علوم اجتماعی (علامه طباطبایی)

"در سال هاى 1359 تا 1367 که جوانان روستایى همراه دیگر اقشار جامعه به جبهه هاى جنگ مى رفتند، اداره امور روستا عمدتآ به عهده زنان و سالخوردگان بود. مشاهدات نشان مى دهد که زنان روستایى علاوه بر همکارى در اداره امور روستا، به صورت خودجوش، تشکل هایى را ایجاد کرده بودند که براى پشتیبانى از جبهه ها و تامین بخشى از مایحتاج فرزندان، برادران و همسرانشان در جنگ، به تهیه و تدارک مواد غذایى و پوشاک مى پرداختند و بدون چشم داشت و با علاقه مندى بسیار، وقت و ثروت خود را براى پشتیبانى از جبهه هاى جنگ ارایه مى کردند. نوع مشارکت زنان روستایى در این دوره؛ از نوع مشارکت هاى خودجوش و فعال بود که مى توان آن را تجربه اى جدید در مجموعه مشارکت هاى مردمى کشور دانست، چیزى که احتمالا در طول تاریخ ایران در مورد زنان روستایى با این کیفیت مشاهده یا ثبت نشده است. دلایل این جوشش داوطلبانه و مشارکت فعال زنان روستایى نتیجه کدام تغییر ساختارى در فرهنگ کشور ما بوده است نیازمند انجام تحقیقات بسیار است. شواهد نشان مى دهد که مسئولان و پژوهشگران کشور از کنار این واقعه مهم فرهنگى ـ اجتماعى با کم توجهى گذشته و به آن عنایت بایسته نکردند. عدم توجه به این حرکت ارزشمند که خلاقیت و استعدادهاى فرهنگى زنان روستایى کشورمان را در به وجود آوردن مشارکت هاى مردمى به نمایش گذاشت، امکان دارد در آینده فراموش شده و آیندگان از شناخت آن محروم گردند. در ماه هاى پایانى سال 1379 انجام یک طرح تحقیقاتى با هدف شناخت و بررسى تشکل هاى خودجوش زنان روستایى در فاصله سال هاى 1359 تا 1367 در دانشگاه علامه طباطبایى به تصویب رسید که امکاناتى را هر چند محدود در اختیار محقق قرار مى داد تا در مورد زنان مشارکت جو در چند روستاى کشور یک مطالعه مقدماتى را به انجام برساند. این طرح در قالب یک پژوهش توصیفى در طول سال 1380 در 10 روستاى منطقه گرمسار اجرا شد و مقاله حاضر حاوى نتایج و دست آوردهاى آن تحقیق است که امید مى رود به عنوان مقدمه اى براى انجام تحقیقات بیشتر در این زمینه تلقى گردد."

" اگر هر گله متشکل از گوسفند و بز متعلق به یک خانواده را یک واحد مدیریتى جداگانه تلقى کنیم طبق آمار موجود بیش از 900 هزار گله کوچک و بزرگ در کشور وجود دارد که هر کدام مى تواند به عنوان یک واحد تولیدى در نظر گرفته شود. شناخت عمیق و دقیقى از ساختار گله و کارکرد اقتصادى این واحدهاى تولیدى وجود ندارد. به همین علت آمار تفکیک شده دام یا ترکیب گله به اشکال مختلف و بعضآ به صورت مبهمى ارایه مى شود. همچنین درباره کارکرد اقتصادى این واحدها نقطه نظرهاى متفاوتى ابراز شده است. در مقاله حاضر که حاصل پژوهش مشارکتى در بین گله داران البرز شرقى است، سعى شده تا ترکیب گله داشتى و دام هایى که هر سال از این ترکیب حذف شده و به فروش مى رسند به وضوح آشکار گردد. بدین ترتیب امکان تفکیک سرمایه و تولید از یکدیگر بیشتر شده و بر این مبنا حساب و کتاب گله روال روشنترى پیدا کند. "

" با نگاهى به تاریخچه پژوهش و کاربرد دانش بومى، فعالیت هاى پژوهشگران را مى توان بر حسب موضوع به دو نوع مشخص تقسیم کرد: 1) پژوهش روش ها و ابزار سنتى براى کاربردهاى فنى 2) بازشناسى شناخت شناسى سنتى و ارزش هاى فرهنگى و رسوم اجتماعى جوامع بومى براى کاربردهاى فرهنگى و اجتماعى. در ابتدا، پژوهشگران دانش بومى بیشتر متوجه فنون و روش هاى سنتى براى تخفیف لطمات زیست محیطى و بهداشتى ناشى از روش هاى صنعتى و شیمیایى در کشاورزى، دام دارى، معمارى و تغذیه بودند. اما در دو دهه نهایى قرن بیستم، تشدید لطمات زیست محیطى و بررسى عمیق تر مسایل توسعه، متفکران را متوجه ریشه هاى فرهنگى و اجتماعى این مسایل ساخت. لذا اخیراً شاهد تلفیق یافته هاى دانش بومى در روش هاى آموزشى مدرن، شناخت شناسى علمى و نیز در پایه ریزى الگوهاى نوین براى اسکان و هم زیستى مردم بوده ایم. با توجه به تاثیر بنیادین و درازمدتى که تلفیق جنبه هاى فرهنگى و اجتماعى جوامع سنتى با فرهنگ و جامعه مدرن خواهد داشت، بى شک ما در آستانه دگرگونى عظیمى در اندیشه جهانى قرار داریم. این دگرگونى عظیم، ابعاد وسیع تر و جامع ترى را براى علم بشر نوید مى دهد. "

" نخست با طرح این سوال که: آیا بین وضعیت تحصیلى دانشجویان و نابهنجارى هاى اجتماعى آنان رابطه اى وجود دارد؟ زمینه انجام این بررسى ایجاد شد. هدف کلى تحقیق عبارت است از شناخت ارتباط وضعیت تحصیلى دانشجویان با نابهنجارى هاى اجتماعى آنان. هدف هاى اختصاصى عبارتند از شناخت ارتباط پیشرفت تحصیلى و رضایت از رشته تحصیلى دانشجویان با نابهنجارى هاى اجتماعى. براى پاسخ به سوال تحقیق، دو جامعه آمارى در نظر گرفته شده است: الف ـ جامعه مورد مطالعه: 117 نفر از دانشجویان نابهنجار. ب ـ جامعه مورد مقایسه: 117 نفر از دانشجویان بهنجار. اطلاعات لازم براى آزمون فرضیه ها از سه طریق پرسشنامه، مدارک موجود و مشاهده جمع آورى شده است. براى تحلیل داده ها از محاسبات آمارى گوناگون، شامل مقایسه فراوانى ها، مقایسه درصدها، آزمون «کاى اسکویر» و ضرایب همبستگى «کرامر» و «تاو Bکندال» استفاده شده است . نتایج این تحقیق نشان مى دهد که پیشرفت تحصیلى دانشجویان نابهنجار ـ چه قبل و چه بعد از ورود به دانشگاه ـ پایین تر از پیشرفت تحصیلى دانشجویان بهنجار است، و نیز میزان رضایت مندى آنان از رشته اى که در آن تحصیل مى کنند کمتر است. نوع سهمیه پذیرش دانشجویان اثرى در این یافته ها ندارد. در گروه نابهنجار، ارتباطى بین طبقه اجتماعى دانشجویان و معدل نیمسال مورد نظر آنها مشاهده نشد، اما در گروه بهنجار، با بالا رفتن طبقه اجتماعى دانشجویان معدل آنان نیز افزایش مى یابد. "

"موضوع بخش غیر رسمى در تمامى اقتصادهاى پیشرفته و در حال توسعه به عنوان یک واقعیت در کنار بخش رسمى وجود داشتد، و مکمل اقتصاد رسمى بشمار مى آید. این پدیده در کشورهاى مختلف به اسامى گوناگونى نامیده میشود و دلایل متفاوتى دارد. بطوریکه بدون توجه به آن هر برنامه اى در جهت تغییر شرایط و اصلاح این جوامع با عدم موفقیت همراه خواهد بود. توجه به بخش غیر رسمى از این نظر اهمیت دارد که نه تنها این مفهوم بازتاب دوگانگى در ساختار اشتغال و بخش اقتصادى است، بلکه بیانگر دوگانگى در زمینه هاى مختلف شهرى و روستایى، منطقه اى، فرهنگى، جنسى و تحصیلى است. این پدیده گاه به عنوان مکمل بخش رسمى و گاه در مقابل آن ظاهر مى شود و در جوامع با سطح توسعه مختلف مى تواند نقش هاى متفاوتى بازى کند.. این مقاله خلاصه اى است از تحقیق انجام گرفته پیرامون بخش غیررسمى در اقتصاد شهرى که در مورد بخش کوچکى از آن یعنى مشاغل غیر رسمى غیر پنهان در یکى از گرهگاههاى تهران در سال 1379 به عنوان نمونه صورت گرفته است. نتایج بدست آمده از تحقیق نشان مى دهد که موضوع از تنوع و گستردگى بسیار زیادى برخوردار است و اهمیت آن در اقتصاد شهرى و حتى اقتصاد تا حدى است که نمى توان آن را نادیده گرفت. بنابراین هرگونه برنامه ریزى در مورد سکونت گاه هاى شهرى و مناطق مختلف سرزمین باید با شناخت کافى نسبت به بخش غیر رسمى و نقش و جایگاه آن صورت گیرد."

" در بهار سال 1374 پژوهشى با عنوان شناخت عوامل موثر بر پیشرفت تحصیلى در دانشگاه شاهد انجام گردید که مشخص کند چرا برخى از دانشجویان نسبت به بقیه از پیشرفت تحصیلى بیشترى برخوردارند؟ براى این منظور دو گروه از دانشجویان انتخاب شدند، گروه اول شامل دانشجویانى بود که در دو نیمسال تحصیلى سال 73 ـ 72 معدل بیش از پانزده داشته اند و گروه دوم دانشجویانى که در همان سال تحصیلى در یک یا دو ترم مشروط شده بودند. براساس مبانى نظرى در زمینه هاى فردى ـ اجتماعى و آموزشى تعدادى متغیر انتخاب و براساس آنها حدود بیست فرضیه تدوین و با استفاده از روش پس رویدادى و با استفاده از آمار مناسب، فرضیه ها مورد آزمون قرار گرفتند که نتایج آن به شرح زیر است : پیشرفت تحصیلى با متغیرهایى چون میزان سن، باورهاى سنتى، وضعیت اشتغال، پایگاه اجتماعى، وضعیت اسکان، نوع دیپلم، سال اخذ دیپلم، دفعات شرکت در کنکور و سال ورود به دانشگاه ارتباط ندارد و با متغیرهایى چون نوع جنس، مسائل و مشکلات خانوادگى، میزان علاقه مندى، نحوه گذران اوقات فراغت، رشته تحصیلى، حضور در دانشکده و میزان آگاهى اجتماعى دانشجویان ارتباط دارد. "

" بررسى رابطه بین نهادهاى دین و دولت یکى از محورهاى مهم جامعه شناسى سیاسى و به عنوان یکى از مباحث امروز جامعه تلقى مى شود. بررسى نظر جامعه شناسان در این مقاله نشان داد که برخى از آنان قایل به تفکیک و تقسیم وظایف بین دین و دولت بوده و عده اى دین را حاکم و ناظر بر دولت دانسته و گروهى دیگر بر عکس دولت را اداره کننده و حاکم بر دین مى دانند. مطالعه نظرات دکتر على شریعتى ـ جامعه شناس معاصر ایرانى ـ نشان داد که ایشان معتقدند در تشیع علوى دولت در خدمت دین بوده و در تشیع صفوى دین در خدمت دولت است. شریعتى مى گوید در تشیع علوى امام، حاکم جامعه است و در عصر غیبت، زمام امور باید به دست علماى دینى باشد. همچنین شریعتى دموکراسى متعهدانه را بهترین شیوه حکومت اسلامى مى داند. "

" مقاله حاضر به مقایسه دو نسل از فیلم سازان مولف از نظر نقش ایشان در پیشرفت سینماى ایران مى پردازد. از این رو در دو سطح پیش مى رود : 1- تعیین و معرفى فیلم سازان مولف سینماى ایران (بر مبناى تئورى مولف که اولین بار توسط منتقدان فرانسوى نشریه کایه دوسینما در دهه پنجاه میلادى مطرح شد). 2- تعریف پیشرفت در سینما و تعیین شاخص هاى پیشرفت سینماى ایران که عبارتند از : موفقیت تجارى: فروش داخلى (یا تعداد تماشاگر) در تهران، و فروش خارجى به معنى صدور فیلم براى نمایش عمومى در خارج از کشور. 3- موفقیت هنرى: جایزه جشنواره هاى داخلى و خارجى و آراى منتقدان (بر مبناى امتیازهاى داده شده به بهترین هاى هر سال در ماهنامه فیلم). یافته هاى این تحقیق نشان مى دهد که : الف. فیلم سازان مولف نسل قدیم از تشخص و انسجام بیشترى در جهان فیلم برخوردارند تا فیلم سازان مولف نسل جدید. ب. گروه اول نقش بیشترى در پیشرفت سینماى پس از انقلاب ایران داشته اند تا گروه دوم. این بدان معناست که سینماگران مولفى که دگرگونى هاى کمترى در مولفه هاى فیلم هایشان پدید آمده(نسل قدیم مولف)، موفق تر بوده و توزیع فراوانى شاخص هاى پیشرفت در مجموع آثارشان بیشتر از فیلم هاى مولفان نسل جدید است. "