کتابداری و اطلاع رسانی
کتابداری و اطلاع رسانی دوره 26 تابستان 1402 شماره 2 (پیاپی 102) (مقاله علمی وزارت علوم)
مقالات
حوزه های تخصصی:
هدف: پژوهش های گذشته نشان داده اند که تعداد مدارک دسترسی آزاد دنیا در حال افزایش اند. هرچند سرعت این پدیده در خور توجه است، اما برخی از حامیان علم خواهان سریع تر شدن این روند هستند. یکی از چالش های مهم دسترسی آزاد برای کشور، تأمین هزینه های نسبتاً بالای آن است و در کنار آن به واسطه تحریم ها پیش بینی شیوه های پرداخت این هزینه ها نیز اهمیت پیدا می کند. پیش بینی تمهیدات لازم در این زمینه از جمله تأمین اعتبار، سیاست گذاری و فرهنگ سازی نیازمند آگاهی از سرعت پیشرفت دسترسی آزاد در دنیا است. از همین رو هدف مطالعه حاضر بررسی روند توسعه دسترسی آزاد در دنیا و تأثیر آن بر جایگاه علمی ایران در سطح بین الملل و ارائه راهکارهایی در این زمینه است.روش پژوهش: پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش پیمایشی با رویکرد علم سنجی انجام شده است. جامعه پژوهش حاضر را داده های دسترسی آزاد طلایی 23 سال گذشته تشکیل داده که از پایگاه استنادی کلاریویت (آی.اس.آی) و این سایت استخراج شده اند.یافته ها: بین 10 تا 13 سال آینده غالب مدارک در معتبرترین مجلات دنیا به صورت دسترسی آزاد منتشر خواهند شد؛ اما سرعت رشد این روند در همه رشته ها یکسان نیست. یافته ها نشان داد که طی 5 سال اخیر، ایران در بین کشورهایی که کمترین سهم مدارک دسترسی آزاد از کل مدارکشان را دارند رتبه 5 دنیا را در اختیار دارد. این در حالی است که سهم مدارک دسترسی آزاد در غالب کشورها به سرعت در حال افزایش است. همچنین ناشرین بزرگ نیز به سرعت در حال افزایش سهم مدارک دسترسی آزادشان هستند. یافته ها همچنین نشان داد که هرچند مجلات با ضریب تأثیر بالاتر تعداد مدارک دسترسی آزاد بیشتری منتشر می کنند؛ اما سهم مدارک دسترسی آزاد از کل مدارک در نشریات با درجه های اثرگذاری استنادی مختلف تقریباً بسیار نزدیک است.نتیجه گیری: آینده دسترسی آزاد از رویکرد حامیان مالی در علم، ناشران و دانشگاه ها و مراکز پژوهش های متأثر خواهد شد؛ اما قدری دیرتر یا زودتر بخش بزرگی از مقالات به صورت دسترسی آزاد منتشر خواهند شد، مسئله ای که بر آینده جایگاه علمی کشور به ویژه با توجه به ابعاد مالی آن تأثیر بسزایی خواهد داشت. توسعه تعاملات علمی بین المللی، توسعه تعاملات با حامیان مالی علم بین الملل، سیاست گذاری، فرهنگ سازی و تأمین هزینه ها راه حل های مواجه با این پدیده هستند. تشکیل کنسریوم پرداخت هزینه پردازش مقالات به صورت واحد در سطح کشور و تشکیل یک کنسریوم که هم شامل اشتراک پایگاه های اطلاعاتی و هم پرداخت هزینه پردازش مقالات باشد از راه حل هایی هستند که امکان چانه زنی با ناشرین را افزایش می دهند. افزودن صندوق های علم و فناوری کشور به این کنسریوم نیز مجدداً امکان چانه زنی را افزایش خواهد داد.
ارائه مدل برای سیستم های توصیه گر منابع اطلاعاتی در نرم افزارهای کتابخانه ای ایران(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
هدف: هدف اصلی از انجام پژوهش، تحلیل وضعیت نرم افزارهای کتابخانه ای از نظر پیشنهاد، بررسی جوانب اضافه کردن نظام های پیشنهادگر به آن ها و ارائه الگوی طراحی متناسب در نرم افزارهای کتابخانه ای ایران است.روش/رویکرد پژوهش: پژوهش از نظر هدف کاربردی است. ارزیابی وضعیت پیشنهادگری در نرم افزارهای کتابخانه ای از روش پیمایشی توصیفی استفاده شد. برای پیشنهاد الگوی پیشنهادگر در نرم افزارهای کتابخانه ای از روش طراحی سیستم بهره گرفته شد. داده های این پژوهش از طریق مصاحبه عمیق و نیمه ساختاریافته با مدیران و متخصصان نرم افزارهای کتابخانه ای گردآوری شد. داده ها، به وسیله نرم افزار تحلیل داده های کیفی مکس کیو دی. ای. کدگذاری و استخراج شد.یافته ها: تحلیل کیفی نتایج حاصل از مصاحبه، به شناسایی 5 مقوله اصلی و 16 مقوله فرعی و مفاهیم آن ها انجامید. یافته ها نشان داد، در مقوله راهبردهای فعلی نرم افزارهای کتابخانه ای برای توصیه، بهره گیری از روش سنتی توصیه، تعریف ارتباط میان رکوردها، ارتباط میان موضوعات، ارتباط میان واژگان و تعریف ماژول پالایش جستجو مورد استفاده بوده است. همچنین، در مقوله تعیین میزان آشنایی با نظام پیشنهادگر، 3 مقوله آشنایی کامل (17%)، آشنایی مختصر (50%) و بدون آشنایی (33%) شناسایی شد. از لحاظ امکانات مورد نیاز نظام های پیشنهادگر، زیرمقوله های امکانات فنی، سیستمی و تخصصی (شخصی سازی) شناسایی و مفاهیم آن تبیین شد. چالش های اضافه کردن نظام پیشنهادگر، در 2 مقوله چالش های فنی و چالش های غیرفنی تبیین و مفاهیم آن ها مشخص شد. علاوه بر این، مقوله مزایای اضافه کردن نظام پیشنهادگر، در 3 مقوله مزایا برای اعضا کتابخانه، برای کتابداران و برای شرکت های نرم افزاری تبیین شد. ویژگی های الگوی مناسب طراحی نظام پیشنهادگر در نرم افزارهای کتابخانه ای ایران شناسایی و پیشنهاد شد.بحث و نتیجه گیری: شرکت ها در مسیر حرکت به سوی بهره گیری از فناوری های روز هستند. آن ها برخی از ملزومات اجرای نظام پیشنهادگر را در نرم افزار خود عملیاتی کرده اند. در حال حاضر، ایجاد و تکمیل مشابهت میان منابع را به کتابداران واگذار کرده اند یا بر اساس فنون پالایش جستجو (مانند جستجوی چهریزه ای و خوشه بندی) طراحی کرده اند که این بخش در نرم افزارها قابلیت تبدیل شدن به نظام پیشنهادگر را دارد. نتایج نشان داد که میزان آشنایی مدیران و متخصصان شرکت ها با نظام های پیشنهادگر در حد متوسط است. الگوی سیستم های توصیه گر در نرم افزارهای کتابخانه ای ایران طراحی و پیشنهاد شده است.
الگوهای نشر بروندادهای پژوهشی مربوط به همه گیری کووید-19(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
هدف: بحران بی سابقه همه گیری کووید-19 نظام ارتباطات علمی و نشر یافته های پژوهشی را دستخوش تحولات گسترده ای نموده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی الگوهای نشر پژوهش های مربوط به همه گیری کووید-19 صورت گرفته است.روش /رویکرد پژوهش: پژوهش حاضر از نظر هدف اکتشافی و با توجه به روش از نوع علم سنجی و از نظر گزارش توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش حاضر را مقالات علمی با موضوع کووید-19 تشکیل می دهند که از ابتدای سال 2020 تا آوریل سال 2021 در پایگاه وب آو ساینس نمایه شده اند. برای گردآوری داده ها از پایگاه های وب آو ساینس و آن پی وال استفاده شد. داده ها با استفاده از نرم افزارهای مایکروسافت اکسل و اس.پی. اس.اس. نسخه 23 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد که 92 درصد از مقالات مورد بررسی در زمینه همه گیری کووید-19 در قالب یکی از مدل های دسترسی آزاد منتشر شده اند. نتایج مربوط به برازش مدل نشر بروندادهای پژوهشی در زمینه کووید-19 نشان داد که انتشارات آن از الگوی S مطابقت داشته است. بر این اساس، شاهد سرعت کند انتشارات در ماه های ابتدایی سال 2020 و در آغاز همه گیری هستیم و پس از آن سرعت انتشار بروندادهای پژوهشی سرعت گرفته و با ثباتی نسبی ادامه یافته است.نتیجه گیری: سهم مقالات در زمینه کووید-19 که به صورت غیرآزاد منتشر شده اند، تنها هشت درصد از کل مقالات مورد بررسی بوده است. به نظر می رسد که اجماع بین المللی و توافق ناشران علمی در خصوص انتشار دسترسی آزاد یافته های پژوهشی مربوط به همه گیری کووید-19 با موفقیت همراه بوده و یک رخداد چشمگیر در بحران همه گیری محسوب می شود.
آسیب شناسی کمّی پایان نامه های دانشگاهی نگارش یافته با تکیه بر کتاب های چاپ سنگی (1401-1354 ش)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
هدف: بر مبنای رویکردها و حوزه های پژوهشی، منابع اطلاعاتی متنوعی در اختیار پژوهشگران قرار دارد. هرچند دسترسی به بخشی از این منابع گاه با محدودیت هایی مواجه است، اما خودداری از توجه به آن، نقص در نتایج را به همراه خواهد داشت. در این بین، بهره گیری از منابع آرشیوی از جمله، موضوعات حائز اهمیت در عرصه پژوهش محسوب می شود. یکی از منابع کمتر شناخته شده در این حوزه، کتاب های چاپ سنگی است. این صنعت از اواسط دوره قاجار (1249ق) به ایران وارد و در اندک زمانی جایگزین چاپ سربی شد و تا پایان دوره قاجار (1344ق) و اندکی پس از آن، به واسطه استقبال فراگیر جامعه، مورد کاربرد قرار داشت. در حدود یک قرن، آثار متعددی با بهره گیری از این تکنیک چاپ سنگی انتشار یافت که غالباً بازنشر آثار ادوار قبل و یا نشر مؤلفان این دوره بود. هدف از پژوهش حاضر، پاسخ به پرسش هایی چندگانه است مبنی بر این که تاکنون چه تعداد از پایان نامه های دانشگاهی نگارش یافته در ایران با محوریت منابع چاپ سنگی بوده و پراکندگی جغرافیایی (شهر-دانشگاه)، پراکندگی رشته، پراکندگی مقطع و سالشماری آن، به چه نحو بوده و در این بین چه رویکردهایی در استفاده از این منابع پژوهشی حاکم بوده است؟
روش/ رویکرد پژوهش: روش این پژوهش توصیفی-تحلیلی و نمونه گیری بر اساس دو پایگاه مورد تأیید وزارت علوم و مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی (ایران داک و کتابخانه ملی) و بررسی سایت کتابخانه های دانشگاهی صورت پذیرفته است. با این حال، یافته های پژوهش حاضر، همچون سایر پژوهش های کمّی مبنی بر نمونه گیری، از قطعیت کامل برخوردار نیست و ضریب خطای 10 الی 15 درصدی در آن می تواند وجود داشته باشد، چرا که اطلاعات اولیه و تکمیلی ثبت شده از سوی تعدادی از مراکز دانشگاهی و دانشجویان، بعضاً توأم با نقص و اشتباه است.
یافته ها و نتایج: مبنی بر بررسی موردی کلیه پایان نامه های استخراج شده، یافته ها حاکی از آن است که 43 مرکز دانشگاهی در 17 شهر، صرفاً به نگارش 255 پایان نامه پرداخته اند که در این بین تهران با 15 دانشگاه و 183 پایان نامه، در صدر این آمار قرار دارد. رشته های بهره مند از کتاب های چاپ سنگی 21 رشته و تصویرسازی با 115 پایان نامه، فاصله ای محسوس با سایر رشته ها دارد. به ترتیب 1، 14، 223 و 17 پایان نامه در مقطع کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری نگارش یافته است. از 1354ش. تا زمستان 1401ش. نگارش پایان نامه هر سال، برخوردار از تفاوتی چشمگیر است، چنان که می توان به 1393ش. با 21 پایان نامه و 16 سال اشاره داشت که در آن پایان نامه ای با محوریت کتاب های چاپ سنگی، نگارش نیافته است.
بررسی عوامل مؤثر ارتباط با خیرین کتابخانه های عمومی خراسان رضوی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
هدف: هدف پژوهش حاضر شناسایی عوامل مؤثر ارتباط با خیرین و موانع آن از دیدگاه مدیران کتابخانه های عمومی استان خراسان رضوی است.
روش شناسی: جامعه آماری پژوهش، شامل 28 نفر از مدیران کتابخانه های عمومی استان خراسان رضوی است که با استفاده از روش پیمایش و رویکرد توصیفی و تحلیلی انجام گرفته است. برای گردآوری داده از پرسش محقق ساخته بر مبنای مطالعات کتابخانه ای استفاده شد. در این پژوهش، عواملی همچون: عوامل فرهنگ سازی، عوامل شناسایی و جذب و عوامل حفظ و وفاداری مورد بررسی قرار گرفته است. اعتبار صوری و محتوایی پرسشنامه توسط کارشناسان مشارکت های مردمی اداره کل کتابخانه های عمومی خراسان رضوی و استادان آشنا به موضوع تأیید شد و پایایی پرسشنامه با روش آلفای کرونباخ، 0.91 به دست آمد. ضریب پایایی مؤلفه های ارتباط سازمانی شامل: عامل فرهنگ سازی، عامل شناسایی و جذب و عامل حفظ و وفاداری به ترتیب معادل 0.92، 0.95،0.78 به دست آمد که پایایی قابل قبولی را نشان می دهد. داده های تحقیق در سطح توصیفی تحلیل شد و جدول های توزیع فراوانی و شاخص های مرکزی (میانگین) و انحراف معیار به کار گرفته شد.
یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که عوامل حفظ و وفاداری بر اساس شاخص عملکرد با 39.73 درصد و بر اساس شاخص اهمیت 40.41 درصد رتبه اول را کسب کرده اند و عوامل شناسایی و جذب بر اساس شاخص عملکرد با 38.43 درصد و بر اساس شاخص اهمیت 39.02 درصد رتبه دوم را به خود اختصاص داده است. عوامل فرهنگ سازی بر اساس شاخص عملکرد با 21.82 درصد و بر اساس شاخص اهمیت با 20.55 درصد رتبه سوم را دریافت کرده است.
نتیجه گیری: همان طور که یافته ها نشان داد بالاترین عامل در شاخص عملکرد و اهمیت، عامل حفظ وفاداری است که انتظار نیز همین است. ارتباطات هدفمند در سازمان سبب راهبردهای درون سازمانی، نظیر ایجاد ساختار مناسب برای ارتباطات سازمانی با خیرین می شود و راهبردهای برون سازمانی، نظیر ارتباط با سازمان های مرتبط با مقوله وقف و نیکوکاری، جذب خیرین کتابخانه و افزایش هدایا و کمک های نقدی و غیرنقدی آن ها را در پی دارد.
فعالیت های داوطلبانه در مراکز بهداشتی آستان قدس رضوی؛ نمونه موردی، جذامی خانه محراب خان (1343- 1420 ه. ق)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
هدف پژوهش: پژوهش حاضر به منظور بررسی نقش نیکوکاران در فعالیت های داوطلبانه در مراکز بهداشتی آستان قدس رضوی انجام پذیرفت. یکی از این موارد، جذامی خانه آستان قدس رضوی است که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفت. هدف از این پژوهش، معرفی و برجسته سازی قالب های فعالیت های داوطلبانه برای ایجاد این مؤسسه و نقش آستان قدس رضوی و وقف در توسعه فعالیت های داوطلبانه در حوزه بهداشت و درمان و ایجاد جذامی خانه بر پایه اسناد و مدارک است.روش پژوهش: پژوهش حاضر، بر پایه روش تحقیق اسنادی در فاصله سال های 1343 تا 1420 ه.ق بر مبنای دو هزار برگ سند موجود در مرکز اسناد آستان قدس رضوی و مبتنی بر شیوه توصیفی- تحلیلی انجام شد.یافته های پژوهش: بنا بر اسناد و مدارک، به جز اندک کمک های دولت که در بخش های کمک و همیاری مردمی گزارش شده و خیرین و پرستاران خارجی، عمده کمک ها و هزینه ها بر عهده آستان قدس رضوی بوده و این کمک ها و اقدامات به طور رسمی در بودجه سالانه این نهاد تا اواخر سال 1335 پیش بینی و تأمین گردیده است.نتیجه گیری: آستان قدس رضوی به مدد وقف و توسعه درآمدهای آن نقش مؤثری در ارتقای سطح بهداشت و درمان مشهد داشته و با ایجاد جذامی خانه در مشهد و جمع آوری بخشی از جذامیان از سراسر کشور توانست به صورت علمی و عملی مانع از شیوع بیشتر این بیماری گردد و این مهم علاوه بر مبحث موقوفات، با وجود خیرین و فعالیت های داوطلبانه آنان میسر شده است.
تحلیل ساختار محتوایی سنورنامه ها (شکل گیری، تکامل و کارکردها)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
هدف: حکومت صفوی پس از جنگ چالدران، صلح (آماسیه، 962.ق) با عثمانی ها را پذیرفت که در مفاد آن جزئیات حدود و ثغور مورد پذیرش طرفین نرسیده بود و همین پایه منازعات آتی گردید. در توافقی که میان شاه عباس صفوی و سلطان مراد سوم صورت پذیرفت، زمینه شکل گیری اسنادی به نام سنورنامه که نوعی توافق و بر تعیین سرحدات بود شکل گرفت. هدف این پژوهش ساختارشناسی و تحلیل محتوایی این نوع اسناد است.
روش و رویکرد پژوهش: این پژوهش، با روش توصیفی و تحلیلی و بر پایه سنورنامه های در دسترس و متن برخی که در نسخ خطی و منابع کتابخانه ای مکتوب است به ساختارشناسی این دست از اسناد می پردازد.
یافته ها: سنورنامه ها بیان می کنند چه آگاهی تاریخی نسبت به تعارضات منطقه ای بین خاندان های حکومت گر و اقوام ساکن در سرحدات غربی وجود داشته و همچنین جزئیات بیشتر و ملموس تری از حدود قلمرو دو کشور ایران و عثمانی را ارائه می کنند. این معاهدات مرزی به فراخور شرایط، مفاد و کارکرد آن ها گسترش زیادی یافت.
نتیجه گیری: سنورنامه ها، اسناد دیپلماسی مسالمت آمیز سیاسی و نظامی در راستای جلوگیری از یک درگیری یا در خاتمه یک نزاع قومی تهیه شده اند و در آن ها بر روی حدودی معین مصالحه صورت می گرفت. بر پایه یافته های این مطالعه، سنورنامه ها به تدریج از یک توافق نامه امنیتی سرحدی، به مصالحه ای سرگشاده و تنظیم گر روابط مذهبی دو کشور و اقوام سرحدی و همچنین ناظر ارتباطات عشایر گردید.
شناسایی مؤلفه های تحول دیجیتال کتابخانه های دانشگاهی با استفاده از روش فرا ترکیب(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
هدف: هدف از انجام پژوهش حاضر شناسایی مؤلفه ها و ابعاد تحول دیجیتال کتابخانه های دانشگاهی است.روش شناسی: رویکرد پژوهش حاضر کیفی است و از روش هفت مرحله ای فراترکیب سندلوسکی و باروسو (2007) استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه آثار علمی مرتبط با مبانی و ابعاد تحول دیجیتال کتابخانه های دانشگاهی مشتمل بر اثر بازیابی شده از 12 پایگاه اطلاعات علمی در بازه زمانی 2004 تا 2022 میلادی (مصادف با 1383 تا 1401) است که از این میان با انجام فرایند غربالگری، 32 اثر به منظور بررسی و تحلیل بیشتر انتخاب شدند.یافته ها: در مجموع تعداد 7 مقوله اصلی و 24 مفهوم شامل فرهنگ دیجیتال (نگرش دیجیتالی، کاربرمحوری، چابکی، مشارکت و همکاری، خلاقیت و نوآوری، یادگیری مهارت های دیجیتالی کارکنان)، کتابدار دیجیتال (شایستگی فردی، شایستگی دانشی، شایستگی ارتباطی، شایستگی مهارتی)، مدیر دیجیتال (شایستگی فردی، شایستگی دانشی، شایستگی مهارتی)، خدمات و منابع دیجیتال (سازماندهی مجدد و مطلوب منابع کتابخانه، ارائه خدمات دیجیتالی به کاربران، ارائه خدمات دیجیتالی به دانشگاه)، فناوری های دیجیتالی (زیرساخت دیجیتالی، آمادگی فناورانه، استفاده از فناوری های دیجیتالی)، حمایت و همکاری نهادهای بالادستی و دانشگاه (جهت تأمین نیروی انسانی، جهت تأمین منابع و تجهیزات فناورانه، جهت سیاست گذاری کلان) و فرایند کاری و توسعه استراتژی دیجیتال (دیجیتال سازی فرایندها و توسعه استراتژی دیجیتال کتابخانه) مشخص شدند.نتیجه گیری: این پژوهش نخستین پژوهش در داخل و خارج از ایران است که به طور جامع، مؤلفه های تحول دیجیتال کتابخانه های دانشگاهی را ارائه کرده است. نتایج این پژوهش می تواند راهنمای خوبی برای درک آسان از عوامل مؤثر و الزامات تحول دیجیتال کتابخانه های دانشگاهی و اهمیت درک آن برای مدیران و کتابداران باشد.
بررسی نقش و حضور قانون مجاورت در نسخه آرایی قرآن (مطالعه موردی: نسخه ی مذهب قرآنی قاجاری از کتابخانه مرکزی تبریز)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
بیان مسئله و هدف پژوهش: قانون مؤثر مجاورت پرگنانز به مثابه یک اصل در نظام ارتباطی بین عناصر بصری و ادراک دیداری مخاطب ارتباط دو سویه ایجاد می کند که موجب تسهیل فرایند ادراک می گردد. اصول پرگنانز هسته مرکزی نظریه ادراک دیداری گشتالت را تشکیل می دهند که برخی از آن ها اولین بار در سال 1910م، توسط ماکس ورتهایمر، روان شناس چک تبار، مطرح شدند. اصل مجاورت از جمله اصول و قوانین ادراک دیداری گشتالت عامل مؤثری در کیفیت نسخه آرایی است که سبب همبستگی، تداوم، تعادل، ریتم، تناسب، وحدت و انسجام عناصر بصری می شود. یکی از نسخه هایی که قابل ت أمل در حوزه گشتالت شناسی است، سرلوح مذهب قرآنی عصر قاجار از کتابخانه مرکزی تبریز است. در این پژوهش ضمن معرفی قانون مجاورت پرگنانز و سرلوح مذهب قرآنی مذکور به مطالعه عوامل مؤثر در شکل گیری یک اثر متعادل و منسجم بر اساس این اصل پرداخته می شود.
روش/رویکرد پژوهشی: چگونگی نقش و حضور قانون مجاورت در اثر مورد نظر و عملکرد آن در فرایند ادراک دیداری عناصر سرلوح مذکور و همچنین چگونگی ارتباط آن با سایر اصول مطرح در این فرایند از پرسش های اساسی این تحقیق است. این پژوهش که داده های آن از طریق منابع کتابخانه ای گردآوری شده اند، به شیوه توصیفی-تحلیلی انجام شده است.
یافته ها: میزان حضور این قانون و تأثیر آن در روند فرایند ادراک دیداری در سرلوح مزبور 96 درصد است که شامل چهار نوع قابل تشخیص با فراوانی 30 درصد از نوع نزدیکی لبه ها، 24 درصد از نوع تماس، 28 درصد از نوع هم پوشانی، 15 درصد از نوع تلفیق. این چهار اصل در موقعیت های متعدد سرلوح از جمله بخش شرفه ها، جدول کشی، تزئینات، آیات قرآن، کتیبه ها و قاب بندی ها به خوبی ساماندهی شده اند.
نتایج تحقیق: برآیند این تفحص نشان داد: با وجود تراکم بالای تزئینات در اثر مورد نظر، این پژوهش و سامان دهی آن ها بر اساس یکی از دو حالت طراز و برجسته شدن در نقوش، اصل مجاورت موجب می شود فرایند ادراک دیداری با سهولت اتفاق افتاده و آزردگی و خستگی بر مخاطب عارض نشود. این مطلب مؤید تعبیر ورتهایمر از قانون پرگنانز مبنی بر خوب بودن سازمان روانی در نتیجه سادگی و شفافی ادراک است که با اصول گشتالت مطرح در این پژوهش و در ذیل آن مجموعه اصل مجاورت و انواع آن است. پرگنانز قوی تحت شرایط حاکم در سرلوح مذکور وجود دارد. نزدیکی عناصر بصری در تماس با یکدیگر و تلفیق انواع نقوش بصری و رنگ ها در جوار یکدیگر بیشترین همپوشانی منسجم را در ساختار اثر مذکور به وجود آورده اند که باعث ایجاد ارتباط بصری آرام و صریح در خلال فرایند ادراک است.
تحلیل موضوعی تولیدات علمی پژوهشگران ایرانی در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی با رویکرد متن کاوی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
هدف: با توجه به نقشی که مطالعه روند پژوهش های علم اطلاعات و دانش شناسی در نشان دادن نقاط ضعف، کاستی ها و مسیر پیشرفت و توسعه آن رشته دارد، پژوهش حاضر در صدد است تا به مطالعه موضوعات مقالاتی که توسط پژوهشگران ایرانی در سطح ملی و بین المللی در این حوزه انجام شده اند، بپردازد.روش شناسی: پژوهش حاضر از نوع کاربردی بوده و با رویکرد متن کاوی انجام گرفته است. جامعه مورد مطالعه شامل مقالات مستخرج از وبگاه نشریات ایرانی نمایه شده در پایگاه آی. اس. سی. در فاصله سال های 1398-1351 و مقالات انجام شده توسط پژوهشگران ایرانی که از سال 2019-1945 در پایگاه وب آوساینس نمایه شده اند، هستند. کلیه فرآیندهای مربوط به پیش پردازش و طبقه بندی به زبان برنامه نویسی پایتون پیاده سازی و اجرا شده اند.یافته ها: به منظور دسته بندی مطالعات علم اطلاعات و دانش شناسی، با بررسی پیشینه های مطالعاتی و ترکیب طبقه بندی های موجود و نظرخواهی از متخصصان این حوزه، طرحی مشتمل بر 31 حوزه موضوعی تهیه و مبنای تحلیل قرار گرفت. یافته ها نشان داد که بیشتر پژوهش های این رشته به ترتیب به حوزه های کتابخانه ها و مراکز اطلاعاتی و آرشیو؛ پژوهش، مطالعه و نشر؛ علم سنجی و اطلاع سنجی؛ اینترنت و مطالعات وب اختصاص یافته است. نتیجه گیری: نتایج حاصل از پژوهش حاضر می تواند به برنامه ریزی و تصمیم گیری در خصوص شناخت نیازهای آموزشی و پژوهشی، تدوین سرفصل های درسی و هدایت بروندادهای علمی آینده به سوی اولویت ها و تخصیص بهینه منابع به آن ها کمک نماید. این نتایج همچنین می تواند هدایتگر پژوهشگران در تصمیم گیری برای انتخاب موضوعات پژوهش های آینده در علم اطلاعات و دانش شناسی باشد.
تحلیل خوشه ای همکاری های دانشی زنجیره ارزش تحقیق و توسعه در نظام ملّی نوآوری(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
هدف: با توجه به اهمیت همکاری های دانشی در کسب، دستیابی و ایجاد دانش فنی در تولید محصولات و خدمات فناورانه و نوآورانه در واحدهای R&D صنایع، پژوهش به صورت میان رشته ای قصدِ توسعه کاربرد دانش، در صنعت را دارد و در پاسخ به این پرسش که «انواع همکاری های دانشیِ زنجیره ارزش تحقیق و توسعه کدامند؟»، انجام پذیرفته است. روش شناسی: پژوهش توصیفی- پیمایشی، با ماهیّت اکتشافی و از حیث هدف کاربردی، به شیوه آمیخته و مشتمل بر 2 بخش کیفی (روش دلفی فازی) و کمّی (تحلیل خوشه ای) با استفاده از نرم افزارهای SPSS و R در قالب آزمون مفاهیم نظری، در موقعیت های مسائل واقعی و حل مشکلات ملموس، با نتایجِ مشخص است. 15 نفر از نخبگان نظام نوآوری که به صورت هدفمند و قضاوتی انتخاب شده اند، جامعه آماری پژوهش را تشکیل می دهند.یافته ها: بر اساس نظرسنجی خبرگانی و تحلیل خوشه ای، در مجموع 4 شاخص، 12 سازه، 80 مؤلفه در 3 سطح بیانگر انواع همکاری های دانشی زنجیره ارزش تحقیق و توسعه هستند. نتیجه گیری: نتایج مراحل سه گانه تحلیل ها نشان می د هند، همکاری های دانشی نظام ملی نوآوری در قالب 4 خوشه منجر به توسعه همکاری های دانشی می شوند. از مجموع 80 فعالیت زنجیره ارزش تحقیق و توسعه، نوع همکاری راهبرد دانش و نوآوری 15 فعالیت، همکاری خلق دانش و نوآوری 33 فعالیت، همکاری راهبرد دانش و نوآوری 13 فعالیت و همکاری جذب دانش و نوآوری 26 فعالیت، را پوشش می دهند. نوع شناسی همکاری ها سبب بسترسازی مناسب برای کاهش خطا در فرآیند کسب و دستیابی دانش فنی محصول، کاهش زمان نمونه سازی، تسریع در تکوین و تمایز محصولات در صنعت می شود.