مطالب مرتبط با کلیدواژه

اعجاز


۲۱.

بررسی و تحلیل دیدگاه امام علی (ع) درباره ساختمان بدن مورچه و ملخ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوی سال دهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۹)

کلیدواژه‌ها: امام علی (ع) نهج البلاغه اعجاز مورچه ملخ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۶۲ تعداد دانلود : ۳۷۱
امام علی (علیه السلام) در خطبه ای از نهج البلاغه به توصیف ساختمان بدن مورچه و ملخ پرداخته و همگان را به تفکر در خلقت این موجودات به عنوان نشانه ای از عظمت خداوند دعوت می نمایند. بررسی معروفترین تفاسیر نهج البلاغه از قرن ششم هجری تا زمان حاضر نشان می دهد که بیان امام در رابطه با ساختمان بدن این دو حشره هیچ گاه بطور دقیق و از منظر علم حشره شناسی مورد بررسی و تفسیر قرار نگرفته است. همانطور که ایشان در قسمتی از خطبه مذبور بیان می دارند، تفکر در خلقت این حشرات موجب درک بهتر عظمت خالق آنها می شود. در مقاله ی حاضر بیان امام (ع) از این دو حشره بررسی و تحلیل خواهد شد تا عظمت آفرینش این دو حشره برای نخستین بار از دیدگاه علم حشره شناسی روشن گردد. بررسی ها نشان می دهد که ایشان بسیار دقیق و همانند یک حشره شناس خبره ساختمان بدن این دو حشره را شرح می دهند. آن حضرت پس از اشاره به بخش هایی از ساختمان بدن مورچه، به وجود گوش در سر این حشره اشاره می فرمایند. بررسی ها نشان داد که بیان آن حضرت سال ها پیش از شروع مطالعات علمی روی این حشره و کشف اندام تولید صدا در یک گونه از مورچه هاست. همچنین آن حضرت در توصیف خلقت ملخ، به وجود گوش مخفی در بدن ملخ اشاره می فرمایند. این نکته نیز از دیدگاه علم حشره شناسی بسیار دقیق بوده و سال ها پیش از شروع مطالعات حشره شناسی روی بدن ملخ بیان شده است.
۲۲.

نسبت بین اِعجاز قرآن و جامعیت آن از منظر علامه طباطبایی (ره)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال چهارم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیایی ۱۳) 143-164

کلیدواژه‌ها: اعجاز جامعیت قرآن تحدی اَغراض اِلاهی طباطبایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۲ تعداد دانلود : ۳۴۸
با عنایت به برخورداری قرآن از پاره ای صفات، از جمله جامعیت، اِبتنای بر اصل توحید، اِنسجام و عدم اختلاف معانی، هدایت، نور، بیِّنه، مُبرهن بودن و ...، باید اذعان نمود که سِنخ اِعجاز قرآن و شریعت محمدی(ص)، به کلی از سِنخ اِعجاز سایر شرایع ممتاز است؛ زیرا شرایع، معجزه ای محسوس، از سنخ ماده و محدود به زمان و مکان ارائه کردند و حال آن که اِعجاز قرآن از سنخ دانش، فرا حسّی، فائق بر گُستره زمان و مکان و مُسیطر بر تارُک هستی است. نوشتار حاضر با رویکردی توصیفی، تحلیلی مبتنی بر دیدگاه طباطبایی(ره)، صاحب «المیزان فی تفسیرالقرآن»، به سه تبیین سِتُرگ در باب استنتاج جامعیت قرآن از کُلیّت اِعجازمند آن دست یافته است. طباطبایی بر این باور است که در دو تبیین نخست، عمومیت تحدّی و اعجاز قرآن، و نیز جامعیتِ برگرفته از آن، ناظر بر گُستره معارف مرتبط به هدایت انسان است، در حالی که در تبیین سوم، عمومیت و جامعیت مذکور، ناظر بر گُستره اَغراض اِلاهی می باشد. نکته درخور تأمل آن که در میان مفسران متقدم و معاصر،این تنها طباطبایی است که با ژرف نگری منحصر به فرد، به اَبعاد نسبت موجود بین اِعجاز قرآن و جامعیت آن عطف توجه نموده است.
۲۳.

دلالات مصطلح إعجاز القرآن الکریم فی ضوء بعض أقوال المتقدمین و المتأخرین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی العلوم الانسانیه دوره ۱۴ سال ۱۴۲۸ شماره ۴ 53-61
تعداد بازدید : ۳۸۵ تعداد دانلود : ۷۷۷
فی هذه المقاله المتواضعه حاولتُُ أن أعرض باجمال إلی دلالات م ص طلح إعجاز الق رآن الکریم وتأریخ تطوّره عبر الدراس ات اللغویه و القرآنیه و ظهور الکلمات الدالّه علیه من مثل: (آیه) و(برهان) و (س لطان) ب ادئ ذی ب دء و م ن ثَمَّ تب لور کلم ات: (معجزه) و(إعجاز) کم صطل ح خ اص ف ی بدای ات الق رن الرابع مت تب عاً ع نوانات أش ه ر الکت ب وال دراسات الت ی عرضت ل ه عبر العصور. و قد سبقتها کلمات کانت قد استعملت عند الدارسین فی أواخر الق رن الثّانی الهجری أمثال ( نظم القرآن) و(معانیه) و (مجازه) و(غریبه) و(مشکله) و(تأویله) وما شاکل وشابه. وکلّها قادت إلی استقرار مصطلح الاعجاز بعد ذلک عند المتقدمین والمتأخرین.
۲۴.

جهود أبی عبیده (رائد علمی المعانی والبیان) الأدبیه للقرآن الکریم فی میزان الدراسه والنقد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی العلوم الانسانیه دوره ۱۹ سال ۱۴۳۳ شماره ۱ 95-111
تعداد بازدید : ۴۴۳ تعداد دانلود : ۲۹۸
کتاب «مجاز القرآن» لأبی عبیده من أوائل الکتب التی ألفت عن القرآن الکریم فی نهایه القرن الثانی للهجره. عند دراسه هذا الکتاب نجد بذوراً أولی تتحدث عن نظم القرآن الکریم وأسلوبه. فجهوده فی هذا الحقل مهّدت السبیل فیما بعد لظهور مصنفات کثیره تبحث فی أسلوب القرآن الأدبی. یکشف أبو عبیده فی کتابه عن مناحی الجمال فی القرآن الکریم. فقد أدرک أنّ فی آیات القرآن الکریم شیئاً یحتاج إلی شرح وتوضیح؛ فاتجه فی کتابه إلی بیان خصائص القرآن الکریم من الناحیه اللغویه والنحویه والبلاغیه، مستشهداً بآیات القرآن الکریم والحدیث النبوی الشریف والشعر والنثر. واهتدی من وراء ذلک إلی سرّ إعجاز القرآن وبلاغته وإن لم یُشِر إلی مسأله الإعجاز وإلی کلمه الإعجاز بصوره مباشره. هذا الکتاب یمثل المرحله الأولی من مراحل تطور النقد والدراسات البیانیه للقرآن الکریم. ویعتبر أبو عبیده أول من تناول النواحی الدقیقه والخفیه فی أسلوب القرآن ووضع اللبنات الأولی لدراسه إعجاز القرآن الأدبی. المنهج الذی اعتمدناه فی هذه الدراسه هو المنهج الوصفی التحلیلی.
۲۵.

شکستن نرم معمول زبان (تقدیم، تأخیر و التفات) در جزء 27 قرآن کریم

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲ 34 - 48

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم نرم زبان آشنایی زدایی ادبیت متن اعجاز

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۶ تعداد دانلود : ۳۰۹
هویت هستی شناسی هر متن مرهون دو مؤلفه معنا و محتوا از یک سو و ساختار و هندسه رویین از سوی دیگر است. ساختار و هندسه رویین و شیوه بیان در کشف لایه های زیرین متن و رسیدن به برداشت های جدید از متن کارایی بسزایی دارد. آشنایی زدایی یکی از مفاهیم اساسی در نظریه فرمالیست های روس است. بر اساس این نظریه، نویسنده متن سعی دارد تا با تغییر در ساختار و هندسه رویین و غریبه کردن نُرم های عادی زبان و مفاهیم آشنا و افزودن بر دشواری متن، مدت زمان درک خواننده را طولانی تر کند و لحظه ادراک را به تعویق بیندازد و بدین سان سبب ایجاد لذت و ذوق ادبی گردد. قرآن کریم اعجاز جاودان پیامبر است. یکی از ابعاد اعجاز، اعجاز ادبی است. سازوکارهای ادبی و ساختار های گوناگون در قرآن کریم چنان مسحور کننده و شگفت آور است که در هر زمان می توان از زاویه ای متفاوت به آن نگریست. این پژوهش می کوشد تا با روش تحلیلی توصیفی، بهره مندی قرآن از امکانات زبانی و شگردهای زیبایی آفرینی را با ارائه نمونه هایی از آشنایی زدایی درآیات شریف جزء 27 قرآن به تصویر کشد و در نهایت با تکیه بر تفاسیر ادبی قرآن کریم و تحلیل دیدگاه مفسران، تأثیر این امر را در کشف معنای مقصود توسط مخاطب و کسب التذاذ را که منجر به تدبر و تفکر بیشتر در آیات قرآن توسط مخاطب می شود، نظاره گر باشد.
۲۶.

مروری بر سیر تاریخی تدوین کتب اعجاز قرآن کریم

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱۲ 89 - 105

کلیدواژه‌ها: قرآن سیر تاریخی اعجاز فصاحت و بلاغت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۴ تعداد دانلود : ۷۶۰
در فرهنگ اسلامی انگاره اعجاز قرآن، ابتدا در محافل کلامی شکل گرفت و سپس وارد حوزه مباحث علوم قرآنی شد. از این رو در طول سده های اسلامی عالمان این دو حوزه به بحث و بررسی در اعجاز قرآن پرداخته و کتب متعددی را درباره ابعاد مسئله اعجاز قرآن به رشته تحریر درآورده اند. هدف این نوشتار مروری بر سیر تاریخی تدوین این کتب و تبیین فراز و فرود های سیر این تدوین است. در اهمیت و ضرورت بررسی سیر تاریخی تدوین کتب اعجاز، همین بس که، انجام هر گونه تحقیق و پژوهشی در حوزه اعجاز قرآن مترتب بر شناخت و آگاهی کامل از سیر تاریخی و نقاط عطف و شناخت منابع مهم و اثرگذار در این حوزه است. این پژوهش با رویکرد توصیفی_ تحلیلی کوشیده سیر تدوین کتب را مورد بررسی قرار دهد. تالیف در باره اعجاز قرآن، به صورت علمی مدون در قرن سوم هجری به وقوع پیوست. تدوین کتب اعجاز در قرون چهار تا پنج به علت شرایط سیاسی و فرهنگی، به وجود آمدن و رویارویی فرقه های مختلف و توان مندی دولت اسلامی، به اوج خود رسید. از قرن هفت به بعد با حمله مغول ها و شرایط نابسامان، تدوین کتب به دوران افول و ایستایی خود رسید. در سده های دهم تا سیزدهم، به علت رواج بحث درباره حجیت ظواهر کلام خدا و مسئله تحریف، تدوین کتب در باب اعجاز کاهش داشت. در تمام این دوران، گفتمان غالب، وجه اعجاز فصاحت و بلاغت قرآن بود. با شروع سده چهارده و با توجه به پیشرفت علوم در مغرب زمین رویکرد علمی اعجاز علمی گسترده تر شد.
۲۷.

تحلیلی برنظام زبانی قرآن کریم ونقدنظریه جاحظ درزمینه وزن آیات وحی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۰ بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲۰ 87-110

کلیدواژه‌ها: قرآن وزن آیات اعجاز جاحظ نظام زیانب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۵ تعداد دانلود : ۲۵۷
قرآن کریم ، آخرین کتاب آسمانی و معجزه خاتم پیامبران الهی است. جلوه های اعجاز قرآن هم در ظاهر و هم در بطن و محتوای آیات این کتاب شریف نمود یافته است. در بعد اعجاز کلامی قرآن کریم، اگرچه آثار ارزنده ای به نگارش درآمده ، اما بیشتر توجه و تمرکز پژوهشگران بر روی اعجازهای بلاغی آیات الهی بوده و کمتر به شگفتی های قرآن در زمینه گستره و تنوع اوزان عروضی و موسیقیایی پرداخته اند.یکی ازدلایل این امرشاید،ادعای مشرکان زمان پیامبر(ص)مبنی برشعربودن کلام وحی وشاعربودن آن حضرت است.این ادعا باعث گردیده که بسیاری از محققان قرآنی وازجمله جاحظ ،درجایگاه تحلیل نظام زبانی قرآن ،دربرابرهرگونه مصداقی ازبیان شاعرانه نظیروزن وموسیقی کلامی،قدعلم کرده وباارایه استدلالاتی آن را انکارنمایند.این درحالی است که وزن کلامی شکلهای گوناگون داشته وهرسخنی که وزن داشته باشد،شعرتلقی نمی شود.دراین مقاله بابیان ویژگیهای وزن ونظم قرآن کریم ،تعریفی درباره نظام زبانی کتاب وحی ارایه گردیده است.
۲۸.

بررسی اعجاز مراحل رشد انسان بر اساس آیه 20 سوره حدید

نویسنده:
منبع: پژوهش و مطالعات علوم اسلامی سال دوم آذر ۱۳۹۹ شماره ۱۷ 30 - 14

کلیدواژه‌ها: قرآن رشد اعجاز اعجاز علمی آیه 20 حدید

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۹۴ تعداد دانلود : ۱۹۷۹
یکی از وجوه اعجاز قرآن که در دوره های اخیر مورد توجه قرآن پژوهان معاصر قرار گرفته اعجاز روانشناختی قرآن کریم است،قرآن به عنوان کتاب هدایت در حوزه علوم انسانی به فراوانی سخن گفته است از اینرو ضرورت بحث پیرامون رابطه قرآن وعلوم انسانی بیشتر احساس می شود،این نوشتار به روش کتابخانه ای و با بهره گیری از یافته های روانشناسی به صورت توصیفی پس از تبیین روانشناسی رشد و بیان نظرات مختلف پیرامون این موضوع به تبیین مراحل رشد انسان پرداخته و مراد از رشد دراین آیه را رشد روحی وروانی انسان بیان می کند،در مجموع می توان گفت:با توجه به اینکه یکی از کارایی های معجزه آنست که فرد منکر با دیدن آن معجزه مؤمن شود،به نظر می رسد این آیه یکی از گزاره های شگفت انگیز قرآن است نه معجزه علمی وبا توجه به این که هرچند علوم طبیعی و انسانی هر دو در حوزه علوم تجربی قرار دارند ولی به خاطر ویژگی های علوم انسانی ازجمله نسبی بودن ادعاهای مطرح شده در این علم،دلیل قاطعی بر انطباق آن نظریه با حقیقت وجود ندارد و مشکل است که اخبار غیبی قرآن با نظریه های علوم انسانی تطبیق داده شود،از اینرو اثبات اعجاز دراین حوزه و بررسی و نقد آن دشوار است.از اینرو می توان این آیه را به عنوان یکی از شگفتیهای بی نظیر قرآن پذیرفت نه به عنوان معجزه علمی.
۲۹.

ارزیابی اعجاز صداقت نقل، در مقولهای قرآنی از دیدگاه تفسیری علامه طباطبایی بر اساس قاعده کیفیت پل گرایس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قبسات سال بیست و پنجم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۹۸ 85 - 104

کلیدواژه‌ها: اعجاز صداقت نقل علامه طباطبایی پل گرایس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۸
این پژوهش با شیوه تحلیلی و توصیفی آرای تفسیری علامه طباطبایی را بر اساس قاعده کیفیت نظریه تحلیل گفتمان پل گرایس- که به شرایط ارتباط زبانی نسبت به مخاطب و زمان سخن پرداخته- در صدد پاسخگویی به این پرسش است که آیا خداوند در نقل مقول های قرآنی اعجاز را مقدم داشته یا امانتداری در نقل قول از دیگران را. فرضیات این تحقیق حاکی از آن است که معجزات الهی از لحاظ صداقت خالق خود نیز واجد اعجاز می باشد؛ لذا اعجاز قرآن از لحاظ مُعجَز و مُعجَزٌعلیها تام و مطلق است؛ همچنین خداوند به عنوان خالق اعجاز دارای صفات کمالی چون صداقت و... است که در عین متصف بودن ذاتی به این صفات، هنگام بیان نقل دیگران در قرآن، صداقت و امانت را بر اعجاز مقدم داشته، عین الفاظ دیگران را به همان شکل منتقل کرده است؛ زیرا نقل سخن با رعایت صداقت و امانت از مخاطب است که با حکمت و کمال الهی سازگار بوده، او را از هر گونه نقصی مبرا می دارد؛ اما این امر به معنای عدم اعجاز قرآن در برخی موارد نخواهد بود.
۳۰.

واکاوی اعجاز قرآن کریم با تمرکز بر اعجاز تشریعی آیات

نویسنده:
منبع: پژوهش های معاصر در علوم و تحقیقات سال سوم اردیبهشت ۱۴۰۰ شماره ۲۲ 34 - 15
تعداد بازدید : ۴۵۶ تعداد دانلود : ۵۰۱
قرآن کریم آخرین و معتبرترین کتاب الهی خدای سبحان و مهمترین منبع برای استخراج قوانین الهی برای انسان ها است. این کتاب به خاطر آنکه از تحریف دور مانده است، امتیازات مختلفی دارد. یکی از امتیازات این کتاب الهی، اعجاز آن در ابعاد مختلف است. یعنی خداوند چیزهایی را در این کتاب آورده که انسان ها از آوردن آن ناتوان باشد، پژوهش حاضر با تمرکز بر اعجاز تشریعی به مقوله اعجاز می پردازد؛ تشریع از ماده «شرع» به معنای نشان دادن راه مادی یا معنوی است؛ از این رو، بر احکام و قوانینی که راهنما و طریق معنوی انسان برای زندگی او هستند نیز تشریع اطلاق می شود؛ لذا تشریع را به معنای قانون گذاری گرفته اند. قرآن کریم در جهات مختلف تشریعی نکات نابی را یادآور شده است که در این پژوهش به آن خواهیم پرداخت.
۳۱.

نگاهی به مؤلفه های اعجاز قرآن از دیدگاه معتزله(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۶) 73 - 85

کلیدواژه‌ها: قرآن اعجاز معتزله

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۸ تعداد دانلود : ۲۹۸
معتزله به عنوان یکی از مذاهب کلامی در جهان اسلام، نقش تأثیرگذاری در پیشرفت علوم مختلف قرآنی داشته است. اعجاز قرآن یکی از مباحث پیچیده و دشوار در حوزه علوم قرانی است که از ابتدای نزول قران مورد اهتمام علمای مسلمان به ویژه معتزله قرار گرفت، و از رهگذر آن دیدگاه های ارزشمندی توسط بزرگان این مذهب همچون نظّام، جاحظ، و عبدالقاهر جرجانی ارائه شد. در مقاله حاضر با رویکرد توصیفی تحلیلی به نقد و بررسی دیدگاه های معتزله در زمینه اعجاز قرآن پرداخته شد. و به طور ویژه سه دیدگاه صرفه، اخبار از غیب و اعجاز بلاغی قرآن مورد بررسی قرار گرفت. مهم ترین نتیجه پژوهش این است که معتزله در حوزه صرفه با اعتقاد به اینکه خداوند انگیزه آوردن کتابی همچون قرآن را از اعراب گرفت، راه را به خطا رفتند، اما در زمینه اخبار از غیب و اعجاز بلاغی دیدگاه های مقبولی در محافل علمی ارائه نمودند، و در نهایت به نظریه نظم قرآن رسیدند.
۳۲.

بررسی و تحلیل اعجاز اخلاقی قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های اخلاقی سال ۱۲ پاییز ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۴۵) 177-198

کلیدواژه‌ها: قرآن اعجاز اخلاق رویکردهای اخلاقی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۱ تعداد دانلود : ۲۰۶
اخلاق از مهمترین جلوه های قرآن کریم می باشد که برخی قائل به اعجاز قرآن کریم در این زمینه شده اند. اخلاق همان باید ها و نباید های عملی هستند که خدای حکیم برای رشد و کمال ما این ها را معین کرده تا انجام دهیم مانند نماز و روزه و حج و زکات و ... مباحث اخلاقی قرآن را باید در سه حوزه جستجو کرد: گزاره های اخلاقی جامع قرآن، نظام اخلاقی قرآن که با مبانی و اصول آموزه های خاص خود از دیگر نظام های اخلاقی برتر است، وتاثیر تاریخی قرآن در ایجاد انقلاب اخلاقی در جامعه صدر اسلام و مخاطبان خود. این مقاله در صدد است تا رویکردهای اخلاقیات قرآن را با اشاره به مصادیق اخلاقی قرآن از قبیل فضایل اخلاقی پسندیده، معرفی الگوهای اخلاقی برتر برای جهانیان، رعایت عفت کلام درباره مسائل جنسی و... آن ها را مورد بررسی و تحلیل نماید
۳۳.

تحلیل تربیتی اعجاز اخلاقی قرآن کریم

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۷ 159 - 183

کلیدواژه‌ها: اعجاز اخلاق قرآن تحلیل تربیتی اعجاز اخلاقی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۵ تعداد دانلود : ۲۲۲
اخلاق، نسبت به سایر موضوعات از برجستگی خاصی برخوردار است. ازاین رو مطالعه ی هدفمند آموزه های اخلاقی جهت استنباط نظام اخلاقی مبتنی بر قرآن و ارائه آن در جامعه اسلامی ضروری است. هرچند اعجاز قرآن ابعاد متعدد و گستره ی وسیعی دارد، لیکن هدف این تحقیق تبیین زمینه ها و ساحت های اعجاز اخلاقی قرآن و میزان تأثیرات و پی آمدهای تربیتی آن است. این پژوهش تلاش دارد با استفاده از روش توصیفى- تحلیلى، دیدگاه قرآن نسبت به فضایل و رذایل اخلاقی را تحلیل و تبیین نماید و همچنین به تحلیل مسائل اخلاقی در سه ساحت مهم؛ بینشی، گرایشی و کنشی (عملی) بپردازد. ساحت گرایشی، عادت های متربی را با توجه دادن به خویشتن، تحریک انگیزه های ایمانی و امر به فضیلت ها و نهی از رذیلت ها پرورش می دهد. راه های تقویت اراده و شناسایی موانع عمل در ساحت عملی بسیار حائز اهمیت است که قرآن کریم در تربیت ساحت کنشی به آن ها توجه ویژه ای دارد. اهم دست آوردهای تحقیق حاضر عبارتند از: اعجاز اخلاقی یکی از ابعاد مهم اعجاز قرآن است. قرآن دارای نظام اخلاقی بوده و می تواند برای تربیت افراد برنامه کامل و جامعی ارائه دهد. تحول اخلاقی (فردی، اجتماعی و الهی)، محکم و بلند، همگام با تحول اعتقادی، حساس و سنجیده، از ویژگی های اعجاز اخلاقی قرآن می باشند. قرآن نسبت به فضایل و رذایل اخلاقی، تبیین جامعی ارائه نموده، در طرح مسائل اخلاقی در سه ساحت بینشی، گرایشی و کنشی دارای جامعیت منحصر به فرد است.
۳۴.

اعجاز لفظی قرآن (فصاحت و بلاغت)

نویسنده:
منبع: رهیافت های نوین در مطالعات اسلامی سال سوم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۸ 35-75
تعداد بازدید : ۵۹۵ تعداد دانلود : ۵۴۶
در میدانی که اندیشه های مختلف، زمینه ظهور و بروز داشته است و هرکسی از جهتی، جایگاه بلند قرآن را به هجوم می گرفت، متفکران اسلامی هر کدام به گونه ای به تبیین و تفسیر عظمت قرآن پرداختند؛ و از این روی چهره اعجاز آمیز قرآن را رقم می زند، ادیبان و سخنوران از دیدگاه اعجاز بیانی لفظی و قرآن نگریستند، و آن را در اوج بلاغت و فصاحت یافتند، چینش بی نظیر واژه ها، توصیف بی مانند کلمه ها و استواری جمله ها از وجه اعجاز قرآن به شمار می آیند. آنان گفتند؛ این توصیف و چینش به گونه ای است که اگر یک کلمه از جایش برگرفته شود، ساختمان آن به هم نمیریزد.
۳۵.

بررسی تطبیقی تفسیر آیه 79 سوره نساء در انتساب شرور به خداوند، از دیدگاه آیه الله جوادی آملی و فخر رازی

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی قرآن پژوهی سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۹ 78 - 93

کلیدواژه‌ها: اعجاز آیه 79 سوره نساء انتساب شروربه خدا آیت الله جوادی آملی فخر رازی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۶ تعداد دانلود : ۱۴۷
مسئله ی انتساب شرور و حسنات به خداوند، به نوعی از فروع مسئله جبر و اختیار محسوب می شود؛ لذا عدم آگاهی صحیح از آن، موجب کج فهمی های بنیادی، در اصول اعتقادی هر فرد می شود. نوشتار حاضر، با روش توصیفی- تطبیقی، درصدد پاسخ به سؤال از مفهوم شر و نحوه انتساب آن به خداوند از منظر آیت الله جوادی آملی و جناب فخر رازی است. در برخی از آیات از جمله: آیه 78 سوره نساء، حسنات و سیئات از جانب خدا بیان شده است؛ اما در برخی از آیات دیگر، قرآن میان این دو تفکیک قائل شده و حسنات را از جانب خدا و سیئات را از جانب انسان دانسته است؛ از جمله: در آیه 79 سوره نساء که مورد بحث ما دراین نوشتار می باشد. نتیجه حاصله چنین است که، از منظر آیه الله جوادی آملی، همه خیرات و شرور از نزد خدای سبحان است و از آنجا که خداوند منشأ هر خیر و رحمتی است، خیرات نه تنها از نزد خداست بلکه از خدا نیز هست. ولی شرور فقط از نزد خداست (مِن عِندِالله)؛ ( 78/نساء)، اما از خدای متعال نیست؛ بلکه سبب قریب آن، اعمال خود انسان است. در حالی که فخر رازی، با پذیرش دیدگاه کسب، انتساب حسنات و شرور به خداوند را حقیقی می داند و اسناد شرور به انسان را، از باب «رعایت ادب» و یا «استفهام انکاری» می پندارد.
۳۶.

اعجاز مدیریتی قرآن با رویکردی به نظام سلامت(مقاله پژوهشی وزارت بهداشت)

نویسنده:
منبع: پژوهش در دین و سلامت دوره ۱ زمستان ۱۳۹۳ شماره ۱ 48-54

کلیدواژه‌ها: اعجاز قرآن مدیریت نظام سلامت ویژگی های حرفه یی و اخلاقی مدیر وظیفه های مدیریت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۳ تعداد دانلود : ۱۴۲
قرآن، جامع ترین منبع است که می توان از آن به شیوه یی روشمند، علوم روز مدیریت را استخراج و مدیریت جامعه ی اسلامی، سازمان ها و سیستم های آن را بر پایه ی مفاهیم قرآنی بنا کرد و پیش برد. یکی از این سیستم ها، نظام سلامت است که با توجه به نقش آن در ایجاد و حفظ سلامت جسمی و روانی افراد جامعه، مدیریتی مبتنی بر اصول اسلامی و قرآنی را برای دستیابی به این هدف متعالی می طلبد. هدف مطالعه ی مروری حاضر، بررسی آموزه های مدیریتی قرآن در محورهای لزوم وجود مدیر، ویژگی های حرفه یی و اخلاقی مدیر و نیز وظیفه های مدیریت در قالب برنامه ریزی، سازماندهی، رهبری و کنترل، با رویکردی به نظام سلامت است. نظام سلامت نیاز به مدیرانی دارد که علاوه بر وظایف عام مدیریت، بتوانند پاسخگوی نیازهای بهداشتی و درمانی آحاد جامعه ی اسلامی باشند. در جامعه ی اسلامی ما، ایمان، سعه ی صدر، قاطعیت و تعهد اجتماعی شرط های گزینش مدیران برای اداره ی سازمان های بهداشتی و درمانی بیان شده است. این مدیران باید بتوانند با الگوگرفتن از آموزه های مدیریتی قرآن، وظیفه های خود را متناسب با شأن و منزلت انسان که برترین آفریده ی الهی است، به انجام برسانند و با مدیریت صحیح این سازمان ها، سلامت را به منزله ی یکی از حقوق پذیرفته شده به افراد جامعه هدیه کنند.
۳۷.

تحلیل چالش های مترادف سازی در قرآن کریم

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۶ 199 - 220

کلیدواژه‌ها: ترادف در قرآن اعجاز اشتراک اضداد و نظایر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۱ تعداد دانلود : ۱۸۲
در حوزه زبان شناسی، وجود ترادف یا عدم وجود ترادف در الفاظ عربی، یکی از مباحث بحث برانگیز میان دانشمندان اهل لغت به شمار می آید. به تبع آن، وجود ترادف یا عدم آن در قرآن کریم نیز، از موارد اختلافی بین قرآن پژوهان است. در این میان، تاریخ تفسیر قرآن کریم، گویای آن است که برخی از مفسران، مانند طبرسی، زمخشری و دیگران با قول به ترادف در قرآن، موافق هستند. در مقابل، بعضی دیگر هم، مثل سیوطی و مرحوم استاد معرفت و سایرین، خلاف این را اعتقاد دارند. در این مقاله، ضمن تبیین ادّله هر یک از موافقان و مخالفان قول به ترادف، چالش های برخواسته از پذیرش ترادف در قرآن هم، مورد کندوکاو قرار گرفته است.رهاورد این پژوهش، با روش انتقادی، تحلیلی و شیوه درون متنی، معطوف به این حقیقت است که اولاً، قبول ترادف در قرآن کریم بر اساس ادّله محکم مخالفان ترادف، امکان ناپذیر است. ثانیاً، قول به وجود ترادف در قرآن، پیامدهای منفی، همچون حاکمیت افکار سطحی و ساده از فهم معانی آیات، طرح حشو و زیاده در الفاظ قرآن، مخدوش شدن اعجاز قرآن در ابعاد مختلف آن و غیره را به همراه می آورد که التزام به آنها را، هیچ قرآن پژوهی نمی پذیرد.
۳۸.

کارکردهای 12 گانه سیاق در تعیین و تبیین معنای آیات و واژگان قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال چهارم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۸) 55 - 79

کلیدواژه‌ها: مفردات قرآن ادبیات عرب سیاق اعجاز ترادف

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۶ تعداد دانلود : ۲۱۹
هر واژه در کتاب لغت دارای معنا یا معانی خاصی است ولی وقتی همین واژه در متن قرار می گیرد معنای دقیق خود را پیدا می کند و از این رو بهترین راه برای تعیین معنای واژه، توجه به قرائن کلام و بافت و سیاق است. این پژوهش با روش تحلیلی توصیفی در صدد ارائه تعریف دقیقی برای سیاق و بیان آثار کارکردی آن در تبیین واژگان قرآن بوده و به نتائج زیر نائل شده است: سیاق، هرگونه دلیل دیگری است که در فضای الفاظ و عباراتی که می خواهیم آن ها را بفهمیم قرار دارد و به لفظی و معنوی ، پیوسته و گسسته تقسیم می شود و دارای این کارکردهاست: عدم امکان معنای الفاظ بدون کمک سیاق؛ ارائه معنای واژه دقیقتر از معنای ارائه شده توسط اهل لغت؛ تعیین معنای لفظ مشترک در آیه ؛ تبیین فرق یا فروق بین الفاظِ به ظاهر مترادف؛ تشخیص حذف و محذوف در آیات؛ تعیین نقش دستوری واژه در متن؛ تعیین مصداق واژه های مشترک معنوی؛ تعیین وجه واژه های دارای وجوه متعدد؛ ترجیح و تعیین یکی از قرائت های مرتبط با واژه ها؛ قبول یا رد روایت های تفسیری مرتبط با معنای واژه ها ، تعیین معنای واژگان اضداد در آیات ؛ کشف اعجاز لغوی قرآن؛ تعیین معنای صحیح واژه های ناظر بر احکام فقهی.
۳۹.

اعجاز بیانی قرآن کریم در پساپرده اسلوب ادبی عدول بین اسم و فعل (با تکیه بر نظریه نقش گرای یاکوبسن)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فلسفه دین سال هجدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۴۹) 595 - 623

کلیدواژه‌ها: اعجاز بلاغت عدول قرآن کریم نقش های زبانی یاکوبسن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۲ تعداد دانلود : ۱۹۸
صاحبان علم و اندیشه در بررسی اعجاز قرآن کریم از دیرباز تاکنون به بخش بیان و اسلوب آن توجه ویژه ای داشته اند. در این زمینه پژوهش های ارزشمندی انجام گرفته است که از این طریق ربانی بودن مصدر این متن بی نظیر نیز نمودی بارز دارد. عدول به عنوان یکی از اساسی ترین شیوه های بیانی قرآن کریم به معنای تغییر در سیاق و اسلوب کلام است، که خود گونه های مختلفی دارد و اندیشمندان علم بلاغت به دسته بندی آن پرداخته اند. از جمله عدول از حقیقت به مجاز، عدول از تعابیر نزدیک و آسان به تعابیر دور و پیچیده، عدول از یک صیغه به صیغه دیگر در فعل ها و اسم ها که اغراضی را نیز برای آن بیان کرده اند. زبان شناسان نیز به اغراض فرعی تکنیک های زبانی تأکید دارند. رومن یاکوبسن زبان شناس بنام روسی از اغراض فرعی به عنوان نقش های زبانی یاد می کند. وی برای زبان شش نقش ترغیبی، عاطفی، ادبی، همدلی، فرازبانی و ارجاعی در نظر گرفته است. پژوهش حاضر سعی دارد با تکیه بر نظریه نقش گرایی یاکوبسن، اغراض عدول بین اسم و فعل در قرآن کریم را بررسی و تحلیل کند و از این دریچه به اعجاز بیانی قرآن بنگرد. این بررسی نشان می دهد که عدول در هریک از آیات، مخاطب را دچار کاوش ذهنی و تعقل و تدبر می کند؛ تعقل و تدبری که از اهداف اساسی خداوند متعال در قرآن کریم است. نتایج نشان می دهد که دلالت اسم بر ثبوت و فعل بر تجدد و حدوث، بیشترین نمود را در این آیات داشته و در برخی آیات علاوه بر دلالت معنایی، رعایت فاصله آیات نیز مدنظر بوده است. نقش های شش گانه زبان گاهی با هم همپوشانی دارند و در برخی موارد، عدول صورت گرفته بیش از یک نقش را نمود بخشیده است که همه این موارد بیانگر اعجاز بیانی قرآن کریم و ثابت کننده مصدر ربانی این کتاب آسمانی است.
۴۰.

تحلیل و نقد کتاب تحلیل همانندناپذیری (اعجاز) قرآن در آموزه های قرآن و سنت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال ۲۲ مهر ۱۴۰۱ شماره ۷ (پیاپی ۱۰۷) 135-156
تعداد بازدید : ۴۶۷ تعداد دانلود : ۱۷۸
اندیشه نقد و نقد اندیشه به یونان باستان و بوطیقای ارسطو می رسد، نقد بر آن است تا ذوق عامه را تهذیب و فکر نویسنده را تربیت کند؛ در این میان نقد کتاب های تألیف شده می تواند به تقویت کیفی محتوا و زیبایی شکلی اثر منجر شود. این پژوهش، تحلیل و نقد شکلی و محتوایی کتاب «تحلیل همانند ناپذیری (اعجاز) قرآن در آموزه های قرآن و سنت» را با روش تحلیلی توصیفی دنبال می کند. بر پایه یافته های پژوهش، این کتاب دارای نقاط قوتی از جمله حروف نگاری زیبا و فونت خوب، حاشیه نگاری و پاورقی های بسیار است که گاه در شرح و توضیح واژه ها و اصطلاحات مبهم خودنمایی می کند. غنای اطلاعاتی و ارزش آموزشی کتاب و قوت بعد پژوهشی آن و همچنین کیفیت منابع مورد استفاده و میزان امانتداری در ارجاعات کتاب نیز از دیگر نقاط قوت اثر به شمار می رود. با این همه انتخاب طرح جلد نامناسب، رعایت نکردن معیارهای اصولی طراحی جلد، تکرار مطالب، بی توجهی به اطلاعات و سابقه پیشینی مخاطبان، فقدان تناسب میان عنوان و محتوا، فقر نوآوری در محتوا و غفلت از وجوه مختلف اعجاز قرآن و دیدگاههای صاحب نظران این عرصه و به طور کلی فقدان نگاه تخصصی به اعجاز قرآن، از مهم ترین نقاط ضعف آن به شمار می رود.