مطالب مرتبط با کلیدواژه

زکات


۴۱.

تألیف قلوب در فقه امامیه و چگونگی اجرای آن در عصر غیبت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فقهی دوره چهاردهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴ 949 - 979

کلیدواژه‌ها: تألیف قلوب زکات کافر مسلمان مؤلفه قلوبهم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۹۲ تعداد دانلود : ۵۰۹
در این مقاله از طرفی به تبیین اصل «تألیف قلوب» در فقه امامیه پرداخته ایم که به موجب آن، کفار یا مسلمانان ضعیف العقیده، به منظور جلب نیرو در جهاد یا جذب به اسلام و مسلمانان یا برای ایجاد وحدت بین آنها و حفظ حکومت اسلامی، مورد الفت قرار می گیرند. از طرف دیگر ضمن بررسی این حکم در زمان غیبت و ذکر ادله فقها در این باب، به این نتیجه رسیده ایم که حکم، مذکور هم با توجه به احتمال وقوع جهاد و هم با وجود گسترش اسلام و هم در فرض عدم تشکیل حکومت اسلامی، اجراشدنی است. پس در این مقاله دامنه اجرای این اصل را در ابواب مختلف فقه به بحث گذاشته ایم و به ذکر مواردی از استناد فقیهان به مضمون و محتوای آن می پردازیم. اصل مورد بحث در موارد مهم فقهی چون زکات، وقف، تقیه مداراتی و عقد امان کاربرد دارد. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی تحلیلی بوده است.
۴۲.

کارآمدسازی مبحثِ «حقیقت شرعیه»(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: جستارهای فقهی و اصولی سال اول زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱ 35 - 56

کلیدواژه‌ها: حقیقت شرعیه صلات زکات صدقه قرض ربا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۶ تعداد دانلود : ۴۱۹
دانش اصول فقه بیشترین نقش را در تمهید قواعدفقه دارد. با این حال، مباحث اصول فقه از نظر کارآمدی، در یک سطح نیست؛ برخی بسیار پرکاربرد و برخی کم کاربرد یا فاقد ثمره است. در متون اصولی، گاه بحث های درازدامنی وجود دارد که به تصریح اصولیان، فاقد ثمره فقهی است. کارآمدسازی مباحث این دانش، نیازمند بازنگری مباحث آن است؛ به گونه ای که باید بحث های فاقد ثمره حذف و یا در صورت امکان به مباحثی مفید تبدیل شوند و مبحث حقیقت شرعیه از این دست است. این بحث به گونه فعلی فاقد ثمره است. اما از زاویه ای دیگر می توان آن را مطرح کرد به طوری که به یکی از سودمندترین مباحث این دانش تبدیل شود. در این نوشتار، با رویکرد یادشده، ضمن طرح فرایند بحث، واژه هایی چند ازجمله: صلات، زکات، صدقه، قرض و ربا بررسی شده است.
۴۳.

قانون پیشنهادی زکات بر اساس فقه حکومتی و مالیة عمومی اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت اقتصاد اسلامی سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۱۸)

کلیدواژه‌ها: زکات قانون زکات مالیة عمومی فقه حکومتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۱ تعداد دانلود : ۵۰۰
زکات در فقه، میزان مشخصی از اموال اغنیاست که با شرایطی برای تحقق برخی اهداف و مصالح جامعه، مطابق اولویت هایی مشخص به صلاحدید ولی امر هزینه می گردد. در آبان ماه 1390 قانون زکات جمهوری اسلامی ایران در 7 ماده به تصویب مجلس شورای اسلامی و تأیید شورای نگهبان رسید. قانون فعلی، فاقد رویکرد مالیة عمومی و با تکیه بر فقه فردی به دنبال تشویق و احیای زکات است. این قانون از حیث روشی، ساختاری و محتوایی، با ضعف هایی مواجه است. وضع یک قانون جامع، کامل و متقن، الزاماتی دارد. قانون پیشنهادی جامع و متقن زکات، بایستی افزون بر توجه به قواعد فقه حکومتی و اصول حاکمیتی باب زکات، اصول مالیة عمومی و اهداف خاص فرهنگی اجتماعی، اقتصادی یا سیاسی - امنیتی مورد توجه شارع در وضع زکات را نیز مورد توجه قرار دهد. تحقیق حاضر با روش استنباط نظریة اقتصاد اسلامی و با رویکرد مالیة عمومی در اسلام، ضمن تبیین الزامات فقهی حکومتی و الزامات ناشی از اهداف تشریع زکات، قانون پیشنهادی را در دوازده ماده ارائه می کند.
۴۴.

ارتباط منابع درآمدی از طریق پرداخت زکات؛ شرطی برای یک اقتصاد تعادلی اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اقتصاد اسلامی سال نوزدهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۷۳ 123 - 153

کلیدواژه‌ها: رقابتی جبرانی زکات توزیع درآمد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۰ تعداد دانلود : ۲۲۸
بر اساس تئوری های اقتصادی اگر تعادل جبرانی در اقتصاد برقرار باشد به شرط وجود درآمد مثبت برای همه خانوارها، تعادل رقابتی نیز برقرار خواهد بود؛ همچنین شرط وجود درآمد مثبت زمانی برقرار خواهد بود که خانوارها دارای ارتباط منابع با یکدیگر باشند. بر اساس نظریه ای در اقتصاد اسلامی این ارتباط منابع در ادبیات اقتصادی باید دارای شرایطی معینی باشد می تواند از منابعی همچون زکات برقرار گردد. پژوهش حاضر قصد دارد با بهره گیری از یک الگوی تصحیح خطای برداری به این سؤال پاسخ دهد که میزان پرداخت زکات بالفعل در مقایسه با میزان زکات بالقوه، به چه میزان بر نابرابری درآمدی مؤثر خواهد بود. نتایج پس از برآورد سه الگوی مختلف و به کارگیری متغیرهای کنترلی نشان می دهد با استفاده از پتانسیل های سیاستی موجود در مباحث اقتصاد اسلامی با فرض ثابت بودن سایر شرایط به طور ضمنی تعادل همزمان رقابتی و جبرانی در اقتصاد ایران می تواند برقرار گردد؛ به عبارت دیگر اگر سیاست گذار بتواند با اعمال سیاست هایی شکاف میان پرداخت زکات بالفعل و بالقوه را به حداقل برساند، امکان برقراری درآمد مثبت برای تمام خانوارها وجود خواهد داشت.
۴۵.

مقایسه تأثیر مالیات اسلامی زکات با مالیات متعارف بر توزیع درآمد در استان های منتخب ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات اقتصاد اسلامی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۲۱) 89 - 112

کلیدواژه‌ها: توزیع درآمد استان های ایران زکات مالیات متعارف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۴ تعداد دانلود : ۵۸۶
نقش مالیات ها در کاهش نابرابری های اقتصادی از مباحث بحث برانگیز به ویژه در دهه های اخیر بوده است. آثار تخریبی مالیات های تصاعدی بر کارایی موجب اصلاحات مالیاتی در سطح جهانی شده است. به نظر می رسد مالیات زکات در اسلام می تواند با توجه به ویژگی ها و پشتوانه اعتقادی آن، آثار توزیعی بهتری از مالیات های متعارف فعلی داشته باشد. ضمن اینکه برآوردها، بار مالیاتی را در زکات به عنوان عمده ترین مالیات در اسلام برای تمام خانوارها نسبت به نظام فعلی مالیات های متعارف، کمتر نشان می دهد. در تحقیق حاضر بر اساس روش اقتصاد سنجی داده های پانل و با استفاده از شاخص ضریب جینی به مقایسه تأثیر مالیات اسلامی زکات با مالیات متعارف بر توزیع درآمد در استان های منتخب ایران طی سال های 1393-1380 پرداخته شده است. نتایج حاکی از آن است که یک درصد افزایش در مالیات ها، ضریب جینی را به اندازه 046/0 درصد کاهش می دهد در حالی که این مقدار برای یک درصد افزایش در زکات، 0064/0 می باشد. به عبارت دیگر، میزان تأثیر زکات بر توزیع درآمد کمتر از مالیات می باشد. علت آن می تواند سهم ناچیز درآمد ناشی از زکات در مقایسه با درآمد مالیاتی کشور باشد.
۴۶.

اثر زکات بر نابرابری درآمد در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات اقتصاد اسلامی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۲۲) 309 - 336

کلیدواژه‌ها: بهره وری نیروی کار بیکاری زکات تورم نابرابری درآمد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۲ تعداد دانلود : ۲۳۱
در اقتصاد همواره در کنار بحث تولید ملی و دغدغه های مربوط به میزان تولید و نرخ رشد آن، بحث درآمد ملی و نحوه توزیع آن میان افراد و خانوارها و نابرابری های موجود در آن مطرح است. زکات به عنوان فرآیندی که طی آن جریان درآمدی از سوی قشر ثروتمند جامعه به قشر فقیر جامعه منتقل می شود، یکی از عوامل مهم کاهش نابرابری و فقر محسوب می گردد که در قرآن کریم نیز واجب شده است. هدف از این مقاله بررسی اثر زکات بر نابرابری درآمد در استان های ایران است. به این منظور از داده های ترکیبی در سطح کشور شامل 30 استان از سال 1383 تا سال 1392 استفاده شده و از نرخ تورم، نرخ بیکاری و بهره وری نیروی کار به عنوان متغیر کنترلی استفاده شده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که نرخ تورم و بیکاری موجب افزایش و افزایش بهره وری نیروی کار باعث کاهش نابرابری درآمد در دوره موردبررسی شده است. همچنین توزیع زکات نابرابری را کاهش می دهد، اما اثر آن کموکوتاه مدت است.
۴۷.

تبیین مؤلفه های تأثیرگذار در طراحی الگوی یکپارچه سازی نظام منابع مالی اسلامی و مالیات های متعارف در ایران و ارائه یک الگو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات اقتصاد اسلامی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۲۲) 361 - 406

کلیدواژه‌ها: مالیات زکات خمس یکپارچه سازی الگو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۰ تعداد دانلود : ۴۸۰
طراحی الگوی یکپارچه سازی یا همگرایی نظام منابع مالی اسلامی (خمس و زکات) و مالیات های متعارف یکی از مسائل مهمی است که در راستای نظام سازی اسلامی از ابتدای انقلاب اسلامی موردبحث و بررسی کارشناسان و صاحب نظران بوده و فراز و نشیب های زیادی را طی کرده است. ابعاد اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی که ریشه در مسائل فقهی و فلسفی نیز دارد، سبب شده است که این مسأله به موضوعی پیچیده تبدیل شود. محققان سازوکارهای متعددی را برای طراحی این الگو ارائه کرده اند که هریک از آنها دارای ابعاد مختلفی است و مزایا و معایب متعددی دارد. بررسی های مؤلفین نشان می دهد که در طراحی الگوی یکپارچه سازی 6 مؤلفه دارای اهمیت زیادی هستند که باید در مورد آنها تصمیم گیری شود. 4 مؤلفه مربوط به حوزه جمع آوری منابع مالی اسلامی و مالیات های متعارف و 2 مؤلفه نیز مربوط به حوزه مصرف است. از کنار هم قرار گرفتن این مؤلفه ها، الگوهای متعددی در حوزه طراحی الگوی یکپارچه سازی ایجاد می شود که این الگو ها می تواند مورد ارزیابی کارشناسان قرار گیرد. مقاله حاضر نمونه ای از این ساختارها را در قالب الگوی «جمع آوری منطقه ای وجوهات شرعی و مصرف در ماتریس سه بعدی مراجع تقلید، منطقه و وظایف» ارائه نموده و نشان می دهد این رویکرد چه نقاط مثبت و چه ابزارهای سیاستی را به همراه دارد. این الگو کارایی بسیار بالایی در یکپارچه سازی دارد و می تواند تأثیر مثبتی بر اثربخشی وجوهات شرعی در رفع فقر و گسترش فرهنگ دینی داشته باشد.
۴۸.

جایگاه زکات از دیدگاه فقه حکومتی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای اقتصادی ایران سال پانزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳۰ 119 - 135

کلیدواژه‌ها: زکات فقه حکومتی مالیات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۱۳ تعداد دانلود : ۴۵۲
زکات از ارکان اسلام می باشد که در قرآن در کنار نماز قرار گرفته است و در طول تاریخ فقه، فقهای شیعه و اهل سنت به طورمفصل درباره آن کتاب نوشته اند. سیره پیامبر اکرمn و جانشینان آن حضرت زکات را یک امر حاکمیتی نشان می دهد که دریافت آن را با ایجاد ساختاری نظام مند انجام می دادند و آیه شریفه قرآن نیز سهمی از زکات را برای عاملان جمع آوری و رساندن زکات به موارد مصرف منظور کرده است؛ اما در تاریخ اسلام تحولات سیاسی رخ داده است که زکات را در نظر و عمل در فقه شیعه از این جایگاه خارج کرده و به صورت امری غیرحاکمیتی درآورده است. این مقاله درصدد اثبات این فرضیه است که گرچه زکات به طورعمده برای رفع فقر وضع شده، ولی در صورت برقراری حکومت حق و عدل باید دریافت و پرداخت آن توسط حاکم و دولت اسلامی صورت گیرد. مروری بر روایات زکات و فتاوی فقهای شیعه نشان می دهد که پرداخت زکات را از تکالیف صاحبان اموال دانسته اند و کمتر فقهای شیعه به زکات به عنوان امر حاکمیتی نگریسته اند. سؤال اصلی این است: آیا زکات از منابع مالی در اختیار حکومت اسلامی برای رفع فقر و سایر اهداف آن است، یا اصولاً موضوعی غیرحکومتی است؟ در این مقاله با روش تحلیلی و استناد به روایات و متون فقهی، اثبات شده است که زکات در اصل از منابع مالی حاکم اسلامی برای تحقق اهداف اعلام شده در آیه قرآن است و علت مهجوریت این دیدگاه در نظر برخی از فقهای شیعه، عدم بسط ید امامان و حاکمان بر حق در عصر حضور و غیبت بوده است. اکنون که با برقراری جمهوری اسلامی حاکم در آن ولی فقیه است، زکات باید در اختیار ولی فقیه قرار گیرد.
۴۹.

اصول حاکم بر زکات در مالیه عمومی اسلام(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: اندیشه های حقوق عمومی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۱۰)

کلیدواژه‌ها: زکات مالیه عمومی فقه حکومتی بیت المال مالیات اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۸۶ تعداد دانلود : ۵۹۰
زکات یکی از منابع بیت المال مسلمان است که در دوره حکومت رسول خدا صلی الله علیه و آله و امیرالمؤمنان علیهم السلام نسبت به آن اهتمام ویژه ای وجود داشته و اداره بخش قابل توجهی از امور به واسطه آن صورت گرفته است. با توجه به ضرورت الگوپذیری حکومت اسلامی از سیره حاکمیتی معصومان علیهم السلام و نیاز به طراحی الگوی اسلامی برای مالیات های اسلامی باید اصولی که در مالیه عمومی اسلام بر زکات حاکم است، کشف و تبیین گردد. پژوهش حاضر بر اساس منابع کتابخانه ای و روش اجتهادی سعی نموده تا به این مهم بپردازد. در نتیجه، دو اصل عبادی بودن و اصل مصلحت عمومی را بر زکات حاکم دانسته که قابل انطباق با حق الله و حق الناس است. اصولی مانند اصل کارآمدی فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، اصل اعتماد و نظارت، اصل عدالت و تکافل اجتماعی و چند اصل دیگر، ذیل اصل مصلحت عمومی قرار گرفته و با اصول متناظر در مالیه عمومی مقایسه شده است.
۵۰.

مفهوم فقر اقتصادی و تبیین راهکار زکات در رفع آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اقتصاد اسلامی سال نوزدهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۷۵ 51 - 78

کلیدواژه‌ها: زکات فقر فقر اقتصادی فقر طبیعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲۷ تعداد دانلود : ۴۴۷
بشر همواره در رویای از بین بردن فقر و ایجاد یک زندگی مناسب برای همه افراد و جوامع بوده و به همین خاطر همواره تلاش ها و راهکارهای متعددی برای مبارزه با فقر انجام داده است؛ اما تجویز راهکار بدون توجه به ریشه های مختلف فقر نمی تواند آ ن چنان که باید مؤثر واقع شود. در نظام اقتصادی اسلام نیز از زکات به عنوان راهکاری برای از بین بردن  فقر نام برده شده است.  امروزه با توجه به تغییر روابط و نظام های اجتماعی، درآمدهای بالقوه زکات توانایی کفاف حجم عظیم فقر موجود در جوامع را ندارد و این با نقش زکات در رفع فقر که روایات به آن اشاره کرده اند، در تعارض است. سؤالی که مطرح می شود این است که آیا راهکار زکات برای رفع همه انواع فقر اقتصادی مناسب است؟ در این راستا تلاش های علمی مناسبی برای رفع این تعارض و تبیین مسئله زکات در مطالعات مختلف صورت گرفته که عمدتاً ناظر به گسترش منابع زکات بوده است. در این مقاله از طریق حصر عقلی، تشکیل خانواده حدیثی و با استفاده از آیات و روایات، ریشه های فقر به چهار دسته طبیعی، خودساخته، سرمایه داری و استعماری تقسیم شده است و بعد از آن با بیان راهکارهای اسلام برای مبارزه با هر نوع فقر این نتیجه گرفته شده که فقر موجود در جامعه اسلامی محدود به فقر طبیعی است و راهکار زکات در جهت رفع این فقر است.
۵۱.

بررسی تأثیر زکات بر توزیع درآمد در ایران مقایسه روش های جاری با روش های پارامتریک و غیرپارامتریک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: راهبرد اقتصادی سال چهارم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۵

کلیدواژه‌ها: زکات توزیع درآمد ضریب جینی منحنی لورنز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۵ تعداد دانلود : ۲۷۳
توزیع نامناسب درآمد و فقر از معضلات جوامع بشری است. پژوهش های زیادی نیز برای یافتن راه حل مقابله با آن صورت گرفته است، اما در این پژوهش ها، کمتر به تأثیر مالیات های اسلامی بر توزیع درآمد توجه شده است. لذا در این پژوهش با محاسبه ضریب جینی مربوط به جامعه با استفاده از کلان داده های اقتصادی مربوط به دوره 95-1379 و تخمین ضریب جینی مربوط به نمونه با استفاده از ریزداده های درآمد خانوارها و روش های پارامتریک و ناپارامتریک، اثر زکات (بالقوه) بر بهبود توزیع درآمد بررسی شده است. در این راستا، بعد از محاسبه میزان زکات (بالقوه) در ایران، به توزیع فرضی آن بین دهک اول درآمدی در ایران پرداخته و درنهایت تأثیر آن بر توزیع درآمد بررسی شده است. نتایج کاربرد روش های پارامتریک و ناپارامتریک با ریزداده های درآمد خانوارها گویای کاهش ۱/2 درصدی ضریب جینی به علت زکات است. نتایج برآورد ضریب جینی با روش رگرسیون نیز حاکی از کاهش 3 درصدی در ضریب مذکور به علت توزیع زکات در اقتصاد است. پس زکات ضریب جینی را کاهش داده و باعث حرکت جامعه به سمت وضعیت پرتو (طبق منحنی قرارداد) خواهد شد و به این طریق رفاه اجتماعی (مطلوبیت جامعه) افزایش خواهد یافت
۵۲.

سیره امام علی در دریافت مالیات

نویسنده:
منبع: سیره پژوهی اهل بیت سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۸ 25 - 40

کلیدواژه‌ها: خراج زکات عدالت اقتصادی امام علی (ع) مالیات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۸۴ تعداد دانلود : ۵۴۴
دریافت مالیات از کارهای مرسوم حکومت هاست. مقدار و چگونگی دریافت به صورتی که موجب نارضایتی مردم و تعطیلی واحدهای تولیدی نشود از مهمترین مسایل حکومت ها بوده است. این مقاله با نگاهی تحلیلی به سیره امیرالمؤمنین، به واکاوی این پرسش می پردازد که ملاک دریافت مالیات در سیره امام چه بوده است؟ در این بررسی نشان داده شد، معیار اصلی امام برای دریافت مالیات توجه به آبادی شهرها بوده است. از این رو ایشان از مازاد بر نیازهای مردم، مالیات دریافت می کرده است. بر همین مبنا، امام دستورالعمل هایی برای کارگزاران صادر کرده بودند تا از سرمایه اولیه مردم، مالیات دریافت نشود. امام علی7 خود بر عملکرد مؤدیان مالیات نظارت می کردند و بازرسانی نیز برای رسیدگی به شکایات مردم انتخاب کرده بودند.
۵۳.

بررسی میزان تأثیر عوامل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی بر عایدات زکات در استان های منتخب ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای اقتصادی ایران سال شانزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳۲ 177 - 192

کلیدواژه‌ها: زکات مدل پنل دیتا متغیرهای اقتصادی متغیرهای اجتماعی متغیرهای سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۴ تعداد دانلود : ۲۷۳
با توجه به وجود برخی از مشکلات، سیستم مالیاتی کارآمد هنوز به طور کامل در کشور اجرا نشده است؛ بنابراین زکات می تواند به عنوان یکی از مالیاتی های مهم اسلامی مدنظر قرار گیرد؛ ازاین رو در این مطالعه میزان تأثیرگذاری عوامل اقتصادی، سیاسی و اجتماعی مؤثر بر زکات جمع آوری شده در استان های منتخب و بزرگ ایران بررسی می شود. برای این منظور از داده های مربوط به سال های 1383−1393 و از روش پنل دیتا برای تخمین مدل استفاده شده است. نتایج این برازش نشان می دهد که متغیرهای درآمد سرانه، ارزش افزوده بخش کشاورزی و ارزش افزوده بخش صنعتی به عنوان متغیرهای اقتصادی، شاخص امید به زندگی و نرخ رشد جمعیت به عنوان متغیرهای اجتماعی، اثر مثبت بر درآمد زکات در استان های مورد بررسی دارد که ضریب متغیر درآمد سرانه از بقیه بیشتر و نشان از اثرگذاری بیشتر این متغیر دارد. متغیر شاخص آزادی سیاسی طی دوره مورد بررسی، اثر معناداری بر درآمد زکات در استان های منتخب ندارد.
۵۴.

معناشناسی فرهنگی قومیِ زکات در قرآن رهیافتی برای صورتبندی معنای مصرف (مصرف متزاکیانه)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: دین و سیاست فرهنگی سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱۲ 113 - 134
تعداد بازدید : ۵۹۶ تعداد دانلود : ۶۰۹
روش معناشناسی فرهنگی قومی(هم زمانی) با مهار پیش فرض ها از طریق ﺗﺸﺨیﺺ ﻣﻌﻨﺎی ِاﺳﺎﺳی و ﻧﺴﺒی، ترسیم و تحلیل میدان های معنایی و روابط آن، به صورت نظام مند اصول ِحاکم و معنای فرهنگ قرآنی را کشف می نماید. معناشناسی فرهنگی قومی زکات که از واژگان پربسامد در قرآن است می تواند مصرف مورد نظر قرآن را معنا و صورتبندی نماید. بررسی استعمال های قرآنی، جانشین ها و همنشین های واژه در عبارات دیگر و توجه به واژه های متضاد، با ترسیم میدان معنایی تزکیه ما را به مصرفِ مبتنی بر عقل، قصد ونفع یا همان مصرف متزاکیانه ذیل نظام احسن رهنمون می سازد. نظامی که فاعلیت آن با خدا و در ادامه رسولان الهی است و بستر تحقق آن حکومت است. مخاطبش انسان باارداه، هدفش رشد و نمو و حرکت به سوی کمال و نتیجه اش حیات طیبه، فلاح و رستگاری است. در این نظام نماز اولین جلوه عبادى ایمان و بهترین وسیله رابطه عبد و مولاست و زکات به معنای اعم از مستحب و واجب، سبب رابطه عبد با خلق خدا است که نشان از توثیق ارتباط اقتصادی با نیازمندان است. نظامی که در آن تقابل بنیادی بین الله به عنوان فاعل تزکیه وشیطان به عنوان فاعل دس وجود دارد. این مقاله دریافته است که «تزکیه» در نظام احسن عبارت است از بیرون آوردن و آشکار ساختن نفس از زیر سلطه و حاکمیت هواها و شهوات که همان شکوفا ساختن و به فعلیت درآوردن تمام نیروها و ابعاد وصفات نیکوی انسان است. در برابر تزکیه، «دسّ» زمینه ی هدایت نفس را بی اثر کرده، در نتیجه ظرفیتهای بد و نازیبا و زشت و... انسان پدیدار می گردد.
۵۵.

حکومت و جمع آوری زکات با تأکید بر نظر امام خمینی(ره)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه میان رشته ای فقهی (پژوهشنامه فقهی سابق) سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۱ (پیاپی ۵) 75 - 96

کلیدواژه‌ها: حکومت زکات امام خمینی (ره) حکم حکومتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴۳ تعداد دانلود : ۳۴۶
یکی از منابع مالی و درآمدهای حکومت اسلامی و از جمله مالیات های شرعی، زکات است که گرچه وجوب آن به گذشت چندین سال پس از هجرت پیامبر گرامی اسلام (ص) باز می گردد، ولی از همان ابتدای دعوت پیامبر اکرم (ص) در متون و نصوص معتبر دینی از جمله قرآن کریم مطرح گردید. به خاطر همین قدمت، فقها به این مسأله به تفصیل پرداخته اند. با این وجود مطالعه تطبیقی دیدگاه مشهور فقهای امامیه با دیدگاه حکومتی امام خمینی (ره) در این مسأله، مطالعهای نو میباشد و دریچه تازهای به روی مخاطب میگشاید. نظریه مشهور در باب زکات، جواز پرداخت و مصرف شخصی این واجب مالی شرعی توسط مکلفین است. ولی فرضیه این پژوهش قصور ادله نظریه مشهور در باب پرداخت و مصرف شخصی زکات و در نتیجه بطلان این دیدگاه می باشد. لذا در این نوشتار با نقد و رد ادلّه نظریه مشهور امامیه، با تکیه بر ادلّه معتبر در فقه امامیه همچون قرآن کریم، سنت و دلیل عقل، بر وجوب پرداخت زکات به امام (ع) و در غیبت ایشان، به فقیه جامع الشرایط مبسوط الید، پای فشاری شده است.
۵۶.

تألیف قلوب؛ مفهوم، قلمرو و کاربست آن در وضعیت معاصر(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: حکومت اسلامی سال بیست و یکم بهار ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۷۹) 27-52

کلیدواژه‌ها: زکات تألیف قلوب ف‍ق‍ه ت‍طب‍ی‍ق‍ی فقه سیاسی کمک های بشردوستانه جهاد و دفاع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۹ تعداد دانلود : ۲۸۲
زکات یکی از مهمترین فروعات مالی دین مبین اسلام است که در آن حمایت از اقشار آسیب پذیر و تقویت دین اسلام هدف گذاری شده است. «تألیف قلوب» به عنوان یکی از موارد مصرف زکات، ریشه در قرآن دارد و هدف از پیش بینی این نهاد، همدلی و جست وجوی روابط دوستانه و نیز جلب همکاری در حفظ صلح و امنیت جوامع اسلامی است. مفهوم و قلمرو تألیف قلوب و نیز چگونگی کاربست آن در زمان معاصر از جمله مسائلی است که نیازمند پژوهش است و تحقیق حاضر با رویکرد فقه تطبیقی به این مسائل می-پردازد. برآیند مقاله این است که «تألیف قلوب» مفهومی گسترده دارد که هدف آن از یک سو جلب همدلی افراد صاحب رأی و نفوذ برای همراهی و همکاری با جوامع اسلامی است و از سوی دیگر، تقویت باورهای دینی و مکتبی مسلمانان در آن پیش بینی شده است. جست وجوی راههای همدلی با جوامع اسلامی هم اکنون نیز در قلمروهای صلح و امنیت، دعوت و تبلیغ اسلامی و حمایت از فعالیت های علمی و فرهنگی قابل تطبیق است.
۵۷.

نقش زکات در توازن اجتماعی و رشد اقتصادی ایران با استفاده از مدل تصادفی زکات طی سال های 1378-1396(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای اقتصادی ایران سال هفدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۳ 9 - 34

کلیدواژه‌ها: زکات مدل تصادفی توازن اجتماعی رفع فقر اقتصاد ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۷ تعداد دانلود : ۴۱۷
در این مقاله با استفاده از داده های مربوط به دهک های هزینه ای ایران و سالنامه آماری کشاورزی به بررسی اثر زکات در توازن اجتماعی در اقتصاد ایران پرداخته شده است. به همین منظور براساس دلالت های روایات دو فرض برای پرداخت زکات در نظر گرفته شده است: اول) پرداخت زکات تا رفع فقر؛ دوم) پرداخت زکات تا رفاه مطلوب. برای این منظور ظرفیت زکات برای دو حالت انحصار در موارد 9 گانه و تعمیم موارد زکات محاسبه گردید و روشن شد که در حالت انحصار میزان زکات بالقوه در اقتصاد ایران در مقایسه با حجم فقر ناچیز بوده و نمی تواند اثر مهمی داشته باشد. اما در نظریه تعمیم، زکات نه تنها ظرفیت ریشه کن کردن فقر را دارد بلکه می تواند نقش مؤثری را نیز در تأمین رفاه مطلوب داشته باشد. همچنین مشخص شد که تورم در اقتصاد ایران منجر به افزایش شکاف درآمدهای زکات و حجم فقر می شود. با محاسبه پارامترهای مدل از داده های اقتصاد ایران مشخص شد که اولاً فاصله طبقاتی در اقتصاد ایران زیاد است و با احتساب فروض مدل امکان ایجاد توازن اجتماعی در اقتصاد ایران بدون اصلاح ساختار ثروت گروه زکات دهنده وجود ندارد. این به خوبی تأکید می کند که راهکار زکات برای نظام اقتصادی اسلام است و در جامعه ای که روابط بین پدیده ها براساس نظام های اقتصادی مختلف تعریف شده است زکات کارایی اصلی خود را نخواهد داشت.
۵۸.

اثر زکات در توازن اجتماعی و ثروت جامعه با استفاده از مدل تصادفی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات راهبردی بسیج سال بیست و یکم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۸۱ 191 - 214

کلیدواژه‌ها: زکات مدل تصادفی توازن اجتماعی ثروت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۹ تعداد دانلود : ۳۹۱
این مقاله با اتخاذ نظریه امکان تعمیم اموال مشمول زکات، مدل تصادفی زکات را ارائه می دهد.  ابتدا افراد جامعه به دودسته زکات دهنده و زکات گیرنده تقسیم شده و معادلات تصادفی ثروت هر گروه محاسبه می شود. پس ازآن با تشکیل توابع مرتبط نقش زکات در فاصله ی طبقاتی و درآمد جامعه بررسی شده است.طبق فروض درآمد و مصارف زکات و تغییرات ثروت افراد جامعه در یک دوره، همگی متغیر تصادفی هستند.  نتایج مدل حاکی از آن است که اگر در جامعه زکاتی پرداخته نشود و باز توزیعی در جامعه صورت نگیرد، برای ایجاد توازن بین طبقات باید مجموع رشد ثروت دو گروه به سمت صفر میل کند و میانگین رشد ثروت ثروتمندان در دوره های متوالی منفی و میانگین رشد ثروت فقرا مثبت باشد.اما در صورت پرداخت زکات؛ اگر اختلاف ثروت بین زکات دهنده و زکات گیرنده کم باشد، تحت شرایطی درنهایت زکات این پتانسیل را دارد که توازن ثروت بین طبقات جامعه برقرار کند، اما اگر اختلاف ثروت دو گروه خیلی زیاد باشد، بدون تغیر در رشد ثروت و یا ساختار درآمدی دو گروه، زکات در ایجاد توازن خیلی اثرگذار نیست. همچنین مشخص شد که ثروت جامعه تحت فروض مدل مستقل از زکات است.
۵۹.

حقوق پرداخت کنندگان مالیات، مطالعه تطبیقی در آموزه های نهج البلاغه و نظام حقوق مالیاتی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات حقوق بشر اسلامی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱۵ 75 - 94

کلیدواژه‌ها: حقوق مؤدی مالیاتی زکات نهج البلاغه ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۹ تعداد دانلود : ۴۲۷
یکی از مهمترین منابع مالی دولتها در زمانهای گذشته و حال حاضر، مالیات است. مالیات علاوه بر تأمین بخش قابلتوجهی از درآمدهای عمومی، به مثابه ابزاری حکومتی برای تعدیل ثروت در جامعه و ازبین بردن شکاف طبقاتی مورد استفاده حکومتها قرار میگیرد. در حکومت اسلامی نیز منابع مالی مختلفی پیشبینی شده است که از جمله میتوان به زکات، خمس، انفال، خراج و جزیه اشاره کرد. همانطور که شهروندان مکلّف به پرداخت انواع مالیاتهای قانونی و شرعی هستند، در برابر حکومت و دستگاه مالیاتی آن حقوقی نیز دارند. در این مقاله، با روش توصیفی  تحلیلی به بررسی و پاسخ به این پرسش پرداخته یم که در آموزههای نهج البلاغه چه حقوق و امتیازهایی برای پرداختکنندگان مالیاتهای اسلامی پیشبینی شده است و نظام حقوق مالیاتی ایران تا چه اندازه با آموزههای نهج البلاغه در این زمینه مطابقت دارد. یافته های تحقیق نشان می دهد رویکرد امام علی(ع) به مالیات گیری رویکردی تلفیقی و شامل هر دو بُعد تربیتی و کسب درآمد است و بنابراین اصل را بر اعتماد به مؤدیان مالیاتی نهاده است اما رویکرد نظام مالیاتی ایران تنها رویکرد کسب درآمد است و اصل را بر بیاعتمادی بر مؤدیان قرار داده است. البته در برخی از حقها مانند حق رفتار منصفانه و محترمانه با مؤدی، حق رازداری، حق تجدیدنظرخواهی، حق ارزیابی منصفانه وغیره، نظام حقوق مالیاتی ایران با آموزههای نهج البلاغه مطابقت دارد.
۶۰.

ارائه الگوی یک پارچه سازی نظام منابع مالی اسلامی و مالیات های متعارف در ایران (جمع آوری و مصرف منطقه ای در ماتریس سه بعدی ولی فقیه، منطقه و وظایف)

نویسنده:
منبع: تحقیقات بنیادین علوم انسانی سال چهارم بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۱۰) 7-36
تعداد بازدید : ۲۴۳ تعداد دانلود : ۲۷۶
طراحی الگوی یک پارچه سازی نظام منابع مالی اسلامی (خمس و زکات) و مالیات های متعارف، به دلیل ارتباط تنگاتنگی که با مقوله های فقهی، اقتصادی، اجتماعی و همچنین فرهنگی دارد، دارای پیچیدگی های بسیاری است و همین امر سبب شده است که این موضوع، به موضوعی بین رشته ای تبدیل شود. طراحی چنین الگویی نیازمند آن است که دست کم درباره شش مؤلفه موضع گیری شود: چهار مؤلفه مربوط به حوزه جمع آوری منابع مالی اسلامی و مالیات های متعارف است که شامل نوع معافیت مالیاتی، مرجع جمع آوری کننده، ساختار جغرافیایی و نوع مالیات مشمول تخفیف است و دو مؤلفه نیز مربوط به حوزه مصرف است که شامل نوع مصارف خمس و زکات و مالیات و ساختار مصارف آن است. از کنار هم قرار گرفتن این مؤلفه ها الگوهای متعددی در حوزه طراحی الگوی یک پارچه سازی ایجاد می شود. در این مقاله تلاش می شود تا با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی و با گردآوری داده های کتابخانه ای و بهره گیری از مؤلفه های مذکور، ضمن بررسی و نقد پیشنهادهایی که تاکنون در این زمینه ارائه شده اند، پیشنهادهای جدیدی ارائه گردد. پیشنهاد ارائه شده دارای یک ساختار جمع آوری و مصرف منطقه ای و ماتریسی سه بعدی شامل ولی فقیه، منطقه و وظایف است.