کتابداری و اطلاع رسانی

اهداف: پژوهش حاضر، ضمن شناسایی و معرفی صفحات افتتاح مصحف های قرآنی عصر تیموری موزه های آستانه مقدسه قم و آستان قدس رضوی به تبیین و تشریح ویژگی های صفحات افتتاح، صفحه آرایی و عناصر تزئینی  وابسته به این آثار می پردازد.  روش/رویکرد پژوهشی: مقاله از نظر هدف کاربردی بوده و پژوهش ماهیت توصیفی _ تحلیلی دارد و آثار به روش تطبیقی ارزیابی می شوند. اطلاعات با استفاده از منابع کتابخانه ای و به شیوه میدانی گردآوری و تدوین شده است. سؤال های پژوهش: صفحات افتتاح از مصحف های قرآن های تیموری منتخب از موزه های آستانه مقدسه قم و آستان قدس رضوی دارای چه ویژگی های بصری _  تزئینی هستند و چه نقاط اشتراک و افتراقی بین آنها وجود دارد؟ یافته های پژوهش: در بررسی صفحه آرایی و طبقه بندی عناصر تزئینی مشخص شدبه طور کلی 3/63% از صفحه آرایی صفحات افتتاح عصر تیموری به صورت سه کتیبه ای و 7/36% پنج کتیبه ای بازوبندی هستند. بیش ترین عناصر تزئینی متعلق به نقوش مصحف های قرآنی موزه آستان قدس رضوی است. مهم ترین وجه اشتراک در به کارگیری نوع رنگ ها، ترکیب بندی صفحه آرایی، موتیف ها و نقوش بوده و بارز ترین وجه افتراق در میزان درصدهای فراوانی نسبی از عناصر بصری _  تزئینی تشکیل شده است. نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان داد صفحات افتتاح مصحف قرآنی تیموری از ساختاری متعادل و منسجم در ترکیب بندی، نقوش و رنگ برخوردار است. از نقوش اسلیمی، ختایی، هندسی و رنگ های لاجورد و طلا با نسبت های متغیّر در هر دو آثار دیده شده است. تزئینات صفحات افتتاح قرآن های مذهّب موزه رضوی نسبت به موزه قم پرکارتر و دارای ظرافت و تنوع نقوش هستند.

هدف : پژوهش حاضر به منظور بررسی میزان رضایتمندی کاربران از خدمات اطلاعاتی (حضوری و غیرحضوری) بخش نسخ خطی کتابخانه های ملی، مجلس، آستان قدس رضوی و کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران صورت گرفته است. روش : پژوهش از نوع کاربردی است و با استفاده از روش پیمایشی توصیفی انجام شده است. برای گردآوری داده ها از پرسش نامه محقق ساخته با معیارهای کلی رضایت از فناوری های اطلاعاتی، رضایت از نظام های بازیابی اطلاعات استفاده شده است. یافته ها : یافته های پژوهش نشان داد از نظر «تسهیلات دسترسی به مجموعه کتابخانه از راه دور» کتابخانه مجلس شورای اسلامی با میانگین 9/62 در رتبه اول؛ از نظر «میزان رضایت از وب سایت کتابخانه» کتابخانه آستان قدس رضوی با میانگین 0/3 ؛ از نظر «میزان رضایتمندی از نظر امکانات جستجو و دریافت اطلاعات» کتابخانه آستان قدس رضوی با میانگین 1/3؛ از نظر «میزان رضایتمندی از فناوری سخت افزاری» کتابخانه مجلس با میانگین 3/3؛ از نظر «میزان رضایتمندی کاربران از منابع مرجع موجود در بخش نسخ خطی» کتابخانه آستان قدس رضوی با میانگین 2/3 و از نظر «رضایت از خدمات ارائه شده از سوی کتابداران» کتابخانه آستان قدس رضوی با میانگین ۸/۲ در رتبه اول قرار دارد. همچنین یافته ها نشان داد که از نظر «میزان رضایت از بازیابی سنتی و الکترونیکی» بین کتابخانه های مورد بررسی اختلاف معناداری وجود ندارد و کاربران به صورت نسبی از این موارد رضایت دارند. در رضایت از شبکه های ارتباطی، بین کتابخانه های مورد بررسی اختلاف معناداری وجود دارد. کتابخانه مجلس شورای اسلامی با میانگین 9/69 و انحراف معیار 6/32، بیشترین میزان رضایتمندی و کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران با میانگین 9/21 و انحراف معیار 1/29، کمترین میزان رضایتمندی را به خود اختصاص داده اند.

کتابخانه ها مانند دیگر سازمان ها در دنیای امروز باید برای حصول موفقیت و حفظ بقای خویش به دنبال کسب وفاداری کاربران خود باشند. هدف: هدف کلی پژوهش، سنجش سطح وفاداری کاربران کتابخانه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران نسبت به خدمات کتابخانه و تعیین شاخص های مؤثر بر آن است. اصالت پژوهش : در ایران تاکنون هیچ پژوهشی درباره سنجش وفاداری کاربران یک کتابخانه دانشگاهی و با شرایط پژوهش حاضر انجام نشده است. یافته ها : سطح وفاداری در 1/60% کاربران کتابخانه دانشکده ادبیات دانشگاه تهران زیاد، 4/39% متوسط و در 5/0% از دانشجویان در سطح کم بوده است. شاخص های «هزینه های خدمات» و «کیفیت کلی خدمات ارائه شده» به ترتیب با میانگین 87/0(SD=08/4) و 82/0(SD=05/4) بالاترین امتیاز را در رابطه با متغیر «سطح وفاداری» به خود اختصاص داده اند. روش : این پژوهش از نوع توصیفی است. جامعه آماری شامل تمامی کاربران دانشجوی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران به تعداد 2150 نفر در سطوح تحصیلی کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری است. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسش نامه ارزیابی میزان وفاداری مشتری است که آلفای کرونباخ آن 7/0 تخمین زده شده است.  

هدف: هدف اصلی پژوهش حاضر، مطالعه اثرهای فناوری های اطلاعاتی بر ابعاد مختلف چاپ و نشر کتاب و تحولات و تغییرات در آن از نگاه ناشران ایرانی است. روش/ رویکرد پژوهش : پژوهش حاضر از نوع کمّی و روش آن پیمایشی است. داده های مورد نیاز از طریق پرسش نامه محقق ساخته با طیف لیکرت جمع آوری شد که در آن نظر ناشران در پنج درجه ارزیابی گردید. جامعه آماری شامل ناشران فعال بود که از بین آنان 500 ناشر به عنوان نمونه انتخاب و برای آنها پرسش نامه ارسال شد. در نهایت، تجزیه وتحلیل بر روی380 پرسش نامه دریافتی انجام پذیرفت. داده های گردآوری شده توسط نرم افزار spss تحلیل شد. برای انجام تحلیل آماری از آزمون های آماری t تک نمونه ای و فریدمن استفاده شد. یافته ها: یافته ها بیانگر این است که حدود 97% ناشران به اینترنت دسترسی دارند و 8/60% دارای وب سایت بوده و 2/53%  فروشگاه اینترنتی دارند. همچنین، 1/32% ناشران در فیس بوک، 6/31% در تلگرام و 3/30% در اینستاگرام عضویت دارند. حدود 66% ناشران  با کسب میانگینی بیشتر از متوسط 3، میزان تأثیرپذیری صنعت نشر کتاب را از فناوری اطلاعات مثبت ارزیابی کرده اند. اما از نظر ابعاد (سطوح) تأثیر، از نظر آنان «تأثیر فناوری اطلاعات بر فرایند کلی نشر» با میانگین 9/3 بیشترین سهم تأثیر را به خود اختصاص داده است. نتایج : با توجه به اینکه میانگین کلّ پرسش ها بالاتر از حدّ متوسط (ارزش تست) بوده و در همه سطوح مورد مطالعه سطح معناداری کوچک تر از 05/0 بوده است، نتیجه گیری می شود که تفاوت معنادار و مثبتی بین مقدار ارزشی و میانگین جامعه وجود دارد؛ بدین معنا که تأثیر پدیده فناوری اطلاعات بر صنعت نشر کتاب و فرایند آن از نظر ناشران مثبت ارزیابی شده است. فرایند کلّی نشر در اولویت اول تأثیرپذیری قرار دارد، اما در این میان، قرار گرفتن بُعد «توزیع و فروش» در رتبه پنجم، نشان می دهد ناشران در زمینه عرضه و فروش کتاب خود با مشکل مواجه و تحولات کمتری را در آن شاهد هستند.  

هدف : هدف از این پژوهش بررسی و مقایسه وب سایت واسپارگاه های برتر کشورهای جهان اسلام از نظر شاخص های وب سنجی، میزان نمایانی و میزان دسترس پذیری با کشورهای برتر جهان است. روش/رویکرد: پژوهش از نوع پیمایشی با رویکرد وب سنجی است. برای شناسایی وب سایت واسپارگاه ها از رتبه بندی وبومتریک استفاده شد. میزان نمایانی و میزان دسترس پذیری وب سایت ها با استفاده از ابزار الکسا و ویو بررسی شد. یافته ها : وب سایت واسپارگاه های برتر کشورهای جهان اسلام از نظر شاخص های اندازه، مشاهده پذیری، فایل های غنی، اسکالر، رتبه ترافیک و پیوند درونی در مقایسه با واسپارگاه های برتر جهان عملکرد بسیار ضعیف تری داشته اند. تنها در شاخص دسترس پذیری و سرعت لودشدن، اختلاف آماری معنا داری وجود نداشته است. نتیجه گیری : کشورهای جهان اسلام برای بهبود رتبه جهانی واسپارگاه هایشان باید به ترتیب به شاخص های «اندازه»، «مشاهده پذیری»، «فایل های غنی»، «اسکالر»، «رتبه ترافیک» و «پیوند درونی» بیشتر توجه کنند.

هدف: این مقاله قصد دارد ماهیت میان رشتگی مقاله های چهار حوزه نانو، زیستی، شناختی و اطلاعات را بر اساس فنّ هم تألیفی شناسایی کند. روش: این مقاله به لحاظ هدف کاربردی است و از فنّ هم تألیفی استفاده می کند. جامعه آماری پژوهش مقاله های ایران به زبان انگلیسی در قالب مقاله، در چهار حوزه نانو، زیستی، شناختی و اطلاعات سال های ۲۰۰1 تا ۲۰۱۵ است که در پایگاه استنادی بین المللی اسکوپوس نمایه شده است. شاخص های مورد استفاده شامل ضریب هم تألیفی، تعاملات بیرونی و درونی پژوهشگران، شاخص شمول (دربردارندگی)، نظریه گراف، درخت پوشای بیشینه و درخت پوشای کمینه است. یافته ها: بالاترین امتیاز شاخص شمول به حوزه نانو در ترکیب «نانو - زیستی» اختصاص دارد. بالاترین ضریب هم تألیفی برای ترکیب دوگانه «نانو – زیستی» و ترکیب های سه گانه «نانو - اطلاعات - زیستی» و «نانو - شناختی - زیستی» حاصل شد. حوزه اطلاعات، بالاترین میزان شاخص تعاملات درونی و حوزه نانو بالاترین تعاملات بیرونی پژوهشگران را به خود اختصاص داد. نتیجه گیری: شباهت ساختار اجتماعی حوزه نانو به حوزه زیستی در بالاترین سطح قرار دارد. ظرفیت و زمینه همکاری میان پژوهشگران حوزه های سه گانه «نانو - اطلاعات - زیستی» و «نانو - شناختی - زیستی» بالاست. پژوهشگران حوزه های دیگر توانسته اند به میزان زیادی در تدوین و انتشار مقاله در حوزه فناوری اطلاعات مشارکت کنند. به سبب ماهیت میان رشته ای حوزه نانو، امکان حضور و همکاری پژوهشگران و متخصصان این رشته در سایر رشته ها به میزان بالایی وجود دارد.