آمایش محیط

  پژوهش حاضر با هدف سنجش سطح آسیب پذیری بافت های مسکونی به عنوان مهم ترین بخش از سامانه های شهری در کلان شهر ساری در برابر مخاطره طبیعی زلزله شکل گرفته است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی در بستر پیمایشی می باشد. ابتدا با بررسی های میدانی و ارزیابی طرح جامع شهر ساری، اطلاعات مربوط به به قدمت، نوع سازه و تعداد طبقات بناهای مسکونی در مناطق چهارگانه شهر ساری استخراج گردیده است. سپس کلاس بندی ساختمان های مسکونی و گزینش منحنی های آسیب پذیری متناسب هر کلاس ساختمانی به همراه نتایج حاصل از تحلیل خطر لرزه ای برای تعیین درصد و درجه خرابی ساختمان های مسکونی شهر ساری مورد استفاده قرار گرفته است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که در مناطق 1، 2، 3 و4 شهر ساری به ترتیب، 63%، 66%، 72% و 67% ساختمان های مسکونی که از نوع کلاس خشتی و مصالح بنایی از نوع بلوک سیمانی می باشند، به هنگام وقوع زلزله کاملاً تخریب می گردند. از سوی دیگر، کمترین میزان خرابی در کلیه ساختمان های فولادی و همچنین ساختمان های بتنی دارای 6 طبقه و بالاتر پیش بینی شده است.

  آلودگی هوا، به عنوان یکی از مهم ترین مشکلات زیست محیطی شهرها نمودی از باز خورد فعالیت های ناپایدار انسانی در سیستم های شهری محسوب می شود. تشخیص مشکلات ناشی از اثرات آلودگی در شهرها، ناکارآمدی برنامه های شهری مبتنی بر رهیافت های سنتی در مواجهه با اثرات آن و پیش بینی دقیق مناطق آلوده به عنوان بخشی از گام های مناسب می تواند اطلاعات مفیدی را برای برنامه ریزان جهت مقابله با این مسئله ارائه نماید. در این مقاله، با توجه به معضل آلودگی هوا برای شناسایی دقیق تر وضعیت مناطق 22 گانه شهر تهران و روند آلودگی، اقدام به ارائه نقشه های پهنه بندی مناسب درطی سال های (1390-1395) شده است. هدف حرکت از تصورات ذهنی و خیالی به واقع گرایی است. روش تحقیق مطالعه "توصیفی- مقطعی" بوده و در آن به تحلیل فضایی میانگین (AQI) سالانه، ارائه شده توسط ایستگاه های سنجش آلودگی هوا در شهر تهران پرداخته شده است. ابتدااز آمارهای روزانه آلودگی هوا بر اساس شاخص (AQI) طی سال های مزبور در شهر تهران میانگین گرفته و سپس در محیط (GIS) با استفاده از روش درون یابی (IDW) نقشه های پهنه بندی آلودگی هوا بدست آمد. همچنین با مدل آماری ضریب همبستگی اسپیرمن رابطه میان دو متغیر تصادفی ارتفاعات و آلودگی هوا بررسی شد. سپس با تحلیل نقشه های مزبور آلوده ترین مناطق شهری و دلایل آن بیان گردید. نتایج نشان داد که بیشترین پهنه آلودگی هوای تهران طی سال های مزبور"مناطق مرکزی و جنوب غربی" شهر تهران می باشد، رابطه معنی دار بین عامل ارتفاع و آلودگی هوای تهران وجود ندارد. بدین ترتیب با استفاده از شناسایی و تعمیم پذیری نظریه این پژوهش در خصوص آلودگی میسر شد و در نهایت با توجه به مناطق بیشتر آلوده شهر تهران، راه حل های سیستماتیک کارا ارائه گردید.

  حکمروایی شهری به عنوان رویکردی از نظام تصمیم گیری و اداره امور شهری است و فرایندی است که بر اساس کنش متقابل میان سازمانها و نهادهای رسمی اداره شهر از یک سو و سازمانهای غیردولتی و تشکلهای جامعه ی مدنی، از طرف دیگر شکل می گیرد. جایگاه نظام اداره خوب شامل اصول (مشارکت، پاسخگویی، شهروندی، شفافیت، مسئولیت پذیری، کارآمدی، قانونمندی) و نظایر اینهاست که در جهت بررسی نقش مردم در فرآیند اداره امور شهری و میزان تعامل اضلاع حاکمیت (مسئولین، مردم و بخش خصوصی) بررسی شده است. در این مطالعه، به منظور ارزیابی عملکرد مدیریت شهری سنندج، 4 شاخص از اصول حکمروایی خوب شهری مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی بوده و به لحاظ هدف کاربردی می باشد. ابزار سنجش، پرسشنامه بوده و طراحی مؤلفه ها برای هر شاخص با استفاده از طیف لیکرت می باشد. جامعه آماری، شامل مراجعین به شهرداری و شهروندان عادی محله مبارک آباد در ناحیه 8 محدوده شهرداری منطقه 3 سنندج بوده که به کمک فرمول کوکران، در حجم نمونه برابر 110 نفر با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شده است. به منظور تحلیل داده ها از آزمون آماری پارامتریک T-Test در فضای نرم افزار  Spssبهره گرفته شده است. ارزش گذاری متغیرها با بهره گیری از طیف لیکرت، مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفته است. نتایج حاصل از آزمون نشان می دهد که شاخص های مشارکت با اختلاف میانگین 527.-، در فرضیه دوم در خصوص پاسخگویی با اختلاف میانگین 1.027-، کارائی در فرضیه سوم در رابطه با عدم اثربخشی شهرداری و شورا با اختلاف میانگین 509.-، و عدم شفافیت شهرداری در فرضیه چهارم با اختلاف میانگین 600.- تأیید شده است و ادعای عملکرد ضعیف مدیریت شهری سنندج پذیرفته می شود.

  رشد صنعت به طور مجتمع، منطقه، ناحیه یا شهرک صنعتی پدیده است که از لحاظ اهمیت، از آغاز قرن بیستم میلادی در توسعه صنعتی کشورهای جهان و بهره گیری از امکانات و قابلیت های هر منطقه به آن توجه شده است. در پژوهش حاضر ضمن گرد آوری داده های کتابخانه ای و اطلاعات موجود در شرکت شهرک های صنعتی استان سمنان و تهران، لایه های اطلاعاتی در محیط نرم افزاریGIS بر مبنای اطلاعات موجود در سامانه اطلاعات مکانی شهرک ها و نواحی صنعتی تهیه شده است. همچنین به منظور تحلیل شهرک های صنعتی عباس آباد، ایوانکی، گرمسار و سمنان با تأکید بر میزان جذب متقاضیان، اشتغال و سرمایه گذاری لایه های مورد نیاز در قالب نرم افزار GIS تهیه شده است. با تحلیل خروجی داده ها به صورت نقشه مشخص شد که تعداد قطعات تحویل شده در شهرک صنعتی عباس آباد حدود 1.39برابر مجموع سه شهرک ایوانکی، گرمسار و سمنان می باشد و علی رغم فاصله 12، 40 و 150 کیلومتری شهرک صنعتی عباس آباد با شهرک های صنعتی ایوانکی، گرمسار و سمنان تعداد واحد به بهره برداری رسیده در شهرک صنعتی عباس آباد 1.82 برابر، میزان اشتغال ایجاد شده 1.37برابر و میزان سرمایه گذاری انجام شده 1.11برابر مجموع سه شهرک صنعتی مذکور می باشد. واقع بودن شهرک صنعتی عباس آباد را در تهران به عنوان پایتخت کشور که بیش از 50درصد از منابع مالی و 45درصد از صنایع و 17/5درصد جمعیت کل کشور را به خود اختصاص داده است، می توان یکی از عوامل اصلی این اختلاف دانست.

در پی تحول در شیوه زندگی، نیاز به خدمات گوناگون نیز افزایش یافته و جهت مطابقت با شرایط جدید و دست یابی به توسعه ای پایدار، ساماندهی بافت های فرسوده اهمیت بیشتری می یابد. هدف پژوهش حاضر نیز ساماندهی کالبدی، فرهنگی- اجتماعی بافت فرسوده شهری با رویکرد توسعه پایدار شهری در شهر آمل می باشد. از نظر قلمرو زمانی، مطالعه در این محدوده در سال های1393و 1394 است. در این پژوهش کاربردی و توسعه ای از روش های توصیفی، اسنادی و همبستگی استفاده شده است. حجم نمونه در این پژوهش نیز 304 نفر روسای خانوار در بافت فرسوده و 30 نفر کارشناسان مربوطه می باشد. به منظور گردآوری اطلاعات، از پرسشنامه ها، نقشه محلات، منابع کتابخانه ای و همچنین بازدید میدانی استفاده شده است. نتایج جمع آوری شده از پرسشنامه ها با استفاده از نرم افزار SPSSو آزمون های آماری مورد ارزیابی قرار گرفته و  از نتایج پرسشنامه کارشناسی در تکنیک SWOT بهره برده شده است. بنابراین با توجه به نتایج حاصله از تحقیق، الگوی پیشنهادی مداخله با تکیه بر توسعه پایدار شهری ارائه گردیده است.

  زیباشناسی در شهرسازی و معماری از جمله موضوعاتی است که اندیشه شهرسازان و معماران را به خود مشغول نموده است. برداشت های متفاوت در زمینه زیباسازی فضاهای شهری، علاوه بر بالا بردن هزینه های شهر، سبب بروز یک سردرگمی در این حوزه شده است. اینکه زیباشناسی در شهرسازی از کدامین منابع می تواند بهره مند گردد، این سئوال اصلی را مطرح می کند، که "چگونه می توان بین اندیشه های زیباشناختی و ساخت فضاهای شهری در دوره ای خاص تاریخی مشترکاتی را کشف نمود"؟ و فرضیه پژوهش نیز بر اساس سئوال اصلی مطرح می شود: "بین اندیشه های زیباشناسی با ساخت فضاهای شهری ارتباط وجود دارد". برای مطالعه موردی در این مقاله، گرایش های نظریه پردازان در امر زیباشناسی در یک دوره (دوران صفویه و رنسانس اروپا) با تکیه بر تحلیل میدان نقش جهان اصفهان و میدان سنت پیتر رم انتخاب و مورد بررسی قرارگرفته اند و سپس انطباق ویژگی های زیباشناسانه آن نظریه ها نسبت به کالبد دو میدان یادشده، با روش تحلیل کیفی-تاریخی وکمی و با استفاده از پرسشنامه و مطالعات کتابخانه ای ارزیابی شده است. با نتایج حاصل از پرسشنامه ها و یافته ها، ارتباط ملموسی بین اندیشه های زیباشناسی و ساخت فضاهای شهری طراحی شده در هر دو میدان به عنوان نمونه مشاهده شده است و مهمتر اینکه زیباسازی فضاهای شهری، مستلزم برخورداری از پشتوانه اندیشه های فلسفی و زیباشناسی، همچنین یک جنبش عمومی هنرمدارانه در ساخت فضاهای شهری می باشد.                                                       

توجه به ترجیح رنگی شهروندان در فضاهای شهری یکی از عواملی است که میتواند تاثیر زیادی بر رضایت از فضای شهری داشته باشد. در بررسی های مربوط به ترجیح رنگی شهروندان عوامل مختلفی مانند سن، فرهنگ، جنسیت و غیره مورد بررسی قرار گرفته ، اما تاثیر پارامترهای اقیلمی بر ترجیح رنگی افراد کمتر مورد توجه قرار گرفته است. این پژوهش بر آن است تا به تاثیر پارامترهای آسایش حرارتی (دما، رطوبت، سرعت باد و احساس آسایش حرارتی) بر ترجیح رنگی افراد با انتخاب کارنهای رنگی و نیمکت های شهری با رنگهای گرم و سرد بپردازد. بدین منظور پس از مطالعه ادبیات موضوع و استخراج متغیر های مربوطه، به روش میدانی پارامترهای اقلیمی با دستگاه-های دماسنج، رطوبت سنج و باد سنج اندازه گیری و احساس آسایش حرارتی و ترجیح رنگی افراد با ابزار پرسشنامه مورد پرسش قرار گرفت. برای سنجش ترجیح رنگی افراد از دو نیمکت رنگی محقق ساخته و کارتهای رنگی با رنگهای گرم و سرد استفاده گردید.

  یکی از مهم ترین نهادهای شهری که شهروندان با آن در ارتباط می باشند، شهرداری است. این نهاد با مدیریت و برنامه ریزی های بلند مدت خود می تواند نیازهای اولیه و ثانویه شهروندان را شناسایی و شهر را به مکانی امن برای آنها بدل نماید. با توجه به اثرگذاری 75 درصد عوامل اقتصادی و اجتماعی و محیطی بر سلامت، شهرداری ها می توانند نقش مهمی را ایفا نمایند. این پژوهش با هدف ارائه مدلی جهت مشارکت شهرداری ها در ارتقاء سلامت جامعه شهری در ایران انجام شده است.     این پژوهش از منظر هدف کاربردی و از نظر روش شناسی کمی و از نظر ماهیت توصیفی است؛ ابتدا با مطالعات کتابخانه ای و نظرخواهی از اعضای گروه خبرگان و اجرای تکنیک دلفی طی سه مرحله، ابعاد، مؤلفه ها و شاخص های پرسشنامه تحلیل و شناسایی و تدوین و پس از تعیین پایایی و روایی آن با شیوه نمونه گیری تصادفی با طبقه بندی در بین 316 نفر از کارشناسان شهرداری 5 کلانشهر (تهران، مشهد، اصفهان، شیراز و تبریز) توزیع و سپس گردآوری گردید . پس از تحلیل داده ها بر اساس نتایج معادلات ساختاری و تحلیل عاملی تأییدی در مدل اندازه گیری مرتبه دوم در مجموع 6 بُعد اصلی با 21 مؤلفه از 29 مؤلفه تأیید شد شامل: ارتقای برنامه ریزی شهری، بهبود شرایط زندگی شهری، حکمرانی مشارکتی، افزایش تاب آوری مناطق در بحران و بلایا، شهرهای دوستدار سالمند، قانون سلامت عمومی. این مطالعه نشان داد؛ شهرداری های کلانشهر در ایران از راهبردهای پیشنهادی سازمان جهانی بهداشت در سال 2015 جهت ارتقای سلامت شهری فاصله زیادی دارند و به دلیل تمرکزگرایی ساختاری، مشارکت آنها در اجرای خدمات سلامت عمومی پایین و پیشنهاد می گردد؛ شهرداری ها مشارکت خود را در سلامت به ویژه بهبود شرایط زندگی شهری افزایش دهند.

  امنیت به عنوان اساسی ترین الزامات توسعه در جوامع شهری مطرح می باشد. احساس عدم ترس و تهدید در فضای جامعه به عنوان یکی از شاخص های کیفیت زندگی مطرح می باشد. در این ارتباط در شهر های بزرگ و در اصطلاح کلان شهرها این عامل از اهمیت مضاعف برخوردار می باشد. در این پژوهش هدف اساسی بررسی و تحلیل مجموعه عواملی است که به کاهش امنیت شهروندان منجر می گردد. برای این منظور در این پژوهش که با هدف کاربری و با روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفته است، پرسشنامه ای تنظیم و در میان حجم نمونه بالغ بر 212 نفر از شهروندان منطقه دو توزیع شد. در تحلیل نتایج آن از آزمون هایی نظیرخی دو، T تک نمونه ای و تحلیل عاملی استفاده شده است که در نرم افزار SPSS پس از وارد نمودن مقادیر، گویه ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. البته در پیش از انجام تحلیل با استفاده از آزمون kmo تناسب گویه ها برای این منظور ارزیابی شده است که مقدار 0.73 به دست آمده که بیانگر تناسب گویه ها برای انجام آزمون است. در پایان این نتیجه حاصل گردیده است که عواملی نظیر فضاهای دارای دید حداقلی عدم مدیریت مناسب شهری، فضا های کم نور، عدم برنامه ریزی شهری مناسب، حمل و نقل نامناسب و نارسایی های دستگاه انتظامی منجر به بروز این نابهنجاری ها و کاهش دهنده امنیت در منطقه دو شده است.

  خانه نمونه ای از معماری سنتی ایران است که بیشترین تأثیر را از الگوهای زیستی مردم گرفته و در کنار عوامل دیگر به طور مستقیم برخاسته از نیازها، اعتقادات و تفکرات آنها بوده است. انسان ایرانی در جریان تغییرات سریع مدرنیته بسیاری از داشته های خود را از دست داده است. از مهمترین آنها هویت کالبدی فضاهای داخلی است که با حذف الگوهای داخلی بسیار کمرنگ شده است. پژوهش به دنبال آن است تا با بهره گیری از الگوهای مؤثر در طراحی مسکن سنتی مناطق سردسیر نظیر تبریز به الگویی مناسب در جهت طراحی مسکن معاصر شهر تبریز دست یاید. در مسکن سنتی تبریز ساخت خانه ها از روی الگوهای شناخته شده منطقه باعث ایجاد هویت کالبدی در بناهای آن زمان می شدند؛ لذا می توان با بروز کردن این الگوها از آنها در بناهای معاصر استفاده کرد. پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی و از جهت ماهیت و روش تحلیلی- توصیفی است. جهت انجام ابتدا مطالعات اکتشافی به صورت کتابخانه ای و اسنادی انجام شده و سپس به صورت پیمایشی ادامه یافته است که از طریق تکمیل پرسشنامه توسط 10 نفر از خبرگان معماری انجام شده است. چهار خانه از دوره قاجار و چهار مورد از آپارتمان های تبریز انتخاب شده اند. در گام بعدی با روش دلفی به غربالگری مؤلفه های جمع آوری شده، پرداخته شد تا مؤثرترین مؤلفه ها شناسایی گردد. در ادامه برای تعیین ارزش هر یک از مؤلفه ها از روش َAHP استفاده شد. در خانه های سنتی تبریز به ترتیب مؤلفه های مردمی، اقلیمی، کالبدی، معنایی و فعالیتی در ایجاد هویت کالبدی مؤثرند در حالی که در خانه های معاصر تبریز به ترتیب مؤلفه های کالبدی، مردمی، فعالیتی، معنایی و اقلیمی در ایجاد هویت کالبدی مؤثرند. نتایج وزن دهی مؤلفه ها نشان می دهد که در خانه های معاصر به دلیل تأکید زیاد در کالبد مؤلفه های معنایی فراموش شده اند و نیاز به تقویت بیشتر دارند.