام ساختار کالبدی حاکم بر معماری عمارت های تهران و تبریز، پرداخته است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که معماری مسکونی قاجار در گذر از جهان سنت به تجدد، با استقرار برون گرایی به جای درون گرایی و اعمال تغییرات کالبدی و فضایی و تزئینات معماری، تحولی عظیم را پشت سرنهاده است. این تغییرات، تحت تأثیر رویکردها و عوامل مختلف نظری و اجتماعی در بخش های مختلف ایران متفاوت بوده، به گونه ای که نمود تجدد و فرهنگ غربی در خانه های تهران بیشتر از تبریز بوده است.