برنامه ریزی توسعه کالبدی

پژوهش حاضر با هدف  ارائه الگوی سرمایه گذاری مناسب مسکن در شهر اهواز براساس موانع و سیاست های تشویقی انجام شده است. مطالعه حاضر از نظر هدف کاربردی، از لحاظ ماهیت تحقیق اکتشافی و تبیینی و از نظر شیوه اجرا توصیفی- تحلیلی است. برای گردآوری داده ها از مطالعات کتابخانه ای، میدانی و به منظور تدوین الگوی مناسب سرمایه گذاری مسکن در شهر اهواز از روش مصاحبه از کارشناسان (روش دلفی) استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها نیز از روش تحلیل محتوا و نرم افزار ATLAS TI استفاده شده است. براساس یافته های حاصل از مصاحبه و پرسشگری مهم ترین چالش ها و موانع دستیابی به الگوی مطلوب سرمایه گذاری مسکن مسائل زیست محیطی و بحران های آبی و خشکسالی است. در نقطه مقابل برخی سیاست ها و فرصت ها نظیر؛ تغییر نحوه دریافت اجرت معامله در بنگاه های املاک به هزینه ثابت اجرت معامله، تملک اراضی قهوه ای و انتقال بخش های انبار و صنعتی آن ها به خارج از محدوده شهر جهت ایجاد ظرفیت داخلی شهر برای توسعه مسکن به منزله سیاست ها و فرصت هایی هستند که در صورت اجرا و شناخت هر یک از این موارد می تواند به نوعی بازار مسکن را تحت کنترل قراردهد. در حالی که در کشورهای دیگر معیارهای مختلفی برای مکان یابی مناسب مسکن وجود دارد؛ یکی از موفق ترین آن ها معیارهای مقرون به صرفگی است. در این معیارها، علاوه بر معیارهای فیزیکی، به معیارهای اجتماعی، فرهنگی، پایداری زیستی مجتمع های حمایتی، ارتقاء کیفیت زندگی ساکنین و در نهایت برقراری عدالت اجتماعی فضایی نیز توجه می شود.

کیفیت محیط یکی از عوامل مهم در آرامش روانی و استرس شهروندان است. براین اساس مطالعه حاضر تلاش دارد استرس تجربه شده در فضای شهر را برحسب ویژگی های اکتسابی وغیراکتسابی شهروندان در منطقه۱۰شهرمشهد مورد سنجش قراردهد و همچنین نشان دهد آیا سابقه سکونت در محیط می تواند سبب انعطاف پذیری فرد در مواجهه با عناصر استرس زا محیط شود؟ مطالعه از نوع توصیفی-تحلیلی است که با بررسی منابع مرتبط و تدوین مدل مفهومی، اقدام به دسته بندی عناصر استرس زا محیط شهری در سه دسته محیط مسکونی(با۱۶متغیر)، عناصرحرکتی(شامل۱۵متغیر)و کاربری های عمده(با۱۴متغیر) شد. حجم نمونه باتوجه به نوع آزمون های آماری،250نفر از ساکنین منطقه10تعیین گردید. داده های جمع آوری شده پس از کدگذاری و ورود به نرم افزارSpss، با بهره گیری از روش های آمارتوصیفی و استنباطی نظیر نظیر آزمون تی، همبستگی، خط ترند و ضریبR2 و همچنین جداول متعامد مورد تحلیل قرارگرفت. نتایج نشان دادکه عناصرمحیطی، سطح استرس بیشتری را در بین متاهلان(درمقابل مجردان)، زنان(درمقایسه مردان)، افراد مسن(درمقابل جوانان) و افراد باسوادتر (درمقابل افرادکم سوادتر) به همراه داشته است. از سوی دیگر بررسی سابقه سکونت نیز نشان داد که باافزایش آن، سطح استرس تجربه شده افراد از محیط شهری کاهش می یابد که این موضوع بیشترین اثر را بر افراد مسن و افراد با سطح تحصیلات بالاترداشته است. یافته های تکمیلی مشخص کرد که استرس تجربه شده افراد از یک محیط در محیط های دیگر نیز انتشار می یابد. ازاین رو سطح آرامش فرد از محیط مسکونی، می تواند نقش مهمی در احساس وی از محیط های پیرامونی داشته باشد. درنهایت توجه به مقیاس های انسانی و تلاش به منظور اهمیت دادن به ساختار محله در برنامه ریزی ها می تواند نقش مهمی در انعطاف پذیری افراد در مواجهه با عناصر استرس زا محیطی داشته باشد.

زمین بستر تمامی فعالیت های انسان و یکی از نهاد های اثربخش در نظام های تولید و دستیابی به پایداری توسعه به شمار می رود. از سوی دیگر با بروز تحولات اجتماعی و اقتصادی در جوامع انسانی و بهره برداری نامتعارف از منابع، شرایط ناپایداری زمین تشدید می یابد. سنجش تحولات بهره برداری از زمین با موضوعاتی همچون نظام کاربری زمین و پوشش اراضی و الگوهای پایش همراه است. الگوهای کاربری زمین و پوشش اراضی، با فراهم سازی پایش و شناخت روند تحولات نظام بهره برداری از طریق بکارگیری فنون سنجش از دور، امکان اصلاح و تغییر سیاست گذاری، مدیریت مطلوب و آینده نگاری منابع محیطی را تسهیل می نماید. هدف این پژوهش، پایش تحولات نظام LULC در زیرحوضه آبریز کوهپایه-سگزی با بهره گیری از تصاویر ماهواره ای در دوره زمانی 2000 الی 2023 میلادی (1379-1402 خورشیدی) و به روزرسانی اطلاعات مکانی است. نتایج ارزیابی نقشه های نظام کاربری و پوشش اراضی با بهره گیری از الگوریتم درخت تصمیم گیری نشانگر افزایش وسعت بیش از 97 درصد اراضی ساخته شده، 173 درصد اراضی مرتع، 230 درصد عرصه های آبی، 72 درصد اراضی کشاورزی و کاهش وسعت بیش از 14 درصد از اراضی بایر است. البته 913 هکتار از اراضی بایر، 244 هکتار از اراضی مرتع، 44 هکتار از اراضی کشاورزی و 155/0 هکتار از عرصه های آبی به اراضی ساخته شده تغییر یافته است. پایداری منابع محیطی به ویژه کاهش روند تغییر کاربری و پوشش اراضی و تثبیت نظام بهره برداری مستلزم اعمال مدیریت مطلوب از منابع با بکارگیری الگوهای حفاظت از زمین با مشارکت و توانمند سازی جوامع محلی روستایی است.

ما در این تحقیق به دنبال بررسی جامعه-نشانه شناختی از گفتمان دفاع مقدس در چشم انداز ورودی دزفول و نقش حاکمیت محلی در ایجاد یک چشم انداز ورودی طراحی شده و هدفمند هستیم. هدف این پژوهش، به بررسی و تحلیل چگونگی بهره گیری از چشم انداز ورودی برای ارائه گفتمان ها، روایت ها و تصویرسازی های موردنظر حاکمیت ملی و محلی است. روش تحقیق مقاله حاضر، توصیفی- تحلیلی، میدانی و بنیان آن مبتنی بر روش تحقیق کیفی است. تمامی میادین، توپونیمی ها، بیلبوردهای ورودی و یادبودی واقع در ورودی های را موردبررسی قرار گرفته و آن ها را ازنظر الگوهای مختلف گفتمانی و تصویرشناختی دسته بندی شده است. بر این اساس، یافته های پژوهش نشان می دهد که گفتمان دفاع مقدس، مذهبی و تاریخی 3 گفتمان عمده و مقاومت فرامرزی، گفتمان نوظهور در چشم انداز ورودی های دزفول هستند. گفتمان دفاع مقدس، به شکلی قاطعانه چشم انداز ورودی دزفول را تحت سلطه خود قرار داده است و به شکلی زمینه مند، مشغول به نوعی تصویرسازی از نقش و جایگاه دزفول دریکی از مهم ترین وقایع تاریخ معاصر ایران یعنی جنگ 8 ساله است. در این تصویرسازی، همه نشانه های مرتبط با میراث دفاع مقدس در چارچوب یک روایت اسطوره شناختی از نقش دزفول در زمان جنگ ارائه می گردد. درواقع، بسیاری از ابتکارات میراثی توسط مقامات محلی برای مطابقت با گفتمان ها و استراتژی های ملی طراحی شده اند. درنتیجه چشم انداز ورودی موجود، چشم انداز بازنمایی شده است که در آن گروه های غالب در نوشتن و تصویرسازی ورودی های شهر، از گفتمان ها، اسطوره ها و ایدئولوژی های موردنظر خود استفاده می کنند و آن ها را در چارچوب ارزش های حاکم برجهان ذهنی خود کدگذاری می کنند. اقتدار سیاسی و هژمونی فرهنگیِ برخی گروه ها نتیجه این فرایند است.

پژوهش حاضر به بررسی انگیزه ها و فعالیت های ترجیحی مردم در پارک های شهری منطقه ای تبریز می پردازد. این مطالعه در ۴ پارک (شمس، گلستان، قوناخلار باغی، میرداماد) از بین ۸ پارک منطقه ای موجود به عنوان نمونه انتخاب و با ۱۲۰ نفر از بازدیدکنندگان مصاحبه ای حضوری در مورد مهم ترین انگیزه آن ها برای آمدن به پارک و همچنین فعالیت های مورد علاقه شان در پارک انجام گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که داشتن سرگرمی، بودن در کنار خانواده، رهایی از استرس، و پیاده روی مهم ترین انگیزه مردم برای مراجعه به پارک های منطقه ای بوده است. همچنین، مهم ترین فعالیت های پاسخ دهندگان بترتیب اولویت شامل ورزش های صبحگاهی، عکاسی از مناظر و انجام ورزش های گروهی بود. برای شناخت ارتباط انواع فعالیت ها با پارک های مذکور، آزمون خی-دو (chi-square) استفاده شد و نتیجه آنالیز نشان داد که پارک گلستان بیشتر برای انجام فعالیت های کم تحرک از قبیل بازی های فکری، پارک میرداماد برای فعالیت های پرتحرک از قبیل شهربازی و ورزش صبحگاهی، پارک قوناخلارباغی محل مناسبی برای فعالیت های خانوادگی و در نهایت پارک شمس برای فعالیت های اجتماعی از قبیل جمع شدن با دوستان مناست تر بودند. بکارگیری یافته های این تحقیق به طراحان منظر و مدیران شهری این امکان را می دهد که پارک ها بر اساس اولویت های شهروندان برنامه ریزی و طراحی شوند و این کار در افزایش کارآیی پارک ها و ترغیب مردم برای مراجعه به پارک ها می تواند مؤثر واقع شود.

حکمروایی خوب شهری ازجمله اثربخش ترین و پایدارترین رویکردهای مدیریت شهری محسوب شده که مبتنی بر توسعه ای مردم سالارانه است. این رویکرد بر مفاهیمی مانند شفافیت، پاسخگویی و مسئولیت پذیری، پذیرا و پاسخ ده بودن، عدالت، مشارکت، اثربخشی و کارایی استوار است که این مفاهیم به عنوان شاخص های حکمروایی خوب شهری شناخته می شوند. پژوهش حاضر باهدف ارزیابی سیستم مدیریت شهری شهر سمنان در راستای سنجش شاخص های حکمروایی خوب شهری و شناسایی نحوه عملکرد مدیران شهری در چارچوب این شاخص ها گام برمی دارد. رویکرد این پژوهش مبتنی بر تحلیل های کیفی است و از روش های توصیفی و تحلیلی به صورت توأمان استفاده می شود. همچنین ازنظر استراتژی پژوهش، از نوع پیمایشی و میدانی است. داده های پژوهش از طریق مراجعه حضوری و در قالب 14 مصاحبه از کارشناسان و مدیران و شهروندان گردآوردی شده است. همچنین با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی نسبت به تحلیل داده های مصاحبه اقدام شده و دسته بندی و شناسایی نقاط قوت و ضعف مدیریت شهری سمنان در چارچوب هر یک از شاخص های حکمروایی خوب شهری به تفصیل مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفت. درنهایت نتایج حاصل از ارزیابی مصاحبه ها حاکی از آن بود که از میان شاخص های حکمروایی خوب شهری، شاخص مشارکت با 64 درصد، شاخص پذیرا و پاسخ دهی با 57 درصد و شاخص عدالت با 42 درصد نیازمند بازآفرینی و توجه بیشتری هستند؛ اما با اقدامات اخیر مدیران و سازمان های دخیل در مدیریت شهری شهر سمنان، پیشرفت های نسبی در راستای تحقق شاخص های شفافیت، اثربخشی و کارایی دیده می شود.

با توجه به اینکه مخاطرات طبیعی باعث ایجاد اختلالات اجتماعی و اقتصادی، فرهنگی، کالبدی و عملکردی شدید در شهرها می شود، ارتقای تاب آوری شهری به عنوان یک قابلیت، نه تنها به حفظ عملکرد اولیه شهرها کمک می کند، بلکه منجر به بهبود و شکوفایی شهرها پس از وقوع مخاطرات می شود. هدف پژوهش حاضر، شناسایی عوامل مؤثر در تاب آوری شهری است. روش پژوهش از نظر هدف کاربردی و دارای ماهیت تفسیری و تحلیلی و از لحاظ روش در گروه پژوهش های کیفی و کمی قرار دارد. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدل های گراند تئوری، دلفی و در نهایت از ماتریس خودتعاملی  (SSIM) استفاده شده است. جامعه آماری در پژوهش حاضر نیز شامل متخصصان و نخبگان در حوزه برنامه ریزی شهری به طور عام و به طور خاص مدیریت شهری است. به منظور گردآوری جامعه نمونه از روش نمونه گیری هدفمند صورت گرفت، که در نهایت تعداد  (30) نفر به عنوان جامعه نمونه انتخاب شد.در پژوهش مقولاتی از جمله اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی، به عنوان عوامل مؤثر در تاب آوری شهری شناسایی شدند، که در ادامه نیز با استفاده از روش دلفی در دو مرحله نظر سنجی؛ موافقت خبرگان در رابطه با عوامل مطرح شده اعلام شد. سپس نتایج ماتریس خود تعاملی نشان داد، عامل اقتصادی بر سایر عوامل دیگر تأثیر دارد. عامل کالبدی، که مهم ترین عامل در تاب آوری شهری است ، متاثر از سایر عوامل است و به خودی خود تأثیری بر عامل دیگری نمی گذارد

شهرها، نظام های پیچیده ای هستند که نسبت به تهدیدهای طبیعی یا انسانی آسیب پذیرند. نگاهی که تاکنون در مدیریت سوانح و مدیریت شهری وجود داشته، رویکرد کاهش مخاطرات بوده است. اما امروزه جوامع در تلاش براى دست یابی به شرایطی هستند که در صورت وقوع بحران، بازگشت سریع آن ها را به وضعیت پیش از بحران (اولیه و عادی) فراهم سازد. در این میان تاب آوری، مفهوم جدیدی است که بیشتر در مواجهه با ناشناخته ها و عدم قطعیت ها به کار می رود. هدف کلی مطالعه حاضر، ارزیابی میزان تاب آوری شهر پلدختر به هنگام وقوع سیل است. در راستای دستیابی به اهداف مذکور از روش کیفی با رویکرد توصیفی-تحلیلی استفاده شده است. به منظور سنجش ابعاد تاب آوری در محلات شهر پلدختر ۳۸۴ خانوار با استفاده از فرمول کوکران به عنوان جامعه نمونه انتخاب گردیدند. به منظور تجزیه و تحلیل داده های حاصل از پرسشنامه در محیط نرم افزار SPSS ، روش های آماری مبتنی بر مقایسه میانگین ها، آزمون های فریدمن و رگرسیون به کار گرفته شد و نیز جهت رتبه بندی تاب آوری محلات از مدل تاپسیس استفاده گردید. در نتیجه براساس پنج شاخص ارزیابی تاب آوری؛ محله های کوی بسیجیان، هسته قدیم و کوی پاسداران نسبت به سایر محلات شهر پلدختر دارای وضعیت مناسب تری هستند و محله های ساحل شرقی و غربی و کوی سازمانی ها از بدترین وضعیت را به لحاظ تاب آوری در مقابل سیل برخوردارند. نتایج حاصل از آزمون فریدمن برای تعیین مهم ترین و تأثیرگذارترین شاخص ها تاب آوری شهر پلدخترگویای این است که شاخص کالبدی با میانگین رتبه 533/3  و شاخص اقتصادی با میانگین رتبه 251/3 به ترتیب در رتبه های اول و دوم اثرگذارترین و مهم ترین ابعاد تاب آوری قرارگرفته اند.