مطالعات قرآن و علوم

مطالعات قرآن و علوم

مطالعات قرآن و علوم سال چهارم بهار و تابستان 1399 شماره 7

مقالات

۱.

انسان سازمانی نامطلوب از منظر قرآن (مطالعه موردی فرعون)

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم انسان انسان سازمانی نامطلوب فرعون

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۹ تعداد دانلود : ۱۵۸
از آنجا که انسان عنصر مقوم سازمان بوده و نقش تعیین کننده در صعود و سقوط آن دارد دیدگاه های مختلفی در باره ماهیت و توانمندی ها و ویژگی های آن مطرح شده است که نیازمند بحث و بررسی است. قابلیت ها و کارکردهای منحصر به فرد انسان موجب شده است که دانش سازمان و مدیریت دیدگاه های چهارگانه ای را مانند: انسان موجود اقتصادی، انسان موجود اجتماعی، انسان موجود خود آگاه و انسان موجود پیچیده، درباره ماهیت آن ارائه نمایند. به لحاظ جایگاه مهم و نقش اساسی انسان در سازمان، یکی از ابعاد قابل تأمل او سازمانی بودن و یا به تعبیری انسان سازمانی است که با دو چهره انسان سازمانی مطلوب و انسان سازمانی نامطلوب نمایان می شود. هرچند دانش سازمان و مدیریت تلاش کرده هم در زمینه تعریف انسان و هم ویژگی های انسان سازمانی مطلوب و نامطلوب داده ها و اطلاعاتی را عرضه نماید، لیکن در هر دو مورد بدلیل عدم آگاهی نسبت به ماهیت و ویژگی های انسان، با خلاء و کاستی مواجه است. ازاین رو، ضرورت تحقیق حاضر در این است که با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی به تبیین و تشریح ویژگی های انسان سازمانی نامطلوب (با تمرکز بر ویژگی های فرعون) از منظر قرآن کریم، پرداخته است. بر پایه مطالعات صورت گرفته و بر اساس یافته های پژوهش می توان گفت که استکبار، تکذیب حق، خود برتربینی، طغیان، تهدید، تحمیق زیردستان و گمراه سازی از مهم ترین ویژگی های انسان سازمانی نامطلوب از منظر قرآن کریم است.
۲.

مبانی و اصول معرفت شناختی حاکم بر علوم انسانی از منظر قرآن

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: مبانی معرفت شناختی اصول معرفت شناختی مبانی و اصول حاکم بر علوم انسانی ملاک صدق معرفت انواع معرفت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۹ تعداد دانلود : ۲۳۰
امروزه ضرورت اسلامی سازی علوم انسانی، به عنوان پیش شرط اساسی پیشرفت جوامع اسلامی بر هیچ محققی پوشیده نیست. نوشتار حاضر در صدد است تا مبانی و اصول معرفت شناختی حاکم بر علوم انسانی را از دیدگاه قرآن بررسی نماید. برای این منظور چهار مبنای «امکان معرفت»، «انواع معرفت و ابزارهای آن»، «ملاک صدق و کذب معرفت» و «اعتبار معرفتی قضایای هنجارین و علوم دستوری» که وجوه اصلی افتراق دیدگاه توحیدی از دیدگاه های رقیب به حساب می آیند مورد بررسی قرار گرفته اند. روش تحقیق چنین است که در تبیین هر مبنا ابتدا انگاره ی غالب در دنیای غرب تشریح شده؛ سپس دیدگاه مکتب فلسفی اسلام تبیین گردیده و دیدگاه مقابل با رویکردی تطبیقی انتقادی و به روش فلسفی برهانی نقد و بررسی شده است؛ و در آخر به روش استنطاقی دیدگاه قرآن در خصوص آن مبنا تبیین شده است. نیز اصل برآمده از هر مبنا تقریر گردیده تا تأثیر کاربردی و عملیاتی آن مبنا در حوزه ی علوم انسانی تبیین شود. نتایج حاکی از آن است که از دیدگاه قرآن اولا تحقق معرفت قطعی و مطابق با نفس الامر ممکن است؛ ثانیا منابع و ابزارهای چهارگانه ی معرفت، یعنی حس و عقل و شهود و وحی همگی در حیطه ی ادراکی خود حجت و در عرصه ی علوم انسانی کار آمد هستند؛ ثالثا ملاک صدق و کذب معرفت مطابقت با واقع است و اکتفاء به معرفتی مادون معرفت قطعی مطابق با واقع جز در موارد عدم امکان جایز نیست و رابعا قضایای هنجاری و علوم دستوری عینا مانند قضایا و علوم توصیفی از اعتبار معرفتی برخوردارند و ملاک صحت آنها نیز مطابقت با نفس الامرشان است که عموم این نتایج در تضاد با پارادایم غالب در جهان غرب و نقطه ی مقابل آن است.
۳.

تبیین رابطه ی تدبر با رضایت مندی نیروی انسانی بر اساس آموزه های وحیانی

کلیدواژه‌ها: تدبر رضایت مندی نیروی انسانی قرآن کریم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۰ تعداد دانلود : ۱۴۳
تدبر شاه کلید درهای بسته ی معرفت و مهم ترین عامل برای شناسایی ضعف ها و تقویت قوت ها و تدوین برنامه های مناسب جهت رشد و همسوسازی خواسته های منابع انسانی با اهداف سازمانی است. مدیران و سازمان ها با توجه به رسالت و اهدافی که دارند نیازمند منابع مالی، مادی، فناوری و انسانی بوده و باید از همه ی سرمایه ها به شکل بهینه استفاده کنند؛ اما پیشرفت علوم در دهه های اخیر روشن ساخته که جهت تداوم حیات سازمان ها، رفع نیازها و رسیدن به بهره وری ارزشمندترین سرمایه منابع انسانی است. پژوهش حاضر، باهدف تبیین و درک رابطه ی تدبر با رضایت مندی سرمایه ی انسانی از روزنه ی آموزه های وحیانی با روش توصیفی از نوع همبستگی و باهدف کاربردی و ماهیت نظریه پردازی داده بنیاد سامان یافته است. بر اساس راهبرد GT نخست 138 مضمون مرتبط با موضوع از گزاره های دینی استخراج، سپس در فرایند کدگذاری منجر به ادغام مفاهیم مشترک و شکل گیری مقوله های فرعی و دسته بندی محوری شده است. یافته های تحقیق نشان دهنده ی جایگاه بی مانند تدبر در کسب رضایت مندی کارکنان است. همچنین روشن شد که تدبر با مدیریت عقلایی رابطه ی مستقیم دارد و مدیران با اندیشه ورزی می توانند عوامل مؤثر، متغیرهای زمینه ساز و متغیرهای بازدارنده را شناسایی و نتایج آن ها را پیش بینی کنند.
۴.

آسیب شناسی سیاسی تداوم جنبش های دینی در قرآن

کلیدواژه‌ها: قرآن آسیب شناسی سیاسی تداوم جنبش دینی روش استنطاق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۵ تعداد دانلود : ۴۴۶
جنبش های دینی که به رهبری اولیای الهی شکل گرفته و رابطه امام و امت را به وجود آورده، در تداوم راه خویش با موانع و آسیب هایی مواجه شده است که با اهداف و راهبردهای آن منافات داشته و موجبات خسران و زیان را پدید آورده است. کلام وحی به عنوان جامع ترین و متقن ترین سند راهبردی هدایت در آیات بسیار زیادی به تبیین تشریح آسیب ها عارض شده بر جنبش های دینی به رهبری پیامبران الهی پرداخته و تأکید کرده است که مسلمانان با شناخت دقیق آسیب ها نسبت به جلوگیری و تکرار دوباره آن تصمیمات معقول و مطلوب اتخاذ نمایند. اهمیت و ضرورت بحث بر آن شد که پژوهشگر با استفاده از روش استنطاقی، آسیب های سیاسی که در تدام جنبش های دینی و در تعامل با رهبر، قانون، دشمن و همچنین تعامل با یکدیگر رخ می نماید را با عرضه به کلام وحی مورد بحث و بررسی قرار داده و اندیشه قرآن را در این باره کشف و استخراج نماید. یافته های پژوهش نشان می دهد که مهم ترین آسیب ها از منظر کلام وحی در حوزه تعامل مردم با رهبر، چون قداست شکنی، نافرمانی، نپذیرفتن جانشین و ... در تعامل با قانون، التقاط، بدعت، گریز از قانون و ... و در تعامل با دشمن، عدم مرزبندی، عدم آمادگی، تسلیم و سازش و ... در تعامل با یکدیگر هم آسیب هایی چون بی تفاوتی (به امر به معروف)، بی توجهی به تعاون، بی بند و باری و... است.
۵.

نقش ﺍﺧﺒﺎﺭ ﻏﯿﺒﯽ ﺩﺭ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺭﯾﺰﯼ ﺭﺍﻫﺒﺮﺩﯼ فرهنگی از منظر قرآن (با تأکید بر سیره حضرت یوسف (ع))

کلیدواژه‌ها: قرآن اخبار غیبی برنامه ریزی راهبرد حضرت یوسف (ع) و فرهنگ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۱ تعداد دانلود : ۳۰۴
امروزه حضور فعال در آینده و دست یابی به اهداف بلندمدت در فضای رقابتی از طریق برنامه ریزی استراتژیک انجام می گردد که آینده نگری و پیش بینی آینده در تمام مراحل برنامه ریزی راهبردی به ویژه در مرحله تعین رسالت و اهداف امری ضروری و اجتناب ناپذیر است، با توجه به اینکه از نظر دانشی ساختن آینده بر روش ها و تکنیک هایی استوار است که نهایتاً نشان دهنده آینده (ممکن) و (احتمالی) بوده، لذا برنامه ریزی راهبردی را بر بستر فاقد قطعیت بناکرده است، این در حالی است که پیش بینی قطعی آینده از طریق اخبار غیبی در قرآن کریم به ویژه در سیره حضرت یوسف (ع) به عنوان یک راهکار اساسی بستر مناسبی را برای برنامه ریزی راهبردی فراهم کرده است، ازاین رو توجه به نقش اخبار غیبی که از طریق وحی، رؤیا، تعبیر خواب و برهان برای آن حضرت بیان شده، ضرورت دارد که در این نوشتار با روش تحلیلی- توصیفی و استنطاقی باهدف مقایسه میان برخی گزاره های دانشی و قرآنی مسئله یاد شده مورد بررسی قرار گیرد. یافته های پژوهش عبارت اند از: 1 توجه به فرهنگ به عنوان بستر سایر مسائل اقتصادی، سیاسی و اجتماعی 2. برجستگی علم غیب، اخبار غیبی، رؤیای صادقه و الهام برای پیش بینی آینده در تمام مراحل برنامه ریزی راهبردی فرهنگی حضرت یوسف (ع) 3. ابتنای برنامه های راهبردی بر بستر قطعی به دوراز هرگونه آزمون و خطا.
۶.

تحلیل تربیتی اعجاز اخلاقی قرآن کریم

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: اعجاز اخلاق قرآن تحلیل تربیتی اعجاز اخلاقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۰ تعداد دانلود : ۲۱۵
اخلاق، نسبت به سایر موضوعات از برجستگی خاصی برخوردار است. ازاین رو مطالعه ی هدفمند آموزه های اخلاقی جهت استنباط نظام اخلاقی مبتنی بر قرآن و ارائه آن در جامعه اسلامی ضروری است. هرچند اعجاز قرآن ابعاد متعدد و گستره ی وسیعی دارد، لیکن هدف این تحقیق تبیین زمینه ها و ساحت های اعجاز اخلاقی قرآن و میزان تأثیرات و پی آمدهای تربیتی آن است. این پژوهش تلاش دارد با استفاده از روش توصیفى- تحلیلى، دیدگاه قرآن نسبت به فضایل و رذایل اخلاقی را تحلیل و تبیین نماید و همچنین به تحلیل مسائل اخلاقی در سه ساحت مهم؛ بینشی، گرایشی و کنشی (عملی) بپردازد. ساحت گرایشی، عادت های متربی را با توجه دادن به خویشتن، تحریک انگیزه های ایمانی و امر به فضیلت ها و نهی از رذیلت ها پرورش می دهد. راه های تقویت اراده و شناسایی موانع عمل در ساحت عملی بسیار حائز اهمیت است که قرآن کریم در تربیت ساحت کنشی به آن ها توجه ویژه ای دارد. اهم دست آوردهای تحقیق حاضر عبارتند از: اعجاز اخلاقی یکی از ابعاد مهم اعجاز قرآن است. قرآن دارای نظام اخلاقی بوده و می تواند برای تربیت افراد برنامه کامل و جامعی ارائه دهد. تحول اخلاقی (فردی، اجتماعی و الهی)، محکم و بلند، همگام با تحول اعتقادی، حساس و سنجیده، از ویژگی های اعجاز اخلاقی قرآن می باشند. قرآن نسبت به فضایل و رذایل اخلاقی، تبیین جامعی ارائه نموده، در طرح مسائل اخلاقی در سه ساحت بینشی، گرایشی و کنشی دارای جامعیت منحصر به فرد است.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۱۴