مطالب مرتبط با کلیدواژه

تعصب


۱.

هرمنوتیک بازسازی یا گفتگو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نامه علوم اجتماعی ۱۳۸۲ شماره ۲۱

کلیدواژه‌ها: سنت فهم هرمنوتیک متن تاریخمندی بازسازی گفتگو زندگی روزمره من/تو تبین پیشداوری تعصب تفاوت نسل ها پیوند افق ها وضعیت ایده آل گفتار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۴۸ تعداد دانلود : ۱۳۹۷
هرمنوتیک که در آغاز برای کشف حقیقت متون مقدس به کار گرفته می شد ،در جریان تحول خود ،مبدل به روش عام کشف معنا شد . هرمنوتیک روشمند شلایر ماخر و دیلتای درصدد کشف معنایی بود که در ذهن آفریننده اثر وجود دارد .به همین سبب این نوع هرمنوتیک ،هرمنوتیک مبتنی بر بازسازی نام گرفت . شاخص ترین جامعه شناسی که از این روش سود جست ،ماکس وبر بود که در اثر کلاسیک خود اخلاق پروتستانی و روح سرمایه داری دست به بازسازی دنیای پروتستان ها زد. اما با چرخش زبانی که در علوم انسانی در آغاز قرن بیستم رخ داد ،توجه به ذهن ،جای خود را به توجه به زبان داد.
۲.

تسامح ابن ابیالحدید در شرح نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال سوم پاییز ۱۳۹۱ شماره ۸

کلیدواژه‌ها: تسامح مناظره ابن ابی الحدید شرح نهج البلاغه تعصب

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره کلیات کلیات و فلسفه‌ تاریخ
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره کلیات شخصیت ها
تعداد بازدید : ۱۶۹۸ تعداد دانلود : ۷۰۷
ابن ابی الحدید از شارحین نهج البلاغه و از نویسندگان برجسته قرن هفتم هجری است. از نکات بارز شرح ابن ابی الحدید بر نهج البلاغه تسامح نویسنده می باشد که با سعه صدر از دیدگاه های مذاهب مختلف برای پربار نمودن اثرش استفاده کرده است. در این مقاله ریشه های سعه صدر مؤلف و شواهد آن در این اثر بیست جلدی نشان داده شده است. این تسامح باعث شده است، کتاب یک طرفه و متعصبانه نوشته نشده و استدلال های عقلانی محور بحث ها باشد و در نتیجه جذابیت بسیاری پیدا نماید. تعصبات جزئی در برابر تسامح کلی کتاب ناچیز است. تولد ابن ابی الحدید در منطقه شیعی مدائن و تحصیل در نظامیه بغداد و شرکت در جلسات علمی از سنین جوانی، همچنین بهره گیری از استادانی با مذاهب مختلف، باعث شکل گیری چنین روحیه ای در وی شد، که شواهد آن، در بیان مناظرات و حتی دشنام های مخالفان، استفاده از کتب آنان و پذیرفتن برخی دلایل منطقی آنان دیده می شود.
۳.

نقد تاریخ نگاری ابن کثیر در کتاب «البدایه و النهایه» در زمینة تاریخ تشیع(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ در آیینه پژوهش سال دهم بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۱ (پیاپی ۳۴)

کلیدواژه‌ها: شیعه نقد تاریخ تحریف ابن کثیر تعصب

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ نگاری
تعداد بازدید : ۲۱۴۴ تعداد دانلود : ۷۳۰
«البدایه و النهایه» کتابی مشهور در زمینه تاریخ اسلام است که توسط ابن کثیر دمشقی (701 774ق) تألیف شده است. او به سبب تأثیرپذیری از شرایط زمانی، مکانی و به ویژه استادانی مانند ابن تیمیه، مواضعی ضدشیعی دارد. این پژوهش درصدد نقد تاریخ نگاری ابن کثیر در زمینة تشیع در کتاب مذکور، از طریق بررسی کلی روش ها و رویکردهای نگارنده است. متن پیش رو در قالب نقد سندی، محتوایی، و روشی تاریخ نگاری مؤلف، سامان یافته است. مهم ترین نقدها عبارتند از: تناقض های درونی؛ مخالفت با قرآن، سنت، و تاریخ؛ «گزینش و حذف»، «پذیرش و رد» متعصبانه. در تحلیل کلی، این نتیجه به دست می آید که مؤلف، از یک سو، با هدف توجیه اعتقادات مذهبی خاص خود، و از سوی دیگر، به سبب گرایش های ضدشیعی خود، هرگاه گزارشی تاریخی را با بینش ها و گرایش هایش ناهمخوان یافته حذف، رد، تحریف، و یا توجیه کرده است.
۴.

مؤلفه های قرآنی فرهنگ جاهلیت و مصادیق آن در جوامع مدرن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال ششم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱۹

کلیدواژه‌ها: جاهلیت تعصب تبرج سوء ظن احکام جاهلیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۶۹ تعداد دانلود : ۱۱۲۰
پیش از ظهور اسلام، سنتی حکمفرما بود که قرآن کریم از آن به «جاهلیت اولی» تعبیر کرده است. برخی مفسران، قید «اولی» را حمل بر وجود دو جاهلیت اولی و ثانیه (یا اُخری) کرده اند. در این نوشتار برای تبیین دیدگاه یاد شده به این سئوال کلیدی که «مؤلفه های فرهنگ جاهلیت از منظر قرآن و مصادیق آن در عصر حاضر کدام است؟» با استفاده از روش تحلیل محتوا پاسخ داده شده است. حاصل این پژوهش، بر وجود مؤلفه هایی برای فرهنگ جاهلیت چون پندارهای باطل نسبت به خداوند، احکام جاهلانه، تعصب و تبرج دلالت دارد. از آنجا که این مؤلفه ها، محدود به زمان یا جغرافیای خاصی نیستند، در هر زمان و مکان دیگری نیز سازنده فرهنگ جاهلیت خواهند بود که از مصادیق آن در جوامع امروزی می توان به تبعیض نژادی، سکولاریسم، قوانین و احکام قضایی ناعادلانه، تفاخرات و آشکار ساختن زینت ها در انظار عمومی و ... اشاره نمود.
۵.

تعصب دینی یا ایستادگی و ایمان راسخ در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی (فروغ وحدت سابق) سال نهم تابستان ۱۳۹۳ شماره ۳۶

کلیدواژه‌ها: قرآن تعصب استقامت حمیت

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن موارد دیگر
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی فقه و اصول فقه اندیشه و فقه سیاسی اندیشه سیاسی اسلام فلسفه سیاسی
تعداد بازدید : ۵۲۳۸ تعداد دانلود : ۸۷۳
تعصب واکنش و رفتاری برخاسته از فهم سطحی و بدون عمق و دقت و همراه با جوشش و خروشِ احساس می باشد. کلمه «تعصب» در قرآن ذکر نشده، ولی مترادف آن یعنی «حمیّت» ذکر شده است. براساس محتوای آیات قرآن، حمیّت دو نوع است: یکی حمیّت نادرست و غیرمنطقی که همان تعصب است و دیگری حمیّت پسندیده و مورد تأیید که همان «غیرت» است. در این مقاله با بررسی برخی آیات مرتبط با مسئله تحقیق، مشخص شد که در قرآن کریم بر مفهوم «استقامت در دین» بسیار تأکید می شود، اما از سوی دیگر به مفهوم «تعصب دینی» توجه بسیار اندکی شده است. در آیات متعددی از قرآن کریم، مؤمنان به دین داری براساس پایداری و استقامت دعوت می شوند. از آنجا که افراط گرایی دینی که از آفتهای بزرگ جوامع اسلامی می باشد، گاهی با تعصب دینی ارتباط نزدیکی پیدا می کند، بررسی و تحلیل دیدگاه قرآن را در مورد تعصب دینی، جدی و مهم می سازد. برای استقامت در ایمان، صبر، حلم، ثبات قدم، سکینه و راسخیّت لازم است. این تحقیق شامل بررسی مفاهیم: تعصب، حمیّت، غیرت، صبر، حلم، ثبات قدم، رسوخ، سکینه و استقامت است. همچنین به رابطه تعصب با تفکر، اخلاق، خشم و تکبر پرداخته می شود.
۶.

اخلاق و رفتار مسالمت آمیز با پیروان مذاهب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اخلاق وحیانی سال اول تابستان ۱۳۹۲ شماره ۴

کلیدواژه‌ها: اخلاق گفتگو مدارا تعصب تقریب اهانت به مقدسات رفتار مسالمت آمیز سب و لعن احترام متقابل

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی اخلاق اسلامی کلیات فلسفه‌ اخلاق
تعداد بازدید : ۱۲۰۰ تعداد دانلود : ۴۰۳
مقالهٴ حاضر با عنوان « اخلاق و رفتار مسالمت آمیز با پیروان مذاهب» در نظر دارد بایسته های رفتاری شیعیان را در برخورد با سایر مذاهب اسلامی بیان دارد. برای این منظور، مطالب در دو بخش معضلات و ارزش های اخلاقی در رفتار با پیروان مذاهب بیان شده است. در بخش معضلات، نبایدهای اخلاقی و رفتارهای مذموم آورده شده است؛ در بخش دوم نیز ارزش های اخلاقی ای بررسی شده اند که باید در رفتار با پیروان دیگر مذاهب در نظر داشت. حقیقت این است که رعایت اخلاق نسبه به دیگر مسلمانان؛ دستور قرآن به وحدت ﴿وَاعتَصَمُوا بِحَبلِ الله جَمیعاً وَ لا تَفرّقُوا﴾، و عملی شدن نظریه تقریب مذاهب اسلامی، هماهنگ است؛ چراکه به نظر نگارنده، تنها مانع قابل رفع بر سر راه همبستگی پیروان مذاهب، عدم رعایت اخلاق اسلامی است. از این رو، اگر حساب اختلافات عقیدتی از رفتار اخلاق مدارانه با آنان جدا گردد، اختلافات مذهبی مانع رعایت اخلاق و رفتار مسالمت آمیز با مسلمانان نخواهد شد. بنابراین این پژوهش در صدد بیان این حقیقت است که پیروان همهٔ مذاهب اسلامی، به رغم تمام اختلافات و تفاوت هایی که در نگرش های مذهبی خویش دارند، می توانند بر اساس معیارهای اخلاقی مشترک که رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله به ارمغان آورده و برای تکمیل آن، مبعوث گشته، به تقریب و یک زندگی مسالمت آمیز، دست یابند.
۷.

نمودهای اجتماعی تساهل در دوره سلجوقیان؛ تبیین کنش حکمرانان سلجوقی با شیعیان امامیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۴)

کلیدواژه‌ها: تساهل تعصب رواداری نمود اجتماعی شیعیان امامیه

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی سلجوقی اجتماعی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی سلجوقی روابط خارجی
تعداد بازدید : ۱۰۵۳ تعداد دانلود : ۱۳۸۵
تاکید بر نقش ساختار سیاسی در مواجه با گروه های اجتماعی و مذهبی از آن جهت است که در دوره سلجوقی نهاد سیاسی در عمل نهاد مذهب و مناسبات اجتماعی را تحت تاثیر خود قرار می دهد. تا آنجا که امکان داشت سلسله مراتب مذهبی در چارچوب حکومت متشکل می شود و امور مذهبی تحت نظارت وزیر قرار می گیرد. این پژوهش با رویکرد مسئله محور تلاش دارد به تبیین کنش و بینش حکمرانان سلجوقی نسبت به گروه اجتماعی شیعیان امامیه بپردازد. یافته های پژوهش حاکی از آنست که امامیان در عرصه اجتماعی دارای حقوق و آزادی های نسبی در زمینه برگزاری مراسم های مذهبی، برگزاری جلسات وعظ، خطابه و مناظره برخوردار بودند. نهادهای فرهنگی شیعیان همچون مدارس و مساجد در شهرهای مختلف فعال بود. حضور رجال و علمای شیعه در مناصب اداری شهری همچون قضاوت، نقابت و مناصب اداری کشوری همچون وزارت و حضور در دیوان ها به رسمیت شناخته شده بود. دستاوردهای پژوهش دلایل متعددی در اتخاذ رویکرد متساهلانه سلجوقیان نسبت به امامیان را نشان می دهد.
۸.

نقد اجتماعی سیاسی رمان بادبادک باز به روش ساختگرایی گلدمن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متن پژوهی ادبی بهار ۱۳۹۷ شماره ۷۵ 105-128

کلیدواژه‌ها: جامعه شناسی سیاسی طبقه اجتماع قومیت گرایی تعصب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۷۶ تعداد دانلود : ۶۲۹
به عقیده پژوهشگران عرصه جامعه شناسی ادبیات هر قصه و اثر ادبی دیگر، وقایع زمانه خود را بازگو می کند و قصه در حقیقت، شکل بیان هنری همان وقایع اجتماعی است. با این تفاوت که جامعه شناسی به زبان علمی درباره آن مسایل گفتگو می کند. بنابراین، بررسی ادبیات با روشی علمی، جوهر آثار ادبی، شرایط و مقتضیات محیط اجتماعی در بر گیرنده و پرورنده شاعر و نویسنده و نیز جهان بینی، موضع فکری و فرهنگی آنان را با توجه به سفارش های اجتماعی مطالعه می کند. در این مقاله، به بررسی اجتماعی سیاسی رمان بادبادک باز اثر خالد حسینی، نویسنده افغانی تبار مقیم آمریکا، با توجه به روش ساختگرایی گلدمن می پردازیم. در این شیوه، محتوای اثر ادبی و رابطه آن را با جامعه ای بررسی می کنند که اثر در آن خلق شده است و به جای توصیف محتوای اثر ادبی، به بررسی محتوا و رابطه آن با جهان نگری در یک دوران خاص می پردازند. لذا در این رمان به اختصار به روحیات و شرایط زندگی مردم وتبیین پدیده ها، رفتارها، ساخت ها و فرازونشیب های اجتماعی سیاسی زندگی شخصیت های رمان در سه دوره سیاسی تاریخ افغانستان اشاره شده است و مهم ترین یافته ها در تحلیل رمان مذکور، به نبود آمادگی و زیرساخت های کافی برای پذیرش نظام جمهوری از جانب افغان ها، برتری قوم پشتون بر دیگر اقوام (که طالبان نیز از دل این قوم برآمده اند) و نیز نقش آمریکا به عنوان منجی افغانستان اشاره دارد.
۹.

امکان طرح آزاداندیشی در پژوهش به مثابه یک مسئله اخلاقی بر مبنای منابع اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فلسفه دین سال چهاردهم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۳۱) 333 - 348

کلیدواژه‌ها: آزاداندیشی ترس تعصب جهل طرح اخلاقی طمع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۳ تعداد دانلود : ۲۶۲
آزاداندیشی نخستین بار توسط اثبات گرایان در روش شناسی تحقیقات مطرح شد. ایشان معتقد بودند محقق در علوم انسانی هم باید مثل علوم طبیعی از حوزه تأثیر همه ارزش ها و ترجیحات آزاد باشد. صاحبان رویکردهای تفسیری و انتقادی با طرح مباحث گسترده ای به طور کلی یا جزئی با این نظریه مخالفت ورزیدند. این گفت وگو در حوزه روش شناسی تحقیقات همچنان گرمای خود را حفظ کرده است. چیزی که این مسئله را از منظر اخلاق شایسته توجه اخلاق نویسان می کند و ماهیتِ موضوع و هدف مسئله آزاد اندیشی فرصت آن را فراهم می کند، امکان طرح آزاداندیشی به عنوان مسئله ای اخلاقی و توصیه آزاداندیشی به عنوان هنجاری اخلاقی است. از آنجا که موضوع آزاداندیشی به معنای ارزش هایی که محقق می تواند در فرایند پژوهش، خود را از حوزه تأثیر آنها دور نگه دارد، با وجود مباحثات طولانی بین رویکردهای مختلف پژوهشی، هنوز هم مبهم و مورد اختلاف است، نیاز به مرجع قابل اعتمادی برای تعیین این قبیل ارزش ها، سومین عنصر دخیل در امکان طرح اخلاقی این مسئله محسوب می شود. این مقاله تلاشی است برای تعیین ارزش های کنترل شدنی در فرایند پژوهش از منظر منابع اسلامی. طی این تلاش ثابت شد که انسان می تواند با پیشگیری و درمان، خود را از تأثیر جهل، ترس، طمع و تعصب به عنوان موانع عام و فراگیر آزاد اندیشی دور نگه دارد.
۱۰.

تعصب در مصرف کالای ایرانی، راهبردی مهم در رویارویی با تهاجم تمام عیار اقتصادی

نویسنده:
منبع: پژوهش های اقتصاد مقاومتی سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۵

کلیدواژه‌ها: مصرف تعصب مصرف متعصبانه تعصب مشتری ارزیابی درک شده حمایت از کالای ایرانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۹ تعداد دانلود : ۳۸۱
با تعیین شعار «حمایت از کالای ایرانی» به عنوان شعار محوری در سال 1397، رهبر معظم انقلاب ضمن پافشاری دوباره بر اساسی ترین راهبرد اقتصادی انقلاب اسلامی یعنی «حمایت ایمانی از تولید ملی»، رویارویی اقتصادی با دشمن را وارد فاز جدیدی کردند. حمایت مورد نظر معظم له از بُعدهای گوناگونی مانند: حمایت دولتی از کالای ایرانی، تولید کالای با کیفیت و رقابت پذیر به وسیله تولیدکننده ایرانی و تعصب مصرف کننده روی کالای ایرانی تشکیل می شود که پرداختن به هر کدام از این بُعدها به طور مجزا نیازمند مطالعه ای مستقل است. در مقاله پیش رو با بهره مندی از روش اسنادی – کتابخانه ای به عنوان یکی از روش های معتبر در مطالعه های علوم انسانی، ضمن تمرکز بر مفهوم «مصرف متعصبانه» به عنوان یکی از بُعدهای حمایت از کالای ایرانی و واژگان کلیدی مربوط به گفتمان اقتصادی انقلاب اسلامی که به وسیله رهبر معظم انقلاب مطرح شده است، در سه گفتار اصلی به چیستی، چرایی و چگونگی این نوع خاص از رفتار مصرفی می پردازیم. براساس نتیجه های به دست آمده در تحقیق پیش رو مهم ترین الزامات تعصب در مصرف کالای ایرانی عبارت هستند از: کنار گذاشتن الگوهای هزینه - فایده مادی در انتخاب ها، کوشش برای شناختن و شناساندن محصولات با کیفیت ایرانی، انجام اقدام های نمادین در حمایت از کالای ایرانی، تبدیل مصرف کالای خارجی به یک ضد ارزش و برحذر داشتن دیگران از مصرف کالای خارجی که می توانند به عنوان راهبردهای اساسی انقلاب اسلامی در رویارویی با تهاجم تمام عیار اقتصادی دشمن شمرده شوند تا وی را از دست یابی به یکی از مهم ترین اهدافش یعنی پدیدساختن بیکاری فراگیر ناکام بگذارد.
۱۱.

قانون در حجاز عصر جاهلی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۷ 87 - 100

کلیدواژه‌ها: قانون جاهلیت تعصب قبیله سنت حجاز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲۴ تعداد دانلود : ۷۱۹
در جامعه عربی حجاز در عصر جاهلیت، به علت نبود حکومت مرکزی و به طورکلی، فقدان حکومت به معنای امروزی، نهاد قانون گذاری هم دیده نمی شود؛ اما این، به مفهوم نبود قانون در آن زمان نیست؛ بلکه قانون های برآمده از اجتماع وجود داشت که در واقع، همان سنّت های عصر جاهلی بودند که جوامع عربی بر اساس تعصب قبیلگی و عُرف قبایل به آنها عمل می کردند. در این نوشتار، برآنیم با استفاده از منابع و مطالعات جدید و با تحلیل داده ها و نیز نگاهی به وضعیت سیاسی حجاز در عصر جاهلی، به این پرسش پاسخ دهیم که قانون در حجاز عصر جاهلی چگونه بوده؟ و چه مکانیزمی بر اجرای آن نظارت می کرده؟ و ضمانت اجرای آن چه بوده است؟ یافته های این تحقیق نشان می دهد که سنّت هایی مانند: بیعت، حلف، جوار و اخذ بالثار، از مهم ترین قانون های عصر جاهلی بودند و مکانیزم اجرای آن نیز همان تعصبات قبیلگی، نظارت عمومی و از همه مهم تر، لزوم وفای به عهد بود که در جامعه آن روز، از اهمیت بسزایی برخوردار بودند.
۱۲.

معناشناسی واژه ی جمود در قرآن کریم

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۷ 85 - 102

کلیدواژه‌ها: قرآن جمود معناشناسی تحجر تعصب حمیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۰ تعداد دانلود : ۳۲۹
با توجه به اهمیت و کاربرد واژه «جمود» در ادبیات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی عصر حاضر، واکاوی معنای آن از منظر قرآن کریم موضوعی پر اهمیت به شمار می رود. این پژوهش برآن است تا با رویکردی معناشناسانه، به واکاوی معنای جمود و دیگر واژگان مرتبط با آن در قرآن کریم بپردازد؛ تا با کشف معانی و مصادیقی نو در قرآن کریم، معنای جامع تری از جمود به دست آید. در این تحقیق ضمن بازشناسی مفهوم لغوی جمود و واژگان داخل در دایره معنایی آن، واژگان جانشین، همنشین و مصداقی آن مورد بررسی قرار گرفته اند که هر کدام بیانگر بخشی از مفهوم قرآنی جمود می باشند. با این بررسی مشخص شد که مفاهیم مرتبط به جمود به دو دسته حقیقی و مجازی قابل تقسیم است. واژگان مرتبط با آن مانند حمیت، تعصب، تحجر و قساوت قلب، دارای معنایی قریب به واژه ی جمود می باشند. پژوهش حاضر باروش تحلیلی انجام شده است.
۱۳.

تحلیل مبادی غیرمعرفتی فعل در قالب رویکرد مدل های مفهومی (بر مبنای آرای صدرالمتألهین)

نویسنده:
منبع: تحقیقات بنیادین علوم انسانی سال دوم بهار ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۲) 79-104
تعداد بازدید : ۴۴۱ تعداد دانلود : ۵۳۶
بحث از «مبادی غیرمعرفتی فعل انسان» در حوزه «فلسفه فعل»، از خلال آثار ملاصدرا، می تواند قدمی نو و اساسی در راستای حضور فعال فلسفه اسلامی در گستره مسائل جدید باشد. مسئله خاص این پژوهش آن است که چه مبادی غیرمعرفتی ای در افعال انسان تأثیر دارند و نقش هرکدام از این مبادی و روابط آن ها با یکدیگر و با قوای ادراکی چگونه تبیین می گردد؟ بر مبنای تحلیل آرای ملاصدرا، در این پژوهش، به تناسب حجم مقاله، 7 مورد از مبادی غیرمعرفتی افعال انسان بررسی گردید: 1. عشق؛ سبب طلب و صدور فعل است و درنتیجه فرآیندِ عشق ورزیدن، نفس عاشق تحول و صیرورت می یابد و سپس صدور فعل به دلیل اتحاد با نفس معشوق صورت می گیرد؛ هم چنین در اسلوبی دیگر صدور فعل از عاشق به دلیل مطلوب دانستنِ تشبّه به معشوق و در نهایت، به نوعی محرک اصلی تمام افعال است؛ 2. ملکات نفسانی ؛ بین افعال و ملکات رابطه ای دیالکتیک وجود دارد که البته اشتدادپذیر است؛ 3. خواطر ؛ از سنخ دواعی و محرکات اراده اند و به تبع، از مقدمات افعال انسانی ؛ 4. گناه؛ سبب صدورِ با واسطه افعال مختلف به دلیل ایجاد ملکات نفسانی نامطلوب، دریافت خواطر شیطانی و مانع و نقص معرفتی است؛ 5. تعصب ؛ عامل صدور افعال به دلیل شکل گیری تصورات و تصدیقاتِ هم سنخ با خود؛ 6 . عادت ؛ با ضمیمه شدن به تخیل با ایجاد نوعی لذت خیالی مبدأی بسیاری از افعال است؛ 7. طبیعت؛ مبتنی بر تعریف حاصله، مشتمل بر هر فعلی که ملائم با طبع باشد و فاعلش، علم مؤثر بر فعل نداشته باشد؛ همچون تنفس، ضربان قلب، افعال نباتی، مزاج و... .
۱۴.

نقش تعصب، تاب آوری و سیستم های فعال ساز/ بازداری رفتاری (BAS/BIS) در پیش بینی رفتار تکانشی در پدران دارای سابقه خشونت جسمی با فرزندان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رویش روان شناسی سال نهم بهمن ۱۳۹۹ شماره ۱۱ (پیاپی ۵۶) 111-120

کلیدواژه‌ها: تاب آوری تعصب خشونت جسمی رفتار تکانشی سیستم فعال ساز رفتاری سیستم بازداری رفتاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۵ تعداد دانلود : ۳۱۱
هدف از پژوهش حاضر بررسی نقش انواع تعصب، تاب آوری و سیستم های فعال ساز/ بازداری رفتاری ( BAS/BIS ) در پیش بینی رفتار تکانشی در پدران دارای سابقه خشونت جسمی با فرزندان بود. این پژوهش به لحاظ روش توصیفی و از نوع همبستگی بود. جامعه آماری این پژوهش مردان دارای فرزند دختر مراجعه کننده به مراکز مشاوره و خدمات درمانی وابسته به بهزیستی منطقه 9 شهر تهران بودند. از بین آنها تعداد 80 نفر که دارای سابقه خشونت جسمی با فرزندان بودند به شیوه نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه های تکانشگری (بارت، 2004)، تعصب (بهرمان، 1393)، تاب آوری (کونور و دیویدسون، 2003) و سیستم های فعال ساز/ بازداری رفتاری (کارور و وایت، 1994) بود. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی همزمان استفاده شد. یافته ها نشان داد رفتار تکانشی با تعصب (مذهبی، جنسیتی، نژادی، قوم مداری) و سیستم فعال ساز رفتاری رابطه مثبت و معنادار و با تاب آوری و سیستم بازداری رفتاری رابطه منفی و معنادار دارد (05/0 P< ). همچنین نتایج رگرسیون نشان داد که تعصب مذهبی (70/0)، تعصب جنسیتی (41/0)، تاب آوری (36/0)، سیستم فعال ساز رفتاری (57/0) و سیستم بازداری رفتاری (22/0) رفتار تکانشی را پیش بینی می کنند. با توجه به نقش انواع تعصب، تاب آوری و سیستم های فعال ساز/ بازداری رفتاری در پیش بینی رفتار تکانشی در پدران دارای سابقه خشونت جسمی با فرزندان، اجرای کارگاه های آموزشی بر مبنای این مفاهیم به خانواده ها ضروری به نظر می رسد.
۱۵.

تبیین گونه های تعصب ممدوح و مذموم در کلام امام علی(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه اخلاق سال سیزدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۹ 27-50

کلیدواژه‌ها: امام علی (ع) تعصب عصبیت حمیت خطبه قاصعه تحلیل محتوا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳۷ تعداد دانلود : ۴۰۹
اگرچه تصور عده ای این است که «تعصب» از رذایل اخلاقی است، اما در آموزه های دینی از آن با دو کارکرد مثبت و منفی یادشده و تعصبِ به جا، مورد تمجید قرارگرفته و از فضائل اخلاقی دانسته شده است. به دلیل اهمیت صفات اخلاقی و تبیین کارکرد آنها، در این پژوهش تلاش شده با مراجعه به نصوص دینی، ماهیت صفت «تعصب» و گونه های آن، شناسایی و تبیین شود. به همین جهت با استفاده از روش «تحلیل محتوا» و تکنیک «تحلیل مضامین کیفی» به مطالعه یکی از مهم ترین و طولانی ترین خطبه های امام علی × موسوم به «خطبه قاصعه» پرداخته و گزاره های مرتبط با موضوع «تعصب» استخراج و تحلیل شده است. یافته ها نشان می دهد امام علی × در خطبه قاصعه، به صورت مفصل به مسئله تعصب و گونه های آن پرداخته و نقش این صفت در رشد یا سقوط آدمی را تبیین نموده اند. درنهایت، این مقاله کوشیده است با مبنا قرار دادن کلام ایشان، تصویر کاملی از مقوله «تعصب» ارائه دهد.
۱۶.

کارکردهای دیپلماسی فرهنگی حج در کاهش تعصبات مذهبی و تعارضات قومی- ملیتی(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: میقات حج دوره ۲۵ پاییز ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۹۷) 124 - 146

کلیدواژه‌ها: حج دیپلماسی فرهنگ تعصب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۰ تعداد دانلود : ۲۰۷
هدف اصلی دیپلماسی فرهنگی، رسیدن به تفاهم متقابل با ارتباط بین فرهنگ های مختلف است. ارتباطات انسان های اولیه، غالباً با نزاع و مشاجره همراه بوده، اما امروزه ملاقات ها و برخوردهای فرهنگی در دنیا به لحاظ کمی و کیفی، تفاوت زیادی با گذشته دارد و به طور قطع و یقین بالا رفتن سطح معلومات و دانش انسان ها در نوع ارتباطات و برخوردها اثرگذار است. بنابراین، برای رسیدن به تفاهم واقعی، اولاً باید عوامل اثرگذار در این مسیر به درستی شناخته شوند و ثانیاً باید موانع رسیدن به تفاهم متقابل را شناخت و از میان برداشت. از جمله عوامل مؤثر در ارتباطات فرهنگی، باورها و اعتقادات انسا نها است؛ چرا که افکار انسانها با اعتقادات آن ها شکل می گیرد و رفتار هم با افکار درست می شود و اگر این مقدمات صحیح باشد ارتباط هم درست و مطلوب خواهد بود. یکی از مهم ترین موانع رسیدن به تفاهم حقیقی، تعصبات بیجا است که در موارد زیادی؛ از جمله نژاد، رنگ، زبان، مذهب، سرزمین و ... می تواند ظهور داشته باشد و در اثر آن فخرفروشیو برتری طلبی ایجاد می شود. تعصبات در بسیاری از موارد به ملی گرایی و قوم گرایی منجر می شود و عامل بسیاری از مناقشات است و در نتیجه ملت ها را از یکدیگر جدا می کند و راه رسیدن به تفاهم را مسدود می کند، و در نهایت دوری فرهنگ ها از همدیگر را رقم می زند. مبارزه با تبعیض، نژادپرستی، قوم گرایی و... از جمله اهدافی است که درون مناسک حج گنجانده شده که در صورت توجه به روح و باطن اعمال حج و انجام صحیح مناسک آن، رسیدن به این مهم مقدور و ممکن است.
۱۷.

اندیشه تسامح در نمایشنامه های مینا فون بارنهلم و یهودی ها اثر لسینگ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش ادبیات معاصر جهان دوره ۲۰ بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱ 129 - 143

کلیدواژه‌ها: پیش داوری تسامح تعصب روشنگری گوتهولد افرایم لسینگ مینا فون بارنهلم یهودی ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۵ تعداد دانلود : ۱۶۴
از جمله موارد اخلاقی که در دوران روشنگری در اروپا، بر آن تأکید می شد، لزوم تسامح با دیگراندیشان بود. از آنجاکه لسینگ طلایه دار روشنگری در ادبیات آلمانی زبان شناخته می شود، در این جستار کوشیده ایم اندیشه تسامح را در دو نمایشنامه وی، با عنوان مینا فون بارنهلم و یهودی ها بررسی کنیم. مقاله از دو بخش تشکیل شده است. در بخش نخست، مروری بر سیر تحول مضمون تسامح در اروپا از آغاز تا زمان لسینگ، یعنی قرن هجدهم میلادی داریم و سپس در بخش دوم، مصداق های تسامح را در دو اثر فوق بررسی می کنیم. درام مینا در نگاه اول فقط یک طنز است که محتوای آن چندان جدی نیست، ولی با کمی دقت می توان در آن، دیدگاه لسینگ درباره تسامح و موضع گیری وی در قبال جنگ را به خوبی مشاهده کرد. او در درام یهودی ها به صراحت، به بیان عقاید خویش در این زمینه می پردازد و بر لزوم تسامح با پیروان سایر ادیان و خودداری از پیش داوری درباره آنان تأکید می ورزد.
۱۸.

نقش تعصّبات مذهبی و کلامی در تحریف و سرقت محتوا (نمونه موردی: روضه العارفین)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نثرپژوهی ادب فارسی دوره ۲۴ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۴۹ 113 - 134

کلیدواژه‌ها: نقد متنی روضه العارفین رونویسی سرقت تعصب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۲ تعداد دانلود : ۲۷۶
تشیع در عصر صفوی در عرصه های ادب و هنر نمود و بروز فراوانی پیدا کرد. برخی از نویسندگان این عصر در تألیفات خود از تعصّبات مذهبی و کلامی دور نماندند. یکی از آنها بایزید ثانی مدوّن رساله روضه العارفین است. این اثر رونویسی از چند اثر عرفانی بخصوص مصباح الهدایه است. شباهت ها و رونویسی های این اثر با مصباح الهدایه هم در بخش ساختاری و هم در بخش محتوایی نمود یافته؛ امّا بایزید بخش هایی را نیز به دلیل تعصّبات مذهبی، کلامی و فرهنگی حذف کرده است. بارزترین نمود تعصّبات بسطامی تعصّبات کلامی اوست تا آنجا که وی به دلیل اینکه عقاید کلامی کاشانی را قبول نداشته، در هیچ کجا به نام کاشانی و اثرش اشاره نکرده است. بسطامی همچنین نام خلفای سه گانه و نیز نام عرفای سنّی مذهبی را که صاحب تألیف بوده اند و نیز نام زنان عارف را حذف کرده است. تحقیق حاضر نشان می دهد که از طرفی جریان عرفان ایرانی- اسلامی در مسیری قرار گرفت که هرچه به پایان درخشش آن نزدیک می شویم آثار عرفانی که تجربه و تحقیق لازمه اصلی تألیف آنهاست، جای خود را به آثار تقلیدی دادند و عرفا نیز از اصل امانتداری دور شدند. از طرف دیگر همین تقلید و ناحفاظی در امانت در بی رنگ شدن عرفان و دور شدن آن از اصل و سرچشمه این جریان و در نتیجه کم فروغ شدن آن بی تأثیر نبوده است.
۱۹.

تحلیلی بر سیره پیامبر اعظم (ص) در مواجهه با تعصب های نابجا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال چهاردهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۱ 47 - 70

کلیدواژه‌ها: پیامبر اکرم سیره تعصب حمیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۹ تعداد دانلود : ۱۶۶
یکی از ناهنجاری های فرهنگی که قبل از اسلام در جامعه حجاز شایع بود و مشکلات اجتماعی بزرگی پدید آورده بود؛ عصبیت و حمیت نابجا به قوم، نژاد، زبان ملی و عقاید بود. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله گرچه قبل از بعثت نیز با شرکت در حلف الفضول)پیمان جوانمردان) عملاً مخالفت خود را با این اخلاق جاهلی نشان داده بود، اما بعد از بعثت با دو شیوه «فرهنگ سازی» و «اقدامات عملی» در محو آن کوشش نمود. در حوزه فرهنگ سازی یک هویت جدید بر اساس یکتاپرستی برای مسلمانان تعریف کرد تا همه آنان از هر قبیله و نژاد تحت لوای آن جمع شوند. و معیارهای جدیدی برای ارزش گذاری تعریف کرد. و به آنان آموخت چگونه کرامت انسان ها و حقوق آنان را پاس بدارند. و با بیان آثار سوءِ عصبیت جاهلی، مردم را از دامن زدن به آن انذار داد. و در حوزه عمل نیز قدم هایی برداشت که به اصلاح رفتار مردم کمک کرد. پیامبر صلی الله علیه و آله با رفتار منطقی و دور از تعصبِ خود با یاران و اطرافیانش، به آنان نشان داد که در مکتب او عصبیت های قومی، قبیله ای و نژادی جایی ندارد؛ و با پیمان عمومی در مدینه بجای پیمان های قبیله ای به ایجاد امت واحده اقدام کرد؛ و با پیمان اخوت بین مسلمانان این هویت جدید را تثبیت نمود؛ و با انتخاب کارگزاران شایسته و برجسته سازی اصحاب مؤمن و لایق از قبائل گوناگون و ملیت های مختلف، الگوی عملی به آنان نشان داد. و با تکریم بانوان و رعایت حقوق آنان به رفع تعصبات جنسیتی اقدام کرد.
۲۰.

موانع وحدت مسلمین در اندیشه محمدحسین آل کاشف الغطاء(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی سال پانزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۵۴ 91 - 105

کلیدواژه‌ها: وحدت تقریب آل کاشف الغطاء مذاهب اسلامی تعصب اهانت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۲ تعداد دانلود : ۱۸۴
در تاریخ معاصر جهان اسلام، مسئله تقریب مذاهب به یکی از محورهای گفتگو میان مصلحان و اندیشمندان اسلامی تبدیل شده و نزد امامیه از جایگاه ویژه ای برخوردار است. هرچند این افراد تلاش زیادی در راه تحقق وحدت بین مسلمانان می کنند، اما در برخی مواقع عواملی چند مانع از وحدت بین مسلمانان می شود. این عوامل گاه بیرونی و توسط دشمنان اسلام، و گاه درونی و در میان مسلمانان است. آیت الله محمدحسین آل کاشف الغطاء از جمله فقهایی است که به جنبه های اجتماعی و سیاسی دین اسلام به خصوص بحث وحدت بین مسلمانان اهتمام جدی ورزیده است. وقایعی که در دوران زندگی این عالم رخ داده، از جمله جنگ جهانی اول و اشغال سرزمینهای اسلامی توسط اروپاییان پس از فروپاشی حکومت عثمانی، از علل مهم ورود ایشان به بحث وحدت بین مسلمانان و تبیین اهمیت آن برای مسلمانان محسوب می شود. در یک قرن اخیر علما و دانشمندان دینی با در نظر داشتن ضرورت وحدت و همبستگی میان مذاهب، پدیده ای را به نام تقریب مذاهب اسلامی مطرح کرده اند که تدبیری آگاهانه و نوعی آینده نگری در برابر تفرقه مسلمانان و طمع دشمنان اسلام محسوب می شود. آل کاشف الغطاء، عواملی مانند تعصب مذهبی، اهانت به مقدسات سایر مذاهب و همچنین قدرتهای استعماری را به عنوان موانع تحقق وحدت بین مذاهب اسلامی می داند.