شرق گیلان

لغزش، حرکت یکپارچه و ناگهانی حجمی از خاک و موادّ سطح دامنه‎هاست که به پایین‏دست دامنه‎ها منتقل می‎شود. وقوع لغزش‎های متعدّد در باغ‎های چای نواحی کوهستانی شرق گیلان باعث کاهش سطح کشت چای می‎شود که در نتیجه مقدار تولید چای پایین می‎آید و هر ساله به‎منظور رفع کمبودها و نیازهای مصرفی چای، مقدار قابل توجّهی ارز جهت واردات چای از کشور خارج می‎گردد. ضمن آن‎که کاهش تولید چای خسارات مالی زیادی به چایکاران ناحیه وارد می‎سازد. بنابراین شناخت پدیده، معرفی اماکن لغزشی و عوامل و عناصر مؤثّر بر لغزش‎ها در باغ‎های چای شرق گیلان می‎تواند به‎عنوان مطالعات پایه‎ای برای برنامه‏ریزان مفید باشد و نتایج حاصل از تحقیق به اقتصاد ناحیه و سطح ملّی کمک نماید. این مقاله که خلاصه‏ای از گزارش نهایی تحقیقی است که در سال 1375 توسّط نگارنده به انجام رسیده، با اهداف زیر ارائه می‎گردد: 1) معرفی عوامل و عناصر مؤثّر در ایجاد لغزش‎ها و اولویت‏بندی آنها؛ 2) شناسایی و معرفی مکان‎های لغزشی یا مستعد به رویداد لغزش و اولویت‏بندی نواحی، به نسبت فراوانی لغزش‎ها.

اشکال سطح زمین و میزان تاثیر فرایندهای گذشته و حال را در تکامل و تحول سیمای زمین میتوان روی نقشه ژئومورفولوژی به طور دقیق ترسیم نمود و نمایش داد. چون این نقشه ها میتوانند دارای ویژگیهای مورفومتریک- مورفوژنیککرونولوژیک باشند، در طرحهایمدیریت و منابع طبیعی به عنوان اسناد پایه و اساسی مورد استفاده قرار میگیرند. هر اندازه مقیاس نقشه ها بزرگتر باشد، میتوان جزئیات بیشتری را در متن آنها به نمایش در آورد. تا سال 1379، نقشه های ژئومورفولوژی با مقیاس 25000 :1 در سطح استان گیلان وجود نداشت، ولی با اتمام مراحل اجرایی طرح پژوهشی (تهیه نقشه های ژئومورفولوژی شرق گیلان با مقیاس 25000 :1) در سال 1381، اطلسی متشکل از 57 برگ نقشه به ابعاد 90 * 100 سانتیمتر (شامل متن و راهنما) با هدف دانش افزایی آماده و ارائه شده است . نوشتار حاضر خلاصه ای از شرح چگونگی انجام کار و نتایج به دست آمده از اجرای طرح است که امید است مورد استفاده دانشجویان و دانش پژوهان رشته های جغرافیا و علوم زمین قرار گیرد.

دوبیتی ها نوعی از ادبیات عامه است که در سراسر کشور با نام های مختلف پراکنده اند. گسترة این ابیات بسیار وسیع است؛ اما عظمت ادب فارسی بر آن سایه انداخته و تا حال کمتر از ادب رسمی فارسی بدان پرداخته اند. برخی از اشعار دوبیتی ها هنگام کار خوانده می شود. آنچه در این مقاله معرفی شده، اشعار گیلکی کار شالیزار و بررسی برخی از مضمون های پربسامد آن است. در استان گیلان، زنان هنگام کار شالیزار شعرهای بسیاری می خوانند. برای این کار نخست پیکره ای (بیش از دویست قطعه شعر) به روش میدانی جمع آوری  و در مرحله بعد از نظر موضوعی تحلیل شده اند. شعر مربوط به کار و شعر عاشقانه از مضمون هایی هستند که در ببیشتر اشعار تکرار می شوند. در این مقاله ضمن بررسی شعر کار در سه بخش کلی، مضمون های شعر کار گیلکی بررسی شده اند. شعرهای مربوط به شالیزار، باغبانی، چوپانی، ماهیگیری، چارواداری، و ... از شعرهای کار گیلکی بررسی شده در این مقاله هستند.

از مهم ترین مباحث در پایداری نظام سکونتگاه های روستایی، پایش و تحلیل نظام کاربری اراضی است. در دهه های اخیر به دلیل تحولات اجتماعی و اقتصادی سکونتگاه های روستایی شرق گیلان شاهد تخریب و تبدیل اراضی کشاورزی به سایر کاربری های زمین از جمله پوشش سکونتگاهی توسعه کالبدی فضاهای شهری و روستایی بوده ایم. این پژوهش الگوی تخصیص پایدار کاربری زمین را با بهره گیری از الگوی پایش تغییرات پوشش زمین تحلیل می نماید. قلمرو مکانی آن شامل شهرستان های سیاهکل، لنگرود، لاهیجان و آستانه اشرفیه، واقع در شرق استان گیلان است. از جمله دلایل انتخاب محدوده مورد مطالعه وجود تنوع توپوگرافیک (پهنه های ساحلی، دشتی، ییلاقی، پایکوهی و کوهستانی)، توزیع گونه های متفاوت سکونتگاه های روستایی و بیشترین تحولات کاربری زمین در قالب یک محیط جغرافیایی برای طرح ریزی مسئله پژوهش است. پایش زمانی تغییرات پوششی در سال های 1989م. (1368ش)، 2000 م. (1379ش) و 2015 م، (1394ش) و در افق سال 2030 میلادی انجام شده است. نتایج حکایت از این دارد که در پهنه مورد مطالعه، سهم پوشش های سازگار با طبیعت کاهش یافته و سهم پوشش سکونتگاهی افزایش یافته است. از سوی دیگر به کمک تکنیک های آینده نگاری و شناسایی عوامل محرکه کلیدی اثرگذار در تغییرات پوششی، سه سناریو برای تغییرات آینده مورد پیش بینی قرار گرفته است. به منظور اتخاذ رویکردی پایدار در همزیستی با طبیعت وتعادل بخشی سناریوهای متفاوت با به کارگیری از مدل تخصیص زمین (MOLA)، الگوی پیش بینی سال 2030 با وسیع ترین پوشش سکونتگاهی (فضاهای کالبدی روستایی و شهری) در میان الگوها امتیاز به دست آورد. گسترده ترین پوشش سکونتگاهی در الگوی سناریوها، به ترتیب برای سناریوی سوم، دوم و اول حاصل شد. بدین ترتیب الگوی تخصیص زمین نشان می دهدکه تکنیک مورد استفاده، از توانایی حل و فصل تعارضات موجود میان سناریوهای متضاد و تعدیل الگوی پیش بینی برخوردار است.

پایداری اشتغال زمانی مطرح می شود که فعالیت های روستایی ضمن تامین درآمد برای جوامع روستایی، سازگار با توان های محیطی، و فرهنگی آنها نیز باشد. این پژوهش با هدف بررسی وضعیت شاخص های اشتغال پایدار در ناحیه شرقی استان گیلان با رویکرد کمی و به روش توصیفی تحلیلی انجام شده است. جامع آماری شامل نواحی روستایی شرق گیلان بوده که در 42 دهستان واقع شده اند. که 20% روستاها، معادل 210روستا بطور متوسط از هر دهستان 5 روستا(روستاهایی که بیشترین عملکرد را در نظام تولید کشاورزی داشته اند) به عنوان نمونه انتخاب شده و مورد بررسی قرار گرفته اند. برای بررسی شاخص های اشتغال پایدار در هریک از روستاهای نمونه از نظرات، 385 نفر از کشاورزان روستایی استفاده شده و پرسشنامه اهمیت-عملکرد توسط آنها تکمیل گردید. نتایج تحقیق نشان داد در ارتباط با شاخص های امنیت شغلی، شرایط اقتصادی، شرایط تولید و کم و کیف محصولات کشاورزی، وضعیت منطقه مناسب نیست. اما در خصوص شاخص اثرات زیست محیطی و وضعیت بازار در منطقه مورد مطالعه، مشخص شد که این دو شاخص به نسبت دارای شرایط بهتری هستند. یعنی بصورت بالقوه اثرات نامطلوب زیستی محیطی فعالیت های موجود ناچیز و دسترسی به بازار اولیه برای تولیدات کشاورزی در منطقه وجود دارد. در نهایت بهترین راه برای بهبود اوضاع معیشتی در نواحی روستایی شرق گیلان، مهارت آموزی به روستاییان در قالب احداث خانه های مهارت آموزی در مراکز دهستان ها پیشنهاد شد.

در جوامع روستایی، تنوع بخشیدن منابع درآمدی از طریق کارآفرینی روستایی با تکیه بر ایجاد خانه های مهارت آموزی می تواند راهکار مناسبی در جهت توسعه اشتغال، کاهش بیکاری، افزایش درآمد و بهبود کیفیت زندگی روستاییان باشد. خانه کارآفرینی و مهارت آموزی، تشکلی مردمی و داوطلبانه است که در راستای اهداف کارآفرینی و توانمندسازی، با رویکرد روستا محوری با همکاری ساکنان، ذی نفعان  و ذی مدخلان محلی، ناحیه ای و منطقه ای  فعالیت خواهد کرد. ایجاد سازمانی که با مهارت آموزی و کشف ایده های جدید و حمایت از آن ها توسعه روستایی را نوید می دهد. در این راستا پژوهش حاضر با هدف بررسی و تدوین سناریوهای بهینه برای اشتغالزایی مناطق روستایی شرق گیلان و با تأکید بر نقش خانه های مهارت آموزی در ایجاد اشتغال پایدار، در تلاش است تا به این سؤال پاسخ دهد که سناریوی مناسب برای تدوین برنامه اشتغال زایی پایدار مبتنی بر خانه های مهارت آموزی کدام است؟ سطح جغرافیایی شامل پهنه روستایی شرق گیلان و واحد تحلیل روستا است. در این پژوهش 260 روستا موردبررسی قرار گرفته و در ارتباط با تعیین شاخص های تأثیرگذار بر اشتغال روستایی مبتنی بر خانه های مهارت آموزی 385نفر به روش کوکران از فعالان اقتصادی به روش کوکران، 400 تن از مدیران و نخبگان محلی و 150 نفر از کارشناسان سازمان ها و نهادهای متولی توسعه روستایی مشارکت داشته اند. نتایج این پژوهش نشان داد که سناریو بهینه برای توسعه اشتغال پایدار مبتنی بر خانه های مهارت آموزی در ناحیه شرق گیلان؛ سناریوی «اشتغالزایی سازگار با محیط طبیعی» است.

دلتا یکی از اشکال تراکمی آبرفتهای رودخا نه ای است که در پایاب زهکش اصلی و در نزدیکی ساحل تشکیل  می گردد. شیب مناسب ،خاک حاصلخیز، دسترسی به منابع آب و وسعت قابل توجه دلتا ی پل رود  زمینه مناسبی را برای فعالیت های انسانی  فراهم نموده که ممکن است در نتیجه ی تحول دلتا ناشی از تغییرمسیر رود اصلی و سایر شبکه آبهای آن، وسعت دلتا کم یا زیاد شود . پیامد این تحول می تواند بر زندگی ساکنان آن تأثیرات مثبت یا منفی بر جای گذارد . با تکیه بر اهمیت موضوع وطبق پژوهشهای بعمل آمده، این دلتا در زون البرز واقع شده و رخدادهای زمین شناسی آن در تکامل و تغییرات دلتا مؤثر بوده و در دوران کواترنری تحت تأثیر دوره های یخچالی و بین یخچالی قرار داشته و در دوره هولوسن مسیر تکاملی خود را پیموده، بطوریکه در حال حاضر این دلتا از دو شیب توپوگرافی  ساحل و جلگه در پایاب حوضه پل رود تشکیل شده است. شیب متوسط دلتااز 1% کمتر و دارای اقلیم از نوع بسیار مرطوب می باشد به گونه ای که در فصل بهار از حد اکثر رسوبدهی (39/54 درصد) ودر فصل تابستان از میزان حداقلی آن (14/9 درصد) بر خوردار است، این تحقیق بر اساس عکس های هوایی وتصاویر ماهواره ای در سه دوره زمانی (1346 ،1373، 1385) و پیمایش زمینی،نقشه های توپوگرافی و منابع کتابخانه ای با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی صورت پذیرفت . نتایج تحقیقات نشان داد که این دلتا از نوع پیشرونده است و تحت تأثیر فرایند های رودخانه ای گذشته و امروزی، همچنین نفوذ و عملکرد امواج در عهد حاضر شکل گرفته است. بنابر این می توان آن را در ردیف دلتا های امروزی بشمار آورد.

گسترش و نفوذ محصولات فرهنگی در روستاها را می توان برآیند توسعه خدمات بویژه راه و برق و توسعه ارتباطات فیمابین نقاط شهری و روستایی دانست.در پرتو این تحولات جامعه روستایی هم امکان استفاده از خدمات فرهنگی شهر را بیش از گذشته پیدا نموده و هم شاهد راهیابی گسترده کالاهایی مثل رادیو، تلویزیون، ویدئو، جراید و.......بوده است. براین اساس دهه اخیر را می توان مقطع خروج روستاها از انزوای فرهنگی دانست.در طی این دوره روستاها تحت تاثیر محصولات فرهنگی،دگرگونیهای زیادی را تجربه کرده اند که این تغییرات در بین نسل جوان چشمگیر تر است.این مقاله می کوشد تا به بررسی ابعاد اثرگذاری محصولات فرهنگی بر افزایش خواسته ها،آرزوها،و انتظاراتی که نسل جوان را ترغیب به مهاجرت می کند، بپردازد. از نتایج قابل توجه این تحقیق، تفاوتهایی است که محصولات فرهنگی مختلف در ایجاد انگیزه برای مهاجرت جوانان به شهر دارند.بطوریکه رابطه بین محصولات الکترونیکی نظیر تلویزیون،ویدئو،و ماهواره و انگیزه های دسترسی به کتابخانه،و ادامه تحصیل بیشترین همبستگی و ارتباط بین امکانات فرهنگی مثل سینما وتئاتر دارای کمترین همبستگی با جریان مهاجرت روستا- شهری می باشد

زراعت چوب همیشه یکی از مقوله های مهم در اقتصاد روستاهای شمال کشور ایران بوده چرا که روستاییان این منطقه با استفاده از زراعت چوب امکان استفاده چندجانبه از زمین را دارا هستند با این حال در بسیاری موارد زراعت چوب به شکل سنتی به انجام می رسد و اغلب بر مبنای آزمون و خطا در بین کشاورزان استوار است. در این بررسی سعی شده روند فعالیت های انجام شده در یک دهه گذشته مورد بررسی قرار گیرد این امر سبب می گردد بتوان روند توسعه کشت صنوبر را با توجه به عوارض زیر بنایی مورد بررسی و تحلیل قرار داد از این رو مطابق هدف تحقیق نقشه گیلان مورد بررسی قرار گرفت و با توجه به نقشه سیاسی منطقه شهرستانهای رودسر، املش، سیاهکل، لنگرود، لاهیجان و آستانه اشرفیه به عنوان منطقه مورد مطالعه انتخاب شد. به این منظور تصاویر ماهواره ای land sat TM و IRS مربوط به سالهای 2000 و 2010  انتخاب شد و با استفاده از باندهای NIR و R شاخص NDVI برروی تصویر اعمال گردید. در مرحله بعد ابتدا مناطق جنگلی از تصویر جدا شده و با توجه به بازتاب صنوبر در تفکیک طیف نظارت شده محدوده صنوبرکاری در سالهای 2000 و 2010 مشخص شد و سپس تصاویر به محیط GIS منتقل شد و طبقه بندی مجدد شده و مناطق صنوبرکاری شده از مناطق دیگر به شکل کدهای0  و 1 جداشده به گونه ای که مناطق صنوبرکاری شده ارزش 1 و سایر مناطق ارزش0 گرفت در ادامه با فاصله مناطق صنوبر کاری شده با جاده در محیط SPSS مورد آزمون قرار گرفت. نتایج نشان می دهد اگر چه در دهه گذشته در شرق گیلان افزایش کشت صنوبر وجود دارد ولی با توجه به وی ژگیهای اجتماعی اقتصادی موجود، نقشه راهها و پراکندگی روستاها این افزایش کشت، افزایش تولید چوب را به همراه نخواهد داشت به عبارت دیگر زراعت چوب که باید در مناطق روستایی صورت بگیرد در حال کاهش می باشد.

گردشگری یکی از عوامل مؤثر درسکونتگاه های روستایی می باشد که توسعه آن نقش مهمی در متنوع سازی اقتصاد روستایی داشته و می تواند اثرات و پیامدهای اقتصادی مختلفی را به همراه داشته باشد. هدف این پژوهش بررسی نقش گردشگری در تحولات اقتصادی روستاهای هدف گردشگری شرق استان گیلان در دهه اخیر است. روش تحقیق در این مطالعه توصیفی- تحلیلی است که بخش عمده ای از داده های آن بر اساس مطالعات میدانی صورت گرفته است. نتایج نشان می دهد که دهه اخیر (1395-1385) گردشگری در زمینه اقتصادی اگرچه سبب اثرات و پیامدهای مثبت همچون افزایش فرصت های شغلی، افزایش سطح درآمد ساکنان روستا و سرمایه گذاری در این روستاها شده اما اثرات و پیامدهای منفی اقتصادی از قبیل افزایش قیمت کالاها و خدمات، فصلی بودن مشاغل مربوط به گردشگری، بالارفتن قیمت زمین، کاهش شاغلین و رکود فعالیت های مربوط به کشاورزی در فصول گردشگری را به همراه داشته است. نتایج همچنین نشان دادند در بخش های خدماتی و رفاهی روستای حسن سرا با داشتن 5 هتل، 8 رستوران و 15 سوپرمارکت بهترین عملکرد را در بین سایر روستاها داشته و همچنین بیشترین رشد قیمت زمین در دهه اخیر نیز مربوط به روستای مذکور بوده که این امر علاوه بر واقع شدن این روستا در منطقه ساحلی، ناشی از موقعیت استراتژیک این روستا در مسیر اصلی گیلان به مازندران و همچنین نقطه اتصال نواحی جلگه ای به منطقه گردشگری اشکورات می باشد. همچنین روستای سفیدآب نیز به دلیل محدودیت اراضی ضعیف ترین عملکرد را در بین تمامی روستاهای مورد مطالعه داشته است.  

گردشگری خانه های دوم یکی از الگوهای گسترش گردشگری در نواحی روستایی است که سبب تاثیرات مختلف از جمله تاثیرات زیست محیطی در روستاها می شود . هدف این پژوهش بررسی نقش گردشگری خانه های دوم در تحولات زیست محیطی روستاهای هدف گردشگری شرق استان گیلان در دهه اخیر(95-85) است. روش تحقیق در این مطالعه توصیفی- تحلیلی است که بخش عمده ای از داده های آن بر اساس مطالعات میدانی صورت گرفته است. نتایج بیانگر آن است که گردشگری خانه های دوم عمدتاً اثرات منفی همچون تغییر کاربری اراضی و تخریب باغ ها و مزارع، افزایش تولید زباله و رها سازی آن در محیط روستاها ، تخریب پوشش گیاهی، آلودگی های صوتی ، هوا ، بصری ، آب و... بر محیط زیست روستاهای ناحیه مطالعاتی داشته است.براساس یافته در سال 95 تعداد 169 خانه دوم در ناحیه مطالعاتی احداث شده که از رشد 6/110 درصدی نسبت به سال 85برخوردار بوده و بیشترین تغییرات کاربری اراضی به ترتیب در روستاهای حسن سرا(6/56هکتار) و انبارسر(3/22هکتار) در دهه اخیررخ داده است. براساس مطالعات میدانی، میزان تولید زباله در فصول گردشگری حدود 80٪نسبت به فصول غیر گردشگری رشد داشته که در این راستا بیشترین تولید زباله در فصول گردشگری مربوط به روستاهای انبارسر(حدود420کیلوگرم) و حسن سرا(حدود350کیلوگرم) می باشد.

برنامه ریزی کاربری زمین در شرایط عدم اطمینان نیازمند تخصیص بهینه اراضی به کاربری های سازگار و ناسازگار با محیط های طبیعی و انسانی است. هدف این تحقیق تعیین محدوده عرصه های روستایی و طبیعی در شرق استان گیلان به منظور تنوع بخشی به اشتغال پایدار روستایی است. سطح جغرافیایی این تحقیق کل پهنه جغرافیای روستایی شرق گیلان و جامعه آماری شامل کارشناسان و مجریان حوزه برنامه ریزی روستایی در استان گیلان بوده که از بین آن ها به روش هدفمند با 83نفر مصاحبه عمیق صورت گرفته و حد کفایت حجم نمونه نیز بر اساس تکرار یا اشباع نظر در نظر گرفته شد. برای تجزیه داده ها، ابتدا با استفاده از نرم افزار Mic Mac تأثیرگذارترین و تأثیرپذیرترین عوامل مؤثر بر اشتغال روستایی طبق نظر کارشناسان ارزش گذاری شد. سپس با تشکیل ماتریس متقاطع متوازن در نرم افزار Scenario Wizard، سه راهبرد استقرار فعالیت های متجانس، سازگار و ناسازگار برای اشتغال زایی طرح ریزی شد. به منظور تخصیص زمین ابتدا با استفاده از روش AHP متغیرها وزن دهی شده و سپس با استفاده از روش MCE پهنه شایستگی برای هر راهبرد به دست آمده است. در نهایت به منظور تخصیص زمین به هریک از این سه راهبرد به کمک تکنیک های الگویابی MOLA مناسب ترین عرصه ها با تعیین حدود مشخص گردید. نتایج تحقیق نشان داد که نواحی جلگه ای تا کوهپایه ای بیشترین قابلیت برای ایجاد مشاغل متجانس و وابسته به طبیعت، نواحی کوهستانی شایسته توسعه مشاغل سازگار با طبیعت و فعالیت های ناسازگار با طبیعت به صورت لکه هایی پراکنده در کل ناحیه امکان توسعه دارند.

اولویت بندی مناطق نمونه گردشگری بر اساس اصول علمی و تکنیک های تصمیم گیری چند معیاره، جهت تعیین استعداد مناطق برای برنامه ریزی توسعه گردشگری، سرمایه گذاری و اجرای پروژه های عمرانی، از جمله رویکردهای ضروری در فرایند نیل به توسعه پایدار و متوازن و جلوگیری از هدر رفت وقت و سرمایه است. این پژوهش با رویکرد توصیفی - تحلیلی انجام گرفته است. یافته های حاصل از مدل تحلیل سلسله مراتبی (AHP[1]) نشان داد که منطقه نمونه گردشگری دیلمان در رتبه اول جهت برنامه ریزی و توسعه گردشگری قرار گرفت. شهر لاهیجان در رتبه دوم و منطقه نمونه گردشگری زیاز و سجیران از توابع شهرستان رودسر در رتبه سوم جهت برنامه ریزی و توسعه گردشگری قرار گرفته است. همچنین یافته های حاصل از روش تحلیل خوشه ای حاکی از آن است که مکان های نمونه گردشگری دیلمان، شهر لاهیجان، زیاز و سجیران، تی تی، شوئیل و ابی نام در اولویت اول برنامه ریزی و به عنوان قطب توریستی مشخص شدند، هلودشت،له له رود، خرما، خصیل دشت، کلاچای، چاف و چمخاله، علیسرود، سفید آب، چابکسر و امیرکلایه در اولویت دوم برنامه ریزی و به عنوان مرکز توریستی و در نهایت، مناطق نمونه گردشگری جواهر دشت، کیا کلایه، میان لنگه و سرولات در اولویت سوم برنامه ریزی و به عنوان نقطه توریستی شناسایی شدند. <br clear="all" /> [1]. Analytical hierarchy process

در بررسی دلایل ناپایداری نقاط روستایی به عواملی چون: عوامل اجتماعی، اقتصادی، ارتباطی- اطلاعاتی و تبلیغاتی و بالاخره عوامل جغرافیایی برخورد می نماییم. در این مقاله نگارندگان در پی آن هستند تا نقش و رابطه عوامل جغرافیایی را در تحولات جمعیتی و زمینه های جابجایی و خالی از سکنه شدن روستاهای شرق گیلان بررسی نمایند. اگرچه به نظر می رسد جامعه روستایی استان گیلان و ناحیه مطالعاتی (شرق گیلان)، به لحاظ  برخورداری از شاخص های خدماتی از وضعیت نسبتاً مناسبی برخوردار باشد، لیکن در طی بیست سال اخیر حدود 91 روستا از مجموع 1294 آبادی شرق گیلان متروک و خالی از سکنه شده اند. روند نزولی جمعیت روستایی ناحیه از سال 1370 آغاز شده و هنوز نیز ادامه دارد و در مجموع حدود 86 درصد از کل نقاط روستایی ناحیه مطالعاتی (1073 روستا) دارای نرخ رشد منفی جمعیت بوده اند. یافته های این پژوهش نشان می دهدکه بین توپوگرافی و اقلیم با تحولات جمعیتی و متروک شدن روستاهای ناحیه رابطه نزدیکی وجوددارد. ضمن این که در تغییر وضعیت روستاهای ناحیه از سکونتگاه های دائمی به سکونتگاه های  موسمی یا متروک نقش شیب، ساختار زمین شناسی و کاربری اراضی نیز قابل توجه است.

گوناگونی شاخه های گردشگری فرهنگی در کشور باستانی ما، هم بسترساز پیشرفت صنعت گردشگری و هم سبب پدیدآیی رخدادهای گوناگون فرهنگی است. در زمانه ما، پدیده فرهنگ- ازجمله آیین های سنتی- جایگاه ویژه ای در تعاملات جهانی داشته و کارگزاران نظام نوین نیز در راستای یگانه سازی فرهنگ ها، فرآیند خود  خواسته ای را پی ریخته اند. هر فرهنگی، چشم انداز ویژه خود را می آفریند و این چشم اندازها هستند که با گیرایی خود، گردشگران پرشمار گیتی را به سوی خود می کشانند و در فرآیند آن صلحی پایدارتر حکمفرما خواهد شد. در این پژوهش، ویژگی آیین های سنتی محدوده شرق گیلان که شامل شهرستان های: آستانه، سیاهکل، لاهیجان، لنگرود، رودسر و املش می شود، در مقوله آیین های سنتی مورد بررسی قرارگرفته است. روش پژوهش در این مقاله به صورت توصیفی- تحلیلی است که از برآیند داده های گرفته شده از مشاهدات میدانی و آمارهای گرفته شده از پرسش نامه، پرداخته شده است. همچنین به امر پیشرفت گردشگری که می تواند در پویایی فرهنگی یک منطقه اثر گذار باشد و در فرآیند آن راهگشای سیاستگزاران صنعت گردشگری نیز شود، مورد توجه قرار گرفته است و این هدف را دنبال نموده است که پاسداری از آیین های سنتی سبب می شود روند جهانی سازی، فرآیند خود خواسته برنامه ریزان جهانی را پی نگیرد.

در عصر حاضر گردشگری با هدف کشف پدیده های تازه فرهنگی رفته رفته می رود تا جایگزین مقاصد تفریحی در این صنعت قرار گیرد. امروزه جغرافیای تغذیه در فضای جغرافیایی خاص خود و در ارتباط با سایر عناصر فضایی از اهداف پر طرفدار و پر درآمد در کشورهای پیشرو در امر توریسم محسوب می شود ؛ همان چیزی که کشور ترکیه  به نحو  احسن از آن استفاده می کند. منطقه شرق گیلان شامل شهرستان های: آستانه اشرفیه، لاهیجان، سیاهکل، لنگرود، املش و رودسر جغرافیای تغذیه مخصوص به خود را دارد که  می تواند به عنوان شناسه ای برای گردشگری این منطقه قرار گیرد. در این مقاله پس از بیان تعاریف مربوط به جغرافیای تغذیه و ارتباط آن با توریسم  ابعاد مختلف عناصر فضای جغرافیایی این منطقه بررسی شده است. در ادامه برای بیان دقیق تر با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و بر پایه مشاهدات عمدتاً  میدانی و برگرفته از شیوه های رایج در جغرافیا، جغرافیای اقتصادی و معیشتی شرق گیلان، انواع  خوردنی های مردم در این منطقه، آداب غذا خوردن، باورها و اعتقادات مردم در ارتباط با تغذیه و... تبیین شده و برخی از ویژگی های منحصر به فرد جغرافیایی فرهنگ غذایی شرق گیلان مورد بررسی قرار گرفته است. سپس با تحلیل پرسش نامه های آماری و اثبات فرضیه از طریق آزمون همبستگی این طور نتیجه گیری شده که پرداختن به جغرافیای تغذیه شرق گیلان به توسعه گردشگری این مناطق منتهی می شود

عمران روستاها با تأکید افراطی بر عناصر کالبدی و بدون برقرار ارتباطی نظام وار و هدفمند با سایر وی ژگی های ساختاری- کارکردی حاکم بر فضای جغرافیایی از اولویت خاص برخوردار شده است. مقاله حاضر عوامل مؤثر در موفقیت اجرای طرح های هادی روستایی در بخش شرقی استان گیلان را با تأکید بر عوامل جغرافیایی مورد بررسی قرار می دهد. روش کلی تحقیق در این مطالعه توصیفی- تحلیلی بوده و داده های اصلی مورد استفاده در آن بر اساس نظر سنجی از ساکنان روستاهای مورد مطالعه بدست آمده است. نتایج عمده بدست آمده از این تحقیق عبارت است از : موقعیت استقرار، فاصله روستا از مراکز شهری و اندازه جمعیت روستا با میزان موفقیت اجرای طرح های هادی روستایی دارای رابطه قوی می باشند. روستاهای واقع در نواحی کوهستانی با اندازه جمعیتی متوسط و دورتر از مراکز شهری از نظر اجرای طرح هادی نسبت به روستاهای واقع در نواحی جلگه ای، نزدیکتر به شهر و با جمعیت بیشتر از موفقیت بیشتری برخوردار بوده اند. شناخت و آگاهی روستائیان از طرح هادی و میزان مشارکت آنها در جریان تهیه و اجرا، از عوامل مهم دیگر در دستیابی به اهداف این طرح ها هستند. 

گردشگری خوراک گونه ای از گردشگری است که مواد غذایی را یکی از عوامل ایجاد انگیزه برای سفر به شمار می آورد. استان گیلان در این زمینه قابلیت های منحصربه فرد و فراوانی دارد و می تواند با بسیاری از کشورهای مطرح در این صنعت رقابت کند؛ اما متأسفانه این مهم تا به امروز کمتر در استان گیلان مورد توجه قرار گرفته است. هدف پژوهش حاضر شناسایی اثر گردشگری خوراک بر خلق فرصت های کارآفرینی در شهرهای شرق استان گیلان است. شهرهای شرقی استان گیلان جغرافیای تغذیه مخصوص به خود را دارند. تنوع گسترده با منشأ گیاهی و نقش رنگ های مختلف غذا در بازارهای محلی ازجمله برجسته ترین ویژگی های عناصر فضایی در سفره غذایی شرق گیلان است. روش تحقیق مبنی بر دو بخش کیفی و کمّی است که در بخش کیفی از طریق مصاحبه با خبرگان و در بخش کمّی با استفاده از پرسشنامه تحلیل یافته ها انجام شد. به منظور بررسی روابط بین متغیرها از روش معادلات ساختاری استفاده شد. تحلیل داده های پژوهش با استفاده از نرم افزار LISREL، SPSS صورت گرفت. نتایج پژوهش نشان می دهد که گردشگری خوراک بر خلق فرصت های کارآفرینی اثر مستقیمی دارد. در بین متغیرهای وابسته بیشترین تأثیرگذاری بر فرصت های کارآفرینی در حوزه اقامتی، پذیرایی است (P≤ 0/05). خلق فرصت کارآفرینی در حوزه سیاحتی، فرهنگی با ضریب بتا 72/0 در رتبه دوم و ایجاد مراکز تجاری، اداری با ضریب مستقیم 162/0 در مقام سوم قرار دارند؛ بنابراین نتیجه گیری براساس نتایج رویکرد مدل سازی معادلات ساختاری بیانگر تأثیرپذیری گردشگری خوراک بر خلق فرصت های کارآفرینی به ترتیب از چهار مؤلفه اقامتی، پذیرایی-سیاحتی، فرهنگی-تجاری، اداری و حمل ونقل عمومی بوده است. با توجه به بیشترین تأثیر گردشگری خوراک بر ایجاد کارآفرینی در حوزه اقامتی، پذیرایی، لزوم سرمایه گذاری بیشتر در این حوزه پیشنهاد می شود.