کتابداری و اطلاع رسانی

ارزیابی قابلیتها و دیگر اشکال قدرت بالقوه، باید فناوریهای یک دورة تاریخی معین را منعکس کند. برای مثال، اختراع سلاحهای هسته ای پس از پایان جنگ جهانی دوم، روش تفکر افراد را درباره توزیع قدرت تغییر داد. به نظر میرسد از اواخر دهه 1960، استفاده گسترده از شبکه رایانه های رقومی پرسرعت و شبکه های مخابراتی تأثیر مشابهی بر ارزیابی قدرت داشته است. در این مقاله، تأکید بر این سؤال است که چگونه یک فرد باید دربارة قدرت در طی دوره های تحول فناورانه سریع و مخصوصاً دورة جاری بیاندیشد. همچنین بحث میشود که در نتیجه افزایش فناوریهای اطّلاعات، تغییری در مفهوم سازی فناوری وجود داشته است. در مفهوم سازی جدید بر جاسازی عناصر نهادی و فرهنگی در درون فناوریهای اطّلاعات و این امکان که انتقال فناوریها به آن سوی مرزهای ملی مشکل سازتر خواهد شد، تأکید میشود.

به نظر میرسد داده ها، آن قدر پیچیده هستند که هیچ چشم انداز واحدی نتواند همه بنیانهای موردنیاز برای بهبود کیفیّت داده را فراهم آورد. اولین رویکرد، چرخه زندگی داده را مورد بررسی قرار میدهد. درواقع، داده ها بسیار پویا هستند. یعنی با نرخهای باورنکردنی تعریف، خلق، ذخیره، دستکاری و دستیابی میشوند و مورد استفاده قرار میگیرند. الگوی چرخة زندگی بیانگر دو گروه فعالیتهای سطح بالای گردآوری و استفاده است. توجه به گردآوری، خلق یک الگوی داده و کسب ارزشها، مهم ترین مراحل برای کیفیّت داده است. نشان داده میشود که بهبود مداوم از بهکارگیری فنون فرایند مدیریت در ذخیره اطّلاعات که ایجاد داده میکند، نتیجه میشود.رویکرد ایستا دیدگاهی از قبل فرض شده دارد و یک داده به عنوان سه جزء شامل موجودیت، صفات خاصه و ارزش تعریف میشود. بازنمون داده به عنوان قواعد برای ثبت داده ها تعریف میشود. بنابراین، داده ها در هر دو سطح مفهومی و بازنمودی وجود دارند.ویژگیهای داده به عنوان یک منبع، به ویژه راههایی که داده ها از سایر منابع متمایز میشوند، ارائه میگردد و تعدادی از اشارات ضمنی برای مدیریت کیفیّت داده ارائه میگردد. چشم انداز دیگر توسط الگوی منابع داده مؤسسه تجاری فراهم شده است، که متوجه پایگاههای داده ها و زنجیره اطّلاعات یک مؤسسه تجاری است. سرانجام، تعدادی مسائل موجود در تعریف «اطّلاعات» مرور میشود. این چشم اندازها، افزون بر سودمند بودن برای کیفیّت داده، میتواند شکل دهنده آغاز دانش مدیریت برای داده ها و اطّلاعات باشد.«عصر جدید دارای حسن کاذبی از برتری است زیرا تودة انبوهی از داده ها را در اختیار دارد، ام ّا ملاک معتبر تمایز در این است که انسان تا چه اندازه قادر است این مواد را به فرمان خود درآورد».

موتورهای کاوش در اینترنت، عمده ترین ابزار برای شناسایی و مکانیابی منابع اینترنتی هستند. شناخت ویژگیها و کارکردهای این موتورها موجب خواهد شد که از منابع اینترنتی به شیوه ای کارآمدتر استفاده شود. در این مقاله پس از بیان علت بهکارگیری و نحوة کار موتور کاوش، معیارهای ارزیابی موتورهای کاوش ارائه شده اند. سپس مختصری دربارة موتورهای وراکاوش گفته شده و در پایان، با یک مثال، چهار موتور کاوش عمده در جدولی با هم مقایسه و ارزیابی شده اند.

زبان انگلیسی یکی از درسهای مهم در رشته کتابداری و اطلاع رسانی میباشد. اما درعین حال به لایلی، هنوز این درس جایگاه خود را در این رشته پیدا نکرده است. به همین دلیل پژوهشی در مورد «نگرش دانشجویان کتابداری و اطلاع رسانی پیرامون جایگاه درس زبان انگلیسی در رشتة کتابداری» انجام شد.

با توجه به حجم تحقیقات در دانشگاه فردوسی و تداوم اجرای طرحهای بیشتر در این دانشگاه، این پژوهش بر آن است که به بررسی چگونگی و میزان استفاده از منابع اطّلاعاتی (موجود یا غیرموجود در کتابخانه های دانشگاه) در انجام طرحهای پژوهشی در این دانشگاه بپردازد. نوع این پژوهش کاربردی است و به روش کتابسنجی و با استفاده از فن تحلیل استنادی انجام شده است. یافته های پژوهش نشان میدهد که:1. اختلاف معنیداری بین کمیّت منابع غیرفارسی موجود و غیرموجود استنادشده طرحهای پژوهشی دانشگاه فردوسی وجود دارد. 2. اختلاف معنیداری بین نوع منابع موجود و غیرموجود استنادشده در طرحهای پژوهشی دانشگاه فردوسی مشاهده شد. 3. اختلاف معنیداری بین روزآمدی منابع استنادشده در طرحهای پژوهشی دو حوزه علوم انسانی/ اجتماعی و علوم پایه و کشاورزی مشاهده شد. 4. همچنین با توجه به نتایج بدست آمده از آزمون یومان ویتنی بین میانگین تعدادی از انواع منابع مورد استفاده در طرحهای پژوهشی مانند کتاب و مقاله فارسی و انگلیسی در دو حوزه اختلاف معنیداری مشاهده شد و بین میانگین تعداد دیگری از انواع منابع مانند پایان نامه های فارسی و انگلیسی در دو حوزه اختلاف معنیداری مشاهده نشد. 5 . اختلاف معنیداری بین میزان استناد طرحهای پژوهشی به منابع غیرفارسی در دو حوزه مشاهده شد.

این تحقیق به منظور تعیین میزان کمکیابی دانشجویان رشته های علوم تربیتی و علوم انسانی از کتابدار در انجام تحقیقات کتابخانه ای خود در دانشگاه شیراز، انجام شد. روش تحقیق، پیمایشی و ابزار آن پرسشنامه ای بود که بین 100 نفر از دانشجویان توزیع گردید. نتایج حاصل از این تجزیه و تحلیل 63 پرسشنامة دریافت شده حاکی از این بود که 1/92 درصد از افراد مورد مطالعه احساس نیاز به کمک داشتند و از بین آنها 2/76 درصد از کسی کمک گرفته اند درحالیکه از بین مراحل انجام یک تحقیق، بیش از همه در مرحلة یافتن اطّلاعات مرتبط (68درصد) به کمک نیاز داشتند. نتایج همچنین نشان داد که دانشجویان کمترین کمک را از کتابدار درخواست نموده اند (25 درصد) و علت آن را عدم توانایی کتابدار در کمک کردن دانسته اند. براساس یافته های حاصل از این بررسی میتوان عدم آشنایی کافی دانشجویان با توانائی و تخصّص کتابدار را به عنوان مهم ترین مانع بر سر راه کمکیابی دانشجویان از کتابدار دانست؛ که حلّ این مشکل مستلزم انجام اقدامات مؤثر براساس مطالعات و تحقیقات هدفمند و مفید میباشد.

درسیستمهای جهانی بازیابی اطّلاعات، بهره مندی از مهارت جستجو و استفاده از اطّلاعات یکی از اجزای مهم زندگی میباشد. اما علیرغم اهمیت جستجوی اطّلاعات، بسیاری از جستجوگران به شیوة آزمایش و خطا عمل کرده و از روش خاص و ساخت یافته ای جهت جستجوی اطّلاعات استفاده نمیکنند. جستجو با این سبک یا نتیجه ای دربر نداشته یا تعداد مدارک زیاد و نامرتبطی را مورد بازیابی قرار میدهد. برپایه مطالعات انجام شده مقالة حاضر سعی در ارائه یک دید نظامیافته از فرآیند بازیابی اطّلاعات دارد که آن به جستجوگران کمک خواهد کرد تا بتوانند به برنامه ریزی و انجام جستجوهای موفق در راستای برطرف کردن نیازهای اطّلاعاتی خود و استفاده از این سیستمها بپردازند. استفاده از این دید در آموزش جستجوگران و طراحی سیستمهای بازیابی اطّلاعات بسیار حائز اهمیت میباشد.