مطالب مرتبط با کلیدواژه

نقد متنی


۱.

معرفی انتقادی، متن شناسی و نقد متنی حماسة ناشناخته شاهنامه اسدی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای ادبی پاییز ۱۳۹۱ شماره ۱۷۸

کلیدواژه‌ها: رستم ادبیات شفاهی نسخه سلیمان شاهنامة فردوسی شاهنامه اسدی نقد متنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۲۷ تعداد دانلود : ۶۳۵
شاهنامة اسدی حماسة 24 هزار بیتی بزرگی منسوب یا سرودة شاعری با کنیة «اسدی» است که در ادامة خط سیر حماسة ملی در شاهنامه رخ می دهد. مضمون اصلی آن روایت کهن لشکرکشی سلیمان به ایران و تقابل او با رستم و کیخسرو و تکرار الگوی نبرد رستم با فرزندانش به طور ناشناخته است. متن، ساختار اپیزودیک و شخصیت های اصلی متعدد دارد. مضامین ویژة افسانه ها در آن برجسته شده و خاستگاه غالب روایات آن، ادبیات شفاهی است. شواهد تشیّع شاعر در متن روشن است. با توجه به سبک ادبی و زبانی، محتوا، روایت اثر و ماده تاریخ موجود در یکی از نسخ، تألیف متن احتمالاً در قرن نهم (سال 809 ه. ق.) پایان یافته است. در این جستار، پس از معرفی متن و شناسایی خاستگاه روایات آن در ادبیات شفاهی و بررسی ساختار روایی حماسه، ارزش های زبانی ادبی آن در یک گزارش سبکی- در سه لایة واژگانی، نحوی و بلاغی- ارائه شده است
۲.

نقد دِلالی روایت های فطرس مَلَک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال یازدهم بهار ۱۳۹۳ شماره ۱ (پیاپی ۲۱)

کلیدواژه‌ها: قرآن عصمت ابلیس ملائکه نقد متنی فطرس روایت های صحیح

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۸۲ تعداد دانلود : ۶۵۰
از میان انبوه آیات و روایت های صحیح مربوط به ملائکه و عصمت آن ها، برخی روایت های متعارض درباره مَلَکی به نام «فطرس» که به دلیل سستی در اطاعت از فرمان الهی عقوبت شد، بسیار تأمل برانگیزند. برای هر گونه تلاش در رفع این تعارض باید روایت های یادشده را از لحاظ متنی و سندی نقد و بررسی کنیم. در بررسی متنی روایت ها درباره فطرس که در این پژوهش، مورد نظر است، عرضه این گونه روایت ها بر آیات مربوط به ملائکه، سنت مقطوعه و عقل، معیار نقد و تحلیل است تا تعارض داشتن یا نداشتن روایت های فطرس با آیات صریح قرآن و روایت های صحیح، مشخص شود.
۳.

بررسی سندی و متنی روایت سبب نزول سُوَر معوذتین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱۵

کلیدواژه‌ها: پیامبر نقد سندی نقد متنی معوذتین لبید بن اعصم

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث کلیات فقه الحدیث نقد الحدیث
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث علوم حدیث کلیات سند در حدیث
تعداد بازدید : ۳۳۹۹ تعداد دانلود : ۹۹۵
یکی از روایاتی که درباره سبب نزول سُوَر فلق و ناس وارد شده، روایت لبید بن اعصم یهودی درخصوص سِحر و جادو شدن پیامبر گرامی اسلام است. در روایات چنین آمده که شخصی به نام لبید بن اعصم با دمیدن در یازده گِره، پیامبر2 را سِحر نمود و ایشان به خاطر این سحر بیمار گردید. آنگاه خداوند دو سوره فلق و ناس را برای شفای پیامبر2 بر ایشان نازل فرمود. در نوشتار پیش رو که به روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته، تلاش شده است تا «سند و متن» این روایت در منابع شیعه و سنی تحلیل و ارزیابی گردد. بررسی های نشان می دهد که این روایت به طرق مختلف در منابع روایی و تفسیری فریقین نقل شده و همه آن ها از ضعف سندی برخوردار است. همچنین محتوای این روایات به دلیل اختلافات موجود در متن آن ها، تعارض با قرآن، شأن و عصمت پیامبر2 و حقایق تاریخی، دارای تشویش و اضطراب بوده و غیرقابل اعتماد است.
۴.

بررسی متن بیاض خوشبویی بر مبنای رویکرد نقد متنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای ادبی بهار ۱۳۹۸ شماره ۲۰۴

کلیدواژه‌ها: بیاض خوشبویی جُنگ علمی نقد متنی تصحیح قیاسی شناخت نامه تحلیلی تکمله نویسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۹ تعداد دانلود : ۳۷۵
در متن شناسی و تصحیح سنّتی از دانش لغت شناسی و اجتهاد مصحّح در شناخت متن برای تحلیل کیفیّت های متنی استفاده می شود. بیاض خوشبویی، متنی حکمی- طبّی و آموزشی است که نسخه یگانه آن در «دیوان هند لندن، به شماره 828» نگاهداری می شود. در این جستار، برای نقد اثری کمتر شناخته شده، بر مبنای رویکرد نقد متنی و روش تحلیل کیفی، الگوی شناخت نامه تحلیلی اثر ترسیم شده است. مطابق این الگو، متن از حیث شناسنامه متن شناختی، نقد منابع، روش تصحیح مرتبط با هویت نسخه شناختی، تحلیل محتوا و از حیث سبک زبانی- ادبی نثر مؤلّف در سطوح سه گانه واژگانی، نحوی و بلاغی بررسی شده است. نتایج این بررسی، نشان داد که متن جُنگی علمی با رویکرد دوگانه تعلیمی و کاربردی است. تک نسخه بودن آن به سنّت تکمله نویسی متون علمی مرتبط بوده و در شکل بیرونی یک بیاض و در شکل درونی یک دانشنامه مبوّب است. جنبه دیوانی اثر به همراهی اغراض زیباشناختی و آموزشی، به کیفیّت غیریکنواخت نثر در دیباچه (فنی و مزیّن) نسبت به ابواب آن (نثر مرسل) انجامیده است.
۵.

آسیب شناسی روایات تفسیری نورالثقلین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۱۴ پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲۹ 77-106

کلیدواژه‌ها: نقد متنی نورالثقلین حویزی روایات آسیب ها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۱ تعداد دانلود : ۲۷۱
روایات معصومان(ع) در فرآیند درک درست آیات قرآن و راهیابی به مدلول کلام الهی نقش مهمی دارد. اما این منبع دینی در طول تاریخ پر فراز و نشیب خود با آسیب های گوناگونی روبرو شده که بر اصالت آن تأثیر گذاشته است و علی رغم تلاش های فراوانی که از عالمان فریقین برای پالایش حدیث به عمل آمده، هنوز هم در منابع روایی وتفسیری، روایات صحیح و سقیم با هم آمیخته است .اینجاست که شناخت آسیب های حدیث هم به لحاظ سندی و هم به لحاظ متنی ضرورت پیدا می کند . دو رویکرد اساسی نقد سندی و نقد متنی در بررسی اعتبار و حجیت احادیث وجود دارد. نکته دیگر آنکه شناخت سنت معتبر و اصیل از روایات نامعتبر باید در پرتو ضوابط و معیار های علمی صورت گیرد. در میان دانشمندان، ملاک های متعددی برای شناسایی احادیث ساختگی، از لحاظ محتوا، مطرح بوده است که عمده ترین آن ها، مخالفت حدیث با قرآن و سنت قطعی، عدم موافقت با اجماع امامیه، ناسازگاری با ادله عقلی، مسلمات علمی وحقایق تاریخی است. تفسیر نورالثقلین عروسی حویزی، از جمله تفاسیر مأثوری است که به دلیل غلبه روح اخباریگری در آن ،از پدیده احادیث ضعیف و در مواردی اندک جعلی مصون نمانده است و اکثراً مؤلف آن، ضمن نقل روایات ضعیف، بدون هیچ گونه اظهار نظری، از کنار آن ها گذشته است. لذا انتخاب این تفسیر و به کارگیری معیار های نقد حدیث در سنجش روایات آن می تواند میزان اعتبار یا عدم اعتبار روایات این کتاب را بهتر بنمایاند.
۶.

نقش تعصّبات مذهبی و کلامی در تحریف و سرقت محتوا (نمونه موردی: روضه العارفین)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نثرپژوهی ادب فارسی دوره ۲۴ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۴۹ 113 - 134

کلیدواژه‌ها: نقد متنی روضه العارفین رونویسی سرقت تعصب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۲ تعداد دانلود : ۲۹۲
تشیع در عصر صفوی در عرصه های ادب و هنر نمود و بروز فراوانی پیدا کرد. برخی از نویسندگان این عصر در تألیفات خود از تعصّبات مذهبی و کلامی دور نماندند. یکی از آنها بایزید ثانی مدوّن رساله روضه العارفین است. این اثر رونویسی از چند اثر عرفانی بخصوص مصباح الهدایه است. شباهت ها و رونویسی های این اثر با مصباح الهدایه هم در بخش ساختاری و هم در بخش محتوایی نمود یافته؛ امّا بایزید بخش هایی را نیز به دلیل تعصّبات مذهبی، کلامی و فرهنگی حذف کرده است. بارزترین نمود تعصّبات بسطامی تعصّبات کلامی اوست تا آنجا که وی به دلیل اینکه عقاید کلامی کاشانی را قبول نداشته، در هیچ کجا به نام کاشانی و اثرش اشاره نکرده است. بسطامی همچنین نام خلفای سه گانه و نیز نام عرفای سنّی مذهبی را که صاحب تألیف بوده اند و نیز نام زنان عارف را حذف کرده است. تحقیق حاضر نشان می دهد که از طرفی جریان عرفان ایرانی- اسلامی در مسیری قرار گرفت که هرچه به پایان درخشش آن نزدیک می شویم آثار عرفانی که تجربه و تحقیق لازمه اصلی تألیف آنهاست، جای خود را به آثار تقلیدی دادند و عرفا نیز از اصل امانتداری دور شدند. از طرف دیگر همین تقلید و ناحفاظی در امانت در بی رنگ شدن عرفان و دور شدن آن از اصل و سرچشمه این جریان و در نتیجه کم فروغ شدن آن بی تأثیر نبوده است.
۷.

بررسی اصالت بخش های مختلف برزونامه کهن و نسبت متنی اثر با شاهنامه فردوسی؛ بر مبنای نقد متن شناختی نسخ منظومه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متن پژوهی ادبی بهار ۱۴۰۱ شماره ۹۱ 179 - 202

کلیدواژه‌ها: برزونامه کهن شاهنامه کوسج نسخه نقد متنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۸ تعداد دانلود : ۱۸۹
«برزونامه» از مشهورترین حماسه های پس از شاهنامه است که با وجود مطالعات دو سده اخیر، هنوز در موردش ابهامات بسیاری باقی است. برزونامه کوچک یا کهن، بخش اول این حماسه دوبخشی، بیشتر به عنوان یک داستان الحاقی به شاهنامه باقی مانده است. این جستار برای نخستین بار با بررسی بیش از 50 نسخه متن و طبقه بندی، نقد و تحلیل داده های آن ها، رابطه متنی اثر با شاهنامه را روشن کرده است. مطابق این یافته ها، سراینده اثر، متن را در ادامه داستان بیژن و منیژه سروده بود؛ اگر چه در ابتدای داستان با تکنیک فلش بک، بار گرفتن و تولد او را در ادامه سرنوشت سهراب به اختصار یادآوری کرده بود. با توجه به تناقض های موجود در متن -در غالب نسخ- کاتبان این یادآوری ابتدایی را حذف کردند و در اقلیتی از نسخ، آن را به ادامه رستم و سهراب منتقل و بخش سوسن را حذف کرده، شاه ایران را از کیخسرو به کاوس تغییر داده، روایتی درباره مرگ برزو به انتها افزودند. از چهار بخش منظومه، تنها بخش الحاقی همین روایت مرگ برزوست که در نسخه مادر وجود نداشته، اشاره ای نیز به مرگ وی نشده بود. به همین دلیل، منظومه پایان باز داشته، شاعری دیگر آن را ادامه داده بود.
۸.

بررسی روایی و درایی روایات تفسیری فریقین ذیل آیه «سلام علی ال یاسین»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی سال پانزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۵۴ 45 - 57

کلیدواژه‌ها: الیاس نبی آل یاسین روایات تفسیری نقد سندی نقد متنی آیه 130 صافات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۸ تعداد دانلود : ۱۷۰
آیه 130 سوره صافات: « سَلاَمٌ عَلَى إِلْ یَاسِینَ » از جمله آیاتی است که در قرائت و تفسیر آن اختلاف نظر وجود دارد. این آیه طبق قرائت متواتر و جمهور مردم و هفت قرائت از قرائات ده گانه یعنی قرائت ابن کثیر مکی، عاصم، حمزه و کسائی کوفی، ابوعمرو بصری، یزید مخزومی و خلف بن هشام بغدادی، به صورت «إل یاسین» قرائت می شود، اما سه نفر از قاریان ده گانه: نافع مدنی، ابن عامر دمشقی و یعقوب حضرمی آن را به صورت «آلِ یاسین» خوانده اند. در روایات تفسیری، مصداق «اِل یاسین» و «آلِ یاسین»؛ الیاس نبی، الیاس و پیروانش، آل محمد و ادریس نبی بیان شده است. این جستار به روش توصیفی تحلیلی، ضمن بررسی و نقد آراء تفسیری و نقد سندی و متنی آن دسته از روایاتی که مصداق آن دو را ادریس، پیروان الیاس یا آل محمد مطرح کرده اند، نشان داده است که طبق سیاق آیه فقط الیاس نبی(ع) مصداق «اِل یاسین» است.
۹.

ارزیابی روایات ناپوشیدگی پیامبر اکرم (ص) پیش از بعثت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۱ ۸۵-۶۳
تعداد بازدید : ۱۹۷ تعداد دانلود : ۲۰۸
در برخی کتب حدیثی و تاریخی اهل سنت روایت ها و گزارش هایی وجود دارد که برابر با آنها، پیامبر اکرم$ پیش از بعثت، جامه از تن درآورده و مکشوف العوره شده و براساس یک ندای غیبی از این کار باز داشته شده است. دو دسته از این گزارش ها مربوط به کودکی پیامبر$ و یک دسته مربوط به نوجوانی پیامبر و یک دسته نیز مربوط به جوانی اوست که از جهت سند و متن قابل نقد و بررسی هستند. با وجود اهمیت این موضوع تاکنون هیچ گونه پژوهش مستقلی در این زمینه، سامان نیافته است. در نقد سندی، مشخص گردید که اسناد روایات ناپوشیدگی پیامبر$ پیش از بعثت مرسل و ضعیف هستند و در نقد متنی نیز، روایات مورد بحث با آیات قرآن، سنت و عقل ناسازگار است و دچار اضطراب نیز هست. در نهایت خاستگاه این گزارش ها بررسی شده و روشن گردید که این روایات را بنی امیه برای تخریب چهره پیامبر$ ساخته اند.
۱۰.

نقد متنی کتاب مقدس

نویسنده:
منبع: کلام و ادیان سال ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۷) 137 - 163

کلیدواژه‌ها: جریان روشن فکری نقادی کتاب مقدس نقد پیشین نقد پسین نقد متنی تحریف نسخه برداری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱ تعداد دانلود : ۴۹
سال ها پیش، اکثریت مسیحیان بر این اعتقاد بوده اند که کتاب مقدس، کلمه به کلمه از جانب خدا وحی شده و هیچ خطایی در آن وجود ندارد، اما جالب است بدانیم که امروزه، اغلب محققان مسیحی مخالف این دیدگاه بوده و کتاب مقدس را، کتابی کاملاً صحیح و بی خطا نمی دانند. مشکل این جاست که اعتقاد مردمان مسیحی امروزی به روز نشده و هم چنان شبیه مسیحیان قرون وسطی، کتاب مقدس را کتابی بی خطا به حساب می آورند. علت این امر این است که نتایج تحقیقات محققان، در فضای دانشگاهی باقی مانده و وارد کلیساها نشده و بدین جهت، مسیحیان از واقعیت کتاب مقدس بی خبر مانده اند. از جمله علومی که بررسی وثوق کتاب مقدس می پردازد، دانشی به نام «نقد متنی» می باشد که ما در این نوشته براساس متدلوژی نقد متنی به بررسی اعتبار و صحت کتاب مقدس می پردازیم و شواهدی بر عدم وثاقت کتاب مقدس، ارائه خواهیم داد.
۱۱.

امکان سنجی صدور حدیثِ سجده زن بر شوهر؛ نقد متنی سه سطحی (زبانی، ادبی و فرهنگی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۲ تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۸۴) 79 - 101

کلیدواژه‌ها: نقد متنی زن و شوهر خانواده فرهنگ سجده زن بر شوهر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲ تعداد دانلود : ۳۷
در دهه های اخیر، تبیین کیفیت رابطه شوهران و همسران در محیط خانواده، از اهمیتی ویژه برخوردار شده است. در این میان، وجود برخی روایات در جوامع روایی فریقین که به زنان نسبت به شوهران جایگاهی پست اعطا می کند، چالش های فراوانی را موجب شده است. یکی از این روایات، روایت «لو أمرتُ أحداً أن یَسجدَ لأحدٍ لأمرتُ المرأهَ أن تَسجدَ لِزوجِها» است. این نوشتار، با لایه بندی روایت مذکور به سه سطح: زبانی، ادبی و فرهنگی، به نقد متنی آن اقدام نموده است. تقابل میان واژه های «زوج» و «امرأه» در این روایت که با زبان عربیِ عصر پیامبر(ص) همخوانی ندارد، حکایتگر ضعف در لایه زبانی آن است. نسخه های متفاوت این حدیث در جوامع روایی فریقین نیز که بیانگر تعارض های فراوان میان آنهاست، گویای ضعف در لایه ادبی آن دارد. همچنین، بررسی گفتمان های رقیبِ اسلامی و جاهلی درباره رابطه زن و شوهر و مقایسه آنها با این روایت، نشانه تأثیرپذیری این حدیث از فرهنگ جاهلی است.
۱۲.

تحلیل دیدگاه ها و مبانی آیت الله معرفت در کاربرد، دامنه و اعتبارسنجی روایات تفسیری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۳ پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۸۹) 102 - 122

کلیدواژه‌ها: احادیث تفسیری آیت الله معرفت نقد سندی نقد متنی تفسیر مأثور حجیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹ تعداد دانلود : ۳۱
آن ها که فی الجمله حجیت و کارآمدی روایات را در تفسیر باور دارند، برای دست یافتن به احادیث معتبر تفسیری دیدگاه های گوناگونی دارند که به مبانی آن ها برمی گردد. آیت الله معرف، قرآن پژوه برجسته این عرصه، در عناوین مختلف این باب دیدگاه هایی ویژه دارد. افزون بر اصل کارآمدی احادیث معصومان : در تفسیر و دلایل آن، این که در چه نوع موضوعاتی تفسیر با حدیث اعتبار دارد، یا سنخ آگاهی حاصل از تفسیر مأثور چیست، چه حدیثی، حدیث تفسیری محسوب است، احادیث چه بخشی از آیات را تفسیر کرده اند، حاملان روایات تفسیری چه کسانی هستند و از همه مهم تر این که راه نقد و پالایش حدیث تفسیری چیست، وجوه متعددی است که در این حوزه از آثار آن بزرگوار قابل برداشت است. نوشتار حاضر با جست وجو در آثار مکتوب و استقصای آثار شفاهی ایشان در حوزه علوم قرآن و تفسیر، به تبیین، تحلیل، مبنایابی و بررسی آن ها می پردازد و اهم نتایجی که آشکار می کند، عبارت است از این که آن مرحوم، برای حدیث تفسیری کاشفیت ذاتی قایل است و کارآمدی آن را منحصر به اموری نمی داند که اثر فقهی داشته باشد، بلکه معتقد است تمام قرآن توسط معصومان : تفسیر شده است و تمام احادیث معصومان به نوعی تفسیر قرآن است، حاملان تفسیر مأثور اعم از معصومان هستند و نقل دانشمندان صحابه و بزرگان تابعین هم در این باب معتبر است، به دلیل آسیب های خاص روایات تفسیری، نقد و تمحیص آن ها اهمیت ویژه دارد، نقد سندی این احادیث اهمیت درجه دوم دارد و در درجه اول نقد متن سودمند است، معیار اعتباری که نقد متن عرضه می کند عرضه به حجت عقول و محکمات کتاب و سنت است که حدیثی را کارآمد می کند که ابهام زا و معرفت افزا باشد.