کتابداری و اطلاع رسانی

هدف : همکاری، همگرایی و تلفیق بین سازمان ها، نهادها و ارگان هایی که اهداف و کارکردهای اجتماعی مشترکی دارند، می تواند در کنار کاهش هزینه ها و افزایش رضایت کاربران، مزایای دیگری نیز برای سازمان ها داشته باشد. کتابخانه ها، موزه ها و آرشیوها به عنوان سه نهاد حفاظت و اشاعه میراث فرهنگی و تاریخی از این قاعده مستثنی نیستند؛ از این رو، هدف پژوهش حاضر تحلیل وضعیت همکاری بین کتابخانه ها، آرشیوها و موزه ها در ایران است. روش : پژوهش حاضر به لحاظ هدف از نوع کاربردی است که با رویکرد کیفی و استفاده از روش داده بنیاد (گراندد تئوری) انجام شده است. ابزار پژوهش مصاحبه نیمه ساختار یافته بوده است. جامعه پژوهش را مدیران و صاحبنظران حوزه کتابداری، موزه داری و آرشیو تشکیل می دهند که از میان آن ها، 24 نفر به روش نمونه گیری گلوله برفی تا حد اشباع انتخاب شده است. تحلیل داده ها در سه مرحله کدگذاری باز، انتخابی و محوری در قالب روش ساختاریافته داده بنیاد انجام شده است. یافته ها: در پژوهش حاضر 399 کد اولیه از تحلیل محتوای مصاحبه ها استخراج شد که در قالب 53 کد ثانویه و 5 مقوله اصلی شامل «وضعیت کنونی»، «زمینه های موجود برای همکاری»، «عوامل مؤثر بر همکاری»، «مزایای همکاری» و «چالش های همکاری» تلفیق شده و در 6 طبقه اصلی شامل شرایط علی، پدیده مرکزی، شرایط زمینه ای، شرایط مداخله گر، راهبردها و پیامدها بر اساس روش نظریه پردازی داده بنیاد دسته بندی شدند. الگوی نظری پژوهش نیز بر این اساس ترسیم شد. یافته های حاصل نشان دهنده همکاری های محدود، موردی و منقطع بین کتابخانه ها، موزه ها و آرشیوها بوده و این امر متأثر از زیرساخت های فناوری نامناسب، نبود استانداردهای توصیف منابع مشترک و جامع، نبود انجمن ها و نهاد های متولی همکاری مستقل، نبود خط مشی های مشخص و مدون، نبودن قوانین بالادستی پشتیبانی کننده از مسئله همکاری، نبود نیروی انسانی متخصص و کارآمد، عدم شفافیت در مباحث مالی و اختصاص بودجه است. از سوی دیگر، بر اساس نتایج به دست آمده مشخص شد پیاده سازی یک طرح همکاری جامع و پایدار موجب صرفه جویی در منابع مالی، کاهش هزینه های تأمین و سازماندهی منابع، افزایش کارآمدی خدمات و رضایت کاربر، کاهش استفاده از منابع اولیه، افزایش میزان دسترسی به منابع اطلاعاتی و تعمیق فعالیت های پژوهشی خواهد شد. سیاستگذاری های کلان، زیرساخت های فناوری ضعیف، ساختار و فرهنگ سازمانی، تأمین منابع مالی و تأمین نیروی انسانی از جمله چالش های موجود در زمینه همکاری بین کتابخانه ها، موزه ها و آرشیوها شناسایی شد. نتیجه گیری: با در نظر گرفتن یافته های پژوهش، می توان گفت همکاری و همگرایی کتابخانه ها، موزه ها و آرشیوها به عنوان سه نهاد حفظ میراث فرهنگی و تاریخی یک جامعه یک ضرورت بوده و نهادها از این مزایای سازمانی، مالی، نیروی انسانی و رقابتی بسیاری به دست خواهند آورد. در این راستا، لازم است زیرساخت های فناوری، اقتصادی و نیروی انسانی تأمین و استانداردها، آئین نامه ها و خط مشی ها، قوانین و سیاست های لازم طراحی و اجرایی شود. 

هدف: هدف پژوهش حاضر بررسی تحولات مربوط به نوع پرسش های مجازی کاربران و تأثیر آن بر تعیین پاسخ دهندگان پرسش هاست. روش شناسی : پژوهش حاضر از نوع کیفی بوده و به روش مرور دامنه ای انجام شده است؛ بدین منظور، تعداد 61  اثر مرتبط با هدف پژوهش، مورد تحلیل و بررسی قرار گرفتند.  یافته ها : یافته های مرتبط با نوع پرسش های مرجع مجازی را می توان به دو گروه تقسیم کرد: گروه اول، پژوهش هایی که پرسش های کاربران را بر اساس نظام های طبقه بندی رایجی مانند: کتز (1997 و 2002)، وارنر (2001) و سیرز (2002) دسته بندی کرده اند که مقایسه نتایج این پژوهش ها نشان داد بیشترین درصد پرسش ها از نوع «جستجوی ویژه»، «راهنما» و «پژوهشی» است و گروه دوم، پژوهش هایی که مبتنی بر طبقه بندی های محقق ساخته از پرسش های مرجع هستند؛ نتایج این گروه نشان داد پرسش های «ارجاع آماده»، «راهنما و خط مشی کتابخانه» و «پژوهشی»، به ترتیب، بیش از سایر انواع، مطرح شده اند. بررسی متون حاکی از این است که چنانچه پرسش های مرجع از نوعی باشند که بدون نیاز به منبع (یا با حداقل منبع) و با حداقل تلاش و زمان پاسخ داده شوند، می توانند توسط کارکنان غیرمتخصص آموزش دیده و دانشجویان دستیار کتابدار پاسخ داده شوند و این موضوع شامل پرسش های «ارجاع آماده»، «جستجوی ویژه»، «راهنما» و «خط مشی کتابخانه» می شود. نتیجه گیری : این پژوهش در زمره نخستین پژوهش هایی است که به مروری جامع بر انواع پرسش های کاربران و ضرورت سطح بندی پاسخ دهندگان پرداخته است. نتیجه این پژوهش، هم بر تقویت مهارت های پژوهشی و مشاوره ای کتابداران و هم بر ضرورت آموزش سایر کارکنان تأکید دارد و لازم است برنامه ریزان و سیاستگذاران این مسئله را مدنظر قرار دهند. 

هدف: این پژوهش با هدف مطالعه تجربه کاربران با آسیب بینایی در تعامل با سامانه های پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) و رسیدن به چالش های استفاده از این سامانه ها انجام شد. روش پژوهش: پژوهش حاضر نوعی پژوهش اکتشافی کاربردی است که با رویکرد کیفی انجام شد و از ابزار مصاحبه و مشاهده رفتار کاربران با آسیب بینایی با پروتکل بلنداندیشی همزمان برای مطالعه کاربرانی که از فناوری کمکی برای تعامل با سامانه های ایرانداک بهره می گیرند، استفاده شد. تعاملات 24 کاربر با آسیب بینایی در حین انجام وظایف مختلف در این سامانه ها مورد تحلیل قرار گرفت. برای جمع بندی و تجزیه و تحلیل داده های کیفی از نرم افزار مکس کیودا استفاده شد. یادداشت ها مشاهده و صحبت های مشارکت کنندگان بر اساس تحلیل محتوای کیفی و در قالب کدگذاری اولیه و ثانویه بررسی شد و مقوله ها، زیرمقوله ها و مفاهیم تعیین گردید. 394 کد اولیه در 9 مقوله و 28 زیرمقوله در این فرایند حاصل گردید. یافته ها : چالش هایی در ساختار اطلاعات و روابط، جایگزین های متنی برای محتوای گرافیکی و غیرمتنی، سازگاری محتوا با نرم افزار صفحه خوان، پیمایش با صفحه کلید، قابل پیمایش بودن صفحات، عملکرد قابل پیش بینی عناصر صفحه، کمک ورودی، محدودیت های زمانی و ویژگی های حسی توسط مشارکت کنندگان گزارش گردید. نتیجه گیری: داده های حاصل از این مطالعه، سرنخ های ارزشمندی را در مورد چالش های کاربران با آسیب بینایی برای پیمایش سامانه های ایرانداک ارائه می دهد. این مطالعه جزء اولین تلاش ها برای بررسی سیستماتیک تعامل کاربران صفحه خوان با سامانه های ایرانداک محسوب می شود. بهبود کاربرد پذیری این سامانه ها، مستلزم تلاش های جدی در جهت رفع موانع شناسایی شده و اجرای توصیه های پژوهشی است.

هدف: خدمات کتابخانه های دانشگاهی در تأمین منابع اطلاعاتی و رفع نیازهای علمی پژوهشگران نقش برجسته و ارزشمندی دارند. با توجه به اهمیت این خدمات، انتظار می رود کتابخانه های دانشگاهی با به کارگیری روش های نوآورانه و خلاق به جذب و افزایش کاربران خود بپردازند. بازی وارسازی خدمات کتابخانه های دانشگاهی یکی از روش های جدید و مؤثر در این زمینه است. امروزه، بازی وارسازی به عنوان یک رویکرد نوین در بهبود تعامل و افزایش انگیزه کاربران در خدمات مختلف، مورد توجه کتابخانه ها قرارگرفته است. بر این اساس، هدف اصلی این پژوهش شناسایی و تحلیل چارچوب، عناصر و اجزای بازی وارسازی برای خدمات کتابخانه های دانشگاهی ایران است تا از طریق آن بتوان به ارتقاء کیفیت خدمات و جلب توجه بیشتر کاربران پرداخت. روش پژوهش: این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر نوع ترکیبی (کیفی- کمی) بود که در دو مرحله انجام شد. در مرحله اول، با استفاده از شیوه مرور نظام مند با دستورالعمل مطالعات مرور نظام مند پریزما، به شناسایی منابع مرتبط با موضوع پژوهش پرداخته شد. در مرحله دوم با بهره گیری از تکنیک دلفی، پرسشنامه شناسایی چارچوب مناسب بازی وارسازی برای خدمات کتابخانه های دانشگاهی ایران طراحی و در اختیار اعضاء پنل قرار داده شد. جامعه پژوهش حاضر دربرگیرنده دو گروه بودند: 1- پژوهش های مرتبط در قالب مقاله و پایان نامه در حوزه بازی وارسازی خدمات کتابخانه های دانشگاهی در داخل و خارج از کشور شناسایی شد و در نهایت 44 منبع انتخاب شدند. مبنای انتخاب منابع بر اساس غربالگری مطالعات پریزما 2015 بود. 2- اعضاء پنل دلفی که در مرحله نخست 7 نفر و در مرحله دوم 6 نفر بودند، در این پژوهش شرکت کردند. گردآوری داده های پژوهش از دو طریق تحلیل منابع و پرسشنامه انجام شد. تحلیل محتوای منابع با استفاده از نرم افزاز مکس کیودی ای نسخه 2020 انجام گرفت. یافته ها: پس از بررسی پژوهش های مرتبط، چارچوب اُکتالیسیس (هشت ضلعی) و داربست شناختی به عنوان چارچوب مناسب بازی وارسازی برای خدمات کتابخانه های دانشگاهی ایران شناسایی شد. هر دو چارچوب اُکتالیسیس و داربست شناختی می توانند به ایجاد یک محیط بازی وارسازی شده در خدمات کتابخانه های دانشگاهی کمک کند، با این تفاوت که اُکتالیسیس بیشتر بر روی انگیزش و جذب کاربران تمرکز دارد. در حالی که داربست شناختی بر توسعه فراگیر مهارت ها و یادگیری تأکید می کند. از سوی دیگر، پس از بررسی دیدگاه صاحبنظران مؤلفه های فرعی احساسات، روایت، پیشرفت و ارتباط از عنصر دینامیک، همکاری، بازخورد، تعامل، رقابت و جوایز از عنصر مکانیک، دستاورد، آواتار، سطوح، تابلو امتیاز، نشان و امتیازها از عنصر اجزاء به عنوان عناصر مهم بازی وارسازی در خدمات کتابخانه های دانشگاهی ایران شناسایی شدند. استفاده از چارچوب اُکتالیسیس ، داربست شناختی و عناصر مناسب بازی وارسازی می تواند موجب بهبود ارائه خدمات کتابخانه های دانشگاهی، جذب و مشارکت هرچه بیشتر کاربران شود. نتیجه گیری: به کارگیری عناصر و چارچوب بازی وارسازی در خدمات کتابخانه های دانشگاهی، به عنوان یک رویکرد جدید و با هدف افزایش تعامل کاربران و ارتقاء منابع علمی مورد توجه بسیاری از کتابخانه ها قرار گرفته است. از این رو، کتابخانه های دانشگاهی می توانند با ادغام عناصر و چارچوب های بازی وارسازی با خدمات ارائه شده، محیط یادگیری تعاملی و جذاب ایجاد کنند. نتایج این پژوهش یه صورت یک چارچوب عملی بازی وارسازی در خدمات کتابخانه های دانشگاهی پیشنهاد می شود چرا که شناسایی چارچوب های اجرایی و عناصر مؤثر بازی وارسازی در خدمات کتابخانه های دانشگاهی و ایجاد تعادل بین این عوامل برای به حداکثر رساندن میزان خطا و جلوگیری شکست پروژه های بازی وارسازی در کتابخانه های دانشگاهی ایران می تواند مؤثر باشد.

هدف: این مطالعه با هدف بررسی تأثیر مهارت‌های مدیریت کوانتومی بر تعامل کاری کارکنان کتابخانه‌های عمومی شهرستان اصفهان با نقش میانجی زبان انگیزشی مدیران انجام شده است. این پژوهش به دنبال شناسایی ارتباطات بین این متغیرها و اهمیت آن‌ها در بهبود عملکرد سازمانی است. روش پژوهش: این پژوهش از نوع کاربردی و به روش توصیفی-پیمایشی انجام شده است. جامعه آماری شامل ۳۰۸ نفر از کارکنان کتابخانه‌های عمومی شهرستان اصفهان بود که با استفاده از نمونه‌گیری تصادفی ساده، ۲۰۰ پرسشنامه توزیع و ۱۶۹ پرسشنامه کامل برای تحلیل انتخاب شد. داده‌ها با استفاده از پرسشنامه‌های استاندارد که روایی و پایایی آن‌ها تأیید شده بود، جمع‌آوری گردید. تجزیه و تحلیل داده‌ها با بهره‌گیری از روش معادلات ساختاری و نرم‌افزار اسمارت پی.ال.اس انجام شد. یافته‌ها: نتایج پژوهش حاکی از آن است که مهارت‌های مدیریت کوانتومی تأثیر مثبت و معنی‌داری بر تعامل کاری کارکنان کتابخانه‌های عمومی دارند. همچنین، زبان انگیزشی مدیران به ‌عنوان متغیر میانجی، نقش مؤثری در تقویت رابطه بین مهارت‌های مدیریت کوانتومی و تعامل کاری کارکنان کتابخانه‌های عمومی ایفا می‌کند. نتیجه‌گیری: یافته‌های این پژوهش به مدیران و مسئولان کتابخانه‌های عمومی پیشنهاد می‌کند که با تمرکز بر انگیزه‌های کارکنان و به‌کارگیری مؤثر زبان انگیزشی، گام‌های مؤثری در جهت تقویت تعامل و بهبود عملکرد کارکنان بردارند. این رویکرد می‌تواند به افزایش رضایت شغلی، ارتقای کیفیت خدمات کتابخانه‌ای و بهینه‌سازی محیط کار منجر شود. در نتیجه، توجه به این عوامل به ‌عنوان یک راهبرد کلیدی در مدیریت کتابخانه‌های عمومی توصیه می‌شود.

هدف: هدف این مقاله تحلیل هم رخدادی واژگان انتشارات علمی تجربیات مدرسه ای کارآفرینان با استفاده از فنون علم سنجی است تا نشان داده شود تجربیات دوران مدرسه کارآفرینان تا چه میزان مورد توجه و بررسی پژوهشگران بوده و کشورها و دانشگاه های مختلف در بررسی این موضوع چه نقشی ایفا کرده اند. همچنین، این بررسی آشکار می کند در این حوزه چه مفاهیمی مورد نظر قرار گرفته و ارتباط آن ها چگونه است. روش پژوهش: نوع پژوهش حاضر کاربردی است که با روش هم رخدادی واژگان و شاخص های علم سنجی انجام شده است. داده های 2132 مقاله علمی  از 1970 تا 2023 از پایگاه اسکوپوس استخراج و با نرم افزار «شبکه های کتاب سنجی» تحلیل گردید. یافته ها: روند رشد مقالات علمی منتشرشده در حوزه تجربیات مدرسه ای کارآفرینان از سال 2000 شروع شده و همچنان ادامه دارد. آمریکا، انگلستان و اندونزی، کشورهای پیشرو این حوزه علمی هستند. همچنین خوشه های موضوعی اصلی شامل: آموزش عملی کارآفرینی، استراتژی های آموزشی در کارآفرینی، جنبه های روان شناختی کارآفرینی و ادغام آموزش و کارآفرینی است. اهمیت پژوهش: نتایج می تواند به درک بهتر از وضعیت حال و آینده این حوزه کمک کند. تحلیل علم سنجی از سویی موضوعات مورد بررسی و مغفول را نشان می دهد و از سوی دیگر زمینه های پژوهش و همکاری های پژوهشگران را آشکار می کند. این آشکارسازی خدمتی به شناسایی مسئله های مهم و مغفول می رساند و به پژوهشگران فرصت همکاری می دهد. . نتیجه گیری: پژوهش در حوزه کارآفرینی، عملی میان رشته ای و نیازمند همکاری گروه های علمی متعدد است و این فعالیت طی قرن بیست و یک افزایش قابل توجهی داشته و همچنان در فرایند رشد است. با وجود این، پژوهش های اندکی توسط پژوهشگران ایرانی انجام شده است. فعالیت های کارآفرینی به چندین روش، توسعه اجتماعی و اقتصادی را ترویج می کنند؛ زیرا درآمد افراد را افزایش می دهند و مشاغل بیشتری ایجاد می کنند و نیروی خلاقیت جامعه را به تحرک وامی دارند. تجربه مدرسه ای کارآفرینان نقش اساسی در شکل دهی به دانش و مهارت های نظری آن ها برای راه اندازی و مدیریت یک کسب وکار دارد.

هدف: هدف از انجام این پژوهش، شناسایی و تحلیل کهن ترین هنر قطاعی به کار رفته در نسخه ها و مصاحف خطی موجود در موزه قرآن آستان قدس رضوی است. روش پژوهش: این پژوهش، از نظر هدف کاربردی و به روش توصیفی و تحلیلی با نمونه گیری هدفمند انجام گرفته است. با توجه به عدم دسترسی به اصل منابع، ابزار گردآوری اطلاعات کتابخانه ای است و چک لیستی از اطلاعات نسخه شناسی دو سری جزوات که نمونه های آن ها به شماره4240 و 82 موجود در موزه قرآن است، تهیه شده و سپس اطلاعات از طریق جداول مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که تمام ارکان نسخه شناسی مصاحف از جمله کتابت و تذهیب آن ها توسط خاندان هبه الله الحسینی یا زیر نظر ایشان انجام گرفته است. با تطبیق ارکان نسخه شناسی این جزوات مشخص شد که تمام جزوات به یک شیوه کتاب آرایی شده اند؛ بنابراین، هر دو جزوه 4240 و 82 در یک دوره کتابت و تذهیب شده اند. یافته ها، نشان دادند که در اوراق هنر قطاعی دو الگو، یکی حفاظتی در جزوه 4240 و دوم الگوی حفاظتی و تزئینی در جزوه 82 به کار رفته است. نتیجه گیری: یافته های به دست آمده از بررسی نسخه شناسی مصاحف نشان داد که هنر قطاعی این آثار توسط خاندان هبه الله الحسینی انجام گرفته است و به نوعی هنرمند یا استادی که هنر قطاعی را انجام داده، در کانون کتابت ایشان به فعالیت می پرداخته است. از نتایج دیگر این پژوهش شناخت کهن ترین هنر قطاعی مربوط به دوره سلجوقی است که به صورت ساده یا طرح های گره بندی هندسی انجام گرفته است. الگوهای به دست آمده نشان داد که هنر قطاعی در مصاحف دیگری از دوره سلجوقی به کار رفته است و از این طریق محل کتابت آن ها را می توان شناسایی کرد. در نهایت، مشخص شد که این هنر در دوره سلجوقی بروز فراوانی داشته و می توان قدمت این هنر را مربوط به این دوره معرفی کرد.