مطالب مرتبط با کلیدواژه

کوه


۲۱.

مطالعه ی ارتباط «اساطیر ترکی- مغولی» با نقشِ«کوهِ» نگاره های شاهنامه ی دموت و جامع التواریخ (با رویکرد نشانه شناسی فرهنگی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: نشانه شناسی فرهنگی شاهنامه ی بزرگ ایلخانی جامع التواریخ کوه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۱ تعداد دانلود : ۱۱۶۲
در اکثر پژوهش های صورت گرفته در ارتباط با نگارگری ایلخانی و به طور مشخص شاهنامه ی بزرگ و جامع التواریخ، روایت های وابسته به نگاره ها، به عنوان محور اصلی تحلیل در نظر گرفته شده است. این موضوع، درک دقیقِ نشانه های موجود در نگاره ها را با مشکل روبرو ساخته است. چراکه شاهنامه ی فردوسی به عنوان متن وابسته به گفتمان ایرانی و جامع التواریخ به عنوان متن مربوط به گفتمان ایلخانی با نسخه های مصور شاهنامه(دموت) و جامع التواریخ، یکی نیستند. درواقع شاهنامه ی مصور دموت و نسخه ی مصور جامع التواریخ ، متون هنری با محوریتِ زبان تصویر و متعلق به گفتمان «نگارگری ایلخانی» هستند. تحلیلِ نگاره های نسخ مصور، باید بر اساس سپهر نشانه ای «نگارگری ایلخانی» صورت بگیرد؛ آن سپهر نشانه ای که روایت های شاهنامه و جامع التواریخ به عنوان «نه متن»را یا به صورت مستقیم و با سازوکار ترجمه ی بینانشانه ای و یا با عبور دادن از فیلتر فرهنگ ترکی- مغولی و از طریق ترجمه ی بینافرهنگی وارد «متنِ» تصویری خودکرده است. هدف از این پژوهش، مطالعه ی آن دسته از نشانه های مربوط به «کوه» در منتخبی از نگاره های شاهنامه ی دموت و جامع التواریخ است که با سازوکار ترجمه ی بینافرهنگی از سپهر نشانه ای ترکی- مغولی وارد سپهر نشانه ای نگارگری ایلخانی شده اند. این پژوهش با رویکرد نشانه شناسی فرهنگی یوری لوتمان و به روش توصیفی – تحلیلی انجام شده است. اصلی ترین یافته ی پژوهش حاضر این است که «کوه» در نگاره های مذکور تحت تأثیر تحت تأثیر اساطیر و اعتقادات ترکی- مغولی قرار داشته و به عنوان پناهگاه ِقهرمانان، دربردارنده ی روحِ آفرینش گری، محل دفنِ بزرگان سیاسی و دینی ، مکان دسترسی به تنگری و گفتگو با او، محور ارتباطی و گذرگاه ورود به عالم دیگر (بالا) نمایان می گردد.
۲۲.

بررسی جغرافیای طبیعی مدینه(مقاله ترویجی حوزه)

کلیدواژه‌ها: مدینه جغرافیای طبیعی کوه حره وادی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۷ تعداد دانلود : ۳۷۵
مدینه را باید شهر تاریخی اسلام نام نهاد. هرچند اسلام از مکه آغاز شد ولی این مدینه بود که به تاریخ اسلام هویت داد. تأثیر شهر مدینه بر تاریخ اسلام، ما را بر آن داشت که از تاریخ این شهر واکاوی دقیقی داشته باشیم. اساساً  شناخت این شهر در تحریف زدایی و کشف حقایق تاریخی، کمک بسیار دارد؛  از این رو، در این پژوهش به شناخت محیط جغرافیایی این شهر؛  اعم از کوه ها، حرّه ها  و وادی ها خواهیم پرداخت  و بررسی  خواهیم کرد که هر یک از اینها تا چه حد  در انتخاب محل سکونت، جنگ ها و روابط اجتماعی و قبیله ایِ مردمِ حجاز مؤثر بوده است.
۲۳.

منظر کوه، کوه راوی چیست؟

کلیدواژه‌ها: کوه منظر راوی هستی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۷ تعداد دانلود : ۲۱۹
کوه حوضه آبریز دشت های پایین دستی است که با جذب و هدایت باران، آب های زیر زمینی و رودخانه ها را تغذیه می کند. ساکنان کوهپایه ها، به وضوح نقش کوه را در فرایند زندگی و حیات خود لمس می کنند، پس بیهوده نیست اگر به کوه به عنوان ولی نعمت خود نظر کنند. کوه، حس عظمت و شکوه را در انسان زنده می کند. درک فضای کوه، چه از خارج و به مثابه ابژه، و چه از فراز کوه و در نقش سوژه، همواره با فهمی از شکوه مقارن می شود. برای درک مفهوم باشکوه و عظیم، بهتر از کوه شاید نتوان مصداقی یافت. کوه، صحنه مواجهه با نهایت هستی است. تاریخ فرهنگ و ادیان آنگاه که در صدد بر می آید تا از مکاشفه پیامبران و عارفان در برابر وجود بی انتها یاد کند، صحنه کوهستان را انتخاب می کند؛ جایی که صورت آن با محتوای مورد نظر انطباق زیادی دارد. برای تجربه توحید، کوهستان مقصد مناسبی است. کوه، مکان امن است. انسانی که در خطر موجودات پیرامون و دگرگونی های محیطی است، نیاز به مکانی دارد تا بر بالا یا تکیه بر دیواره آن از دسترس خطرات ایمنی جوید. برای فرار از باد و طوفان و سیل و زلزله، کوهستان مأمن خوبی است. کوه لبه تماس زمینی با آسمان است. اگر تقدیر انسان در آسمان نوشته می شود و باید رو به او داشت، کوه بهترین جایگاه برای روکردن به آسمان است. بر بلندای کوه در مرز زمین و آسمان، قدیمی ترین معابد انسان ها بر پا شدند تا در نزدیکترین نقطه به منشأ قدرت باشند. کوه، نگهدارنده زمین است. در گردش زمین، بیم آن می رود تا چگالی سطح زمین در اثر دَوَران کره از هم بپاشد. کوه ها همچون میخ هایی عمل می کنند که پوسته زمین را به هسته آن متصل نگه می دارند. این تعبیرات بسیار دامنه دار است. تاریخ و فرهنگ انسان ها در مواجهه با کوه خوانش های گوناگونی از آن ارائه داده اند که ترکیب آنها به شخصیت پردازی امروز کوه منتهی شده است. آنچه ما به نام منظر کوه فهم می کنیم، ادراکاتی است که در مواجهه با کوه به دست می آید. قرار گیری در برابر کوه یا بر بالای آن توأم با خاطره هایی که نسل های گذشته در مواجهه با کوه تجربه کرده اند، شخصیتی یگانه را برای ناظر تعریف می کند که منظر کوه است. منظر کوه از نعمت، شکوه، توحید، امنیت، عبادت و ایمنی روایت می کند. کوه برای انسان تاریخی راوی هویتی مرکب و یگانه است که زندگی در پای آن، همه آن صفت ها را به یاد می آورد. زیستن در چنین فضایی برای انسان، همنشینی با چنان شخصیتی است که آرام می دهد. انسان تاریخی در ایران که تجربه چنین همنشینی را دارد، کوه را تحلیل نمادین نمی کند، بلکه هستی آن را به مثابه «منظر» می فهمد. کوه راوی یک هستی است.
۲۴.

تأملی بر بایسته های سلوک در رساله الطیر ابن سینا(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ابن سینا پرنده پرواز کوه مرغ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۱ تعداد دانلود : ۲۴۴
ابن سینا از فیلسوفان نادری است که بر اساس معرفت نفس، راز تجربه شخصی خود را در قالب رساله های سه گانه تمثیلی آورده است. رساله الطیر ابن سینا یکی از رسائل عرفانی اوست که حالات عرفانی انسان و نحوه سیر و سلوک آدمی به سوی حق را در قالب تمثیلی زیبا ترسیم می نماید. در این رساله، سالک به پرنده ای تشبیه می شود که با رهایی از وابستگی های این دنیایی و با کمک پیر و مرشد طریقت، خود را به مطلوب حقیقی می رساند. در این مقاله برآنیم برخی از دیدگاه های عرفانی ابن سینا را در فرایند سیر عرفانی عارف در رسیدن به مرتبه عالی حقیقت  تبیین نماییم. این نوشتار پس از طرح کلیات و شرح مختصری از اصل داستان، به ارائه تفسیر و تحلیل داستان پرداخته و دیدگاه ها و عناصر اصلی عرفانی ابن سینا را  بیان خواهد نمود.
۲۵.

مکان های اسطوره ای در قصه های عامیانه ایرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: اسطوره قصه عامیانه کوه چشمه باغ چاه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۸ تعداد دانلود : ۱۹۷
بینش اسطوره ای، نوعی جهان بینی است که همواره جایگاه خود را در تفکر و نگرش انسان حفظ کرده است. خرد اسطوره ای با تقسیم پدیده های جهان به مقدس و غیرمقدس تمایز خود را نشان می دهد. مکان از مقولاتی است که در اندیشه اسطوره ای ماهیت ویژه ای دارد و با برداشت مادی بشر امروزی متفاوت است. مکان اسطوره ای، منطقه ای است که به سبب تقدس یافتن، با محیط کیهانی اطرافش تفاوت پیدا می کند. این تقدس خواه به شکل کهن الگو باشد، مثل کوه یا چشمه، و یا به سبب وقوع امری فرامادی و ارتباط با امری ماورائی حاصل شده باشد، نیرویی ویژه دارد و بر شخصیت ها و قهرمانانی که در آن واقع شوند، تأثیر می گذارد. قصه ها به عنوان یکی از گونه های کهن ادب شفاهی حاوی بینش و تفکر انسان های پیشین هستند. یکی از این مضامین اسطوره ای که در قصه ها بازتاب پیدا کرده است، مقوله مکان است؛ مکان هایی که هرچند در فضای فیزیکی جای دارند، اما به سبب دارا بودن کیفیات فرامادی در زمره امور اسطوره ای به شمار می روند. اکثر شخصیت های قصه ها با عبور از مکان اسطوره-ای، دچار دگردیسی روحی می شوند و سرنوشت و عملکردشان دگرگونه می شود. در این مقاله تلاش شده است تا با استفاده از نظریات اسطوره شناسانی چون میرچا الیاده و ارنست کاسیرر، چند مجموعه قصه عامیانه ایرانی واکاوی شوند. در این راستا، مکان هایی چون کوه، دریا، چشمه، رود، باغ و چاه مورد تحلیل قرار گرفتند و کیفیت اسطوره ای آنها تبیین شد. شیوه پژوهش در این مقاله، توصیفی تحلیلی است.
۲۶.

بررسی تفاسیر آیه قاف از منظر عرفانی، روایی و اسطوره گرایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: نماد حروف مقطعه کوه تحریف

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۷ تعداد دانلود : ۹۷
آیه آغازین سوره قاف حلقه ارتباط اندیشه های عرفانی و اسطوره ای و پیوند آن با روایات بوده است. بر اساس یافته های این پژوهش، انتساب ارتباط کوه قاف با سوره قاف به ائمه شیعه علیهم السلام احتمالاً نتیجه تحریف تاریخی است و قابل اعتماد نیست. از دیگر سو ریشه ورود اساطیر به تفاسیر به ابن عباس از صحابه پیامبر برمی گردد. در درجه بعد، تابعینی همچون مقاتل بن سلیمان ، ضحاک ، عکرمه و وهب بن منبه آن را نقل کردند و به تدریج بر دامنه آن افزوده شد؛ بدین گونه مشخص می شود که این تفسیر افسانه ای فاقد هرگونه حجیتی است؛ در این نوشتار برای انتظام مطلب، تفاسیر را در سه شاخه تفاسیر عرفانی، روایی و اسطوره گرا تقسیم کردیم و ضمن رد تفاسیر اسطوره گرا به ریشه شناسی دلایل ارتباط یافتن اسطوره قاف به حرف مقطعه قاف نیز پرداختیم.
۲۷.

سنگ و کوه در اساطیر و «خسرو و شیرین» نظامی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلیدواژه‌ها: اساطیر کهن الگو سنگ کوه خسرو و شیرین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۳ تعداد دانلود : ۲۱۱
کهن الکوی سنگ در ادب فارسی نماد نفوذناپذیری و سختی و کوه نماد پایداری و استقامت است. بن مایه چند وجهی سنگ، در فرهنگ و ادبیات هم جنبه مثبت دارد و هم جنبه منفی. هم باعث زایش است؛ هم عامل نابودی. این پژوهش با هدف بررسی کهن الگوی سنگ و کوه در اساطیر و در «خسرو و شیرین» نظامی و به شیوه توصیفی- تحلیلی به چگونگی کاربرد آن ها می پردازد. مثال هایی از «خسرو و شیرین» نظامی با بررسی ریشه اساطیری آن مطرح می گردد. ابزار اصلی گردآوری اطلاعات برگه نویسی از منابع کتابخانه ای است. در این پژوهش مشخص شد که بسامد استفاده از واژه سنگ و کوه در منظومه «خسرو و شیرین» زیاد است. در این داستان واژه سنگ کاربرد فراوان و کلیدی دارد؛ هم در ساخت آرایه های ادبی و هم در بخش های مختلف. بررسی و تحلیل نقش اسطوره ای قهرمانان اصلی این داستان نیز بدون در نظر گرفتن دو عنصر سنگ و کوه کامل نیست؛ تولد رازآمیز شبدیز، زندگی شیرین در بنایی از سنگ با دسیسه زنان قصر خسرو، سنگ تراشی فرهاد برای ایجاد جوی شیر و رساندن نوشیدنی مطلوب شیرین به او و کندن کوه در عشق شیرین از این موارد است که جنبه اساطیری دارد.
۲۸.

توصیف پتانسیل ژئومیراث و اکوتوریسم مناظر رودخانه ای-یخچالی توده الوند همدان (ایران)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: همدان ژئوتوریست کوه الوند گردشگری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶ تعداد دانلود : ۳۳
عناصر منظر بدون استفاده یا فایده ظاهری، معمولاً در ژئوتوریسم پنجر ه ای می یابند تا بتوانند از شرایط نامعلوم خارج شوند. مجموعه توده الوند همدان، واقع در جنوب شرق از شمال غربی ایران، یک واحد ژئومورفیک با منشأ نفوذی-یخبندان-آبی است. هدف این مقاله ارزیابی پتانسیل محیط طبیعی اطراف توده الوند همدان برای تبدیل شدن به یک منطقه ژئوتوریسمی است. هدف مقاله ارائه ارزش ذاتی مولفه های متعدد موجود در توده کوهستانی الوند همدان، با اتخاذ رویکردی سیستمی و به کارگیری تکنیک های تفسیر ژئومورفولوژیکی و ادبیاتی است. برای این منظور، بعد از تعریف عناصر زمین شناسی، ژئومورفولوژی، فرهنگی، قوم نگاری و بیولوژیکی، پتانسیل آن ها با توجه به علایق اصلی، ارزش برتر، نمونه منحصر به فرد در سطح ملی، استفاده های بالقوه، وضعیت حفاظت و درجه آسیب پذیری، با استفاده از مقیاس وزنی لیکرت، مورد ارزیابی قرار می گیرد. نتایج ارزیابی 22 سایت مورد علاقه گردشگران (10 مورد علایق زمین شناسان-ژئومورفولوژیک ها و 12 مورد گردشگری عمومی) دال بر این است که 91/40 درصد از سایت ها، پتانسیل ژئوتوریسمی بسیار زیاد دارند که با 82/31 درصد دیگر از سایت ها با پتانسیل ژئوتوریسمی زیاد تکمیل می شوند. 45/45 % از سایت ها نشان دهنده سطحی از علاقه زمین شناسی-ژئومورفولوژیکی که به همراه داده های اضافی (18/18 % از سایت های کوهستانی با ارزش اسطور های ) مجموعاً 63/63 % علایق اصلی گردشگران را به خود اختصاص داده اند. شرایط خاص دره سرکان و وجود ترمینال های مورنی بسیار بارز، زمینه شکل گیری یک ژئوپارک اختصاصی زمین شناسی- پالئواقلیم شناسی را فراهم می نماید. دو دره سیمینه و گنجنامه با حضور ژئوسایت های عمومی و مفرح، می توانند شاهد بازدیدکنندگان علوم خاص و سایر گردشگران قرار گیرند. 77 درصد از سایت های مورد علاقه در امتداد 100 کیلومتر جاده های موجود قابل دسترس هستند. برای بازدید سایت های کوهستانی باید 30 کیلومتر کوهنوردی کرد.
۲۹.

ضرورت حفاظت از کوهستان ها در حقوق بین الملل(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: حقوق بین الملل حقوق بین الملل محیط زیست حفاظت از محیط زیست معاهدات محیط زیستی کوه اکو سیستم کوهستان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹ تعداد دانلود : ۵۱
امروزه مسائل زیست محیطی، یکی از مهم ترین چالش های بین المللی به شمار می آید و یکی از اولویت های سران دولتها نیز شده است. شکی نیست در آینده ای نه چندان دور، ریشه اصلی اختلاف دولت ها همانا مسائل زیست محیطی و منابع طبیعی خواهد بود. در این میان کوه ها به واسطه نقش بی بدیلی که در اکوسیستم ایفا می نمایند از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردارند؛ با این حال، کمتر در کانون توجه ها قرار گرفته اند و به همین علت، ساختار شکننده آنها بیش از پیش در معرض آسیب و تخریب قرار میگیرد. با استفاده از ظرفیت های حقوق بین الملل میتوان نسبت به جلوگیری از تخریب بیشتر و احیای خسارات واردشده اقدام نمود چه اینکه هم اکنون نیز در این حوزه اقدامات حقوقی پاره ای از کشورهای اروپایی اثرات مثبتی نیز داشته است.
۳۰.

مکان های اسطوره ای در طومارهای نقالی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: مکان اسطوره حماسه طومارهای نقالی کوه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷ تعداد دانلود : ۲۴
مکان، یکی از بن مایه های اساطیری است که بشر همواره با آن ارتباطی فرامادی دارد. پذیرفتن نقش اسطوره ای بعضی مکان ها و قداست آن ها، مضمونی است که در روایت های اساطیری، حماسی و نقالی دیده می شود. این مضمون به صورت کوه، غار، چاه، چشمه، دخمه، دژ، باغ، مکان طلسم شده و... نمود یافته است. در باور اساطیری، مکان با آنچه در محیط کیهانی و مادی تعریف شده، متفاوت است؛ اشیا و پدیده های مادی و دنیوی به امور ماورایی و قدسی تبدیل می شوند و قهرمان با قرار گرفتن در مکان اسطوره ای، به بلوغ و تکامل می رسد و به تحول روحی و نیز جاودانگی دست می یابد. این پژوهش به شیوه توصیفی تحلیلی در نظر دارد که به معرفی مکان های اسطوره ای و واکاوی کارکرد و کیفیت آن ها در روایات طومارهای نقالی بپردازد تا پس از مطالعه در روایات حماسی شاهنامه و طومارها، نمونه هایی از این بن مایه های مهم مکان های اسطوره ای بررسی و تحلیل شوند. نتایج پژوهش حاضر پس از تحلیل کیفیت اسطوره ای مکان ها در طومارها حاکی از آن است که کوه به دلیل جایگاه بلند و نزدیکی اش به آسمان، از مقدس ترین این مکان هاست و دیگر مکان های اساطیری و مقدس چون چشمه، قلعه، دخمه و باغ نیز اغلب بر فراز کوه ها هستند.