سنگ

ایران سرزمینی نیمه کوهستانی است و انواع مختلف سنگ در آن به فراوانی یافت می-شود. این سرزمین شاهد دوره های شکوهمند معماری کاملاً سنگی در ادوار مختلف بوده است، اما به علت گرم و خشک بودن بسیاری از مناطقش به تدریج این نوع معماری کاربرد خود را از دست داده و به جای آن، استفاده از معماری ترکیبی خشتی-سنگی و خشتی-آجری رایج گردیده است. با این وجود، سنگ در موارد مختلف و در قالب آثار، اشیاء و تزئینات معماری همچنان کارآیی خود را حفظ کرده است در این مقاله که در واقع مقدمه ای بر تاریخچه حفاظت و مرمت سنگ در ایران است که شامل مهمترین منابع موجود در زبان فارسی اعن از کتابها، مقالات، و پایان نامه ها و استانداردهای مربوط به مرمت و حفاظت سنگ است.

استحکام بخشی یکی از مهم ترین مراحل حفاظت و مرمت مصالح معماری به خصوص سنگ ها و آثار سنگی است و استفاده از استاندارهای بین المللی می تواند به قابل اعتماد و ارزیابی شدن نتایج بیانجامد. در همین راستا برگردان منابع اصلی همچون راهنمای استاندارد برای انتخاب و استفاده از استحکام بخش های سنگ که از طریق سیستم بین المللی انجمن مواد و آزمون امریکا ASTM به شماره E2167 – 01 در سال 2008 باز بینی شده است؛ می تواند به گسترش مطالعات علمی این حوزه در نوشته های فارسی کمک کند. لازم به ذکر است مؤسسه استاندارد ملی ایران نیز برخی آزمون های استاندارد را برای مصالح ساختمانی از حدود دو دهه قبل تا به امروز فراهم آورده که با مراجعه به تارنمای این سازمان قابل دستیابی هستند.

هدف اصلی این پژوهش بررسی و شناسایی عوامل موثر بر هزینه مبادله بخش سنگ است. بدین منظور ابتدا ضمن بررسی ادبیات موضوع عوامل موثر بر هزینه مبادله بخش سنگ در ایران احصاء شده و در ادامه با استفاده از روش دلفی تاثیر عوامل احصاء شده مورد بررسی قرار گرفت. اعضای پانل دلفی شامل 11 نفر از فعالین و صاحب نظران فعال در بخش خصوصی و دولتی بوده که دارای تخصص و تجربه کافی در حوزه سنگ بودند. در مرحله نخست 13 مورد احصاء شده از ادبیات تجربی در چارچوب پرسشنامه طراحی شده در اختیار اعضای پانل قرار گرفت و تحلیل نتایج پرسشنامه ها در این مرحله بر حذف یکی از عوامل موجود و اضافه نمودن 4 عامل جدید به پرسشنامه تاکید دارد. در این پژوهش از معیار ضریب کندال به عنوان شاخصی برای بررسی اتفاق نظر در پرسشنامه ها استفاده شده و بر اساس این معیار برای رسیدن به نتیجه سه مرحله توزیع پرسشنامه و نظرخواهی از اعضای پانل صورت گرفته است. نتایج پژوهش بر تاثیر عوامل نهادی بر هزینه مبادله بخش سنگ در کشور تاکید دارند. همچنین، بر اساس نظرات نخبگان حاکمیت قانون و اجرای قراردادها، موانع ورود سرمایه گذار خارجی و اندازه دولت به ترتیب مهمترین عوامل موثر بر هزینه مبادله بخش سنگ در کشور هستند.

این مقاله به بحث درباره بار معنایی دو ترکیب «به طرح دادن و سینه کردن» و خاستگاه و معنای واژه «سُنگ» در ترکیب «خرابه دهِ سُنگ» و کاربرد آن می پردازد؛ به سبب اهمیت موضوع، ضمن آوردن نمونه ها، نخست درباره تعبیر «به طرح دادن» و ایرادهایی سخن می گوییم که با توجه به ابیات شاعران و متون نویسندگان مانند عبارت معروف حکایت گلستان سعدی بر معانی شارحان وارد است؛ به ویژه بیتی از حکیم رکنا در یکی از غزلیات دیوان سوم برای شاهد ذکر می شود که بیشتر مدّنظر بوده و اساس کار بر آن، بنا نهاده شده است؛ چه بسا دستاورد این پژوهش پایانی بر آن همه جدال لفظی، عبارات بی مفهوم و استدلال های نادرست نویسندگان مقالات و شروح بر معنای این ترکیب است؛ زیرا شاعر با آوردن قرینه «به خرمن دادن» در کنار ترکیب «به طرح دادن» کاملاً مطلب را روشن می کند: ما بلبلیم لیک به گلشن نمی رویم/ تا گل به ما به طرح و به خرمن نمی دهند سپس در نقد و بررسی واژه «سُنگ»، معنا، املاهای مختلف این کلمه و عبارت کنایی «خرابه دهِ سُنگ» و دیگر ترکیبات کنایی ساخته شده با آن، سخن گفته می شود؛ نیز خاستگاه این واژه و چرایی راه یافتن آن به دیوان حکیم، همراه با ذکر اشعار شاعرانِ به کاربرنده این واژه و ترکیباتش تبیین خواهد شد. آنگاه درباره ترکیب کنایی «سینه کردن» از اصطلاحات قرن پنجم و ششم که در رباعی حکیم (قرن یازدهم) نیز آمده است سخن گفته می شود و با کمک نمونه هایی که شاعرانی مانند عطار در منطق الطیر و نظامی در مخزن الأسرار آورده اند، به اهمیت آن اشاره می شود.

کهن الکوی سنگ در ادب فارسی نماد نفوذناپذیری و سختی و کوه نماد پایداری و استقامت است. بن مایه چند وجهی سنگ، در فرهنگ و ادبیات هم جنبه مثبت دارد و هم جنبه منفی. هم باعث زایش است؛ هم عامل نابودی. این پژوهش با هدف بررسی کهن الگوی سنگ و کوه در اساطیر و در «خسرو و شیرین» نظامی و به شیوه توصیفی- تحلیلی به چگونگی کاربرد آن ها می پردازد. مثال هایی از «خسرو و شیرین» نظامی با بررسی ریشه اساطیری آن مطرح می گردد. ابزار اصلی گردآوری اطلاعات برگه نویسی از منابع کتابخانه ای است. در این پژوهش مشخص شد که بسامد استفاده از واژه سنگ و کوه در منظومه «خسرو و شیرین» زیاد است. در این داستان واژه سنگ کاربرد فراوان و کلیدی دارد؛ هم در ساخت آرایه های ادبی و هم در بخش های مختلف. بررسی و تحلیل نقش اسطوره ای قهرمانان اصلی این داستان نیز بدون در نظر گرفتن دو عنصر سنگ و کوه کامل نیست؛ تولد رازآمیز شبدیز، زندگی شیرین در بنایی از سنگ با دسیسه زنان قصر خسرو، سنگ تراشی فرهاد برای ایجاد جوی شیر و رساندن نوشیدنی مطلوب شیرین به او و کندن کوه در عشق شیرین از این موارد است که جنبه اساطیری دارد.