فلسفه اسلامی متأخر و علم حضوری (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

برخی پیروان امروزی فلسفه اسلامی، بر این باور اند که دیدگاه های فیلسوفان متأخر اسلامی درباره علم حضوری، می تواند برخی مسائل مطرح در نظریه دانش را حل کند. احتمالاً ، خاستگاه این باور دو نظریه مشهور علامه طباطبایی درباره بازگشت علوم حصولی به علوم حضوری و نظریه آیه  اللّه محمد تقی مصباح یزدی درباره ارجاع بدیهیات اولیه به علوم حضوری است. بنا به نظریه اول، هر علم حصولی ریشه در علمی حضوری دارد. مسئله ای اصلی درباره باورهای حسّی ، چگونگی رابطه توجیهی میان تجربه حسّی از یک سو و باورهای حسّی از سوی دیگر است ، اما در این نظریه توضیحی درباره چگونگی امکان تبدیل علم حضوری به علم حصولی برآمده از آنْ وجود ندارد و بنابراین، به حلِّ آن مسئله مهم کمکی نمی کند. همچنین بنا به نظریه آیه  اللّه مصباح یزدی، ضمانت صحت بدیهیات اولیه به خاطر آن است که بر علومی حضوری مبتنی اند ، اما دلایل متنوعی وجود دارند که نشان می دهند علوم حضوری نمی توانند ضمانت صحتی برای بدیهیات اولیه فراهم کنند.