شرط بندی

نفع قابل بیمه مفهومی نسبتاً ناشناخته در حقوق ایران است که تنها به بیمه های خسارت محدود مانده و در حوزه بیمه های اشخاص به موجب ماده 23 قانون بیمه ایران مصوب 1316، معیار رضایت بیمه شده, جایگزین مفهوم نفع قابل بیمه گردیده است. این در حالی است که در حقوق بیمه انگلیس بر مفهوم نفع قابل بیمه به عنوان اصل اساسی بیمه ای - هم در بیمه های اشخاص هم بیمه های خسارت- تأکید می شود و معیار جایگزین یعنی رضایت بیمه شده آنچنان مورد اقبال رویه قضایی و قوانین این کشور قرار نگرفته است. حقوق بیمه انگلیس بیش از یک قرن به بررسی ابعاد این مفهوم و ضمانت اجرای آن توجه داشته و ادبیات قابل ملاحظه ای هم در بعد اقتصادی هم از جنبه حقوقی در این رابطه در حقوق این کشور شکل گرفته است. درحالی که در قانون بیمه ایران همچون حقوق فرانسه باوجود تأکید بر ضرورت وجود نفع در بیمه های خسارت، در رابطه با ضمانت اجرای فقدان آن در قرارداد، حکمی مقرر نگردیده است. مقاله حاضر در نظر دارد تا با نگرشی تطبیقی ازیک سو بر ضرورت نفع قابل بیمه نه تنها در بیمه های خسارات بلکه حتی در حوزه بیمه های اشخاص تأکید نماید و ازسوی دیگر با توجه به مبانی نظام حقوقی کشور, ضمانت اجرای فقدان نفع در قرارداد بیمه را روشن سازد.

گستردگی و پیشرفت فضای مجازی مانند سایر دستاوردهای بشر در کنار منافع غیرقابل انکار آن، مشکالت و معایبی نیز ایجاد می کند که بسیاری از این موارد منفی، در اکثر کشورها با عنوان جرائم رایانه ای جرم انگاری شده اند. یکی از استفاده های نابه جا که موجب اختلال در نظم عمومی و اقتصادی می شود؛ " شرط بندی"  یا "گروبندی" های اینترنتی است که به اشکال مختلف اعم از مستقل و یا وابسته به یک موضوع دیگر مانند مسابقات ورزشی در حال فرا گیر شدن در دنیاست. در بعضی از کشورها این رفتار با عنوان " قماربازی آنلاین" جرم محسوب می شود، این در حالی است که در قانون مجازات اسلامی فقط شیوه های سنتی و فیزیکی با عناوینی مانند "قماربازی" "خرید و فروش و نگهداری، تولید و توزیع، وارد کردن ابزار قمار و اداره و خدمت در قمارخانه ها"جرم اعلام شده و برای آنها مجازات تعیین شده است. اما در شرایط کنونی و به دلیل گسترش شرط بندی های اینترنتی چه در ارتباط با بازی های فیزیکی و چه بازی های رایانه ای و تأسیس قمارخانه های مجازی؛ بررسی ماهیت، شرایط و مشروعیت یا عدم مشروعیت این رفتارها از منظر حقوق کیفری و قانونگذاری دراین باره امری لازم است. نتایج این پژوهش نشان میدهد که قوانین حقوقی ایران مانند ماده (705 تا 711 ق.م.ا) نمی تواند قابل تعمیم به قمار اینترنتی باشد و لزوم تدوین قوانین مستقل در این خصوص ضروری به نظر میرسد.

شناسایی مولفه های رفتاری شرط بندهای ورزشی، استراتژی کارا در جهت پیش بینی تمایل به شرط بندی مجدد آنها می باشد. لذا هدف از پژوهش حاضر طراحی الگوی ساختاری مولفه های ذاتی، رفتاری و انگیزشی شرط بندی کورس اسب دوانی می باشد. بدین منظور یک طرح آمیخته اکتشافی در دوفاز کیفی (30 نفر) به روش نمونه گیری قضاوتی و فاز کمی (250 نفر) با استفاده از نمونه برداری گلوله برفی انجام گرفت. به منظور جمع آوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته با سه خرده مقیاس عوامل ذاتی، رفتاری و انگیزشی به صورت مقیاس لیکرت 5 ارزشی استفاده گردید. نتایج تحلیل عاملی نشان داد که در خرده مقیاس ذاتی مولفه های وفاداری (65/0=β) و توافق پذیری (57/0=β)، در خرده-مقیاس رفتاری سودآوری کمی (79/0=β) و ذات شرط گذار (68/0=β) و در خرده مقیاس انگیزشی، کسب پول (84/0=β) و تفنن و رهایی از فشارهای زندگی (62/0=β) مولفه های اصلی تبیین کننده الگوی مسیر بودند. همچنین رابطه معکوسی و معنادار بین سطح تحصیلات با شرط-بندی مشاهده گردید( 004/0sig=و16/0r=). علاوه براین شرط بندهای متاهل و باسابقه دارای تمایل به شرط بندی بیشتری بودند ( 001/0sig=و 67/0r=). لذا تهیه پروفایل مناسب از ویژگی های رفتاری شرط بندها علاوه بر نقش بازداری از پیامدهای مخرب فرهنگی و اجتماعی، استراتژی ای کارا در بخش بازاریابی ورزشی بر مبنای نیازسنجی ویژگی های رفتاری افراد می باشد.

روش تحقیق حاضر از نوع کیفی، با رویکرد پدیدارشناسی می باشد. جامعه شرکت کنندگان، شامل افراد فعال در شرط بندی های مجازی فوتبال بودند که ابتدا به صورت هدفمند و سپس به صورت گلوله برفی انتخاب شدند. مصاحبه ها تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت و نهایتا با 19 نفر انجام شد. برای تحلیل داده های تحقیق از روش تحلیل مضمون (تماتیک) استفاده شد. یافته ها نشان داد که در بخش آثار شرکت در شرط بندی، مقوله های اصلی به دو بخش آثار مطلوب و آثار نامطلوب تقسیم بندی شد. آثار مطلوب شرط بندی در ورزش شامل پرکردن اوقات فراغت و بهبود وضعیت روحی-روانی و آثار نامطلوب دارای ابعاد فردی و اجتماعی است. در مولفه علل گرایش به شرط بندی مقوله های آزمون شانس، محرک های محیطی و بهبود وضعیت روحی تعیین شد. مقوله آزمون شانس شامل دستیابی به منافع مادی و بهره برداری از شانس، محرک های محیطی شامل تبلیغات جذاب و توصیه اطرافیان، بهبود وضعیت روحی-روانی شامل تجارب متفاوت تفریحی و رفع ناراحتی های روحی است. در مقوله راه کارهای کاهش آسیب های شرط بندی مقوله های نظارت و کنترل، آموزش رسانه ای و توانمندسازی روانی تعریف شدند. نظارت و کنترل شامل نظارت خانواده و سازمان ها، آموزش رسانه ای شامل اطلاع رسانی و فرهنگ سازی و نهایتا توانمندسازی روانی شامل فراهم کردن تفریحات و ارائه مشاوره های تخصصی است. برای کاهش آسیب های شرط بندی، سازمان های متولی باید به راه کارهای پیشگیرانه برای مقابله با عوارض منفی این پدیده توجه کنند.

  گستردگی و پیشرفت فضای مجازی مانند سایر دستاوردهای بشر در کنار منافع غیرقابل انکار آن مشکلات و معایبی را نیز ایجاد می کند، از جمله راه اندازی و رواج بازی های قمار و شرط بندی اینترنتی در این فضاست. قمار یکی از انواع بازی های مخرب و خانمان سوز است که متاسفانه با عنوان فریبنده ورزش فکری بر مفاسد آن سرپوش گذاشته می شود و از نظر اسلام این بازی ناسالم از گناهان کبیره و حرمت آن از ضروریات دین و مقتضای ادله اربعه است. در این نوشتار با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای به بررسی ابعاد فقهی و نظریه های جرم شناسی و تدابیر پیشگیرانه این  پدیده پرداخته می شود. نتایج این پژوهش نشان می دهد که  قوانین حقوق ایران مانند مواد (705 تا 711 کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی ( تعزیرات) مصوب ۱۳۷۵) قابل تعمیم به قمار اینترنتی می باشند و به دلیل نقاط افتراقی که بین شرط بندی و قمار وجود دارد مواد مربوط به قمار قابل تعمیم به شرط بندی نبوده لذا ماده 2 قانون تشدید ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری مصوب 1367  بر آن حاکم است. همچنین باید در نظر داشت که جرم انگاری تنها راه حل نیست بلکه جرم شناس باید مثل یک پزشک حاذق به علت یابی گرایش جوانان به قمار و به دنبال تدابیر پیشگیرانه باشد؛ چرا که پیشگیری همواره بهتر از درمان است.

مقدمه : هدف عمده پژوهش حاضر، فهم معنای شرط بندی برای افراد و علل سوق پیداکردن آن ها به انجام شرط بندی است. بدین منظور به واکاوی انگیزه، اقدام و نگهداشت افراد در شرط بندی اینترنتی از منظر کسانی که در فعالیت های شرط بندی شرکت دارند و به شرط بندی اعتیاد پیدا کرده اند و همچنین از منظر کارشناسان و مددکاران اجتماعی پرداختیم. در بخش نظری، برای تحلیل بهتر معنا و درکی که افراد از شرط بندی دارند و انتظام بخشی به داده های حاصل از پژوهش میدانی، دیدگاه نظری پیر بوردیو درباره میدان و عادت واره مورد استفاده قرار گرفت و از مدل فرانظری تغییر رفتار نیز برای تحلیل چگونگی اعتیاد افراد به شرط بندی استفاده شد. روش : محوریت تحقیق، مصاحبه عمیق است. در این پژوهش با 35 مشارکت کننده مصاحبه انجام شده است: 20 مصاحبه با افرادی که تجربه شرط بندی آنلاین و اعتیاد به آن را داشته اند، 10 مصاحبه با مددکاران و روان درمانگرانی که مراجعانی از بین افراد شرط بند داشته اند و درنهایت 5 مصاحبه با متخصصان علوم اجتماعی. یافته ها : یافته ها تفاوت های زیادی را در انگیزه قمار بین طبقات بالا و پایین نشان می دهد. افراد طبقات بالای جامعه از قمار به عنوان یک سرگرمی و هیجان یاد می کنند؛ درحالی که افراد طبقه پایین، قمار را فرصتی برای کسب درآمد می دانند. این افراد از نظر ذهنی می خواهند هرچه زودتر وضعیت بد اقتصادی خود را تغییر دهند؛ بنابراین خطر قمار در افراد طبقات پایین بسیار بیشتر است. این خطر زمانی قوی تر می شود که فرد معتاد به قمار باشد و پولی برای شرط بندی در دست نداشته باشد؛ بنابراین مجبور به دریافت پول از خانواده اش می شود که بار روانی وحشتناکی را برای او به همراه دارد. نتیجه گیری : با توجه به تحلیل مصاحبه های انجام شده، معنای شرط بندی برای افراد بسته به میدان و طبقه اجتماعی آن ها مختلف و انگیزه افراد طبقات بالا و پایین برای انجام این کار متفاوت است. نتایج تحقیق نشان می دهد انگیزه شرط بندی در طبقات بالای جامعه عمدتاً سرگرمی و لذت از هیجان ناشی از شرط بندی و در طبقات پایین، بهره گیری از جنبه های اقتصادی آن است که آن ها را به شرکت در شرط بندی آنلاین سوق می دهد.

قمار ازجمله روش های نامشروع کسب مال است که ممنوعیت آن در قوانین کیفری انعکاس یافته است. در آثار فقهی، اقسام قمار با درنظر گرفتن دو شاخص بازی با آلات قمار و شرط بندی، مورد بررسی قرار گرفته و آثار تکلیفی و وضعی آن تبیین شده است. با توجه به شاخص های یادشده، می توان قمار را از آنچه در حکم قمار می باشد و از موضوعات مشابه مانند شرط بندی و بخت آزمایی متمایز کرد. در مقاله حاضر، علاوه بر تحلیل فقهی موضوع، با توجه به قوانین کیفری قبل و بعد از انقلاب، انواع جرایم مرتبط با قمار و شرایط تحقق آن مورد بررسی قرار گرفته است. مقایسه قوانین نشان می دهد قانون گذار کیفری هر بار رویکردی سخت گیرانه تر نسبت به قبل اتخاذ نموده است. با این حال، شمول قوانین موجود نسبت به ارتکاب قمار در بستر فضای مجازی به علت ابهام در تعریف با دشواری مواجه می باشد. همچنین عدم ارائه تعریف از قمار و موضوعات مشابه مانند شرط بندی، موجب برخی اختلاف آراء شده است. از همین رو ارائه تعریف روشن و مبتنی بر موازین فقهی از قمار و موضوعات مشابه که ارتکاب آن در فضای مجازی را نیز شامل شود، ضروری به نظر می رسد.

در این مقاله مسابقات سوارکاری در بین ترکمن های منطقه ترکمن صحرا که پدیده فرهنگی ورزشی برای آنها به شمار می آید و معانی پنهانی که این مسابقات و شرط بندی پیرامون این مسابقات برای افراد این قوم دارد مطالعه شده است. برای مطالعه این پدیده فرهنگی از روش تفسیر هرمنوتیکی کلیفورد گیرتز استفاده شده است. گیرتز در مردم نگاری از دو روش توصیف سطحی و توصیف عمیق یاد می کند. به زعم او کار مردم نگار تنها ارائه گزارش از پدیده های فرهنگی نیست، و این بخش تنها تفسیر سطحی است، بلکه کار اصلی مردم نگار این است که علاوه بر این گزارش مردم نگارانه توصیف عمیق تری از این پدیده ها و معانی آنها برای آن قوم را باید ارائه دهد که تفسیر شخصی مردم نگار است که از آن تحت عنوان تفسیر هرمنوتیک یاد می کند. در این مقاله پس از توضیح مفهوم هرمنوتیک، به رویکرد تفسیری گیرتز پرداخته شده است. در ادامه با اتکا به رویکرد تفسیری گیرتز، ابتدا گزارشی مردم نگارانه از این مسابقات و حواشی آن ارائه شده و سپس در مرحله دوم توصیف عمیق تر این پدیده از دید نگارندگان آمده است. مشاهدات و تفسیر نگارندگان دال بر این است که امروزه نگه داری اسب برای ترکمن ها تنها به معنای علاقه آنها به اسب و سوارکاری نیست، بلکه برای آنها نشانگر توانگری مالی و شأن اجتماعی است. به علاوه شرط بندی ها نیز تنها بُعد مادی برای افراد ندارد، بلکه نشان دهنده تخصص و مهارت آنها در شناخت اسب و قدرت پیش بینی آنهاست که می تواند برای آنها جایگاه اجتماعی در بین علاقه مندان به سوارکاری و اسب به همراه داشته باشد. افزون بر این، این افراد با وفای به عهد خود در شرط بندی های بدون سند و رسید، آموزش صداقت و درستکاری می بینند.

این پژوهش با هدف انگیزاننده ها و پیامدهای شرط بندی در فوتبال؛ رویکرد معادلات ساختاریانجام شد. در مرحله اول، از روش کیفی و برای آزمون الگو از روش کمی مبتنی بر الگوی معادلات ساختاری استفاده گردید. جامعه این پژوهش در بخش کیفی، خبرگان و اساتید مدیریت ورزشی بودند که با استفاده از روش های نمونه گیری هدفمند و گلوله برفی و شاخص اشباع نظری نمونه مورد نظر انتخاب شد. بر این اساس از 11 نفر از متخصصان و اساتید مصاحبه به عمل آمد. در بخش کمی، با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته، اطلاعات جمع آوری شد.. روش نمونه گیری در بخش کمی از نوع تصادفی هدفمند بود (385 نفر). یافته های پژوهش نشان داد انگیزاننده های شرط بندی شامل مشوق های اجتماعی، انگیزاننده های فضای مجازی، وسوسه انگیزی، لذت بخشی و پیامدهای شرط بندی شامل ابعاد اجتماعی، قانونی و فردی بود. همچنین، مدل پژوهش از برازش مناسب برخوردار بود. بر این اساس پیشنهاد می شود اقدامات قانونی مانند نظارت پلیس فتا بر سایت ها اعمال شود. همچنین جهت کاهش گرایش جوانان به این فضاها باید فعالیت های جایگزین مناسب در دستور کار قرار گیرد.

شرط بندی در قالب پیش بینی نتایج مسابقات ورزشی طی چند سال اخیر در ایران به شدت رو به فزونی گذاشته است و آمارهای مراجع سیاسی و قضائی کشور از تبدیل شدن این پدیده به مسئله ای اجتماعی و درخور توجه حکایت دارد. با این حال، در عمل نوعی ناکارآمدی، نابسامانی و تناقض آشکار در موضع گیری نسبت به این پدیده مشاهده می شود. این پژوهش که با مراجعه به منابع کتابخانه ای و مرور پژوهش های پیشین و به روش توصیفی تحلیلی انجام شده، در صدد بررسی علت ناکارآمدی و تناقض سیاست های اتخاذی موجود در قبال این پدیده است که براساس نتیجه پژوهش، این امر به ابهام و اختلاف در تشخیص ماهیت، وضعیت و به طور کلی مشروعیت یا عدم مشروعیت این فعالیت از منظر فقه و قوانین موضوعه برمی گردد. این فعالیت از نظر مقررات شرعی عملی در حکم قمار، از نظر مقررات حقوق مدنی منطبق با گروبندی و از نظر مقررات حقوق کیفری وضعیتی مبهم دارد که با توجه به تبعات زیان بار قابل توجه و چندجانبه آن، مداخله ضروری قانونگذار در تدوین قوانین دقیق، شفاف و مستقل در این زمینه را می طلبد.

قمار و شرط بندی در اکثر جوامع یک سرگرمی رایج و برای بسیاری لذت بخش است. تمایل به شرط بندی و مشارکت در این فعالیت برای افراد هیجان، سرگرمی و ایجاد یک رؤیای ثروت و رفاه اقتصادی را نمایان می سازد؛ اما تکرار بیش از حد قمار مشکلات زیادی را در اوقات فراغت ایجاد می کند و سراسر زندگی یک انسان را تحت تأثیر قرار می دهد. قمار آسیب هایی مانند مشکلات و بدهی های مالی، ورشکستگی، کاهش عملکرد کاری، استرس، سلامت جسمانی، جرم و جنایت، اختلافات خانوادگی و... را موجب می شود؛ بنابراین بررسی و تحلیل پیامدهای اقتصادی قمار بر شرایط اقتصادی خانوارهای روستایی ضروری است و هدف این مطالعه نیز بررسی اثرات قمار و شرط بندی بر شرایط اقتصادی خانوارهای روستایی و نیز تفاوت اثرات اقتصادی قمار میان خانوارهای درگیر و غیردرگیر است. تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی و روش انجام آن توصیفی-تحلیلی است. ابزارگردآوری داده ها، پرسشنامه و مصاحبه است. جامعه نمونه مشتمل بر 362 خانوار است که با استفاده از فرمول کوکران و به روش نمونه گیری سهمیه ای انتخاب شده است. برای تجزیه وتحلیل داده ها از آزمون t مستقل و آزمون مدل سازی معادلات ساختاری استفاده شده است. یافته های آزمون t مستقل نشان داد اثرات اقتصادی قمار و شرط بندی در میان خانوارهای درگیر با قمار و شرط بندی ورزاجنگ بیشتر از خانوارهای غیردرگیر بوده است و شاخص های درماندگی مالی با میانگین 16/3، توزیع نامتعارف پول با میانگین 10/3 و بدهی با میانگین 87/2 بیشترین اثرات را بر خانوارهای روستایی درگیر داشته است. همچنین نتایج معادلات ساختاری نشان داد مؤلفه ثروت تصادفی با ضریب تأثیر 83/0 بیشترین تأثیر را از قمار پذیرفته است و شاخص های درماندگی مالی با ضریب تأثیر 76/0، مشکلات مالی با ضریب تأثیر 60/0 و ناپایداری مالی با ضریب تأثیر 59/0 بیشتر اثر غیرمستقیم را بر شرایط ناپایدار اقتصادی خانوارهای روستایی متأثر از قمار داشته است و مقدار p همه پارامترهای لامدا در مدل فوق، تمام روابط را تأیید می کند.

پدیده "تبانی در نتیجه بازی" بعنوان یک نماد مدرن فساد در حوزه ورزش، امروزه به دلیل گره خوردن با رویدادهایی مثل قمار، شرط بندی و نقش گروه های جرائم سازمان یافته بین المللی در آن، به یک مشکل فراملی و فرامرزی تبدیل شده است. گستردگی این پدیده سبب شده رشته های متنوع ورزشی، سطوح مختلف و طیف های زیادی از ورزشکاران، مربیان، داوران و مقامات مسابقات درگیر آن شوند. لذا ضرورت مقابله با "تبانی در نتیجه بازی" به شیوه ای جامع و هماهنگ با کمک و همکاری همه ذینفعان حوزه ورزش دوچندان گردیده است. این نوشتار با روش تحلیل محتوی، اولاً  به  پدیده شناسی "تبانی در نتیجه بازی" و شناخت جایگاه آن در اسناد مختلف بین المللی می پردازد. ثانیاً تلاش می کند با شناسایی و تجزیه و تحلیل ماهیت حقوقی این پدیده بعنوان امری ملی و فراملی، بخصوص در عرصه حقوق بین الملل ورزشی و با تاکید بر ساختارهای آن از جمله آرای دیوان داوری ورزش، بتواند ارزیابی دقیق تر و صحیح تری از ضوابط و ضمانت اجراهای حاکم بر آن را ارائه نموده و زمینه و بستر لازم را برای مقابله و مبارزه موثر با پدیده "تبانی در نتیجه بازی" فراهم آورد.

شرط بندی یا گروبندی عملی است که در مسابقه و بازی راه پیدا می کند و فقها درباره ماهیت و احکام آن اختلاف نظر زیادی دارند. برخی هر نوع شرط بندی را قمار می دانند، چه با ابزار خاصِ قمار مانند نرد و شطرنج باشد و چه با سایر ابزارها. برخی دیگر قائل به تفاوت ماهوی این دو و اشتراک در فساد وضعی و حرمت تکلیفی هستند، و دسته سوم در حرمت تکلیفی آن نیز تشکیک کرده اند. مسئله این پژوهش، تحلیل ادله احکام تکلیفی و وضعی مسابقاتی است که در آن از ادوات قمار استفاده نشده، ولی شرط بندی در آن راه یافته؛ به ویژه با توجه به مصادیق نوظهور و اغراضی که این نوع مسابقات را شکل می دهند؛ مثل مسابقات اتومبیل رانی و مسابقات رزمی. این تحقیق با روشی توصیفی تحلیلی به بررسی نظرات و مستندات فقها، به ویژه در دو سده اخیر، پرداخته و به این نتیجه رسیده است که به غیر از اختلاف در لغت و ادله، عوامل دیگری در ایجاد اختلاف و تردید در احکام دخالت دارند؛ از قبیل عدم تفکیک بین حکم تکلیفی و وضعی در متون فقهی پیشین، اعتقاد به تلازم بین این دو حکم در ادبیات فقهای غیرمعاصر، و طرح این مسئله در فقه با تعابیر و واژگان متنوع. افزون بر این، توسعه دایره مستثنیات نوظهور با توجه به ملاک احکام، تحلیل تغییر نگاه قانون گذار به این مقوله، و بیان مخصصات عقلی و لزوم لحاظ آن در شرط بندی از دیگر نوآوری های جستار حاضر می باشد.