احمد حجاریان

هدف از این مقاله بررسی موانع و چالش های مشاغل خانگی از دیدگاه کارشناسان و صاحبان مشاغل خانگی با استفاده از روش دلفی و تحلیل عاملی تاییدی می باشد. تحقیق حاضر به لحاظ هدف از نوع تحقیقات کاربردی و به لحاظ ماهیت از نوع تحقیقات توصیفی- تحلیلی می باشد و رویکردی کیفی کمی دارد. جامعه آماری پژوهش شامل دو گروه است. گروه اول شامل کارشناسان اداره تعاون،کار و رفاه اجتماعی و اداره میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری و گروه دوم صاحبان مشاغل خانگی بودند. حجم نمونه برای گروه اول با استفاده از نمونه گیری گلوله برفی یا زنجیره ای 28 نفر انتخاب شدند و گروه دوم بر اساس آمار حاصل حدود 1000 نفر در نواحی روستایی استان اصفهان می باشد که بر اساس فرمول کوکران 276 نفر تعیین شد. تجزیه و تحلیل دادها با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 23 انجام گردید. به منظور شناسایی چالش های موجود مشاغل خانگی جوامع روستایی استان اصفهان از فن دلفی استفاده شد. نتایج در بخش کیفی تحقیق بیانگر آن بود که مهم ترین چالش های موجود فراروی مشاغل خانگی عوامل ساختاری و مدیریتی، سیاست گذاری، عوامل مالی و اقتصادی ، فردی –شخصیتی، پژوهش و اطلاع رسانی می باشد. در بخش کمی با استفاده از تحلیل عاملی تاییدی در قالب 5 عامل وجود دارد که به ترتیب عبارتند از: عوامل مالی و اقتصادی، عوامل مدیرتی و ساختاری، ضعف قوانین و سیاستگذاری جامع، پژوهش و اطلاع رسانی و عوامل فردی و شخصیتی که 73/78 درصد از واریانس کل را تبیین می نماید.

شناخت مسائل و مشکلات روستاها و ارائه راهکارهای منطقی برای آن از اقدامات اساسی جهت توسعه پایدار روستایی است. امروزه نواحی روستایی برای توسعه پایدار با مشکلات و موانع بسیاری مواجه است که مخاطره سیل یکی از آنها است. برای کاهش اثرات این رخداد، رویکرد تاب آوری مطرح شده است. هدف پژوهش تبیین تاب آوری کالبدی مسکن مناطق روستایی با تأکید بر مخاطره سیلاب با به کارگیری معادلات ساختاری است. پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی-تحلیلی بر پایه پیمایش میدانی است. سازه تاب آوری کالبدی مسکن در 5 مولفه تاب آوری مکانی، قانونی، سازه ای، کارکردی و تصویر ذهنی، به کمک 33 شاخص در طیف لیکرت کمی شد. پس از مطالعات اکتشافی اولیه 9 روستا در سطح شهرستان با بیشترین آسیب پذیری در مواجهه با سیل شناسایی و به عنوان نمونه مورد بررسی قرار گرفت. این روستاها در زمان انجام پژوهش در سال 1401 دارای 2590 واحد مسکونی بودند که با به کارگیری فرمول کوکران 127 واحد به عنوان نمونه تعیین و به کمک سرپرستان خانوار ساکن در آنها، ابزار پژوهش تکمیل گردید. پایایی کل پرسشنامه برابر 812/0 است. نتایج نشان می دهد که اعتبار اندازه گیری شده هر پنج مدل اندازه گیری بر تاب آوری کالبدی مساکن و نیز مدل پنج عاملی مرتبه دوم برای بررسی تاب آوری کالبدی مساکن قابل قبول بوده است. در پایان شاخص تاب آوری سازه ای به میزان 69/0، شاخص تاب آوری قانونی به میزان 49/0، شاخص تاب آوری مکانی به میزان 44/0، شاخص تاب آوری کارکردی (32/0) و شاخص تاب آوری ذهنی با کمترین تأثیر به میزان 26/0 بر تاب آوری کالبدی مساکن تأثیر داشته است. همچنین ضریب تأثیر به دست آمده بین تاب آوری کالبدی مساکن و متغیر سیلاب 78/0- می باشد که نشان از شدت رابطه غیر مستقیم سیلاب بر تاب آوری کالبدی مساکن دارد.

توانمندسازی روستایی، مؤثرترین روش برای افزایش بهره وری و استفاده بهینه از ظرفیت ها و توانایی های روستائیان در راستای اهدافِ توسعه پایدار است . با توجه به اهمیت توانمندسازی روستائیان و اهمیت گردشگری خلّاق، پژوهش حاضر با هدفِ تبیین اثرات توانمندسازی خانوارهای روستایی بر گردشگری خلّاق، در شهرستان شاهرود انجام شده است. جامعه آماری تحقیق، روستانشینانِ شهرستان شاهرود براساس سرشماری نفوس و مسکن 1400 می باشند که براساس فرمول کوکران ازتعداد 13401 خانوار از 7 دهستان، 363 خانوار به عنوان نمونه پژوهش به دست آمد. پرسش نامه به عنوان ابزار پژوهش، به صورت نمونه گیری در اختیار جامعه آماری قرار داده شد. مقدار آلفای کرونباخ به دست آمده برای شاخص های گردشگری خلّاق برابر 79/0 درصد و برای شاخص های توانمند سازی 78/0 درصد به دست آمده است. برای تجزیه وتحلیل داده ها از بسته نرم افزاری SPSS نسخه 24 و LISREL 8.8 استفاده شد. بر اساس نتایج به دست آمده، مؤلفه های گردشگری خلّاق و توانمندسازی خانوارهای روستایی به ترتیب با میانگین 093/3  و 77/2 درصد، در حدّ مطلوب و پایین تر از حد مطلوب ارزیابی شده است و بین مؤلفه های توانمند سازی با گردشگری خلّاق روابط علّی با شاخص های مطلوبی برازش داشت (RMSEA= 0.079). براساس یافته های تحقیق، ارتقای مؤلفه های آموزش و آگاهی بخشی، مهارت و توسعه منابع انسانی، مالی و سرمایه گذاری، شایستگی و استقلال فردی و نهادگرایی و تشکل سازی در توسعه شاخص های گردشگری خلّاق اثرگذار می باشند.

حفظ و ارتقا پایداری روستایی یکی از پیش شرط های اساسی برای رسیدن به توسعه پایدار و از اساسی ترین معیارهای رفاه در هر جامعه است. پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی-پیمایشی است که در آن روابط ساختاری پایداری روستایی با ابعاد چهارگانه بر اساس مبانی نظری Newman و حکمروایی خوب با ابعاد هشت گانه UNPD تحلیل شده است. پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ چگونگی جمع آوری داده ها پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش سرپرستان خانوارهای روستایی شهرستان کاشان بوده است (364482=N) که با استفاده از جدول کرجسی-مورگان، حجم نمونه آماری 379 نفر محاسبه شد. در پژوهش حاضر برای دستیابی به نمونه ها از روش نمونه گیری چند مرحله ای استفاده شده است. مقدار آلفای کرونباخ به دست آمده برای شاخص های حکمروایی خوب 75/0 و برای شاخص های پایداری روستایی 72/0 به دست آمده است. در پژوهش حاضر برای تجزیه و تحلیل داده ها از بسته نرم افزاری SPSS نسخه 24 و AMOS استفاده شده است. بر اساس نتایج به دست آمده مؤلفه های حکمروایی خوب و پایداری روستایی به ترتیب با میانگین 220/3 و 773/2 در روستاهای شهرستان کاشان بیشتر از حد متوسط و پایین تر از حد مطلوب ارزیابی و روابط علّی بین این دو مؤلفه نیز با شاخص های مطلوبی برازش شده است (RMSEA= 0/025). بر اساس یافته های پژوهش شاخص هایی چون قانونمندی، شفافیت، مسئولیت پذیری، کارایی و اثربخشی، مشارکت، اجماع گرایی، عدالت محوری و پاسخگویی در ارتقا توسعه مؤلفه های پایداری روستایی اثرگذار است. از جمله نوآوری پژوهش حاضر می توان به کاربرد شاخص های متناسب با شرایط محلی، نوع آزمون ها و مکان اشاره کرد.

تعاونی های تولید روستایی زمینه های مشارکت گسترده روستاییان را در فرایند توسعه روستاها فراهم کرده و مسایل و مشکلات روستاییان در زمینه های اقتصادی و اجتماعی را از طریق همیاری و اشتراک مساعی حل می کنند. علی رغم نیاز به توسعه و گسترش، شرکت های تعاونی تولید روستایی هنوز از جایگاه شایسته ای برخوردار نیستند. در این پژوهش با استفاده از روش تحلیل مضمون، بسترهای بازآرایی الگوی سازمانی شرکت تعاونی تولید روستایی شناسایی شدند. اطلاعات بر اساس مصاحبه های نیمه ساخت یافته و مطالعه منابع و اسناد جمع آوری شده اند. یافته ها نشان می دهد از میان 111 کد باز 34 مفهوم پایه ای شناسایی شد که در 9 دسته مضامین سازمان دهنده قابل تقسیم بندی هستند. نتایج تحلیل ها حاکی از این است که باید در بازآرایی و تجدید آرایش سازمانی شرکت های تعاونی تولید روستایی به مشارکت اعضا ، توانمند سازی هیات مدیره ، اثربخشی و کارایی توجه نمود و لزوم دست یابی به اهداف سیاست ها و مدیریت مطلوب تعاونی تولیدی روستایی، کمک گرفتن از خود مردم روستا و مشارکت دادن آنها در همه فرایند تصمیم گیری و اجرا است.

بخش مهمی از فعالیت های اقتصادی روستا مربوط به مشاغل خانگی و کارآفرینی در این عرصه است و کارآفرینی در حوزه مشاغل خانگی و استفاده از ظرفیت های طبیعی و انسان ساخت، در گرو فراهم شدن پیشران ها است. پژوهش حاضر با هدف مطالعه پیشران های انسانی کارآفرینی مشاغل خانگی و تأثیر آن بر توسعه پایدار در روستاهای دهستان جرقویه وسطی انجام شد. روش تحقیق به لحاظ هدف، کاربردی و براساس ماهیت، توصیفی-تحلیلی بود. روش جمع آوری داده ها مبتنی بر روش های اسنادی–پیمایشی با استفاده از پرسش نامه بود. جامعه آماری پژوهش، شاغلان بخش مشاغل خانگی شش روستای دهستان جرقویه وسطی بود که با توجه به نبود آمار رسمی تعداد شاغلان، 28 نفر به عنوان نمونه به صورت هدفمند انتخاب شدند. نتایج به دست آمده از تکنیک WASPAS نشان داد که ابعاد مختلف پیشران های انسانی در روستای پیکان (در این روستا، Qi معادل 11/0 است) بیشترین تأثیر را بر روند توسعه کارآفرینی در حوزه مشاغل خانگی داشته است. براساس شاخص های تنوع بخشی به اشتغال محلی، تنوع بخشی به درآمد خانوار، مدیریت منابع، ریسک پذیری، خلاقیت و آینده نگری و با کمک تکنیک CODAS تأثیرات کارآفرینی بر توسعه مشاغل خانگی روستایی پایدار بررسی و سنجش شد. نتیجه این تکنیک نشان داد که تأثیر کارآفرینی بر توسعه مشاغل خانگی روستایی پایدار در روستاهای حبیب آباد و پیکان بیش از سایر روستاهای منتخب دهستان جرقویه وسطی بود. در مرحله آخر، با استفاده از تکنیک ARAS، میزان پایداری روستاهای دهستان جرقویه وسطی در ابعاد محیطی، اقتصادی، اجتماعی و نهادی بررسی و سنجش شد. با توجه به میزان Ki، روستاهای حبیب آباد و پیکان در بین سایر روستاهای منطقه مطالعه شده از لحاظ پایداری در رتبه اول قرار گرفتند. نقش شاخص های انسانی تأثیرگذار بر کارآفرینی بر عوامل محیطی، اقتصادی، اجتماعی و نهادی بسیار مؤثر است و در صورت توسعه مشاغل خانگی و ارتقای شاخص های آن، ابعاد توسعه پایدار ارتقا می یابد.

امروزه رقابت در گردشگری به یکی از مسائل مهم تبدیل شده است. ازسوی دیگر، رقابت مقصد تا حد زیادی تحت تأثیر کیفیت تجربه گردشگر است. با در نظر داشتن این نکته، هدف این مقاله شناسایی مهم ترین اولویت های رقابت پذیری ادراک شده از دیدگاه گردشگران خارجی در شهر کاشان است. در این راستا، در پژوهش کاربردی حاضر که با روشی توصیفی تحلیلی انجام گرفته است، وضعیت رقابت پذیری ادراک شده از مقاصد گردشگری با جمع آوری داده ها مورد سنجش قرار گرفت. جامعه آماری این پژوهش گردشگران خارجی هستند که از 21 بهمن 1401 تا 30 اردیبهشت 1402 به کاشان سفر کرده اند تجزیه و تحلیل داده ها با آزمون های استنباطی (خی دو، تی تک نمون های، تحلیل مسیر) انجام گرفت. نتایج به دست آمده نشان دادند که با توجه به میانگین به دست آمده برابر 77/2 می توان عنوان کرد که وضعیت رقابت پذیری ادراک شده در سطح رضایت بخشی نیست. در این میان، میانگین سطح جذابیت های مقصد با میانگین 74/2، بعد عوامل زیرساختی با میانگین 69/2، عوامل تأثیرگذار ذهنی 64/2 و عوامل پشتیبانی با میانگین برابر 04/3 محاسبه شد. این یافته ها بینشی را برای سیاست گذاران و دست اندرکاران گردشگری در توسعه راهبردهای مؤثر برای بهبود رقابت پذیری درک شده مقاصد گردشگری فراهم می کند. روش این مطالعه همچنین می تواند برای سایر مقاصد برای سنجش رقابت پذیری درک شده آن ها اعمال شود.

پیشینه و هدفدر ادبیات و برنامه ریزی مطالعات گردشگری و توسعه گردشگری، خلاقیت و نوآوری، بدون شک عامل ضروری برای توسعه محسوب می شود. استان اصفهان به عنوان یکی از قطب های گردشگری کشور و همچنین سهم 8/7 درصدی این استان در توسعه فناوری دیجیتال، می تواند نقش قابل توجهی را در توسعه ایفا نماید. با توجه به مقدمه مذکور مناطق روستایی استان اصفهان که دارای ظرفیت و قابلیت گردشگری می باشند آنگونه که باید و شاید از این فرصت خود کاربرد ننموده و ساکنان این نواحی با مشکلات زیادی روبرو بوده، حال فناوریهای اطلاعاتی-ارتباطی به عنوان مولفه ای تاثیرگذار در جهت معرفی، شناسایی، گسترش و توسعه گردشگری این نواحی می تواند مثمر ثمر واقع گردد. ازاین رو تحقیق حاضر در پی پاسخ به این سؤال است: تاثیرات فناوری اطلاعاتی-ارتباطی برایجاد زیرساخت های گردشگری خلّاق در منطقه موردمطالعه چیست؟ روش شناسیتحقیق حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و از نوع تحقیقات علی است. جامعه آماری پژوهش را 3808 سرپرست خانوار 19 روستای انتخابی هدف گردشگری در استان اصفهان را تشکیل داد. از فرمول کوکران برای محاسبه حجم نمونه آماری استفاده و  تعیین حجم نمونه (برابر با 349 خانوار) با روش تصادفی سیستماتیک از جامعه روستایی انجام شد. برای رعایت اصول و تکنیک کار و سنجش میزان پایایی در تدوین و تنظیم پرسشنامه،  روش آلفای کرونباخ در SPSS 22 بکاررفته است. نتایج حاکی از آن است که پرسشنامه از پایایی بالا برخوردار و برابر 855/0 است. همچنین ضمن اطمینان از نرمال بودن توزیع داده ها با کاربرد از آزمون کلموگروف- اسمیرنوف برای سنجش اطلاعات گردآوری از آزمون تی تک نموده ای و مدل معادلات ساختاری(Smart PLS) کاربرد شده است.یافته ها و بحثنتایج آزمون همبستگی پیرسون (با اطمینان از توزیع نرمال داده ها) نشان می دهد که بین ابعاد  فناوری اطلاعاتی-ارتباطی با شکل گیری زیرساخت های گردشگری خلاق در سطح معناداری کمتر از 0.01، همبستگی مثبت و معنی داری وجود دارد، پس با افزایش کاربرد از اطلاعاتی-ارتباطی و ابعاد آن، زیرساخت های گردشگری خلاق نیز بهبودیافته است. جهت بررسی تأثیر فناوری اطلاعاتی-ارتباطی بر زیرساخت گردشگری خلاق با کاربرد از رویکرد مدل سازی معادله ساختاری واریانس محور متغیرهای مستقل و وابسته پژوهش به صورت متغیرهای مکنون و در قالب مدل های عاملی مرتبه اول وارد مدل معادله ساختاری گردیدند. تمام شاخص های پژوهش حاضر بار عاملی بیش از 4/0 داشته و از اعتبار و روایی بالایی برای سنجش متغیرها برخوردار هستند و همبستگی قابل قبولی بین شاخص ها وجود دارد. رابطه بین شاخص های معنادار و مستقیم است؛ که طبق ضرایب استاندارد، 2/27 درصد از تغییرات در سطح زیرساخت های گردشگری خلاق نمونه به طور مستقیم توسط شاخص فرایند خلاق پیش بینی می شود. در کل با توجه به مقدار ضریب تعیین (R2) برای متغیر زیرساختهای گردشگری خلاق (967/0) مشخص شد تأثیرگذاری فناوری اطلاعاتی-راتباطی  روستایی  بر زیرساخت های گردشگری خلاق در سطح قوی است.نتیجه گیری گردشگری خلاق روستایی قادر است بخش های جدیدی را به ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و مدیریتی روستا بیفزاید و فرصت های جدیدی را برای پیشرفت روستا در مقیاس ملی و فراملی ایجاد کند. در کل با توجه به مقدار ضریب تعیین (R2) برای متغیر زیرساخت های گردشگری خلاق (967/0) مشخص شد تأثیرگذاری فناوری اطلاعاتی-ارتباطی روستایی (ICT) بر زیرساخت های گردشگری خلاق در سطح قوی است؛ و 7/99 درصد تغییرات زیرساخت های گردشگری خلاق در منطقه موردمطالعه به وسیله کاربرد از فناوری اطلاعاتی-ارتباطی روستایی پیش بینی شده است. مقدار به دست آمده برای شاخصGOF (به میزان 887/0)، نیز برازش بسیار مناسب مدل ساختاری تحقیق را تائید می کند.

ویروس کرونا یک بیماری تنفسی است که اولین بار در سال 2019 در شهر ووهان چین شناسایی شد و آثار و تبعات بسیاری بر ساختار اقتصادی مناطق مختلف ازجمله مناطق روستایی داشته است. مناطق روستایی، به ویژه در کشورهای درحال توسعه برای مقابله با تأثیر مستقیم و غیرمستقیم این بحران، آمادگی کمتری دارند. لذا هدف این پژوهش ارزیابی اثرات ویروس کرونا بر شاخص های اقتصادی خانوارهای روستایی در شهرستان زاهدان است. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از حیث ماهیت و روش انجام کار توصیفی- تحلیلی است که به دو روش مطالعه کتابخانه ای و پیمایشی میدانی انجام می پذیرد. جامعه آماری تحقیق را خانوارهای روستایی شهرستان زاهدان تشکیل می دهد که با توجه به پراکندگی روستاها و تعداد زیاد آن ها تعداد 20 روستا به صورت تصادفی به عنوان روستای نمونه انتخاب شدند که بر طبق سرشماری سال 1395، این روستاها جمعاً 4456 خانوار برابر با 18365 نفر جمعیت داشته است که با استفاده از فرمول کوکران تعداد 354 تن به عنوان نمونه انتخاب شده است. برای تجزیه وتحلیل یافته ها از آزمون تحلیل رگرسیون چندمتغیره و آزمون تی تک نمونه ای استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد شاخص های اقتصادی خانوارهای روستایی با میانگین 773/2 پایین تر از وضعیت مطلوب ارزیابی شده اند. بررسی اثرات همه گیری ویروس کرونا بر شاخص ها و متغیر های اقتصادی خانوارهای روستایی نشان داد که همه گیری ویروس کرونا بیشترین تأثیر را با ضریب بتای 398/0- بر فضای کسب وکار و کمترین تأثیر را با ضریب بتای 147/0 بر متغیر مهاجرت دارد.

از پیش شرط های اساسی برای رسیدن به توسعه پایدار و رفاه در هر جامعه، حفظ و ارتقاء سرمایه معیشتی است. این پژوهش یک مطالعه توصیفی- پیمایشی است که تحلیل روابط ساختاری سرمایه معیشتی بر اساس نظریهDFID  و گردشگری خلاق با ابعاد چهار گانه را مورد مطالعه قرار داده است. پژوهش حاضر از نوع کاربردی است که به شیوه پیمایشی انجام شده است. جامعه آماری پژوهش سرپرستان خانوارهای روستایی منطقه ارسباران بوده (10888=N) که با استفاده از جدول کرجسی- مورگان، حجم نمونه ی آماری 329 نفر محاسبه گردید. به منظور دستیابی به نمونه ها در این پژوهش، از روش نمونه گیری تصادفی استفاده گردید. مقدار آلفای کرونباخ بدست آمده برای شاخص های گردشگری خلاق برابر 80/0 و برای شاخص های سرمایه های معیشتی 79/0 بدست آمده است.  برای تجزیه و تحلیل داده ها از بسته نرم افزاری SPSS نسخه 24 و LISREL 8.8 استفاده شد. بر اساس نتایج به دست آمده مولفه های گردشگری خلاق و سرمایه های معیشتی به ترتیب با میانگین 270/3  و 773/2 در روستاهای منطقه ارسباران در حد مطلوب و پایین تر از حد مطلوب ارزیابی شده است و بین مولفه های گردشگری خلاق با سرمایه های معیشتی روابط علّی با شاخص های مطلوبی برازش داشت (RMSEA= 0/07). بر اساس یافته های تحقیق ارتقاء شاخص های طبقه خلاق، محصول خلاق، فرآیند خلاق و محیط خلاق در توسعه شاخص های سرمایه های معیشتی خانوارهای روستایی اثرگذار است.

کسب و کارهای خرد در مناطق شهری در راستای توسعه شاخص های اجتماعی دارای اهمیت میباشد. هدف از این مقاله تأثیر کسب و کارهای خرد بر ساختار اجتماعی از دیدگاه زنان و مردان در مناطق شهری استان اصفهان میباشد. رویکرد این مقاله براساس رویکرد جنسیتی بر اساس شاخص های نظام سلامت و بهداشت، مشارکت و ارتباطات اجتماعی، آسیب های اجتماعی و ساختار جمعیتی می باشد. تحقیق حاضر به لحاظ هدف از نوع تحقیقات کاربردی و به لحاظ ماهیت از نوع تحقیقات توصیفی – علی است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه شاغلان در کسب و کارهای خرد استان اصفهان می باشد که بر طبق اعلام مرکز آمار ایران در آبان سال 1395 برابر با 543073 نفر بوده اند که از فرمول کوکران برای محاسبه حجم نمونه آماری استفاده شد که بر این اساس حجم نمونه برابر با 384 خانوار برآورد شد. در ادامه با استفاده از روش نمونه گیری احتمالی ، پرسشنامه ها در بین 87 نقطه شهری استان اصفهان که به صورت تصادفی در سال 1400 انتخاب شده اند به طوری که نیمی بین زنان و نیم دیگر در بین مردان توزیع شد. نتایج نشان داد با توجه به واریانس تبیین شده از دیدگاه زنان به ترتیب عامل اول تا چهارم آسیب های اجتماعی، نظام سلامت و بهداشت، مشارکت و ارتباطات اجتماعی و ساختار جمعیتی می باشد. همچنین از دیدگاه مردان عامل اول تا چهارم نظام سلامت و بهداشت، مشارکت و ارتباطات اجتماعی، آسیب های اجتماعی، ساختار جمعیتی می باشد.

مقدمه:  وجود خطراتی مانند رشد سریع جمعیت، از بین رفتن زمین های کشاورزی و فضاهای باز، کمبود مسکن مناسب، افزایش نابرابری های اجتماعی بین مناطق شهری و روستایی و از بین رفتن حس تعلق به مکان در روستاها، کیفیت زندگی جوامع روستایی را مورد تهدید قرار داد و به دنبال آن زیست پذیری در کانون توجه قرار گرفت و رشد نمود.هدف:  با توجه به اهمیت موضوع، پژوهش حاضر با هدف تحلیل علی مولفه های تاثیرپدار بر  میزان زیست پذیری مناطق روستایی انجام شده است.روش شناسی: این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و بر اساس ماهیت توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری 5 روستای بخش مرکزی شهرستان اردستان با 1524خانوار می باشد. حجم نمونه مورد مطالعه بر اساس فرمول کوکران 289 نفر برآورد گردید. پراکندگی تعداد نمونه ها در سطح روستاهای مورد مطالعه به صورت طبقه ای و بر اساس تعداد خانوار آنها می باشد. جهت تحلیل موضوع  در بعد اجتماعی، زیست محیطی و اقتصادی از 21 گویه بهره گرفته شد. روایی پرسشنامه توسط پانل صاحبنظران متخصص و مجرب مورد تأیید گردید. ضریب پایایی کل زیست پذیری بر اساس آلفای کرونباخ 846/0 محاسبه گردید.قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمرو جغرافیایی شامل روستاهای بخش مرکزی شهرستان اردستان می باشد .یافته ها و بحث:  نتایج نشان می دهد که اعتبار اندازه گیری شده  هر پنج مدل اندازه گیری  و نیز مدل سه عاملی مرتبه دوم برای بررسی زیست پذیری قابل قبول می باشد. در نهایت شاخص اجتماعی (55/0)، شاخص زیست محیطی(33/0) و شاخص اقتصادی(23/0) از بارهای عاملی  را تبیین می نماید.نتیجه گیری: نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که مولفه های تاثیرگذار بر میزان زیست پذیری در مناطق روستایی در وضعیت مطلوبی قرار ندارد.

هدف پژوهش ارزیابی میزان تاب آوری کالبدی مناطق روستایی در مواجهه با زلزله است. سازه تاب آوری کالبدی مسکن در پنج مؤلفه تاب آوری مکانی، قانونی، سازه ای، کارکردی و تصویر ذهنی به کمک 36 شاخص در طیف لیکرت کمی شد. ابتدا نه روستا (تعداد 1726 خانوار) در سطح شهرستان اندیکا با بیشترین آسیب پذیری در مواجهه با زلزله شناسایی شدند. سپس با استفاده از فرمول کوکران 256 واحد به عنوان نمونه تعیین شد و به کمک سرپرستان خانوار ساکن در آن ها، ابزار پژوهش تکمیل شد. پایایی پرسش نامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ در سازه تاب آوری 0/95  و مطلوب ارزیابی شد. پس از جمع آوری اطلاعات و ترتیب داده ها از روش آمار توصیفی و استنباطی (آزمون های همبستگی پیرسون و اسپیرمن و همچنین آزمون t) استفاده شد. نتایج نشان داد میانگین کلیه ابعاد تاب آوری کالبدی مسکن (به جزء بُعد مکانی و سازه ای) و سازه تاب آوری با میانگین 2/99 به طور معنی داری پایین تر از میانه نظری و در حد کم تا متوسط ارزیابی شده است. نتایج آزمون همبستگی پیرسون نشان داد که تمامی مقادیر احتمال آزمون جهت ارتباط بین شاخص های ابعاد قانونی، تصویر ذهنی، کارکردی، سازه ای و مکانی با متغیر تاب آوری کالبدی مسکن دارای سطح معنی داری کمتر از 0/01 است؛ درنتیجه بین این شاخص ها و متغیر تاب آوری کالبدی مسکن روستایی همبستگی مستقیم وجود دارد. با توجه به نتایج پژوهش، بایستی اقداماتی در سطح وسیع در نواحی روستایی در جهت بهسازی و مقاوم سازی اماکن مسکونی بر اساس مقررات ساختمانی انجام گیرد. در غیر این صورت در زمان وقوع مخاطرات طبیعی از جمله زلزله، بخش زیادی از جمعیت دچار آسیب جدی خواهند شد.

هدف: امروزه خشکسالی یکی از مخاطرات مهم طبیعی محسوب می شود که دارای پیامدهای مستقیم و غیرمستقیم به ویژه در نواحی روستایی است. خشکسالی های پیاپی باعث از بین رفتن کشاورزی شده است و در نتیجه از بین رفتن کشاورزی موجب آسیب پذیری ساکنان روستایی می گردد که معیشت آنان وابسته به کشاورزی است. هدف از این مقاله بررسی علل ادراک شده آسیب پذیری کشاورزان از دیدگاه روستاییان با رویکرد مدل سازی معادله ساختاری است.روش و داده ها: تحقیق حاضر به لحاظ هدف از نوع تحقیقات کاربردی و به لحاظ ماهیت از نوع تحقیقات علی است. جامعه آماری پژوهش را ۲۸۹۴ خانوار روستایی کشاورز ساکن در شرق حوضه زاینده رود در سال ۱۴۰۱ تشکیل می دهد. با استفاده از فرمول کوکران، نمونه آماری مورد پرسش تعداد ۳۳۹ سرپرست خانوار تعیین شد. این تعداد با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS و مدل سازی معادلات ساختاری (Smart PLS) انجام شد.یافته ها: متغیرهای توانمندسازی اجتماعی، مدیریت، منابع آب و زیرساخت و خدمات متغیرهای مشاهده شده هستند. نتایج نشان می دهد که اعتبار اندازه گیری شده هر چهار مدل اندازه گیری بر آسیب پذیری کشاورزان  قابل قبول است. با توجه نتایج، ضرایب t بین متغیرهای اصلی پژوهش، بالای ۲/۵۸ بوده؛ یعنی رابطه معنادار و غیرمستقیم است؛ بدین ترتیب ابعاد توانمندسازی اجتماعی، مدیریت، منابع آب و زیرساخت و خدمات بر آسیب پذیری کشاورزان  تأثیر منفی و معناداری دارد که مقدار R2 نشان می دهد ۷۶/۷ درصد آسیب پذیری کشاورزان  با دستیابی به ابعاد چهارگانه تبیین شده و بعد منابع آب با ضریب ۰/۸۹، تأثیر بیشتری نسبت به سایر ابعاد بر آسیب پذیری کشاورزان داشته است.نتیجه گیری: پیشنهاد می شود به منظور کاهش سطح آسیب پذیری کشاورزان شاخص های زیرساخت و خدمات مورد توجه بیشتری قرار گیرد تا برآیند نهایی آسیب پذیری کشاورزان بهبود یابد.نوآوری، کاربرد نتایج: نوآوری این تحقیق در منطقه مورد مطالعه و شاخص های به کار گرفته شده در آن است.

در این پژوهش با استفاده از روش تحلیل مضمون، بسترهای توسعه مشاغل خانگی روستایی شناسایی شدند. اطلاعات بر اساس مصاحبه های نیمه ساخت یافته و مطالعه منابع و اسناد جمع آوری شده اند. یافته ها نشان می دهد از میان 126 کد باز 34 مفهوم پایه ای شناسایی شد که در 11 دسته مضامین سازمان دهنده قابل تقسیم بندی هستند. . این مفاهیم در 11 دسته شامل: عوامل انگیزشی، ساختاری و زیر بنایی، بازار یابی، سیاستگذاری، آموزشی و ترویجی، مدیریتی، مشارکت، منابع مالی و اعتباری، نظام اطلاعاتی، نگرشی و حمایتی به عنوان مضامین سازمان دهنده موضوع پژوهش تقسیم بندی شدند. نتایج تحلیل ها حاکی از این است که باید به مشارکت اعضا ، توانمند سازی ذینفعان، تغییر نگرش روستاییان، ارتقا منابع اعتباری و مالی روستاییان، بهبود زیرساختها و سیاستگذاری جامع و کامل در جهت توسعه مشاغل خانگی توجه نمود.اشتغال و بیکاری که از موضوعات بسیار مهمی در نواحی روستایی می باشد از طریق مشاغل خانگی و توسعه آن می تواند به طور کلی حل گردد.

گردشگری به منزله بخشی خدماتی و شاخه ا ی از توسعه پایدار، پتانسیل توانمندسازی جوامع را دارد. توانمندسازی مختص گروه های آسیب پذیر جامعه است که دچار طرد اجتماعی هستند. نظریه پردازان توسعه توانمندسازی را راهبردی مؤثر در کاهش نابرابری های جنسیتی در ظرفیت ها، دسترسی به منابع و فرصت ها و راه رسیدن به توسعه پایدار می دانند. توسعه گردشگری با افزایش قدرت زنان و کنترل آن ها بر منابع، نقش مهمی در توانمندسازی زنان دارد. هدف این پژوهش ارزیابی نقش گردشگری اجتماع محور در توانمندسازی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی زنان روستاهای استان اصفهان است. در این راستا نیز در پژوهش کاربردی حاضر، که با روش توصیفی تحلیلی انجام شده است، وضعیت توانمندسازی زنان روستایی با جمع آوری داده ها آزمون شده است. جامعه آماری را زنان روستایی استان اصفهان N) =317163( تشکیل می دهند. تعداد نمونه براساس فرمول کوکران، 384 نفر انتخاب شدند و سپس تجزیه وتحلیل آن ها با آزمون های استنباطی (خی دو، تی تک نمونه ای، تحلیل مسیر) انجام شد. نتایج نشان دادند که با توجه به میانگین به دست آمده برابر 42/3، وضعیت توانمندسازی در سطح مطلوبی قرار دارد. در این میان، بعد اقتصادی با میانگین 38/3، بعد اجتماعی با میانگین 45/3، عوامل فرهنگی با میانگین 43/3 محاسبه شدند. دیدگاه نظری تحقیق و نتایج تحلیل های آماری به کاررفته در این پژوهش، نشان دادند که توسعه گردشگری در توانمندسازی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی زنان روستاهای استان اصفهان مؤثر است.

تولید محصولات کشاورزی مقرون به صرفه همواره از دغدغه های مهم کشاورزان است. به طوری که الگوی کشت به عنوان یکی از عوامل تأثیرگذار در رشد و توسعه بخش کشاورزی است که می تواند به بهبود بخش اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی در روستاها کمک کند، الگوی کشت بیان گر سطح زیر کشت محصولات مختلف در یک زمان معین است. انتخاب هر الگوی کشت، به دلیل چند بعدی بودن کشاورزی می تواند پیامدهای مهمی در زندگی کشاورز و جامعه ی روستایی داشته باشد(پورطاهری و همکاران،1393،1). برای پی بردن به میزان تأثیر گذاری تغییرالگوی کشت که سئوال تحقیق است ، مطالعات کتابخانه ای و میدانی در رابطه با روستاهای شهرستانهای آستارا، تالش و رودسر استان گیلان صورت گرفت. به این منظور 390 خانوار در روستاهای این سه شهرستان که دست به تغییر الگوی کشت از برنج به کیوی زدند، به عنوان نمونه انتخاب شدند. یافته های تحقیق باسوالهای ضریب آلفای کرون باخ برای تمامی ابعاد و شاخص ها، میزان به دست آمده بیشتر از 70/0 بوده است، نشان داد که تفاوت معناداری در سطح آلفا 0/01 بخش های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی در دوره ی قبل و بعد از تغییر الگوی کشت وجود دارد. در شاخصهای اجتماعی به جز مؤلفه مشارکت در مؤلفه های ماندگاری و آگاهی کشاورز پیرامون فعالیت کشاورزی، میانگین ها نشان از رشد شاخص دارند و در شاخصهای اقتصادی کیفیت اشتغال،رفاه و امنیت اقتصادی این رشد محسوس تر نیز هست. براین اساس می توان گفت الگوی کشت مرکبات در توسعه ی روستاهای مورد مطالعه نقش مؤثری را ایفا نموده است

از گردشگری روستایی می توان به عنوان شاهراه کلیدی در بهره برداری محیطی و آینده پژوهی سرزمینی و محلی یاد کرد. نوشتار حاضر با علم به جایگاه این مهم در آینده اقتصاد کشورمان و با تأثیر از مطالعات جهانی صورت گرفته و همچنین تأثیر از نقش کم رنگ مطالعات گردشگری روستایی، به بررسی این مهم پرداخته است؛ بنابراین هدف از این مطالعه شناسایی شاخص های مؤثر بر وضعیت گردشگری روستایی استان خراسان رضوی است. روش تحقیق در پژوهش حاضر توصیفی تحلیلی و نوع آن از نظر هدف، بنیادی است. برای جمع آوری اطلاعات از روش های اسنادی و میدانی استفاده شده است. جامعه آماری 19 روستای انتخابی هدف گردشگری استان خراسان رضوی است و از مجموع 3808 خانوار ساکن در سکونتگاه های روستایی، با فرمول کوکران، حجم نمونه 339 خانوار برآورد شد و این افراد با روش نمونه گیری تصادفی سیستماتیک انتخاب شدند. برای آزمودن مدل مفهومی پژوهش و بررسی تأثیر ابعاد پژوهش در توسعه گردشگری روستایی از تکنیک حداقل مربعات جزئی و از نرم افزار Smart PLS استفاده شد. با توجه به نتایج، ضرایب t بین متغیرهای اصلی پژوهش، بالای 96/1 بوده؛ یعنی رابطه معنادار و مستقیم است. بدین ترتیب ابعاد اجتماعی فرهنگی، اقتصادی، برنامه ریزی مدیریتی و زیرساختی خدماتی در توسعه گردشگری روستایی تأثیر مثبت و معناداری دارد. مقدار R2 نشان می دهد 3/84% توسعه گردشگری روستایی با دست یابی به ابعاد چهارگانه تبیین شده و بُعد اقتصادی با ضریب 89/0، تأثیر بیشتری نسبت به سایر ابعاد در توسعه گردشگری روستایی داشته است. با توجه به مقدار شاخص اجتماعی فرهنگی (059/0) پیشنهاد می شود، به منظور ارتقای سطح توسعه گردشگری روستایی، شاخص های فرهنگی اجتماعی مورد توجه بیشتری قرار گیرد تا برآیند نهایی توسعه گردشگری بهبود یابد. درواقع با ارتقای شاخص اجتماعی فرهنگی، انگیزش برای مسافرت و جذب گردشگر بیشتر می شود و برای تحقق اهداف با بهره گیری از این شاخص ها، تقویت امکانات و خدمات در کنار جاذبه ها و منابع گردشگری روستایی با هدف جلب رضایت بیشتر گردشگر و ایجاد اشتغال و درآمد ذی نفعان پیشنهاد می شود.

در کشورهای در حال توسعه همچون ایران که زیرساخت های اداری شهری با چالش هایی روبرو می باشد، ضرورت توجه به پدافند غیرعامل شهری برای کاهش حجم خسارات بیشتر مورد توجه است. تحقیق حاضر در زمره تحقیقات کاربردی با روش توصیفی  تحلیلی و درصدد مکان یابی و طراحی سایت های اداری در شهر اصفهان است. جهت گردآوری اطلاعات از روش های اسنادی و پرسش نامه استفاده شد. بدین منظور 18 شاخص مکان یابی کاربری های اداری شهری در قالب چهار معیار کلی (جمعیتی، عملکردی، کالبدی، سازه ای) انتخاب و با بهره گیری از مدل فرایند تحلیل شبکه ای (ANP) ضریب اهمیت معیارها و زیرمعیارها مشخص شد. سپس ضرایبِ به دست آمده در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) در لایه های اطلاعاتی تأثیر داده شد و با هم پوشانی آن ها پهنه های مستعد جهت ساخت کاربری های اداری شناسایی شد. پس از آن، هر یک از کاربری های هجده گانه با استفاده از روش دلفی و پرسشنامه متخصصان وزن دهی شد. در نهایت، با استفاده از توانمندی های سامانه اطلاعات جغرافیایی Euclidean Distance و Weighted Overlay پراکنش فضایی هر یک از کاربری های خدماتی مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان می دهد از کل شهر اصفهان 3 درصد مطلوبیت خیلی کم، 9/15 درصد مطلوبیت کم، 4/43 درصد مطلوبیت متوسط، 74/28 درصد مطلوبیت زیاد، و 96/8 درصد مطلوبیت خیلی بالایی دارد و همان طور که مشاهده می شود از جنوب به شمال شهر از میزان مطلوبیت کاسته می شود.

نتایج برنامه های اجرا شده در مناطق روستایی برای توسعه در بیشتر موارد نه تنها مفید نبوده بلکه باعث آشفته تر شدن وضعیت موجود روستاها شده است، این امر به دلیل عدم مدیریت مناسب در فرآیند برنامه ها می باشد، با مدیریت نوین، روستاییان می توانند در فرآیند برنامه ریزی و اجرای برنامه ها مشارکت داشته باشند. هدف این تحقیق ارزیابی مدیریت نوین روستایی، به صورت مطالعه موردی در دهستان برآن جنوبی، شهرستان اصفهان است. روش تحقیق بر مبنای هدف،کاربردی و بر اساس ماهیت توصیفی- تحلیلی است. جامعه ی آماری، کل خانوارها در روستاهای بالای 20 خانوار دهستان بران جنوبی است، که بر اساس آمار سال 1395 شامل 25 روستا، 1736خانوار و 6633 نفر است. شیوه نمونه گیری بر اساس روش تصادفی است، به این ترتیب که در مرحله ی اول از بین 25 روستای دهستان، پنج روستا با روش نمونه گیری طبقه بندی و انتخاب شدند و در مرحله ی دوم از بین جمعیت 15 تا 65 سال این روستاها براساس روش کوکران، 150 نفر به عنوان حجم نمونه نهایی مشخص شده و با روش تصادفی برگزیده شدند. نگارنده پرسشنامه را در اختیار تعدادی از متخصصان و صاحب نظران جهت ارزیابی اولیه قرار دادند و پس از اعمال نظر افراد و نظر نهایی متخصصین و مشاورین پرسشنامه نهایی تدوین شد.نتایج نشان می دهد که اعتبار اندازه گیری شده هر پنج مدل اندازه گیری و نیز مدل پنج عاملی مرتبه دوم برای بررسی مدیریت روستایی قابل قبول می باشد. در نهایت ساختار تولید و خدمات (30/0)، اکوسیستم(18/0)، اجتماعی-فرهنگی(66/0) ، اقتصادی(46/0) و نهادی -سیاسی (22/0) از بارهای عاملی را تبیین می نماید .