زیست بوم نوآوری

نوآوری در برترین نسل خود از طریق تعاملات گسترده و تبادل دانش و محصولات در بین کنشگرانی با ویژگی های حیات گونه به وقوع می پیوندد. این خصوصیات در قالب مفهوم زیست بوم بهتر درک شده و امکان سیاست گذاری می یابد؛ به خصوص هنگامی که ریزارگانیزم هایی نسبتا نوآور و وابسته به محیط یعنی نوپاها مورد توجه باشند. این پژوهش زیست بوم نوآوری نوپاها را با هدف شناسایی بازیگران اصلی و نقش های کلیدی آن مورد مطالعه قرار داده است. تحقیق دارای دو مرحله کیفی و کمی است. بخش کیفی مرور نظام مند ادبیات ده سال اخیر طی هفت مرحله شامل تعیین کلمات کلیدی، جستجو، سازماندهی، ارزیابی، گسترش، تفسیر و ارائه است. حاصل این بخش شناسایی دانشگاه ها، مراکز رشد، تامین کننده های مالی، شرکت ها، شتابدهنده ها و پارک-های علم و فناوری به عنوان بازیگران اصلی و همچنین زمینه سازی، متولدسازی، حمایت گری، مربی گری و سازآرایی به عنوان نقش های کلیدی بوده است. پس از آن در بخش کمی به کمک تحلیل ساختاری رابطه بین نقش ها با توانمندی نوآوری نوپاها در استان همدان بر مبنای داده های جمع آوری شده در اوایل سال 97 آزمون شد که تائید شدند. این پژوهش به لحاظ نظری یک چارچوب با حداقل های مورد نیاز برای تشکیل زیست بوم نوآوری نوپاها را شناسایی کرده و به لحاظ عملی دلالت بر آن دارد که استان همدان عمدتا به حمایتگری پرداخته و برای پیشرفت زیست بوم نیازمند توجه به سایر نقش هاست.

امروزه تغییرات محیطی گسترده و لزوم پاسخگویی مناسب، دانشگاه ها را بر آن داشته است که از قالب سنتی و مرسوم خود بیرون آمده و با چابکی ،مسئولیت پذیری بیشتر و منعطف تر در مسیر تغییر و نوآوری گام بردارند؛ چرا که در این صورت قادر به ادامه بقا هستند. پژوهش حاضر با هدف شناسایی و تعیین روابط بین مؤلفه ها و زیرمؤلفه های دانشگاه نوآور و در نهایت طراحی الگوی دانشگاه نوآور انجام شده است. روش پژوهش زمینه یابی و از طریق پرسشنامه محقق ساخته انجام گرفته است. جامعه آماری شامل کلیه مدیران و اعضای هیأت علمی چهار دانشگاه ، تهران و شهید بهشتی (به عنوان دانشگاه های جامع) و علامه طباطبائی و امیرکبیر (به عنوان دانشگاه های تخصصی) بود که اعضای نمونه با بهره گیری از روش نمونه گیری تصادفی طبق ه ای، انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل از طریق آمار توصیفی و استنباطی صورت گرفته که در بخش آمار استنباطی از روش های تحلیل عاملی تأییدی و معادلات ساختاری و سایر روش های مورد نیاز، استفاده شد. با استفاده از نرم افزار پی ال اس از طریق تکنیک مدل یابی معادلات ساختاری و در ذیل آن تحلیل عاملی تأییدی مرتبه ی اول و دوم، یافته های به دست آمده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در نهایت مؤلفه ها و زیرمؤلفه های مربوط دانشگاه نوآور مشخص شد. بر اساس نتایج بدست آمده مؤلفه ها و زیرمؤلفه های فردی، گروهی و نهادی مؤثر بر دانشگاه نوآور شناسایی شد که از بین عوامل فردی، گروهی و نهادی مؤثر بر دانشگاه نوآور، عامل فردی بیشترین تأثیر را در دانشگاه نوآور داشت؛ همچنین کارکردهای اصلی دانشگاه نوآور شناسایی شد که از میان کارکردهای اصلی دانشگاه نوآور یعنی آموزش، پژوهش، نوآوری و کارآفرینی؛ آموزش بیشترین تأثیر را بر دانشگاه نوآور به خود اختصاص داد.

هدف: پژوهش حاضر باهدف یافتن علل تغییر رفتار مصرف کنندگان پلتفرم های دیجیتال حمل ونقل مبتنی بر درخواست برخط در کشور ایران انجام شده است. روش شناسی: این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی بوده و از رویکرد کیفی بهره برده است. در پژوهش حاضر تجزیه وتحلیل داده ها با روش تحلیل لایه ای علت ها انجام گرفت. پژوهش ارائه شده با استفاده از مطالعه کتابخانه ای و تکنیک دلفی متشکل از 18 خبره دانشگاهی و کسب وکار سعی در مطالعه پدیده موردنظر داشته است. یافته ها: یافته های پژوهش علل متعددی برای تغییر رفتار مصرف کنندگان در زیست بوم نوآوری پلتفرم های دیجیتال حمل ونقل مبتنی بر درخواست برخط در چهار سطح نشانه ها، سطح سیستمی، سطح جهان بینی و سطح استعاره ها و اسطوره ها نشان داده است. مهم ترین یافته ها در سطح سیستمی و استعاره ها و اسطوره هابودند. یافته های سطح سیستمی شامل ستفاده از ابزارهای فناوری اطلاعات، کلان روندهای جدید (کلان روند توجه بیشتر به محیط زیست و کلان روند افزایش کارایی)، اقتصاد اشتراکی و افزایش بهره وری است. یافته های سطح استعاره ها و اسطوره ها نیز شامل تمایل ذاتی بشر به سهولت حداکثری، تمایلی ذاتی بشر به کمترین عدم اطمینان، نیاز به شفافیت، تمایل به بیشترین صرفه جویی در منابع و زمان است. نتیجه گیری: انتظار مصرف کنندگان برای بهبود پیوسته، احتمالاً موجب شکل گیری نوآوری های بیشتر در این زیست بوم خواهد شد. در این زیست بوم همچنین ظهور بازیگران جدید برای دستیابی به سهولت بیشتر، شفافیت بیشتر، کاهش عدم اطمینان و صرفه جویی بیشتر در منابع و زمان دور از انتظار نیست.

موفقیت فرآیند انتقال فناوری از دانشگاه به صنعت، نیازمند نهادهایی در درون و حاشیه دانشگاه هاست. از طرفی مفهوم ظرفیت سازی انتقال فناوری به معنای توانمند کردن هرچه بیشتر این نهادها و همسویی آنها با سایر عوامل اثرگذار بر انتقال فناوری است. از این رو شناسایی عوامل موثر بر موفقیت این نهادها و تقویت آنها یکی از اهداف پژوهش حاضر بوده است. در این تحقیق که یک مطالعه کیفی و با استراتژی مطالعه موردی است تلاش شده عوامل تاثیرگذار در راستای ظرفیت سازی انتقال فناوری از دانشگاه به صنعت با تمرکز بر ناحیه نوآوری شریف (به عنوان مورد مطالعه) تعیین گردد. ابزار جمع آوری داده ها، مصاحبه و بررسی اسناد و مدارک موجود بوده است. به منظور گردآوری اطلاعات، با به کارگیری روش نمونه گیری هدفمند، خبرگان مطلع مورد مصاحبه عمیق قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل داده ها به روش تحلیل موضوع (تِم) و با نرم افزار MAXQDA انجام گرفت و شبکه مضامینی از عوامل موثر بر ظرفیت سازی انتقال فناوری شکل گرفت. براساس نتایج این پژوهش، ظرفیت سازی انتقال فناوری از دانشگاه به صنعت دارای پنج مقوله اصلی مشتمل بر؛ سیاست دانشگاه، مشارکت پژوهشگر، همراهی صنعت، عوامل سازمانی نهادهای پشتیبان و نهاد سیاست گذار می باشد. به عبارتی موفقیت انتقال فناوری مرهون وجود یکپارچگی و شفافیت نقش این نهادها و شناخت دقیق معیارهای اثرگذاری هرکدام می باشد.   

امروزه کشورها در رقابتی تنگاتنگ، درحال دستیابی به پیشرفت های درخور توجه در حوزه نوآوری هستند. یکی از مهم ترین بخش هایی که اخیراً در بحث نوآوری مورد توجه قرار گرفته، گردشگری است. همچنین زیست بوم های نوآوری در دهه اخیر اهمیت روزافزونی داشته اند و تاکنون مطالعات و الگوهای متعددی از زیست بوم های نوآوری در صنایع و بخش های مختلف ارائه شده است. صنعت گردشگری نیز می تواند با توسعه زیست بوم نوآوری عملکرد خود را بهبود بخشد. ازآنجاکه با توجه به جست وجوی گسترده نویسندگان پژوهش حاضر، تحقیقی پیرامون زیست بوم صنعت گردشگری کشور با رویکرد نوآوری یافت نشد، پژوهش حاضر قصد دارد با رویکرد توصیفی و با بهره گیری از مطالعه تطبیقی، ضمن تبیین مفهوم زیست بوم نوآوری و مرور تجربیات جهانی، طرحی از زیست بوم نوآوری صنعت گردشگری ایران با تأکید بر زنجیره تأمین ارائه دهد. دلیل این تأکید، اهمیت زنجیره تأمین گردشگری در بحث ارزش آفرینی با توجه به چندوجهی بودن این صنعت، تعدد ذی نفعان و پیچیدگی های حاصل از آن در طول زنجیره تأمین گردشگری است. در پایان، سیستمی برای زیست بوم نوآوری صنعت گردشگری ایران، شامل نقش آفرینان و ذی نفعان مختلف و ارتباطات بین آن ها پیشنهاد شده است.

اگرچه تاکنون مقالات بسیاری در خصوص نواحی نوآوری و پارک های علمی و فناوری نوشته شده است اما، موضوع ایجاد ناحیه نوآوری با محوریت پارک علمی و فناوری در ایران کمتر مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است. پارک فناوری پردیس یکی از زیست بوم های فناوری در کشور است که در سیر تکاملی خود به سمت ایجاد ناحیه نوآوری گام برداشته است. بررسی تجربه ایجاد، توسعه و سیاست گذاری این پارک حاکی از شکل گیری زیست بومی با مشخصات ناحیه نوآوری در شهر پردیس است که می تواند با یادگیری سیاستی در زمینه ایجاد و توسعه پارک های فناوری همراه باشد. از این روی، در مقاله حاضر تلاش شده است تا با استفاده از روش تحلیل محتوا، مدلی برای شکل گیری ناحیه نوآوری با محوریت پارک فناوری ارائه شود. بدین منظور ضمن مطالعه اسناد و مدارک، با 11 نفر از کارشناسان و مدیران مرتبط با موضوع مصاحبه شده است. سپس مقوله های یکپارچه ساز شامل رویکرد توسعه شهری، ویژگی های توسعه ای نهاد موسس، ثبات مدیریتی، زیرساخت های مجاورت جغرافیایی، حمایت از رشد کسب وکارهای فناورانه، نقش آفرینی ملی و بین المللی و شکل دهی به اجزای ناحیه نوآوری استخراج شده اند. در نهایت مدلی برای تبیین توسعه ناحیه نوآوری با محوریت پارک فناوری ارائه شده است که شامل دو بخش اصلی است؛ عوامل ثابت که در تمام سیر تکامل پارک فناوری پردیس وجود داشته اند، و عوامل متغییر که بسته به اولویت هر مرحله از تکامل پارک فناوری تغییر کرده است. این مراحل شامل مرحله شکل گیری، رشد، بلوغ و ارتقاء است. در تنها نیز توصیه های سیاستی بدست آمده از این پژوهش ارائه شده است.

زیست بوم های نوآوری طی دهه اخیر نه تنها برای کسب وکارها بلکه برای دولت ها نیز به منظور توسعه اقتصادی و اجتماعی اهمیتی اساسی یافته اند. به همین منظور، هدف پژوهش حاضر تحلیل زیست بوم نوآوری کشور بر اساس دیدگا ه های یک سیاست گذار طی دوره هشت ساله فعالیت در این حوزه است. متناسب با این هدف، طرح پژوهش کیفی و روش تحلیل تم بکار گرفته و تعداد 235 ویدئو حاوی صحبت های ایشان در نشست ها، سخنرانی ها و مصاحبه ها در مورد زیست بوم نوآوری کشور تحلیل شد. یافته های پژوهش شامل هشت تم اصلی (اثرگذاری در جامعه، نقش دولت، بنیان اقتصاد دانش بنیان، سرمایه گذاری، موانع دولتی، ارتباطات و تعاملات، سازوکار تغییر و فراگیرشدن نوآوری)، 23 تم فرعی و 103 کد باز است. همچنین با توجه به اهمیت اسناد بالادستی در تعیین اهداف، راهبردها و اقدامات نوآورانه، این تم ها با 12قانون و سند بالادستی انطباق داده شد و نتیجه بیانگر تطابق آن ها با این اسناد و قوانین بود. بر اساس تحلیل یافته ها، سه موضوع عمده قابل نتیجه گیری است. اول اینکه دولت با گسترس قلمرو فعالیت خود در زیست بوم نوآوری همزمان به افزایش بوروکراسی گسترده در آن نیز دامن می زند که بیانگر پارادوکسی میان نقش تسهیل-گری و رفع موانع بوروکراتیک دولت است. دوم اینکه با وجود دیدگاه اتصال دانش به اقتصاد کشور، هنوز اثرات کلان آن در شاخص هایی مانند نرخ رشد بهره وری و نیز حل مسائل جامعه کمرنگ است. سوم اینکه با توجه به حجم اندک سرمایه گذاری داخلی (بخش دولتی و خصوصی)، ورود سرمایه گذاری خارجی می تواند توسعه زیست بوم نوآوری را تسریع نماید.