پژوهش در دین و سلامت

یکی از چالش های بزرگ پیش روی بشر، از بدو خلقت تاکنون، حفظ سلامت است که مستلزم پرداخت هزینه های سنگین مادی و معنوی است. ادیان الهی که درصدد تأمین سعادت بشر هستند، انسان سالم را مخاطب خود قرار داده اند و برای تأمین سلامت آن دسته از افرادی که از نعمت سلامتی برخوردار نیستند، نصایح و دستورالعمل های متنوعی بیان داشته اند.

سابقه و ا هداف: امروزه پرستاران بخش های آی سی یو با دیسترس اخلاقی متعددی رو به رو هستند. دیسترس اخلاقی سبب بروز مجموعه یی از پاسخ ها در پرستاران می شود. با شناخت این پاسخ ها می توان راهبردهایی برای رویارویی بهتر پرستاران با آن ها به کار برد. این مطالعه به منظور تبیین پاسخ های مذهبی پرستاران آی سی یو به دیسترس اخلاقی صورت گرفت. مواد و روش ها: این مطالعه ی کیفی (که بخشی از رساله ی دکترا است) با رویکرد تحلیل محتوا در راستای پاسخ های مذهبی پرستاران به دیسترس اخلاقی صورت گرفت. در این مطالعه، داده ها با استفاده از مصاحبه های نیمه ساختار یافته و عمیق با 18 مصاحبه ی انفرادی و دو مصاحبه ی گروهی با پرستاران بالینی شاغل در شهرهای مختلف ایران گردآوری شد. نمونه گیری به صورت هدفمند و تجزیه و تحلیل داده ها با تجزیه و تحلیل محتوای قراردادی انجام شد. یافته ها: در این پژوهش 26 پرستار شرکت کردند. طی فرآیند تحلیل محتوا پنج زیرطبقه و دو طبقه در رابطه با پاسخ های مذهبی پرستاران آی سی یو حاصل گردید. طبقات به دست آمده به صورت «باور های مذهبی» و «تزلزل در باورهای مذهبی» نام گذاری شدند. یافته ها نشان داد ایمان راسخ به خداوند و توکل بر او سبب بروز پاسخ مثبت می گردد و درست است ضعف و تزلزل در ایمان سبب پاسخ منفی پرستاران آی سی یو به دیسترس اخلاقی می شود. درون مایه ی اصلی این پژوهش، «پاسخ های مذهبی» بود. نتیجه گیری: یافته های این پژوهش نشان داد که پرستاران آی سی یو در رویارویی با دیسترس اخلاقی، پاسخ های گوناگون مثبت و گاه منفی می دهند. مسئولان پرستاری می توانند به پرستاران برای کاهش دیسترس ها، یادگیری باورهای درست مذهبی و پیشگیری از پیامدهای مضر آن کمک نمایند. آموزش باورهای مذهبیِ ضمن دوران تحصیل در دانشگاه و تقویت و ارتقای توانمندی مذهبی از ضروریات مقابله با دیسترس اخلاقی است.

سلامت معنوی، یکی از ابعاد مهم سلامت در انسان محسوب می شود و به عنوان رویکردی مهم در ارتقای سلامت عمومی در نظر گرفته می شود. با توجه به اهمیت سلامت معنوی و نقش آن در ارتقای سلامت روانی، پژوهش حاضر با هدف بررسی سلامت معنوی در کارکنان یکی از دانشگاه های علوم پزشکی شهر تهران صورت گرفته است. مواد و روش ها : این مطالعه ی مقطعی، بر روی 503 نفر از کارکنان یکی از دانشگاه های علوم پزشکی شهر تهران (دربرگیرنده ی سه بیمارستان تحت پوشش و دانشکده ها)، به روش نمونه گیری چند مرحله یی مرکب (برحسب درصد افراد شاغل در هر بخش/کارمند اداری یا درمانی)، در سال 1391 انجام شد. اطلاعات از طریق پرسش نامه های سلامت معنوی 20 سئوالی Paloutzianو Ellison بعد از تعیین روایی و پایایی آن ها به صورت خود ایفا تکمیل و جمع آوری و توسط نرم افزار SPSS16 و آزمون های ANOVA و همبستگی تجزیه و تحلیل شد. یافته ها: میانگین نمره ی سلامت مذهبی و وجودی در کارکنان به ترتیب 97/52 و 09/48 بود. در مجموع 4/61 درصد کارکنان از نمره ی سلامت معنوی خوبی برخوردار بودند. بین سلامت معنوی و سن، سابقه ی خدمت، سابقه ی بیماری های اعصاب و روان، متوسط فعالیت جسمانی، وضعیت مسکن و شرکت در مناسک حج، ارتباط آماری معنی داری مشاهده شد. نتیجه گیری : برنامه ریزی برای ارتقای سلامت جسمی و به خصوص روانی، اجتماعی و حرفه یی کارکنان در اولویت قرار دارد. برای ارتقای سلامت در کارکنان توجه به ارتقای شغلی، سطح رفاه و درآمد، فعالیت جسمانی و سبک زندگی توصیه می شود.

استرس اکسیداتیو یک عدم تعادل بین تولید ROS و توانایی سیستم های بیولوژیکی برای سم زدایی سریع با واکنش های واسطه یا تعمیر آسیب های وارد شده است. روزه داری حدس زده می شود که اثرهای مفیدی روی کاهش استرس اکسیداتیو داشته باشد. مواد و روش ها : از 60 نفر (هفت مرد (11%) و 53 زن (89%)؛ میانگین سن10±37) سالم، سه بار نمونه ی خون و ادرار گرفته شد .نوبت اول چهار روز قبل از روزه داری برای کنترل؛ نوبت دوم (روز چهاردهم ماه روزه داری) و نوبت سوم (روز بیست و نهم ماه روزه داری) در ماه روزه داری نمونه گرفته شد. این مطالعه تغییرهای سطح پلاسمایی مالون دی آلدئید با تکنیک HPLC و سطح پلاسمایی گروه های پروتئین کربونیل، سطح ادراری 8-ایزو پروستاگلاندین F2α و 8- هیدروکسی داکسی گوانوزین را با تکنیک الایزا مورد بررسی قرار داد. نتایج حاصل از سنجش این متغیرها با استفاده از نرم افزارSPSS t test paired samples و Independent t test مورد آنالیز آماری قرار گرفت. یافته ها: مطابق این پژوهش، غلظت مالون دی آلدئید پلاسما و 8- ایزو پروستاگلاندین F2α ادرار در طول روزه داری در ماه رمضان در کل افراد مورد آزمایش نسبت به کنترل و همچنین میزان این پارامترها در نوبت سوم نسبت به دوم کاهش معناداری نشان (pv<0.01) دادند. نتیجه گیری : با توجه به کاهش قابل ملاحظه ی غلظت مالون دی آلدئید پلاسما و 8- ایزو پروستاگلاندین F2α ادرار در طول روزه داری در ماه رمضان می توان عنوان کرد که روزه داری یک ماه استرس اکسیداتیو را کاهش می دهد. می توان با تکیه بر مطالعات بیشتر، از روزه داری برای جلوگیری از بروز و پیشرفت بیماری هایی که استرس اکسیداتیو در آن ها دخیل است، بهره گرفت.

سلامت روان دانش آموزان یکی از مسائل مهم در روان شناسی، روان پزشکی و جامعه شناسی است. یافتن روش های درمانی برای ارتقای سلامت روان که دارای عوارض کم تر، سود بیش تر و مقرون به صرفه تر باشد، از هدف های اصلی روان پزشکان و روان شناسان است. هدف پژوهش حاضر، تعیین اثر آموزش هوش معنوی بر سلامت روان دانش آموزان پسر دبیرستان های منطقه ی 14 تهران است. مواد و روش ها : این پژوهش به شیوه ی کارآزمایی بالینی است، که بر روی 60 نفر از دانش آموزان مقطع متوسطه (هنرستان فنی- حرفه یی شهید چمران منطقه ی 14 تهران) صورت گرفت. جامعه ی مورد مطالعه شامل دانش آموزان هنرستان فنی حرفه یی شهید چمران منطقه ی 14 تهران است. روش نمونه گیری در این پژوهش، خوشه یی چند مرحله یی بود؛ بدین صورت که از بین هنرستان ها و دبیرستان های منطقه ی 14 تهران، چند دبیرستان و هنرستان انتخاب شدند و از بین آن ها نیز هنرستان فنی- حرفه یی شهید چمران جامعه ی هدف شد و مورد مطالعه قرار گرفت. از کل دانش آموزان این مدرسه، 60 نفر به صورت تصادفی انتخاب شدند و در دو گروه آزمایشی (30 نفر) و گواه (28 نفر) قرارگرفتند. آزمودنی های گروه آزمایشی در هفت جلسه ی هفتگی مورد مداخله ی هوش معنوی قرار گرفتند، اما گروه کنترل، درمانی دریافت نکرد. ابزار گرد آوری داده ها در این پژوهش، پرسش نامه ی SCL-90 بود. داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS و روش های آماری توصیفی (میانگین و انحراف استاندارد) و روش آماری استنباطی ( تی گرو ه های مستقل و تی وابسته) مورد تحلیل قرار گرفتند. یافته ها: تحلیل آماری داده ها نشان داد که هفت جلسه ی مداخله ی هوش معنوی موجب کاهش معنی دار حساسیت در روابط متقابل، شکایت های جسمانی، وسواسی- اجباری، افسردگی، اضطراب، پرخاشگری، ترس مرضی، افکار پارانوئیدی و روان پریشی در پس آزمون نسبت به پیش آزمون می شود و در مقایسه با گروه کنترل، هفت جلسه ی مداخله ی هوش معنوی موجب کاهش حساسیت در روابط متقابل، شکایت های جسمانی، وسواسی- اجباری، افسردگی، اضطراب، پرخاشگری، ترس مرضی، افکار پارانوئیدی و روان پریشی شد. نتیجه گیری : با توجه به نتایج این پژوهش، می توان مداخله ی هوش معنوی را برای ارتقای سلامت روان به کار برد.

دین و مذهب یکی از اساسی ترین و مهم ترین نهادهایی است که جامعه ی بشری به خود دیده و مفاهیم خویشتنداری، سلامت معنوی و نگرش دینی که از مهم ترین مؤلفه های دینی هستند، در تربیت دینی، اجتماعی و فردی از اهمیت بسیار بالایی برخوردارند. به همین منظور هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه ی بین سه مؤلفه ی (نگرش دینی و خویشتنداری و سلامت معنوی) در بین خواهران بسیجی شهرستان شوش است. مواد و روش ها : نمونه ی مورد نظر در این پژوهش (50 نفر) به روش نمونه گیری تصادفی ساده از بین خواهران بسیجی انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها شامل مقیاس نگرش سنج دینی (براهنی)، پرسش نامه ی خویشتنداری (محقق ساخته) و سلامت معنوی پولوتزین و الیسون است. این مطالعه ی توصیفی از نوع همبستگی است که به بررسی رابطه ی بین نگرش مذهبی و خویشتنداری و نگرش مذهبی و سلامت معنوی و همچنین خویشتنداری و سلامت معنوی در بین خواهران بسیجی می پردازد. کلیه ی داده ها با استفاده از نرم افزار آماریspss ، ورژن 21، تحلیل شدند و از روش ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چند متغیره برای تعیین ارتباط بین متغیرها استفاده شده است. یافته ها: نتایج این پژوهش نشان داد که بین نگرش مذهبی و خویشتنداری، رابطه ی مثبت معنی داری وجود دارد (P<0/02) همچنین مشخص شد که بین میزان نگرش مذهبی و سلامت معنوی p<0/000) ( و بین خویشتنداری و سلامت معنوی p<0/02) (رابطه ی مثبت معنی داری وجود دارد و تحلیل رگرسیون نشان داد خویشتنداری، پیش بینی کننده ی مناسبی برای سلامت معنوی است. نتیجه گیری : با توجه به نتایج به دست آمده از این مطالعه، فرضیه های پژوهش مبتنی بر وجود رابطه ی معنی دار بین (نگرش مذهبی، خویشتنداری و سلامت معنوی) تأیید می شوند و با در نظر داشتن نقش دین و مؤلفه های دینی در سلامت روانی افراد و جامعه ی اسلامی، اهمیت دادن به آن ها در حیطه های آموزش می تواند کمک زیادی به بهبود سلامت روانی و معنوی جامعه نماید.

قرآن، جامع ترین منبع است که می توان از آن به شیوه یی روشمند، علوم روز مدیریت را استخراج و مدیریت جامعه ی اسلامی، سازمان ها و سیستم های آن را بر پایه ی مفاهیم قرآنی بنا کرد و پیش برد. یکی از این سیستم ها، نظام سلامت است که با توجه به نقش آن در ایجاد و حفظ سلامت جسمی و روانی افراد جامعه، مدیریتی مبتنی بر اصول اسلامی و قرآنی را برای دستیابی به این هدف متعالی می طلبد. هدف مطالعه ی مروری حاضر، بررسی آموزه های مدیریتی قرآن در محورهای لزوم وجود مدیر، ویژگی های حرفه یی و اخلاقی مدیر و نیز وظیفه های مدیریت در قالب برنامه ریزی، سازماندهی، رهبری و کنترل، با رویکردی به نظام سلامت است. نظام سلامت نیاز به مدیرانی دارد که علاوه بر وظایف عام مدیریت، بتوانند پاسخگوی نیازهای بهداشتی و درمانی آحاد جامعه ی اسلامی باشند. در جامعه ی اسلامی ما، ایمان، سعه ی صدر، قاطعیت و تعهد اجتماعی شرط های گزینش مدیران برای اداره ی سازمان های بهداشتی و درمانی بیان شده است. این مدیران باید بتوانند با الگوگرفتن از آموزه های مدیریتی قرآن، وظیفه های خود را متناسب با شأن و منزلت انسان که برترین آفریده ی الهی است، به انجام برسانند و با مدیریت صحیح این سازمان ها، سلامت را به منزله ی یکی از حقوق پذیرفته شده به افراد جامعه هدیه کنند.

از رویدادهای مهم و نوظهور در علم پزشکی، پدیده ی اتانازی است که امروزه مسائل بسیاری درباره ی آن مطرح شده است. رابطه ی این موضوع با بحث های فقهی- حقوقی و نیز ارتباط آن با مباحث پزشکی، اقتضای پیدایی پژوهش در این حوزه را فراهم آورده است. این مقاله در ابتدا به تبیین موضوع اتانازی و در کنار آن به تبیین موضوع احتضار پرداخته و به این سئوال پاسخ می دهد: آیا اقداماتی که برای شخص محتضر صورت می گیرد، اتانازی محسوب می شود؟ و در نهایت این گونه به نتیجه می رسد که هر گونه اتانازی اشکال جدی دارد و در منابع دینی انجام دادن آن ممنوع و حرام شمرده شده است. اگر خود فرد یا دیگران به عمر او پایان دهند، دلیل حرمت بسیار شدید قتل نفس و اهمیت حفظ جان، از نگاه دین اسلام مورد قبول نیست. در حالی که احتضار با اتانازی تفاوت ماهوی دارد و در آن، هیچ گونه نیّت انسانی برای پایان دادن به عمر فرد وجود ندارد و فراهم نمودن شرایط برای فرد محتضر نیز صرفاً برای آمادگی وی برای انتقال بهتر از این دنیا به آخرت است تا محتضر مؤمن از دنیا برود.