ناحیه نوآوری

اقتصاد مبتنی بر نوآوری تغییرات اساسی و فرصت های متنوعی را برای شهرها وکسب و کارها به همراه داشته است، به گونه ای که امروزه شهرها برای جذب نسل جدید فناوری مورد نیاز شرکت ها و صنایع شان به مدل نوآوری مبتنی بر نزدیکی و مجاورت روی آورده اند، جایی که استعدادهای موردنیاز آن نیز سبک زندگی و فعالیت در محیط های شهری را ترجیح می دهند و دانشگاه های کارآفرین، نوآور و دارای مسئولیت اجتماعی یکی از ابزارهای کلیدی جهت تحقق این اهداف خواهندبود. هدف پژوهش حاضر، ارائه الگوی ناحیه نوآوری دانشگاه تهران به منظور تحقق سیاست های دانشگاه کارآفرین است. این پژوهش با رویکرد کیفی و با روش تحلیل محتوا انجام شده و ابزار گردآوری داده ها بررسی متون و مصاحبه با خبرگان بوده است. به همین منظور پس از بررسی مطالعات پیشین، 10 نمونه مطرح جهانی در زمینه ایجاد ناحیه نوآوری بررسی شده سپس مصاحبه هایی با خبرگان حوزه نوآوری در کشور صورت گرفت. با کدگذاری داده های حاصل از بررسی متون و مصاحبه ها، الگوی ناحیه نوآوری برای دانشگاه تهران شامل 10 عنصر حاکمیتی، سیاست گذاری، مدیریتی و نظارتی در ناحیه نوآوری، کارکردهای ناحیه نوآوری، ویژگی های ناحیه نوآوری، موانع راه اندازی و توسعه ناحیه نوآوری، خوشه های ناحیه نوآوری، بازیگران ناحیه نوآوری، ارتباطات ناحیه نوآوری، تامین مالی ناحیه نوآوری  تجاری سازی ایده ها و تمایزهای ناحیه نوآوری دانشگاه تهران ارائه و در نهایت بر مبنای یافته ها، پیشنهادهایی به منظور ایجاد و توسعه ناحیه نوآوری دانشگاه تهران بیان شد.

امروزه بر اهمیت شکل گیری فضاهای نوآوری به عنوان مدلی جدید در جغرافیای نوآوری کشورها تأکید می گردد. فضاهایی که از آنها با عناوینی چون قطب ها و ناحیه های نوآوری یاد می شود. این مقاله با تمرکز بر شناسایی هر چه بهتر فضاهای نوآوری به تشریح مفهوم خوشه نوآوری پرداخته است، یعنی پدیده ای جدید که سازوکار فضاهای نوآوری را بهتر توصیف می کند. هدف اصلی پژوهش، بررسی عوامل مؤثر بر شکل گیری خوشه های نوآوری در ایران است. پژوهش از روش کیفی با رویکرد نظریه داده بنیاد استفاده و با چهارده خبره آشنا با فضاهای نوآوری و بوم سازگان های نوآورانه، مصاحبه عمیق صورت گرفت که برخی از آنها مستقیماً در شکل گیری فضاهای نوآوری در کشور نقش اساسی داشته اند. یافته های مقاله نشان می دهد که عوامل شکل دهنده به یک خوشه نوآوری به دو دسته عوامل سخت و نرم تقسیم می شوند: عواملی که در شرایط علّی، مداخله ای و زمینه ای قابل طبقه بندی بوده و نتایج آنها منجر به شکل گیری بوم سازگانی پویا از بازیگرانی متنوع می شود که در فناوری های مختلف در مجاورت یکدیگر تمرکز یافته اند و مهم ترین عامل راهبردی بین آنها نیز ارتباطات و مشارکت های نوآورانه است. از دیگر یافته های این پژوهش می توان به نقش نهاد تسهیل گر شکل گیری و توسعه خوشه های نوآوری اشاره کرد که وظیفه راهبری بوم سازگان نوآورانه موجود در خوشه را بر عهده دارد.

در سال های اخیر، نواحی نوآوری به عنوان محرک های اصلی توسعه منطقه ای، با توسعه زیادی همراه بوده اند. در چنین بافتاری، استقرار ناحیه نوآوری با محوریت دانشگاه، در بهترین فرم ساختاری، رفتاری و عملکردی خود که توانایی پاسخگویی به نیازهای ناحیه نوآوری با هدف توسعه منطقه ای را داشته باشد، به نگاهی چندجانبه، تعاملی و دقیق به اجزا و عناصر و شیوه های طراحی نیاز دارد. این مقاله سعی دارد تا نگرشی ریزبینانه را در خصوص فرایندهای شکل گیری ناحیه نوآوری با محوریت موسسه لنگرگاهی (دانشگاه) فراهم آورد. در این پژوهش 680 منبع در مرحله اول و 162 منبع در مرحله پایانی، در یک فرایند چهار مرحله ای مورد بررسی قرار گرفت. روش پژوهشی مورد استفاده از نوع مرور نظام مند و با در نظرگرفتن نگاه جهانی، ابعاد و افق های مختلف در یک مطالعه بین رشته ای است. نتایج پژوهش بیان می دارد که به منظور استقرار ناحیه نوآوری با هدف توسعه منطقه ای در رهیافت مدل لنگرگاهی دانشگاه نسل چهارم، 5 لایه مختلف زیر متصور می شود. 1- نهادی: هاله لنگرگاهی نسل چهارمی (شتابدهی و تسهیلگری)، 2-لایه اجتماعی-جامعه مبتنی بر فرهنگ، نوآوری و داده های باز 3- لایه زیرساختی و شهری 4- لایه جغرافیایی ناحیه نوآوری 5- موسسه لنگرگاهی (دانشگاه نسل چهارمی). این پژوهش همچنین به گسترده شدن افق دید پژوهشگران و متولیان اجرایی بوم سازگان نوآوری، مطالعات شهری، تجاری و دانشگاهی کمک می کند.