روستاهای هدف گردشگری

اهداف: با توجّه به ناکامی برنامه های توسعة روستایی و روند روزافزون تخلیّة جمعیّت روستایی، گردشگری روستایی به عنوان رویکردی مکمّل در کنار سایر فعالیّت های اقتصادی مطرح شده است. گردشگری آثار مثبت اقتصادی و اجتماعی به همراه دارد. هدف مقاله، بررسی نقش گردشگری در تغییرات اقتصادی و اجتماعی روستاهای نمونه است. روش: روش تحقیق، توصیفی و تحلیلی با استفاده از مطالعات میدانی و کتابخانه ای است. حجم نمونة تحقیق، 384 سرپرست خانوار روستاهای هدف گردشگری استان گلستان است. داده های جمع آوری شده با استفاده از نرم افزارهای آماری و آزمون های کی دو، فیشر، کروسکال والیس و آزمون تی تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها/ نتایج: یافته ها بیانگر نقش متوسّط به بالای گردشگری در ایجاد اشتغال با میانگین (77/2)، افزایش درآمد (89/2) و بهبود وضعیّت جاده (5/3) و توسعة سرمایه گذاری (5/3) در روستاهای هدف است. رونق گردشگری منجر به تغییر ترکیب شغلی از کشاورزی به خدمات و صنعت شده است، به طوری که در قبل از انتخاب روستا به عنوان هدف شاغلین بخش های کشاورزی، خدمات و صنعت به ترتیب 51، 9/10 و 6/15 درصد بوده است که در بعد از انتخاب به 36/26 و 4/22 درصد رسیده است. وجود تفاوت ها در دو مقطع زمانی به وسیلة آزمون تی زوجی نیز به اثبات رسیده است. همچنین گردشگری باعث افزایش تعامل با میانگین (56/3)، آگاهی (51/3) و مشارکت (4/3) شده است. افزایش میزان حضور زنان در فعالیّت های اقتصادی و اجتماعی(51/3) از اثرات فرهنگی گردشگری بوده است. براساس رویکرد تفکیکی، شاغلین بخش های خدمات و صنعت، نقش گردشگری را در ایجاد تحوّلات اقتصادی و اجتماعی مثبت تر از سایر گروه های شغلی ارزیابی کرده اند که بر اساس آزمون تحلیل واریانس fدر سطح بالایی از درجة اطمینان به اثبات رسیده است.

تعیین روستاهای هدف گردشگری و توجه ویژه به این روستاها از جمله سیاست های متولیان گردشگری کشور است. هدف از انجام این تحقیق ارزیابی و اولویت بندی روستاهای هدف گردشگری شهرستان کرج با استفاده از تکنیک های تصمیم گیری چند معیاره نظیر تاپسیس، ویکور، آنتروپی، ساو، الکتر و جمع بندی نهایی گزینه ها با استفاده از تکنیک بردا است. این پژوهش از نوع کاربردی و بر اساس روش توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش شامل 15 نفر از کارشناسان، صاحب نظران، برنامه ریزان گردشگری و کارشناسان اداره ی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان البرز می باشد. پس از تعیین 12 معیار 67 زیرمعیار برای اولویت بندی 14 روستاهای هدف گردشگری شهرستان کرج سه روستا به عنوان اولویت های نخست توسعه گردشگری مورد گزینش قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد روستاهای گچسر، آتشگاه و ولایت رود به ترتیب از شرایط بهتری برای توسعه گردشگری برخوردار هستند و سایر روستاها در اولویت های بعدی قرار دارند و در رتبه آخر(اولویت 14) روستای کلها قرار دارد.

گردشگری روستایی یکی از اشکال گردشگری است که توانسته است گردشگران بسیار زیادی را از طریق جاذبه های طبیعی، تاریخی و فرهنگی جذب نماید و اهمیت زیادی در بهبود شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نواحی روستایی دارا می باشد. باید اذعان نمود که همه روستاهای کشور قابلیت توسعه صنعت گردشگری را ندارند به همین علت سازمان میراث فرهنگی_گردشگری و صنایع دستی گروهی از روستاها را که دارای قابلیت گردشگری اند به عنوان روستاهای هدف گردشگری انتخاب نموده است که این دسته از روستاها دارای پتانسیل های طبیعی، تاریخی و فرهنگی برای جذب گردشگر و همچنین سرمایه گذاری مناسب می باشند. در پژوهش حاضر از روش تحقیق توصیفی _ تحلیلی استفاده شده است در این پژوهش که پس از تعریف معیارها اصلی (جاذبه طبیعی ، جاذبه انسانی، دسترسی ، زیرساخت و خدمات و زمین ) و همچنین مشخص نمودن زیر معیارها وزن دهی به آن ها با استفاده از نظرات کارشناسان و متخصصان وزن هرکدام از معیارها با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) مشخص و سپس به اولویت بندی شش روستای هدف گردشگری استان خراسان جنوبی با استفاده از روش تصمیم گیری چند معیاره TOPSIS پرداخته شد. بر این اساس نتایج تحقیق نشان داد که روستای چنشت در اولویت اول روستاهای هدف گردشگری استان به علت دارا بودن جاذبه های طبیعی و تاریخی فراوان قرار می گیرد و به علت دارا بودن پتانسیل های طبیعی و تاریخی در حوزه گردشگری نیازمند توجه بیشتر به امر سرمایه گذاری در حوزه زیرساخت ها می باشد و همچنین در این اولویت بندی صورت گرفته شده روستای افین در اولویت آخر (ششم) قرار گرفت. و در نهایت به منظور فعال سازی خدمات گردشگری در روستاهای هدف، راهکار ارائه شده است.

امروزه گردشگری روستایی می تواند نقش بسیار موثری در اشتغال زایی، افزایش درآمد روستاییان، کاهش مهاجرت آنها به شهرها، زدودن فقر از جامعه روستایی و در نهایت رشد و توسعه اقتصادی روستاها داشته باشد. پژوهش حاضر با هدف؛ بررسی وضعیت شاخص های اثرگذار بر توسعه گردشگری روستایی در استان لرستان تدوین شده است. جامعه آماری تحقیق شامل 12 روستای هدف گردشگری مصوب در استان لرستان می باشند که با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته، داده های تحقیق گردآوری شده اند. نتایج تحقیق نشان داد برای توسعه گردشگری روستایی در لرستان نیاز به جذب سرمایه گذار در بخش خصوصی و دولتی است. از پیامدهای مثبت رونق گردشگری روستایی می توان به توسعه شبکه حمل و نقل، افزایش امکانات تفریحی، ایجاد اشتغال برای روستاییان اشاره نمود. در صورت عدم مدیریت صحیح گردشگری روستایی، شاهد افزایش آلودگی محیط زیست و تغییر شگرف در قیمت املاک در روستاهای مورد مطالعه خواهیم بود. واژگان کلیدی: گردشگری روستایی، روستاهای هدف گردشگری، لرستان.

حفظ و نگهداری بافت های سنتی و با ارزش در روستاهای هدف گردشگری با انتقال ارزش های موجود به شیوه پایدار برای نسل آینده و توسعه گردشگری ارتباط تنگاتنگی دارد. در طرح های توسعه گردشگری؛ استفاده از طبیعت زیبا، سبک های معماری سنتی و بهره مندی از محصولات محلی؛ نقش مهمی در ایجاد اشتغال و فعالیت اقتصادی روستاییان ایفا می کند. پژوهش حاضر با هدف تحلیلی بر نگهداشت بافت های سنتی و نقش آن در توسعه کالبدی دو روستای گردشگری زیارت و شاهکوه سفلی از توابع بخش مرکزی (دهستان استرآباد جنوبی) شهرستان گرگان انجام پذیرفته است. جامعه آماری تحقیق شامل 927 خانوار بوده و 271 خانوار به عنوان حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران تعیین گردید. جمع آوری داده ها از طریق پرسشنامه محقق ساخته بوده و اعتبار آن با استفاده از نظر اساتید و متخصصان و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 85 درصد بدست آمد. نتایج حاصل از این پژوهش بدان معناست که رابطه معناداری میان حفظ و نگهداشت بافت سنتی روستاهای مورد مطالعه با توسعه کالبدی به دلیل افزایش قیمت اجاره بهای زمین، مسکن، واحدهای تجاری و تولیدی وجود ندارد و اقدامات مؤثری که باید در جهت و سمت و سوی حفظ، نگهداشت و احیای بافت های سنتی و در نتیجه توسعه کالبدی روستا انجام پذیرد به طور اصولی و دقیق صورت نگرفته است. همچنین بین حفظ و نگهداشت بافت های سنتی با گسترش گردشگری و رونق اقتصادی و بهبود مؤلفه های اجتماعی رابطه معناداری وجود دارد بطوریکه ساکنان روستاها، دستگاه های دولتی، گردشگران وسازمان های ذیربط نقش مهمی در حفظ و تعیین حریم بافت های با ارزش و سنتی و توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در روستاهای هدف گردشگری دارند و حفظ این بافت های با ارزش نیازمند فرآیندی منظم از برنامه ریزی و تصمیم گیری و اجرا می باشد و سبب توسعه کالبدی و گردشگری می شود.

گردشگری روستایی با توجه به کارکردهای متنوع و نیز توانایی بالا در برقراری ارتباط با سایر بخش های اقتصادی به منزله راهبردی برای توسعه مناطق روستایی مطرح شده است. هدف از تحقیق حاضر، واکاوی موانع اقتصادی توسعه گردشگری در نواحی روستایی با استفاده از نظریه بنیانی در روستاهای هدف گردشگری استان زنجان است. پژوهش حاضر از لحاظ هدف، توسعه ای کاربردی و از نظر پارادایم در گروه تحقیقات کیفی قرار می گیرد و از بُعد روش، از نظریه بنیانی بهره برده است. برای گردآوری اطلاعات از اسناد کتابخانه ای، تهیه عکس و فیلم، مصاحبه عمیق و مشاهده مستقیم و غیرمشارکتی استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش را مدیران محلی (کارشناسان حوزه گردشگری، دهیاران و اعضای شوراهای اسلامی) هشت روستای هدف گردشگری استان زنجان تشکیل می دهند. روش نمونه گیری به صورت روش گلوله برفی (36 نفر) تا رسیدن به اشباع تئوریک انجام شده است. برای تأمین روایی تحقیق، از روش ارزیابی گوبا و لینکولن (شامل چهار مرحله قابلیت اعتبار، انتقال پذیری، قابلیت ثبات، تأییدپذیری، معقول بودن) استفاده شده است. داده های جمع آوری شده از طریق تحلیل محتوایی واکاوی شدند. با پیونددادن کدها (کدگذاری باز)، مفاهیم (کدگذاری محوری)، مقوله ها (کدگذاری انتخابی) و تأیید اعتبار مفاهیم به دست آمده تحقیق از شیوه روش کانونی به دست خبرگان، مدل مفهومی تحقیق ترسیم شد و تأیید نظر کارشناسان نیز به مدل اعتبار بخشید. نتایج تحقیق نشان می دهد که روستاهای هدف گردشگری استان زنجان در مقوله اقتصادی، با مشکلات اساسی مواجه اند. این مشکلات عبارت اند از: محدودیت فصول گردشگری، آسیب پذیری اقتصاد کشاورزی، ضعف توانمندی های فردی، فضای نامناسب اقتصادی، فقدان ریسک پذیری، فقدان شناخت بازار و ضعف دانش فنی کسب وکار

گردشگری روستایی منبع با ارزشی برای اشتغال زایی و درآمد است و می تواند وسیله ای برای توسعه اجتماعی و اقتصادی جوامع روستای و حمایت از محیط زیست و فرهنگ روستایی می باشد که با بهره گیری مناسب از منابع طبیعی، انسانی امکان رشد اقتصادی و توسعه را فراهم می کند و نقش مهمی در متنوع سازی اقتصاد جوامع روستایی دارد و زمینه ساز ایجاد فرصت های جدیدی در نواحی روستایی از جمله اشتغال سودآور در بخش های غیرکشاورزی افزایش درآمد روستاییان و کاهش تفاوت های درآمدی بین روستاییان و شهرنشینان، کاهش مهاجرت روستاییان به شهرها و کم کردن مشکلات شهرهای بزرگ می شود. هدف این پژوهش بررسی توسعه گردشگری روستاهای هدف گردشگری فورگ واقع در استان خراسان جنوبی و ارایه الگوی بهینه توسعه گردشگری می باشد. استان خراسان جنوبی با قدمت تاریخی دارا بودن آثار تاریخی و طبیعی ملی و جهانی و تنوع صنایع دستی علی رغم این ظرفیت های بلقوه، مهم روستاهای منطقه در اقتصاد گردشگری ناچیز بوده و جایگاه در خوری ندارد و در فقر و تهیدستی بسر می برند. از اینرو روستای هدف گردشگری فورگ به عنوان نمونه مورد مطالعه قرار گرفته است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی با هدف کاربردی به ارایه الگوی بهینه توسعه گردشگری در روستاهای مورد نظر می-پردازد. روش انجام پژوهش با مطالعه کتابخانه ای و جمع آوری داده های میدانی و توزیع پرسشنامه به روش پیمایشی انجام می شود تحلیل داده ها از طریق آزمون T تک نمونه ای،و توکی بهره گرفته شده است.

گردشگری یکی از عوامل مؤثر درسکونتگاه های روستایی می باشد که توسعه آن نقش مهمی در متنوع سازی اقتصاد روستایی داشته و می تواند اثرات و پیامدهای اقتصادی مختلفی را به همراه داشته باشد. هدف این پژوهش بررسی نقش گردشگری در تحولات اقتصادی روستاهای هدف گردشگری شرق استان گیلان در دهه اخیر است. روش تحقیق در این مطالعه توصیفی- تحلیلی است که بخش عمده ای از داده های آن بر اساس مطالعات میدانی صورت گرفته است. نتایج نشان می دهد که دهه اخیر (1395-1385) گردشگری در زمینه اقتصادی اگرچه سبب اثرات و پیامدهای مثبت همچون افزایش فرصت های شغلی، افزایش سطح درآمد ساکنان روستا و سرمایه گذاری در این روستاها شده اما اثرات و پیامدهای منفی اقتصادی از قبیل افزایش قیمت کالاها و خدمات، فصلی بودن مشاغل مربوط به گردشگری، بالارفتن قیمت زمین، کاهش شاغلین و رکود فعالیت های مربوط به کشاورزی در فصول گردشگری را به همراه داشته است. نتایج همچنین نشان دادند در بخش های خدماتی و رفاهی روستای حسن سرا با داشتن 5 هتل، 8 رستوران و 15 سوپرمارکت بهترین عملکرد را در بین سایر روستاها داشته و همچنین بیشترین رشد قیمت زمین در دهه اخیر نیز مربوط به روستای مذکور بوده که این امر علاوه بر واقع شدن این روستا در منطقه ساحلی، ناشی از موقعیت استراتژیک این روستا در مسیر اصلی گیلان به مازندران و همچنین نقطه اتصال نواحی جلگه ای به منطقه گردشگری اشکورات می باشد. همچنین روستای سفیدآب نیز به دلیل محدودیت اراضی ضعیف ترین عملکرد را در بین تمامی روستاهای مورد مطالعه داشته است.  

گردشگری روستایی یکی از اشکال گردشگری گذران اوقات فراغت می باشد که امروز به دلیل مشکلات و انواع آلودگی های شهری افراد ساکن درشهر از آن جهت گذران اوقات فراغت بهره می برند تا حدودی از نظر روحی روانی و جسمی آمادگی کافی جهت کارهای روز مره آن خود در شهر را بدست بیاورند. یکی از راه های توجه به روستاها و محرومیت زدایی از آنها، کمک به حفظ و گسترش جاذبه ها و زمینه های مورد علاقه گردشگران در روستاها، متناسب با شرایط محلی روستاها است. برنامه ریزی برای توسعه صنعت گردشگری و اجرای طرح های آن با مشارکت مردم و نهادهای محلی، می تواند در حاشیه خود باعث توسعه کسب و کار و بهبود شرایط محیطی روستا شود. دولت ها توجه جدی به توسعه گردشگری روستایی برای تحقق اهداف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی داشته اند و در ایران نیز همگام با برنامه های توسعه کلان و ملی، در این بخش نیز اقداماتی صورت گرفته است. با توجه به اهمیت و نقش گردشگری روستایی و وظایف حاکمیتی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در برنامه ریزی و سیاست گذاری کلان کشور در این حوزه، اقدامات و برنامه هایی را با عناوین و موضوعات مختلف توسعه ای انجام شده است. برای تحقق اهداف و برنامه ریزی عملیاتی و کاربردی نسبت به شناسایی روستاهای با قابلیت و توان گردشگری به عنوان مناطق روستایی پیشتاز تحت عنوان روستاهای هدف گردشگری اقدام نموده است که در هر استان به تناسب ظرفیت آن، تعدادی روستا را شامل می شود و در استان گیلان 5 روستای هدف گردشگری مصوب و دارای مطالعه در این پژوهش مورد بررسی قرار خواهد گرفت. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی با هدف کاربردی و منظور از این پژوهش ارائه الگوهای بهینه توسعه گردشگری در روستاهای مورد نظر استان گیلان بود. روش انجام پژوهش مطالعه کتابخانه ای و جمع آوری داده میدانی به روش پیمایشی انجام گرفت. تحلیل داده ها از طریق آزمون های Tتک نمونه ای، تحلیل واریانس یک طرفه (ANOVA) و توکی بهره گرفته شد. نتایج آن در همه روستاها نشان از ارتباط بین توسعه گردشگری روستایی در روستاهای هدف گردشگری استان گیلان و مؤلفه های اثرگذار بر الگوهای اجرایی در محدوده مورد مطالعه بود. در پایان بر اساس نتایج مطالعات میدانی، شرایط توپوگرافی و طبیعی روستا، مشاهدات و مصاحبه های شفاهی با اهالی روستا، ارائه الگوی اجرایی گردشگری متناسب با هر روستا اقدام گردید.

گردشگری خانه های دوم یکی از الگوهای گسترش گردشگری در نواحی روستایی است که سبب تاثیرات مختلف از جمله تاثیرات زیست محیطی در روستاها می شود . هدف این پژوهش بررسی نقش گردشگری خانه های دوم در تحولات زیست محیطی روستاهای هدف گردشگری شرق استان گیلان در دهه اخیر(95-85) است. روش تحقیق در این مطالعه توصیفی- تحلیلی است که بخش عمده ای از داده های آن بر اساس مطالعات میدانی صورت گرفته است. نتایج بیانگر آن است که گردشگری خانه های دوم عمدتاً اثرات منفی همچون تغییر کاربری اراضی و تخریب باغ ها و مزارع، افزایش تولید زباله و رها سازی آن در محیط روستاها ، تخریب پوشش گیاهی، آلودگی های صوتی ، هوا ، بصری ، آب و... بر محیط زیست روستاهای ناحیه مطالعاتی داشته است.براساس یافته در سال 95 تعداد 169 خانه دوم در ناحیه مطالعاتی احداث شده که از رشد 6/110 درصدی نسبت به سال 85برخوردار بوده و بیشترین تغییرات کاربری اراضی به ترتیب در روستاهای حسن سرا(6/56هکتار) و انبارسر(3/22هکتار) در دهه اخیررخ داده است. براساس مطالعات میدانی، میزان تولید زباله در فصول گردشگری حدود 80٪نسبت به فصول غیر گردشگری رشد داشته که در این راستا بیشترین تولید زباله در فصول گردشگری مربوط به روستاهای انبارسر(حدود420کیلوگرم) و حسن سرا(حدود350کیلوگرم) می باشد.

روستاهای هدف گردشگری هر کدام شکل خاصی از زندگی، هنر، فرهنگ و میراث روستایی را در مکان های روستایی به نمایش می گذارند. در فرآیند انتخاب مناسب ترین روستای هدف گردشگری با توجه به معیار های حکمرانی خوب، تصمیم گیرنده گان از روش های تصمیمگیری چند معیاره برای انتخاب روستا استفاده نکردهاند. بنابراین، این مقاله با هدف ایجاد چارچوبی برای انتخاب روستاها در فرآیند انتخاب مناسب ترین روستای هدف گردشگری بر اساس چارچوب swara-aras- mcdmاست. تمرکز این مقاله بر شناسایی معیارهای حکمرانی خوب و رتبه بندی روستاهای هدف گردشگری شهرستان پاوه بر اساس معیارهای انتخابی می باشد. برای سنجش حکمرانی خوب در این تحقیق از ۸ معیار شفافیت، پاسخگویی، حاکمیت قانون، مشارکت، مسئولیت پذیری، أثربخشی و کارایی، اجماع و مشروعیت و برابری و فرآگیری استفاده شد. تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی، از نظر روش تحقیق، آمیخته ، از نظرماهیت، توصیفی- تحلیلی و از نظر ابزار، مبتنی بر پرسشنامه نخبگان می باشد. برای تعیین وزن معیارها تیمی متشکل از سه خبره تشکیل شد. از روش swara برای وزن دهی معیارها و از روش aras برای اولویت بندی گزینه ها در ارتباط با مهم ترین معیار های حکمرانی خوب در روستاهای هدف گردشگری در منطقه مورد مطالعه بهره گرفته شد. نتایج روش سوآرا نشان داد که معیار مشارکت با وزن ۰/۱۷۲ مهم ترین معیار حکمروایی خوب در سطح روستاهای شهرستان پاوه است و بعد از آن معیار برابری و فراگیری با وزن ۰/۱۵۴ دومین معیار مهم حکمرانی خوب است و معیار پاسخگویی با ۰/۱۲۰، شفافیت با ۰/۱۱۸، مسئولیت پذیری با ۰/۱۱۱، حاکمیت قانون با ۰/۱۰۹، أثر بخشی و کارایی با ۰/۰۹۲ و اجماع و مشروعیت با ۰/۰۸۸ به ترتیب قرار دارند. نتایج محاسبه روش آراس نیز نشان داد که، روستای داریان با ۰/۸۵۹ دارای بالاترین اهمیت کلی بوده و در رتبه اول قرار دارد و بعد از آن روستای دشه با ۰/۷۶۹ در درتبه دوم،خانقاه با ۰/۷۶۲، و شمشیر با ۰/۷۰۱ در رتبه سوم و چهارم و روستای هجیج بزرگ با ۰/۶۸۶ در رتبه آخر قرار دارد.

گردشگری روستایی به عنوان یکی از اشکال گردشگری، خصوصاً در کشورهای در حال توسعه درای ظرفیت زیادی است و باید آن را به عنوان ابزار بالقوه مهمی برای توسعه اقتصادی و اجتماعی به حساب آورد. بنابراین گردشگری می تواند جهت توسعه برخی شاخص ها موثر باشد. شاخص های سرمایه اجتماعی نمونه بارز این موضوع هستند. هدف این تحقیق بررسی نقش گردشگری در بهبود شاخص های سرمایه اجتماعی سکونتگاه های روستایی است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر مطالعات میدانی با استفاده از ابزار پرسش نامه است. حجم نمونه 384 نفر محاسبه و پرسشگری در سطح سه روستای هدف گردشگری شهرستان پاوه( روستاهای حجیج، خانقاه و شمشیر)انجام شد. نتایج نشان داد که گردشگری در بهبود سرمایه اجتماعی نقش داشته است و شاخص ها در سطح معناداری کمتر از 05/0 قرار دارد. مقدار میانگین کل شاخص ها(56/3) نشانگر میزان این تاثیر است. تنها شاخص تشکیل انجمن و نهادهای حمایتی با میانگین 55/2، نقش بسیار کمی از گردشگری پذیرفته است. آزمون آنووا نشان داد که بین روستاها از نظر شاخص های سرمایه اجتماعی با توجه به نقش گردشگری تفاوت وجود دارد. بیشترین تفاوت مربوط به روستای شمشیر با میانگین 60/3 است. میانگین شاخص تمایل مردم به ورود گردشگر برابر با 89/3 است که نشانگر نگرش مثبت مردم به گردشگران است. آزمون هبستگی نیز نشان می دهد با افزایش تمایل مردم به ورود گردشگر به روستا، شاخص های سرمایه اجتماعی نیز بهبود پیدا می کند.

مقدمه: گردشگری بخش مهمی در توسعه پایدار محیط های روستایی است. توانایی آن در ایجاد اشتغال پایدار و سطح مطلوبی از سود ناشی از ثبات فعالیت های گردشگری در طول زمان است. هدف : پژوهش حاضر با هدف سنجش سطح پایداری توسعه گردشگری و تبیین سطوح پایداری گردشگری در فرآیند چرخه حیات گردشگری در روستاهای هدف گردشگری شهرستان میامی در استان سمنان جهت برنامه ریزی گردشگری روستایی انجام شده است. روش شناسی: این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی، از لحاظ زمان مقطعی و از لحاظ ماهیت از نوع تبیینی-تحلیلی و از لحاظ طرح تحقیق به صورت توصیفی بوده است و بر پایه تجزیه و تحلیل مدل بارومتر و باتلر انجام شد. به منظور جمع آوری داده های مورد نیاز از دو روش اسنادی و میدانی (پرسشنامه) و (مصاحبه) استفاده گردید.سطح تحلیل پژوهش روستا و واحد تحلیل، دهیاران و شورای روستا، مدیران و خبرگان محلی بودند. قلمرو جغرافیایی: روستاهای هدف گردشگری شهرستان میامی در استان سمنان، شامل روستاهای فرومد و عباس آباد در شرق استان و روستاهای حسین آباد، نردین، نام نیک، تلوبین و دشت شاد در شمال شهرستان میامی می باشد. یافته ها: ارزش پایداری در بعد محیطی 435/0 بعد اجتماعی اقتصادی 465/0 است که ابعاد و شاخص های اجتماعی و اقتصادی توسعه از پایداری بیشتری نسبت به بعد محیطی در روستاهای مورد مطالعه برخوردارند، این امر بیانگر شکننده بودن محیط ها و جاذبه های طبیعی در این روستاها است. بر اساس یافته های تحقیق میانگین پایداری کل روستاهای مورد مطالعه ،متوسط است و در این بین ،روستای فرومد با ارزش پایداری 5/0بیشترین میزان پایداری داشته و در سطح پایداری متوسط (خوب) قرار دارد و بیانگر این است این روستا از نظر امکانات و خدمات رفاهی، سطح اطلاعات و آگاهی مردم از مزایای گردشگری و سایر عوامل ، توسعه گردشگری وضعیت بهتری نسبت به روستاهای دیگر داشته است و روستای تلوبین به دلیل کمبود امکانات و خدمات رفاهی، پایین بودن وضعیت کیفی محیط روستا و عدم توجه مدیران محلی و سطح آگاهی و اقتصادی پایین مردم از مزایای گردشگری، با میزان 365/0، پایین ترین میزان پایداری را در بین روستاهای هدف داشته و در سطح نا پایداری بالقوه  (پایداری ضعیف) قرار دارد، روستاهای دیگر یعنی حسین آباد، عباس آباد ،نردین و نام نیک درسطح پایداری متوسط قرار دارند. نتیجه گیری: ارزش پایداری گردشگری در بعد محیطی و اجتماعی فرهنگی در روستاهای مطالعه شده در سطح یکسانی قرار ندارد، روستاهای که سطح متوسط و بالاتری دارند از لحاظ چارچوب نقطه تکاملی گردشگری در مرحله گردشگری هستند که در تطابق با مدل گردشگری باتلر در مرحله مشارکت و مداخله و درگیر شدن جوامع محلی می باشند مشارکت منابع پذیری ،انسانی-آموزش، اجتماعی-فرهنگی ،زیرساختی" در چارچوب راهبرد کراچ و ریچی پیشنهاد می گردد. و روستای دشت شاد و تلوبین سطح  ناپایداری بالقوه و در نقطه پیش گردشگری می باشند  لذا در تطابق با مدل گردشگری باتلر در مرحله اکتشاف و راهکارها" منابع انسانی-آموزش ،اجتماعی -فرهنگی، بازاریابی-محصول" در چارچوب راهبرد پون پیشنهاد می گردد.

گردشگری به واسطه مزایا و منافع فراوانی که به همراه دارد امروزه از مهم ترین اهرم های توسعه اجتماعات محلی و روستایی است و توسعه و ترویج آن مورد توافق تمامی برنامه ریزان و سیاست گذاران توسعه روستایی است. چالش های فزاینده جوامع روستایی، اهمیت بالای گردشگری در توسعه اجتماعات محلی و توانمندی بالای روستاهای هدف گردشگری در جذب گردشگران، سه عنصر کلیدی برای توجه ویژه به برنامه ریزی توسعه گردشگری در روستاهای استان خراسان شمالی هستند. از این رو این پژوهش کمی و کاربردی  که با روش توصیفی تحلیلی و علی انجام گرفته است با هدف بررسی اثرات گردشگری بر اجتماعات محلی و توسعه روستایی انجام گرفته است. جامعه آماری پژوهش را همه سرپرستان خانوار هشت روستای هدف گردشگری استان خراسان شمالی تشکیل می دهد که در میان آن ها 383 نفر به عنوان نمونه آماری در نظر گرفته شده اند. ابزار اصلی جمع آوری داده های مورد نیاز، پرسشنامه بوده که روایی و پایایی آن تأیید شده است و برای تجزیه و تحلیل داده های گردآوری شده از نرم افزارهای SPSS وAmos  استفاده گردیده است. نتایج پژوهش نشان می دهد میانگین نمره اثرگذاری گردشگری بر جامعه محلی و میزبان با مقدار 195/3 در سطح 99 درصد اطمینان معنادار بوده و بالاتر از سطح متوسط است؛ همچنین نتایج بررسی وضعیت توسعه روستایی در محدوده مطالعاتی نشان داد میانگین محاسبه شده با مقدار 157/3، به صورت معناداری بالاتر از حد مبنا بوده است و سطح توسعه روستایی نیز بالاتر از حد متوسط ارزیابی شده است. نتایج مدل نهایی معادلات ساختاری برازش شده اثر گردشگری (متغیر مستقل) بر توسعه روستایی (متغیر وابسته) در روستاهای هدف گردشگری استان خراسان شمالی نشان داد مدل مذکور در سطح 99% اطمینان معنی دار است. در این مدل مقدار اثر کل 535/0 بوده و در مجموع، گردشگری توانسته است حدود 29% واریانس توسعه روستایی در محدوده مطالعاتی را تبیین نماید.

سکونتگاه های روستایی به عنوان یک سیستم باز، دارای اشکال مختلفی از سرمایه های طبیعی، اقتصادی، اجتماعی، انسانی، فرهنگی و نمادین هستند که نقش مهمی در توسعه گردشگری ایفا می کنند. به طوری که، این سرمایه ها به طور عمده در دو گروه منابع ملموس و ناملموس دسته بندی می شوند. هدف تحقیق حاضر بررسی نقش سرمایه های جامعه محلی در توسعه گردشگری در روستاهای هدف شهرستان ابهر (استان زنجان) است. تحقیق حاضر از نوع کاربردی و روش آن توصیفی-تحلیلی بوده و برای گردآوری داده ها از روش های کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق، 7 روستای هدف گردشگری شهرستان ابهر است که بر اساس داده های سرشماری نفوس و مسکن (1395) دارای 1268 خانوار است که از این تعداد با بهره گیری از فرمول کوکران، تعداد 190 مورد به عنوان نمونه انتخاب شده است. روایی صوری پرسشنامه از دیدگاه متخصصان بررسی شده و پایایی متغیرها از طریق ضریب آلفا ی کرونباخ به میزان 76% محاسبه گردید. برای تجزیه و تحلیل کمی داده ها از آزمون های آماری نظیر (t تک نمونه ای، رگرسیون و کروسکال والیس) بهره گرفته شده است. نتایج نشان می دهد که سرمایه های جامعه تاثیر مثبت و معناداری در توسعه گردشگری دارد. به طوری که، سرمایه طبیعی، سرمایه اجتماعی و سرمایه فرهنگی موجود در روستاهای هدف گردشگری به ترتیب با مقادیر میانگین عددی (4.13)، (4.08) و (4.06) نسبت به سایر اشکال سرمایه نقش تعیین کننده ای در توسعه گردشگری ایفا کرده اند. همچنین در مدل برازش رگرسیونی، ضریب تعیین برابر با (0.84) بوده و بیانگر تاثیر مثبت سرمایه های جامعه محلی در توسعه گردشگری بوده و سرمایه های طبیعی (0.379)، اجتماعی (0.242)، فرهنگی (0.181) بیشترین تاثیر را در توسعه گردشگری دارد. نتیجه آزمون کروسکال والیس نیز نشان داد که در سرمایه های جامعه محلی به جز سرمایه فرهنگی و ساخته شده در بین روستاهای نمونه تفاوت معناداری در سطح 95 درصد وجود ندارد و روستاهای درسجین و قروه بدلیل دارابودن سرمایه های جامعه محلی در جایگاه اول و دوم قرار دارند.

امروزه یکی از مسائل مهم در حوزه توسعه پایدار روستایی، توسعه فعالیت های گردشگری روستایی است. تعیین ارزش های گردشگری روستاها و استعدادهای طبیعی آن ها به همراه برنامه ریزی صحیح می تواند از یک سو منجر به توسعه فعالیت های اقتصادی و ایجاد درآمد و اشتغال در روستاها و از سوی دیگر منجر به رسیدن به توسعه همه جانبه و پایدار در این مناطق شود، برای رسیدن به این اهداف، شناخت روستاهای دارای پتانسیل و سطح بندی این روستاها یکی از اقدامات ضروری می باشد. روستاهای شهرستان مشگین شهر به دلیل داشتن جاذبه های وسیع گردشگری و تاریخی و دارا بودن پتانسیل های بالای گردشگرپذیری، امکان انتخاب فرصت های گردشگری مختلفی را برای گردشگران فراهم کرده است. در این تحقیق با استفاده از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی به مقایسه معیارهای گردشگری و همچنین اولویت بندی و سطح بندی روستاهای گردشگری مورد مطالعه در شهرستان مشگین شهر پرداخته شده است. جامعه آماری تحقیق حاضر، گردشگران روستاهای مورد مطالعه و متخصصان و اساتید دانشگاهی بودند که در زمینه گردشگری روستایی دانش و تجربه کافی داشتند. بدین ترتیب که مهم ترین معیارهای تأثیرگذار بر گردشگری از دیدگاه گردشگران انتخاب شدند و در قالب یک پرسشنامه، مورد مقایسه زوجی قرار گرفتند. سپس چهار گزینه گردشگری در روستاهای مورد مطالعه انتخاب شد و امتیاز این گزینه ها نسبت به تک تک معیارها در قالب یک پرسشنامه توسط متخصصان و اساتید دانشگاهی تعیین شد. نتایج تحقیق حاضر نشانگر این امر است که معیار زیرساختی و خدماتی با امتیاز و وزن نهایی 415/0 بیش ترین تأثیر را در توسعه و یا عدم توسعه مناطق هدف گردشگری داشته و مهم ترین عامل در سطح بندی روستاهای موردمطالعه بوده است و بر اساس نتایج مدل، روستای موئیل با امتیاز نهایی 501/0 در رتبه اول قرار گرفته و روستای انار با امتیاز نهایی 318/0 در رتبه دوم و روستای قصابه با امتیاز نهایی 181/0 در رتبه سوم قرار گرفته است.

هدف از تحقیق حاضر واکاوی چالش های کالبدی توسعه گردشگری در نواحی روستایی با استفاده از نظریه بنیانی در روستاهای هدف گردشگری استان زنجان می باشد. تحقیق حاضر از لحاظ هدف، توسعه ای-کاربردی و از نظر پارادایم در گروه تحقیقات کیفی قرار می گیرد و از بعد روش از نظریه بنیانی بهره برده است. جهت گردآوری اطلاعات از اسناد کتابخانه ای، تهیه عکس و فیلم، مصاحبه عمیق و مشاهده مستقیم و غیرمشارکتی استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش مدیران محلی هشت روستای هدف گردشگری استان زنجان می باشد.داده های جمع آوری شده از طریق تحلیل محتوایی مورد واکاوی قرار گرفتند. با پیوند دادن کدها (کدگذاری باز)، مفاهیم (کدگذاری محوری)، مقوله ها (کدگذاری انتخابی) و تایید اعتبار مفاهیم بدست آمده تحقیق از شیوه روش کانونی توسط خبرگان، مدل مفهومی تحقیق ترسیم شد و تأیید نظر کارشناسان نیز به مدل اعتبار بخشید. نتایج حاصل تحقیق نشان می دهد که روستاهای هدف گردشگری استان زنجان با چالش های کالبدی همچون تخریب بافت و معماری سنتی روستا، مسائل محیطی، ضعف امکانات-خدمات، ضعف زیرساخت ها و ناوگان حمل و نقل روبرو می باشند.

این مقاله با روش تحلیلی- توصیفی و با بررسی و تحلیل متون (روش اسنادی)، به دنبال ارائه مدلی مفهومی برای مدیریت روستاهای هدف گردشگری با پتانسیل های خاص اکولوژیک ) ارائه مدل ارزیابی دهکده اکوتوریسمی ( از طریق ایجاد رابطه ای دوسویه، میان اصول اکوتوریسم و اجتماعات اکولوژیکی از یک سو و روستاهای گردشگری از سوی دیگر و کاربست آن در روستای هدف گردشگری تهران- وردیج است. این مدل مبتنی بر چهار بعد زیست محیطی، اجتماعی، اقتصادی و حکمرایی- فرهنگی است که نشان می دهد هرگونه اقدام کالبدی در چنین روستاهایی می بایست با هدف رسیدن به رشد و تعالی در هر چهار بعد مذکور باشد و پرداختن صرف به هریک از ابعاد، از رسیدن به هدف اصلی ایجاد دهکده اکوتوریسمی جلوگیری می کند. پس از ارائه این مدل، این مقاله تمام موقعیت های ویژگی های مرتبط با گردشگری اکوتوریسمی برای بازتعریف روستای وردیج از روستاهای منطقه 22 تهران (معروف به قلمرو عروسک های سنگی با داشتن عرصه های طبیعی منحصر به فرد ) که به عنوان روستای هدف گردشگری پایدار در اطراف تهران است را بیان داشته، امکانات و راهبردهای تغییر این سکونتگاه به روستای هدف گردشگری اکولوژیک (دهکده اکوتوریسمی) را ارائه می نماید. این خروجی ها در روستای وردیج از طریق اجرای فرایند تحلیل شبکه ای ANP، انتخاب گزینه بهینه و نهایتاً ارائه اصول ساماندهی روستاهای هدف گردشگری اکولوژیک مبتنی بر چهار بعد تشکیل دهنده دهکده اکوتوریسمی بکار گرفته می شود. نتایج این تحقیق نشان می دهد تنها آن دسته اقدامات کالبدی که مبتنی بر چهار بعد مذکور باشد، می تواند هدف غایی روستاهای هدف گردشگری را تأمین نماید که در این میان، ابعاد جدید پایداری )حکمروایی و فرهنگ) نقشی جدی در ایجاد اجتماع محلی مسئول و حافظ این مقاصد گردشگری ایفا می نماید.

صنعت گردشگری به عنوان یکی از بخش های اصلی اقتصادی از حیث کسب درآمدهای ارزی در بسیاری از کشورها تبدیل شده است. وجود جاذبه های گردشگری به عنوان یکی از ارکان و عناصر اصلی صنعت گردشگری در کنار دیگر مؤلفه ها از جمله جامعه میزبان شرایط لازم را برای جلب و جذب گردشگر فراهم می نماید این مطالعه با هدف شناسایی توانمندی ها و تجزیه و تحلیل اثرات گردشگری بر روستاهای هدف گردشگری استان کردستان انجام شده است. روش پژوهش، بر اساس هدف کاربردی و بر اساس جمع آوری اطلاعات توصیفی و از نوع تحلیل همبستگی است. جامعه آماری این پژوهش شامل ساکنان محلی روستاهای مورد مطالعه است. نتایج آزمون t تک نمونه ای نشان داد که گردشگری دارای اثرات مثبت و منفی مختلفی بر جامعه میزبان می باشد. بیشترین اثر مطلوب گردشگری از بعد اقتصادی مربوط به ایجاد درآمد و شغل می باشد. نگرش مثبت ساکنان محلی به گردشگری از جمله اثرات مثبت اجتماعی و فرهنگی گردشگری تلقی می شود. از طرف دیگر کاهش انسجام و مشارکت در توسعه روستا، از بین رفتن آداب، فرهنگ و ارزش های محلی روستاها و الگو برداری نامناسب از گردشگران از جمله اثرات منفی گردشگری است. نتایج نشان داد که گردشگری دارای اثرات نامطلوب زیست محیطی بصورت تخریب چشم اندازهای طبیعی روستا، ساخت و سازهای بی رویه و تغییر کاربری اراضی کشاورزی شده است. همچنین نتایج رتبه بندی نشان می دهد که روستاهای سلین، پالنگان و ژیوار در رتبه های اول تا سوم قرار دارند. روستاهای بلبل، نگل، دولاب، صلوات آباد، دره تفی، مجسه، نجنه، سورین، نوره و قمچقای به ترتیب در رتبه های چهارم تا سیزدهم جای گرفته اند. با توجه به نتایج، سرمایه گذاری بخش دولتی در زیر ساخت ها به خصوص جاده های ارتباطی و همچنین سرمایه گذاری بخش خصوص در روستاهای با رتبه بالاتر در زمینه طبیعت گردی، صنایع دستی و صنایع وابسته توصیه می گردد.

توسعه گردشگری در مناطق روستایی، منوط به شاخص های مختلف از جمله خدمات است. در واقع خدمات از مهم ترین نیازهای ضروری جهت جذب گردشگری و در ادامه ماندگاری آن در مناطق روستایی است؛ بنابراین برخورداری روستاها از خدمات مختلف برای توسعه گردشگری غیرقابل انکار است. در این پژوهش هدف بررسی وضعیت خدمات توسعه گردشگری در مناطق روستایی هدف و سپس تدوین راهبردهای مطلوب در این زمینه است. در این مطالعه، روستای شیوند در شهرستان دزپارت استان خوزستان به عنوان یک روستای هدف گردشگری انتخاب شده است. روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر داده های پیمایشی است. جامعه آماری تحقیق را گردشگران تشکیل داده اند که تعداد 160 نفر به صورت تصادفی پرسشگری شدند. روایی پرسش نامه از طریق نخبگان تأیید و پایایی نیز با ضریب کرونباخ برابر با 0/802 تأیید شد. نتیجه نشان داد که انواع خدمات گردشگری از لحاظ کمی و کیفی در سطح کمتر از 0/05 معنادار بوده اند. از لحاظ کمی، میانگین آزمون برابر با 3/128 بوده که در نتیجه، وضعیت کمی خدمات متوسط ارزیابی شده است. در این زمینه خدمات مربوط به بازدید از جاذبه ها با میانگین 4/437 از بهترین وضعیت برخوردار است. از لحاظ کیفیت خدمات نیز، میانگین برابر با 2/245 تائید می نماید که کیفیت خدمات گردشگری، ضعیف ارزیابی شده است. در راستای بهبود کمی و کیفی خدمات گردشگری 4 راهبرد شامل گسترش کیفی خدمات (37/059)، بهبود سرمایه اجتماعی (25/374)، حفاظت و بهبود کیفیت محیط (9/524) و تأکید بر ظرفیت بومی (7/959) ارائه شده است.