آفاق امنیت

آفاق امنیت

آفاق امنیت سال 3 تابستان 1389 شماره 7 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

قدرت نرم در گفتمان امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵ تعداد دانلود : ۱۰
انقلاب اسلامی ایران، شکل جدیدی از معادله قدرت را در سیاست بین الملل ایجاد نمود. این امر براساس شاخص ها و نشانه های ایدئولوژیک و ساختار سیاسی جمهوری اسلامی سازماندهی شد. از سوی دیگر می توان بر این امر تاکید داشت که بسیاری از شاخص ها و نشانه های امنیت سازی در ایران واکنشی نسبت به تهدیدات بین المللی، منطقه ای و داخلی محسوب می شود. به این ترتیب گفتمان امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران از یک سو مربوط به شاخص ها و نشانه های ساختاری- ایدئولوژیک آن بوده و از سوی دیگر می توان آن را واکنشی نسبت به تهدیدات متنوع امنیتی علیه جمهوری اسلامی ایران دانست. در این مقاله تلاش می شود تا شاخص های مربوط به امنیت سازی از طریق «گفتمان مقاومت» مورد توجه قرار گیرد. این گفتمان یکی از شاخص های قدرت سازی در برابر تهدیدات تلقی می شود. از سوی دیگر می توان بر این امر تاکید داشت که گفتمان امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران در برابر سطوح تهدیدات متنوع مبتنی بر بهره گیری از شاخص های قدرت نرم می باشد. گفتمان مقاومت نمادی از قدرت نرم در روند امنیت سازی و در مقابله با تهدیدات امنیتی محسوب می شود. از آنجایی که گفتمان امنیت ملی ایران ماهیت نامتقارن دارند، باید آن را در قالب «عدم تقارن فرهنگ محور» مورد ارزیابی قرار داد. این رهیافت توسط نظریه پردازنی همانند کیگان و هانتینگتون ارایه شده است. براساس این رهیافت هر کشور و نظام سیاسی برای خود تصویر ذهنی خاصی از تهدید و امنیت دارد که براساس شاخص های فرهنگی و هویتی آن کشور با تهدیدات مقابله می شود. این امر بر «تمایز کشورها» در رفتار امنیتی و استراتژیک تاکید دارد. در این مقاله تلاش می شود تا رابطه بین قدرت نرم و کنش عدم تقارن فرهنگ محور برای مقابله با تهدیدات در سیاست امنیتی ایران مورد توجه و تحلیل قرار گیرد
۲.

رهیافت های متعارض جنگ نرم در کنش استراتژیک قدرت های بزرگ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: جنگ نرم قدرت نرم تهدید نرم استراتژی کلاسیک استراتژی مدرن استراتژی فرامدرن غافلگیری کنترل ذهن کنترل ادراک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷ تعداد دانلود : ۱۹
تحولات سیاسی ایران در سال 1388، زمینه گسترش ادبیات استراتژیک و امنیتی را فراهم آورده است. در این روند، موضوعاتی همانند تهدید نرم، قدرت نرم و جنگ نرم مورد توجه قرار گرفت. به طور کلی، واقعیت های سیاست بین الملل از دوران باستان، بیانگر آن است که به موازات نبردهای محلی، ملی و منطقه ای که با ابزارهای جنگی انجام گرفته، جلوه هایی از «جنگ نرم» نیز وجود داشته است. در این ارتباط، «سون تزو» اولین نظریه پرداز جنگ نرم محسوب شده که آراء و اندیشه های خود را 400 سال قبل از میلاد ارائه داده است. این امر نشان می دهد که ادبیات استراتژیک اگرچه ارتقا پیدا نموده، اما زیرساخت های فکری و اندیشه های آن تا حد بسیار زیادی ثابت باقی مانده است. رهیافت های متعارض جنگ نرم نشان می دهد که این رویکرد دارای الگوهای رفتاری متنوع و متفاوتی خواهد بود. هر یک از کارگزاران اجرایی از الگوی خاصی بهره می گیرد. در بین نظریه پردازان متقدمی که درباره جنگ نرم، مطالبی را تبیین نموده اند، می توان به «سون تزو»، «ژومینی»، «کلازویتس» و «لیدل هارت» اشاره داشت. آنان از سال های قبل از میلاد تا «عصر استراتژی کلاسیک» رویکردهای خود را درباره موضوعات مختلف سیاسی، روان شناختی، اجتماعی و استراتژیک ارائه داده اند. در عصر جدید می توان به رهیافت و ادبیات ارائه شده از سوی استراتژیست های متاخری اشاره داشت که موضوع جنگ نرم را در قالب فرآیندهای اجتماعی، تسخیر ذهن، سازماندهی عقاید، غافلگیری و در نهایت تهدید نرم ارائه دادند. از جمله این افراد می توان به «آرگیولا»، «کمپبل»، «کوپر»، «ریچارد هاس» و «جوزف نای» اشاره داشت. نظریه پردازان یاد شده الگوی رفتاری خاصی در منازعات استراتژیک را مورد توجه قرار داده اند. از آنجایی که جمهوری اسلامی ایران در معرض جنگ نرم قرار دارد از این رو لازم است تا انعکاس اجرایی و عملیاتی چنین رهیافت هایی مورد توجه قرار گیرد. هر یک از رهیافت های متعارض در جنگ نرم، بخشی از واقعیت رفتار استراتژیک محسوب می شود. در این ارتباط، ادبیات جنگ نرم را می توان براساس قالب های اندیشه استراتژیک در عصر فرامدرن مورد توجه قرار داد. چنین مفاهیمی را می توان زیرساخت فکری و اندیشه ای براندازی سیاسی دانست. جنگ نرم، جلوه هایی از تعارض و تاثیرگذاری بر قدرت سیاسی را از طریق ابزار های غیر نظامی منعکس می سازد. در این مقاله، انعکاس رهیافت های مختلف اندیشه استراتژیک در جنگ نرم مورد توجه قرار گرفته و آثار آن در فرآیندهای رقابت امنیتی بازیگران مورد بازنگری قرار می گیرد. طبیعی است که مهم ترین هدف این مقاله آن است که آثار رهیافت های متعارض جنگ نرم بر امنیت ملی جمهوری اسلامی بررسی گردد. به این ترتیب، می توان «رهیافت مقایسه ای در تبیین جنگ نرم» را به عنوان «چارچوب نظری» مقاله مورد توجه قرار داد.
۳.

تنوع قومی و پایداری امنیت ملی در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ایران قومیت امنیت ملی تنوع قومی شبکه تعلقات قومی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹ تعداد دانلود : ۱۰
تعدد گروه های قومی در جوامع معاصر به علت تفاوت های ماهیتی با نظام های سیاسی حاکم منشاء بالقوه ای برای تضعیف وفاق ملی و تهدیدی برای انسجام اجتماعی است. این مساله در کشورهای جهان سوم چشم انداز حادتری را نمایان می کند. از این رو نظام های سیاسی حاکم در جوامع برخوردار از تنوع قومی، سیاست های متفاوتی از همانندسازی تا تکثر گرایی را در پیش می گیرند. وجود مساله قومیت و به تبع آن فرضیه تضعیف امنیت ملی بویژه در کشورهای جهان سوم به فرضیهای تعمیمپذیر در تحلیل مناسبات قومیت و حاکمیت سیاسی مبدل شده است. لیکن تداوم تاریخی کشور وحکومت با مشارکت وانسجام اقوام مختلف در ایران آسیب پذیری و عدم تعمیمپذیری این فرضیه را نشان میدهد. به گونه ای که تنوع قومی در ایران به واسطه ساخت اکولوژیکی این گروهها و تداوم آن در ساختار ملت ایران نه تنها تضعیف کننده امنیت ملی نبوده بلکه قوام بخش و تداوم دهنده مفهوم کشور بوده است. این مقاله با رویکرد توصیفی تحلیلی و با شیوه مطالعه کتابخانهای سعی در کالبدشکافی تنوع قومی و وجود اقوام مستقر در ایران در ساختار ملت و ارتباط آن با امنیت ملی به عنوان پدیدهای نوظهور را دارد.
۴.

مکانیسم های سخت افزاری و نرم افزاری در تحقق امنیت اجتماعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: امنیت امنیت اجتماعی کنترل درونی تهدید آسیب قانون و مجری قانون

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵ تعداد دانلود : ۱۶
توجه به چگونگی تحقق امنیت اجتماعی در یک کشور و تحول در حوزه مفاهیم امنیتی مرتبط با آن، مفهوم امنیت را نیازمند بازتعریف دقیق تری می سازد. با گسترش مطالعات جدید در حوزه امنیت اجتماعی، این مقاله نیز درصدد پاسخگویی به این سوال هاست که راهکارهای تحقق امنیت اجتماعی چیست؟ مکانیسم های سخت افزاری و نرم افزاری چه نقشی در تحقق امنیت اجتماعی دارند؟ فرضیه مقاله، تحقق امنیت اجتماعی را در بهینه شدن دو مکانیسم کنترل بیرونی و کنترل درونی می داند. در این مقاله پس از کالبدشکافی مفاهیم مرتبط با امنیت اجتماعی، شاخص های آن در چارچوب نظری بررسی می شود. تقسیم بندی شاخص ها به کلان و خرد در دو رو یکرد فرصت سازی و تهدیدسازی نیز مورد نظر قرار می گیرد. در نهایت، راهکارهای تحقق امنیت اجتماعی پس از بررسی مکانیسم های کنترل بیرونی (به صورت سخت افزاری و نرم افزاری) و مکانیسم های کنترل درونی (به صورت نرم افزاری) ارائه می شود.
۵.

تاثیر انتفاضه ملت فلسطین بر رژیم صهیونیستی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: انتفاضه فلسطین رژیم صهیونیستی اسرائیل امنیت ملی قدرت ملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲ تعداد دانلود : ۱۳
رژیم صهیونیستی با توجه به ماهیت اشغالگری ونادیده گرفتن حقوق مسلم ساکنین اصلی سرزمین فلسطین ، از ابتدای تشکیل دولت یهودی در سرزمین های اشغالی همواره با بحران امنیتی وداخلی مواجه بوده است ،اما علی رغم آن ، این رژیم تهدید اصلی خود را تهدید خارجی وپیرامونی قرار داده بود واصولا بحرانهای داخلی ومبارزات گروههای فلسطینی و بویژه فلسطینی های مناطق اشغالی برای این رژیم تهدیدی جدی وقابل ملاحظه ای محسوب نمی شدند اما شکل گیری انتفاضه و ادامه آن موجودیت و هویت کیان صهیونیستی را که وابسته به سه رکن اساسی ( مهاجرت – امنیت – اقتصاد ) است را با چالشهای جدی مواجه نمود و این رژیم را مجبور نمود تا بخشی از توان خود را دربخشهای مختلف برای مقابله با این بحران مصروف نماید و تحقق ایده های توسعه طلبانه آن را بویژه در خاورمیانه با مشکل جدی روبرو نماید . بررسی ابعاد و میزان تاثیرات انتفاضه بر رژیم صهیونیستی به عنوان یک متغیر تاثیر گذار بر امنیت منطقه از اهمیت خاصی برخوردار است لذا در این مقاله به شیوه توصیفی - تاریخی به بررسی این موضوع پرداخته شده است.
۶.

بسترها و زمینه های موثر در تکوین و گسترش طالبان پاکستانی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: طالبان پاکستانی تروریسم پاکستان و ارتش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶ تعداد دانلود : ۱۹
طالبان پاکستانی یک واژه و اصطلاح نسبتاً جدید است.پیش از این اغلب از نیروهای رادیکال و یا مذهبیون در توصیف طالبان پاکستانی استفاده می شد.دو سال پیش هنگامی که این نیروها از دره سوات به قصد تصرف پایتخت به سوی اسلام آباد حرکت کردند اصطلاح طالبان پاکستانی به واژه رایج در محافل سیاسی،مطبوعاتی،و دیپلماتیک تبدیل شد. از آن زمان به بعد پرسش های زیادی در باره «چیستی» طالبان پاکستانی مطرح شد. مقاله حاضر به تاثیر داشتن عوامل متعدد در تکوین طالبان پاکستانی در سه سطح داخلی، منطقه ای و بین المللی اذعان دارد. بررسی این عوامل از آن نظر حایز اهمیت است که طالبان پاکستان یکی از پیچیده ترین نیروهای اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و امنیتی در این کشور و حتی جنوب آسیا به شمار می رود که به عنوان پدیده نسبتاً نوین درباره آن کمتر گفته و شنیده شده است و هم اکنون امنیت داخلی پاکستان، امنیت منطقه ای و بین المللی را تهدید می کند. در این مقاله برای تبیین دقیق تر موضوع تئوری عمومی سیستم ها به عنوان چارچوبی نظری مورد استفاده قرار گرفته است و پس از معرفی کلی تیپ شناسی طالبان پاکستان، با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی عوامل داخلی، منطقه ای و بین المللی،موثر در شکل گیری آن مورد بررسی قرار می گیرد. نتایج مقاله نشان داد که :1- ایدئولوژی های وهابیت و دیوبندی ، موقعیت خاص جغرافیایی، وضعیت نامساعد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی پاکستان بویژه در ایالت سرحد شمال غربی و منطقه قبایلی از مهمترین عوامل داخلی در تکوین پدیده طالبان پاکستانی محسوب می شوند. 2- طالبان پاکستان کماکان به عنوان ابزار استراتژیک و نیز به عنوان عقبه ی طالبان افغانستان مورد حمایت آی اس آی قرار دارد
۷.

دلایل عدم الحاق ترکیه به اتحادیه اروپا(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اتحادیه اروپا ترکیه مسلمان بودن مردم ترکیه اسلام هراسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳ تعداد دانلود : ۱۳
بدون شک مهم ترین راهبرد کلان جامعه و دولت ترکیه پیوستن به جمع کشورهای اتحادیه روپا است. رسیدن به این آرزو که عده ای آن را ناممکن می شمارند حداقل بیش از چهار دهه است که ذهن سیاست مداران غرب گرای این کشور را به خود مشغول کرده است. ترکیه به علت گرایشات سنتی غرب گرایانه، کسب وجهه بین المللی، و مهم تر از همه تامین منافع اقتصادی بلند مدت، همواره مایل به ورود به اتحادیه اروپا بوده است. این علاقه به حدی است که در تاریخ معاصر ترکیه ( از الغای حکومت عثمانی به این سو ) مهمترین مسئله در تدوین سیاست های کلان داخلی و خارجی این کشور رسیدن به آرزوی دیرینه ی خود مبنی بر پیوستن به اتحادیه اروپا بوده است، روندی که خواه گروه حاکم در ترکیه اسلامگرایان «عدالت و توسعه» باشند یا جریانهای سکولار و لائیک دست راستی چون «مام میهن»، «راه راست» و چه احزاب لائیک و اورتودوکس دست چپی چون حزب «جمهوری خواه خلق» این مهم چندان تفاوتی نکرده است اما علی رغم امتیازات پیاپی ترکیه به اتحادیه اروپا و نیاز متقابل اروپا به این کشور، شاهد آن هستیم که بسیاری از سران اروپایی با مطرح کردن نقش تمایزات مذهبی ترکیه مسلمان با کلوپ مسیحی اروپا مانع از تحقق این رویا شده اند . این مقاله عواملی نظیر مسئله کردها، دخالت نظامیان در سیاست، نقض حقوق بشر، وضیت نامطوب تر اقتصادی ترکیه نسبت به اتحادیه اروپا،اختلافات ترکیه با ارمنستان و بحران قبرس را به عنوان فرضیه های مکمل در نظر گرفته است. اما فرضیه اصلی که نوشتار فوق به دنبال واکاوی آن است با تمرکز بر تمایزات مذهبی میان ترکیه مسلمان و اتحادیه اروپای مسیحی دورنمای نزدیکی را برای پیوستن آنکارا به این اتحادیه قائل نیست. باتوجه به فرضیه اصلی این پژوهش مشخص می گردد که این نوشتار باید به ابعاد مختلفی چون سیاست، تاریخ و بویژه ذهنیت منفی اروپاییان نسبت به اسلام بپردازد. لذا پس به همین علت روش آزمون فرضیه اصلی ب راساس رو ش های تاریخی، تحلیلی، اثب اتی و مقایسه ای خ واهد بود. به لحاظ چهارچ وب نظری، ن ظریه سازه انگاری و بوی ژه تاکید این تئوری بر نقش هویت مبنای کار قرار گرفته است.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۵۳