علوم اجتماعی (علامه طباطبایی)

 هدف این پژوهش، شناسایی دلایل و پیامدهای تجربه ی خشونت در زندگی زنان خشونت دیده است. این پژوهش در قلمرو پارادایم کیفی و مبتنی بر روش نظریه ی زمینه ای است. جامعه ی هدف تحقیق زنان خشونت دیده ی مراجعه کننده به اورژانس اجتماعی و مراکز مثبت زندگی سازمان بهزیستی شهر ایلام است که نمونه ای 24 نفره از آنان با استفاده از روش های نمونه گیری هدفمند و نمونه گیری نظری انتخاب شده است. داده ها از طریق مصاحبه ی نیمه ساختاریافته گردآوری شده و سپس کدگذاری شده اند. یافته ها حاکی از نقش عوامل اجتماعی همچون خشونت آموخته شده، شیوه های مسئله ساز ازدواج، خانواده ی غیرحامی؛ عوامل اجتماعی فرسایش سرمایه ی اجتماعی، انگاره ی مردسالارانه؛ عوامل اقتصادی نظیر نابسندگی معیشتی؛ و عوامل بین فردی و مداخله ای نظیر کژتابی دوسویه است. واکنش های زنان عمدتاً انفعالی بوده و پیامد آن معمول پند اری نقش قربانی برای زنان بوده است. مقوله ی هسته ی خشونت خانگی علیه زنان محصول «برهم کنش تجربه ی محرومیت های اقتصادی زنان و انگاره ی مردسالاری در جامعه ی سرزنشگر قربانی» است که حاصل مدیریت خانواده در بستر حفظ کارکردهای فرهنگ مردسالارانه در کنار انتقال ساختاری خشونت در سازوکاری فرهنگی است.

 نظام های سیاسی همواره خواسته هایی را در قالب اسناد تحولی و دستورالعمل های اصلاحی برای تغییر و تبدیل بازدهی های آموزشی به بازدهی های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی مطرح می کنند. در این پژوهش، الزامات نهادی-سیاسی را در سه بعد بررسی کرده ایم: 1- شکل گیری، قانون گذاری و برنامه ریزی؛ 2- اجرا؛ و 3- ارزیابی برنامه های مدون شده در نظام های آموزشی منتخب. روش پژوهش کیفی و از نوع اسنادی و تطبیقی است. برای تحلیل داده ها از شیوه تحلیل تماتیک و الگوی تطبیقی جرج بردی استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که ساحت آموزش و پرورش و مسأله توسعه در آن، روابط پیچیده ای با نظام سیاسی دارد. شناخت نوع منافع بازیگران مؤثر درون و بیرون نظام آموزشی و شیوه کنشگری آن ها در فهم و چگونگی توزیع کنترل در جامعه و مقایسه مسیر توسعه گرایی نهاد آموزش اهمیت دارد. سطح تحقق الزامات نهادی-سیاسی دولت در جامعه کره جنوبی بیشتر از سایرین است؛ چین توانسته است با اعمال برخی پویایی های نهادی به توفیقاتی در این زمینه دست یابد؛ و تسهیل گری عناصر فرهنگی اسلامی در ترکیه موجب همگرایی بازیگران سیاسی و جلب مشارکت در این حوزه شده است. پیامد سخت کیشی عناصر مذکور در مصر و چین، چالش هایی برای نظام آموزشی آن ها به وجود آورده است.

یکی از این گسست های مهم سیاسی اجتماعی کشور افغانستان زمانی رخ داد که طالبان برای بار دوم قدرت سیاسی این کشور را در دست گرفتند. در پی این تحول، نظم جامعه برهم خورد و سراسیمگی، آحاد جامعه را فرا گرفت. در میان اقشار جامعه، نیروهای نظامی ازجمله کسانی بودند که شرایط بغرنجی را تجربه کردند؛ چراکه در مقابل کسانی قرارگرفته اند که سال ها در برابر هم جنگیده بودند و حال چاره ای به جز هجرت نداشتند. مقاله حاضر درصدد مطالعه روایت این قشر از تغییرات پایگاهی و منزلت آنان است، میدان تحقیق شامل 20 فرد نظامی است که پس از سقوط دولت افغانستان به کشور ایران گریختند. پژوهش حاضر به روش تحلیل تماتیک انجام شده است. از مهم ترین مفاهیم نظری تحقیق، قشربندی، منزلت، دلهره منزلت، عادت واره و خط سیر اجتماعی است. تم های فراگیر مقاله به شرح زیرند: کابوسِ انتقام گیری؛ کارِ سخت و ملالت آور؛ ظهور عادت واره های ناهمخوان؛ در حسرت ارزش های ازدست رفته؛ بی وطنی و مرگ تدریجی یک نظامی؛ احساس درماندگی و بی معناشدن زندگی و آوارگی و آزردگی اجتماعی. برای نظامیان طیف وسیعی از صدمات و بیماری های روحی و روانی وجود دارند که برخلاف جنگ کشنده نیستند؛ اما تروماتیک محسوب می شوند. وسعت فروپاشی ناشی از تزلزل ارزش های مهم و منزلت آنان یکی از این صدمات تروماتیک است.

 هدف این مقاله فهم نسبت فضای قدسی و چگونگی تجربه دینی و همچنین بررسی ارتباط برساختی این دو از خلل نحوه شکل گیری تجربه دینی در چهار میدان مذهبی مهم شهر قم (حرم حضرت معصومه، مسجد جمکران، کوه خضر و گلزار شهدا) است. پرسش پژوهش این است که چه تفاوت هایی در الگوهای تجربه دینی کنشگران حاضر در فضاهای قدسی شهر قم وجود دارد؟ تجربه دینی افراد در هر یک از این میدان ها چه تفاوت هایی دارد؟ همچنین در این مقاله سازوکارهای تولید تجربیات خاص دینی در این میدان ها بررسی شد و فهمی زمینه مند از این مسئله ارائه گردید. در این پژوهش کیفی داده ها از طریق 20 مصاحبه نیمه ساختاریافته و مشاهده گردآوری و با تکنیک تحلیل مضمون تحلیل و گزارش شده اند. نتایج نشان می دهد که تجربه دینیکنشگران متأثر از یگانگی ساختارها و فضاهای قدسی به مثابه فضای دینی یکسان نیست و همچنین صرفاً از سنت ها و آموزه های دینی برگرفته نشده اند؛ بلکه افراد بخش مهمی از درک و فهم قدسی خود را در فضاهای قدسی که بخشی از بافت های اجتماعی و زندگی روزمره شان است، به صورت بین الاذهانی به صورت متفاوت شکل می دهند؛ لذا یک شکل و یک قالب تجربه دینی در تمام فضاهای قدسی وجود ندارد. در هر فضای قدسی تعاملاتی رخ می دهد که به اشکال مختلف و خاص تجربه دینی منتهی می شود.

 آسیب های اجتماعی به عنوان یکی از حساسیت برانگیزترین موضوعات در سطح افکار عمومی جامعه، در دهه های اخیر به دغدغه ای حاکمیتی تبدیل شده است؛ لذا سیاست گذاران تلاش نموده اند تا در قالب انواع سیاست ها و قوانینی مانند برنامه های پنج ساله توسعه تمهیداتی برای کنترل و کاهش این آسیب ها بیندیشند. این تلاش در شرایطی انجام گرفته که تاکنون تعداد محدودی از احکام سیاستی موجود در این برنامه ها به صورت موفقیت آمیز محقق شده اند. یکی از زمینه های عدم موفقیت برنامه های توسعه، کم توجهی به مقوله ارزیابی برنامه ای دانسته شده است. مبتنی بر همین ضرورت، مقاله حاضر ضمن استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی با هدف شناسایی و تدقیق شاخص های ارزیابی احکام حوزه آسیب های اجتماعی در برنامه های توسعه تدوین گردیده است. مرور ادبیات مفهومی ارزیابی سیاستی نشان دهنده این است که می توان سه نوع ارزیابی را از هم تفکیک نمود؛ پیش ارزیابی، ارزیابی فرایند و ارزیابی پسینی. پیش ارزیابی خود می تواند معطوف به فرایند تدوین احکام سیاستی، کیفیت شکلی احکام و کیفیت محتوایی آن ها باشد. باتوجه به تعریف آسیب های اجتماعی و ماهیت خاص درگیری افراد جامعه با آن، به نظر می رسد که در میان شاخص های سه گانه فرایندی، شکلی و محتوایی، توجه به شاخص های فرایندی در عرصه سیاست گذاری حوزه آسیب های اجتماعی از اهمیت بیشتری برخوردار است.

  اوضاع نامناسب در سکونتگاه های غیررسمی شامل مسکن نامتعارف، زیرساخت های محدود، آسیب پذیری بالا در برابر بلایای طبیعی، مسائل زیست محیطی و بهداشتی، تراکم زیاد جمعیت، مشکلات اجتماعی، کمبود امکانات و خدمات زندگی، اشتغال غیررسمی و تصرف غیرقانونی زمین، مدیریت شهری را با چالش های جدی در ارائه خدمات شهری مواجه می کند. همچنین محرومیت این مناطق از تسهیلات رایج در سایر بخش های شهر، آن ها را به کانون مسائل شهری مرتبط با توسعه پایدار تبدیل می کند. تخلیه و تخریب این مناطق از راهکارهای متداولی است که پیش روی مدیران شهری قرار دارد. مقاله حاضر به بررسی تأثیر تخلیه های اجباری و پیشنهاد راهکارهای جایگزین با روش اسنادی می پردازد. نتایج نشان می دهد که راهکارهایی مانند تصرف مطمئن مسکن، به اشتراک گذاشتن زمین و اسکان مجدد می توانند جایگزین تخریب باشند. بررسی ها نشان می دهد مواجهه مدیریت شهری با سکونتگاه های نابسامان شهری در ایران در قالب راهبرد ارتقای محلات، اسکان مجدد و تضمین امنیت تصرف بوده است.