دانشگاه نوآور

امروزه تغییرات محیطی گسترده و لزوم پاسخگویی مناسب، دانشگاه ها را بر آن داشته است که از قالب سنتی و مرسوم خود بیرون آمده و با چابکی ،مسئولیت پذیری بیشتر و منعطف تر در مسیر تغییر و نوآوری گام بردارند؛ چرا که در این صورت قادر به ادامه بقا هستند. پژوهش حاضر با هدف شناسایی و تعیین روابط بین مؤلفه ها و زیرمؤلفه های دانشگاه نوآور و در نهایت طراحی الگوی دانشگاه نوآور انجام شده است. روش پژوهش زمینه یابی و از طریق پرسشنامه محقق ساخته انجام گرفته است. جامعه آماری شامل کلیه مدیران و اعضای هیأت علمی چهار دانشگاه ، تهران و شهید بهشتی (به عنوان دانشگاه های جامع) و علامه طباطبائی و امیرکبیر (به عنوان دانشگاه های تخصصی) بود که اعضای نمونه با بهره گیری از روش نمونه گیری تصادفی طبق ه ای، انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل از طریق آمار توصیفی و استنباطی صورت گرفته که در بخش آمار استنباطی از روش های تحلیل عاملی تأییدی و معادلات ساختاری و سایر روش های مورد نیاز، استفاده شد. با استفاده از نرم افزار پی ال اس از طریق تکنیک مدل یابی معادلات ساختاری و در ذیل آن تحلیل عاملی تأییدی مرتبه ی اول و دوم، یافته های به دست آمده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در نهایت مؤلفه ها و زیرمؤلفه های مربوط دانشگاه نوآور مشخص شد. بر اساس نتایج بدست آمده مؤلفه ها و زیرمؤلفه های فردی، گروهی و نهادی مؤثر بر دانشگاه نوآور شناسایی شد که از بین عوامل فردی، گروهی و نهادی مؤثر بر دانشگاه نوآور، عامل فردی بیشترین تأثیر را در دانشگاه نوآور داشت؛ همچنین کارکردهای اصلی دانشگاه نوآور شناسایی شد که از میان کارکردهای اصلی دانشگاه نوآور یعنی آموزش، پژوهش، نوآوری و کارآفرینی؛ آموزش بیشترین تأثیر را بر دانشگاه نوآور به خود اختصاص داد.

امروزه با توجه به تأکیدهای که روی توسعه پایدار و ارگانیک و پویایی اجزاء اکوسیستم نوآوری می شود و با توجه به اینکه همه نهادهای اکوسیستم نوآوری کشور در قالب یک پیکر، ملزم به همکاری و هماهنگی در راستای سوق دادن کشور در مسیر نوآوری، علم و فناوری هستند؛ وجود دانشگاه نوآور به عنوان یکی از اصلی ترین اجزای اکوسیستم نوآوری حائز اهمیت است. با توجه به پیشرفت روزافزون تکنولوژی و تغییرات سریع محیطی، ازجمله ورود فناوری های مختلف و روزآمد به بازار و شکل گیری رقابت سخت بین عاملان اقتصادی مختلف، و در راستای توسعه و رشد اقتصادی، سازمان های مختلف و ازجمله دانشگاه ها، اگر بخواهند به رشد و توسعه و حیات خود به عنوان نقشی که در اکوسیستم نوآوری در راستای توسعه علم و فناوری و پاسخگویی به نیازمندی های جامعه دارند، پاسخ دهند، ملزم به انطباق هر چه بیشتر با محیط و تشویق کارکنان خود به نوآوری و خلاقیت و حرکت به سمت تبدیل شدن به یک دانشگاه نوآور هستند. پژوهش حاضر باهدف طراحی الگوی دانشگاه نوآور در چارچوب اکوسیستم نوآوری در ایران و تعیین اجزای اکوسیستم نوآوری و دانشگاه نوآور انجام گرفت. روش شناسی: روش شناسی پژوهش از نوع گراندد تئوری بود. جامعه آماری این پژوهش را کلیه مدیران و اعضای هیئت علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، مؤسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی، مدیران و کارشناسان سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران، مدیران و کارشناسان صنایع کوچک و شهرک های صنعتی ایران، اعضای انجمن جمعیت صنعت و دانشگاه، کارشناسان، مدیران و اعضای هیئت علمی عضو دفاتر مرتبط با ارتباط دانشگاه و صنعت، نوآوری و فناوری در دانشگاه های فنی دولتی، دانشگاه آزاد و فرهنگیان و مرکز تحقیقات و سیاست های علمی کشور تشکیل می دادند. روش نمونه گیری هدفمند و تا دستیابی به حد اشباع نظری بود. مصاحبه شوندگان از طریق روش گلوله برفی انتخاب و مورد مصاحبه نیمه ساختمند قرار گرفتند. از روش نمونه گیری هدفمند و گلوله برفی استفاده شد. یافته ها: مؤلفه های اکوسیستم نوآوری و دانشگاه نوآور از طریق تجزیه تحلیل نتایج از طریق هم توسط پژوهشگر کیفی و تحلیل محتوای متن مصاحبه ها و کدگذاری سه مرحله ایی بر اساس روش نظریه داده بنیاد(GT) و هم با استفاده از نرم افزار مکس کیو دی ای10 ، تعیین و تبیین گردید. نتیجه گیری: درنهایت الگوی اکوسیستم نوآوری و دانشگاه نوآور طراحی و تحلیل مربوط به اثربخشی الگو آورده شد.

بر اساس چشم انداز جدید جهانی آموزش عالی، دستیابی به فناوری، رشد اقتصادی و رفاه جامعه با رسالت مسئولیت پذیری اجتماعی در گرو تحول نظام آموزش عالی و تبدیل دانشگاه ها به دانشگاه نسل چهارم است. در ایران در سطح دانشگاه ها فعالیت هایی برای تجاری سازی نتایج پژوهش های دانشگاهی شروع شده، اما با وجود تدوین سیاست های حمایتی، همچنان فرایند حرکت به سمت نسل چهارم، کم رنگ است. هدف اصلی پژوهش سنجش وضعیت آمادگی دانشگاه پیام نور تهران برای تبدیل شدن به نسل چهارم دانشگاه ها در تمامی رشته ها با استفاده از روش ANP فازی است. بعد از مرور ادبیات، ابتدا شاخص های دانشگاه نسل چهارم شناسایی و با دریافت دیدگاه های خبرگان در ارتباط با جامعیت و میزان تأثیرگذاری آنها، دسته بندی شد. بعد فازی کردن داده های دریافتی، اوزان هر یک از شاخص ها و زیرشاخص های مرتبط تعیین و بر اساس نتایج، شاخص راهبردی، رهبری و مدیریت مهم ترین عامل مؤثر بر فرایند نسل چهارم شدن دانشگاه ها است. در نهایت، با سنجش شرایط فعلی دانشگاه پیام نور تهران در قیاس با شاخص های شناسایی شده، میزان موفقیت این دانشگاه برای ورود به نسل چهارم اندازه گیری شد. نتایج حاکی از عدم آمادگی دانشگاه پیام نور تهران برای ورود به نسل چهارم است.

اهمیت نوآوری باز و نقشی که در افزایش مزیت رقابتی سازمان ها دارد بر کسی پوشیده نیست. از طرفی به دلیل عدم مطالعه نظام مند نوآوری باز در دانشگاه ها و وجود خلأ پژوهشی در این زمینه، واکاوی موانع فراروی دانشگاه ها برای گذار از نوآوری بسته به سوی نوآوری باز از اهمیت بالایی برخوردار است. در این راستا، هدف از انجام پژوهش حاضر واکاوی موانع فراروی حرکت به سمت نوآوری باز در دانشگاه رازی است. این پژوهش ازنظر رویکرد جزء پژوهش های آمیخته (کیفی- کمی) است. در مرحله کیفی با به کارگیری روش پژوهش تحلیل تم با 15 نفر از خبرگان اقدام به مصاحبه شد. یافته های مرحله اول با استفاده از روش کدگذاری (باز، محوری و انتخابی) تجزیه وتحلیل شدند. سپس در مرحله کمی برای بررسی و رتبه بندی موانع در دانشگاه رازی از روش توصیفی- پیمایشی استفاده گردید. جامعه آماری در بخش کمی شامل 110 نفر از اعضا هیئت علمی باسابقه تجاری سازی، تدریس و یا پژوهش در حوزه کارآفرینی در دانشگاه رازی بودند که با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای با فن انتساب متناسب 86 نفر از آن ها انتخاب شدند. برای تجزیه وتحلیل داده ها در بخش کمی از آمار توصیفی بهره برده شد. طبق نتایج به دست آمده، درنهایت هشت مقوله اصلی به عنوان موانع شناسایی شد که به ترتیب عبارت اند از: موانع حمایتی، موانع ارتباطی، موانع فرهنگی، موانع ساختاری، سیاست گذاری های کلان دولتی، موانع آموزشی، موانع انگیزشی و موانع شخصیتی. براساس نتایج بخش کمی موانع حمایتی دارای بالاترین میانگین (14/5) که نشان دهنده میزان اهمیت بالاتر و کمترین میانگین به موانع شخصیتی (82/3) در دانشگاه رازی نسبت داده شد.