آموزش محیط زیست و توسعه پایدار

نوبستر سازی یکی از رویکردهای نو در حوزه مطالعات برنامه درسی است. این رویکرد ورود برنامه درسی به مباحث و رشته های دیگر را بررسی می کند. یکی از این مباحث، محیط زیست و به ویژه تغییرات اقلیمی است. پژوهش حاضر بر آن است تا نحوه سبز شدن برنامه های درسی را در دوران بعد از پاندومی بررسی نماید، این پژوهش با رویکرد کیفی و تحلیل محتوای قراردادی انجام شده است. تعداد 11 نفر از متخصصان تغییرات اقلیمی و برنامه درسی به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند داده ها از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته جمع آوری گردید روش گرینهم و لاندمن جهت تحلیل داده ها بکار گرفته شد. جهت صحت و اعتبار داده ها از روش گوبا و لینکلن استفاده شد در ارتباط با هدف پژوهش 4 طبقه شامل آمادگی مقابله با بحران، احترام به قوانین، همبستگی ملی، حفاظت از ارزش های زیست محیطی و 9 زیر طبقه شامل شناسایی تهدیدها، درک فرصت ها، حمایت از قوانین، تقویت حاکمیت قوانین، توسعه مشارکت های مردمی، گسترش همدلی، حفاظت از آب، مقابله با آلودگی هوا، حفاظت از جنگل شناسایی گردیدند با توجه به دیدگاه مشارکت کنندگان جهت سبز شدن برنامه های درسی در دوران پساکرونا درون مایه های اصلی دانش زیستی و آگاهی زیستی در چارچوب برنامه های درسی می تواند استفاده شود.

تلفیق ابعاد مدیریت سبز در ساختار دانشگاه تبدیل به موضوعی کلیدی در هدایت جامعه و دانشگاه به سوی دستیابی به اهداف توسعه ی پایدار شده است. ازاین رو، تعیین وضعیت کنونی مدیریت سبز در دانشگاه و شناسایی پیش ران های آن می تواند به دانشگاه ها در توسعه ی فعالیت های مرتبط با مدیریت سبز یاری رساند؛ بنابراین، هدف این پژوهش در گام اول تعیین وضعیت شاخص های مدیریت سبز در دانشگاه رازی و سپس، شناسایی عامل های اثرگذار بر توسعه ی آن از دیدگاه کارکنان و اعضای هیأت علمی این دانشگاه بود (965 = N). بدین منظور، با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای انتساب متناسب (بر اساس جنسیت و سطح تحصیلات) تعداد 250 تن به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه ای محقق ساخته بود که روایی و پایایی آن از طریق محاسبه ی «نسبت روایی محتوا»، میانگین واریانس استخراجی (AVE)، آلفای کرونباخ و ضریب پایایی ترکیبی (CR) تأیید شد. داده ها در محیط نرم افزارهای Smart-PLS و SPSS Win20 و با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی به روش تحلیل مؤلفه های اصلی و چرخش واریماکس تجزیه وتحلیل شدند. یافته ها نشان داد که تمرکز دانشگاه رازی بر ابعاد کاربری و ساختمان، زباله و بازیافت و آب و انرژی است. در مقابل، به ابعاد آموزشی و پژوهشی مدیریت سبز توجه کمتری داشته است. یافته های حاصل از تحلیل عاملی اکتشافی نشان داد که درمجموع هشت عامل بر توسعه ی فعالیت های مدیریت سبز در دانشگاه اثرگذارند و درمجموع 717/54 درصد از واریانس متغیرهای اثرگذار بر مدیریت سبز در دانشگاه رازی را تبیین می کنند. این عامل ها به ترتیب عبارت بودند از: 1. استراتژی و فرهنگ حاکم بر دانشگاه، 2. فشارهای محیطی (فشار قانونی، تقلیدی و اجتماع)، 3. آموزش و توانمندی های کنشگران دانشگاهی، 4. ارزش های کنشگران، 5. نگرش بهره برداران نسبت به مدیریت سبز، 6. همکاری های نهادی، 7. ارزیابی و گزارش دهی و 8. فرهنگ سازی.

هدف این پژوهش بررسی تأثیر آموزش فلسفه برای کودکان بر باورهای معرفت شناختی و یادگیری مفاهیم محیط زیست دانش آموزان پایه یازدهم بود. روش پژوهش این مطالعه از نوع نیمه آزمایشی و طرح تحقیق پیش آزمون-پس آزمون همراه با گروه گواه بوده است. جامعه آماری شامل دانش آموزان پایه یازدهم شهر اراک بودند که تعداد 44 نفر از آنها به عنوان نمونه در دسترس انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه 22 نفره کنترل و آزمایش توزیع شدند. آزمودنی ها در گروه آزمایش به مدت 12 جلسه مباحث درس انسان و محیط زیست را بر اساس اصول برنامه فلسفه برای کودکان آموختند. درحالی که در گروه کنترل شیوه آموزش به شکل مرسوم بود. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه باورهای معرفت شناختی شومر (1990) و آزمون یادگیری مفاهیم محیط زیست محقق ساخته بود. برای تحلیل داده ها آزمون تحلیل کوواریانس بکار گرفته شد. نتایج مطالعه نشان داد به کارگیری برنامه آموزش فلسفه برای کودکان بر باورهای معرفت شناختی و مؤلفه های آن و همچنین یادگیری مفاهیم محیط زیست دانش آموزان تأثیر مثبت و معناداری داشته است (0.001p=). با توجه به نتایج مطالعه پیشنهاد شد اصول موردتوجه در برنامه های فلسفه برای کودکان به جای آنکه به صورت مجزا اجرا گردد، در برنامه درسی تلفیق شود.

سکونتگاه های شهری معاصر با توسعه، دگرگونی و پیچیدگی روزافزون موجب اختلال در نظام اکولوژیک و پیوند انسان- طبیعت، بخصوص در شهرهای کویری شده و بحران قرن بیست و یکم یا کاهش تاب آوری شهری را رقم زده است. بسیاری از الگوهای ارتباطی انسان -طبیعت و راه حل های الهام گرفته از محیط طبیعی حامی اصول و مفاهیم تاب آوری و پایداری است. به منظور کاربست ابعاد انسانی در برنامه ریزی، لازم است که عقلانیت اکولوژیک یا به عبارتی ایده های مبتنی بر شواهد، اصول و استراتژی های پیوند انسان- طبیعت تجلی یافته در شهرهای کهن، استخراج، انتقال و در ساختار و عملکرد اکوسیستم شهری بکار گرفته شود. ازاین رو، هدف مطالعه حاضر، ایجاد شهرهای تاب آور از طریق عقلانیت اکولوژیک و جستار حلقه پیوندی عقلانیت اکولوژیک و تاب آوری شهری است. این مطالعه یک بررسی توصیفی-تحلیلی و ابزار گردآوری اطلاعات روش کتابخانه ای است. ضمن استنتاج و تطبیق مؤلفه های ساختاری- عملکردی فرایند یادگیری اجتماعی و عقلانیت اکولوژیک، یادگیری اجتماعی به عنوان حلقه کاتالیزوری در بسط عقلانیت اکولوژیک و ارتقاء تاب آوری استنتاج شده است و با استفاده از مدل ساختاری-تفسیری، مؤلفه های استراتژیک در بسط عقلانیت اکولوژیک استخراج و درنهایت مدل مفهومی بسط عقلانیت اکولوژیک در برنامه ریزی شهرهای تاب آور از طریق حلقه پیوندی یادگیری اجتماعی ارائه شده است. نتایج مطالعه حاکی از آن است که مؤلفه های قابلیت درک پیچیدگی و ظرفیت انعطاف پذیری دو فاکتور استراتژیک در ابزار بسط عقلانیت اکولوژیک در جهت برنامه ریزی شهرهای تاب آور است و یادگیری اجتماعی به عنوان ابزار مدیریتی سازگارانه و مشارکتی نقش قابل ملاحظه ای در انتقال عقلانیت اکولوژیک و ارتقاء تاب آوری شهری دارد.

امروزه در جهان، درآمد حاصل از گردشگری پس از درآمدهای حاصل از صادرات سوخت، مواد شیمیایی رتبه سوم را به خود اختصاص داده است که به سهم 4/7 درصدی از کل صادرات جهان در سال 2019 رسیده است و برای چهل کشور فقیر جهان، گردشگری پس از نفت، دومین منبع مهم ارز خارجی است. بر اساس گزارش آماری GMTI 2021، کشورهای مالزی، ترکیه و عربستان رتبه های اول تا سوم گردشگری حلال را به خود اختصاص داده اند. اقتصاد ایران جهت جذب منافع مالی ناشی از این صنعت، پتانسیل فراوانی دارد. تحقیق حاضر درصدد است با بررسی اثر آموزش و ترویج گردشگری حلال در ایران و احصاء عوامل مؤثر بر آن، متغیرهای مؤثر در تابع تقاضای گردشگری را در قالب یک مدل رشد درون زا مشخص نماید. برای دستیابی به این هدف حرکت مدل پس از حل با کمک مدل های ریاضی، شبیه سازی شد و اثرات تغییرات عوامل مؤثر بر گردشگری بررسی گردید. بر اساس یافته های تحقیق، متغیرهایی مانند درآمد خارجیان، کشش درآمدی تابع تقاضا، عوامل زیرساختی همچون آموزش و ترویج گردشگری و حمل ونقل، جاده ها، پایتخت های فرهنگی، گردشگری و مذهبی دارای تأثیر مثبت بر تعداد توریسم دارند. همچنین برخی عوامل تأثیر منفی بر روی تعداد گردشگران دارند که ازجمله می توان به کشش قیمتی تقاضای گردشگری، نرخ مالیات بر روی کالاهای خدماتی و سطح قیمت ها اشاره نمود.

ایران به عنوان کشوری که به شدت به انرژی های متداول فسیلی متکی است، ناگزیر است تا در آینده ای نزدیک این روند را به نفع تجدیدپذیرها تغییر دهد. با توجه به عدم استقبال جمعی از انرژی های نو به ویژه استفاده از پنل خورشیدی، تحقیق حاضر درصدد است تا عوامل زمینه ای این عدم پذیرش را بررسی کند. پرسش اساسی این است که موانع اجتماعی پذیرش پنل های خورشیدی در بین مردم کدم اند؟ بدین منظور، متغیر وابسته این تحقیق قصد پذیرش است. برای پاسخ به این پرسش از یک مدل تلفیقی استفاده شده است که مبتنی بر سه نظریه ی جاافتاده در حوزه پذیرش فناوری های جدید (نظریه اشاعه نوآوری راجرز، نظریه پذیرش فناوری دیویس و نظریه پذیرش اجتماعی ووستنهاگن) است. این مطالعه از نوع کمی است و داده های آن از 462 نفر از ساکنان روستاهای استان مازندران در سال 1398 جمع آوری شده اند. ضرایب پایایی درونی تمام متغیرها بالاتر از 68/0 است و اعتبار سازه برای تمامی سازه های موردمطالعه در این تحقیق بالاتر از 650/0 قرار دارند. بر اساس وزن های رگرسیونی استاندارد به دست آمده، از مجموع نمونه های موردبررسی در این تحقیق، تنها 19 درصد از پاسخگویان تمایل به نصب پنل خورشیدی در آینده ی نزدیک دارند و 36 درصد هم ابراز داشتند که هیچ تمایلی برای نصب این فناوری ندارند. بیشترین اثر کل (36%) بر روی متغیر قصد رفتاری (متغیر اصلی تحقیق)، مربوط به متغیر سهولتِ مصرفِ درک شده می باشد و به طورکلی 19 درصد از تغییرات متغیر وابسته (موانع اجتماعی پذیرش) توسط عوامل مطرح شده در مدل تحقیق تبیین می شوند.

تحقیق کیفی حاضر با هدف شناسایی عوامل تأثیرگذار بر اقدامات انطباقی گندم کاران در مواجهه با تغییرات اقلیمی انجام گرفت. جامعه آماری این تحقیق را خبرگان و مطلعان کلیدی ذی ربط در استان کرمان تشکیل دادند که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند و تکنیک گلوله برفی 21 نفر از آنان انتخاب شدند. داده های گردآوری شده با استفاده از نرم افزار MAXQDA 11 مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. نتایج به دست آمده حاکی از آن بود که مهم ترین اقدامات انطباقی در مواجهه با تغییرات اقلیمی در استان کرمان در سطح مزرعه شامل فنی- زراعی، فناورانه، حفاظت از آب و زیست محیطی پایدار و در سطح خارج از مزرعه شامل اقدامات مدیریتی-اقتصادی و اقدامات مرتبط با شغل و تنوع معیشت بودند. همچنین، نتایج نشان داد که سه عامل نهادی-حمایتی (متشکل از عوامل قانونی-اداری، نهادی-سازمانی، حمایتی و اقتصادی)، ترویجی-اطلاع رسانی (متشکل از عوامل آموزشی-ترویجی و اطلاعاتی- مشاوره ای) و فردی (متشکل از عوامل فردی-روانشناختی) به ترتیب اصلی ترین عوامل تأثیرگذار بر اقدامات انطباقی در مواجهه با تغییرات اقلیمی در استان کرمان بودند.

مفهوم تنوع زیستی از ریشه ای ترین مفاهیم دانش بوم شناسی است. این پژوهش با هدف سنجش ادراک مفهومی جامعه دانشگاهی ایران از مفهوم تنوع زیستی و مقایسه یافته های حاصل از نمونه موردمطالعه با تعریف های ارایه شده از سوی نهادهای بین المللی و ملی انجام شده است. روش پژوهش مبتنی بر تحلیل زمینه یابی و پرسش نامه ای ساختاریافته با محوریت این پرسش «باز» است که؛ تعریف شما از مفهوم تنوع زیستی چیست؟ نتایج حاصل از تحلیل محتوای 137 پاسخ دریافتی کامل و معنی دار بر مبنای گروه تحصیلی پاسخ گوها در چهار دسته؛ فنی و مهندسی، علوم طبیعی و زیستی، علوم انسانی و اجتماعی و معماری و هنر، بیان گر این واقعیت است که پاسخ های نمونه موردمطالعه را می توان در دو سطح دانش نظری (دیدگاه های کل نگر و جزءنگر) و دانش عملی (رویکردهای حفاظت گرا، تعاملی و توسعه گرا) طبقه بندی کرد.  نتایج نشان داد که در سطح دانش نظری، پاسخ دهنده ها به مضامین عمیق تر از مفهوم تنوع زیستی نسبت به سایت نهادهای مسئول اشاره داشته اند که دلالت بر آگاهی بالا از سطح نظری مفهوم تنوع زیستی در میان نمونه موردمطالعه دارد. درعین حال در سطح دانش عملی، کدهای پاسخ، مضامین روشن و قابل توجهی را در باب مفهوم تنوع زیستی ارائه نمی دهند و این موضوع دلالت بر عدم شناخت کافی نمونه موردمطالعه از ابعاد تنوع زیستی در حوزه عمل و تجربه دارد.

شهر درواقع مانند موجود زنده ای است که ادامه زندگی آن با توجه به حفظ آثار و ارزش های موجود در آن امکان پذیر می باشد. بافت های تاریخی به عنوان بخش مهمی از شهر، نشانه موجودیت شهر هستند و امروزه عدم توجه مطلوب به آن ها باعث ایجاد مسائل و مشکلات مختلفی شده است، از سوی دیگر این بافت ها می توانند دارای کارکرد فرهنگی و آموزشی نیز باشند. نگاه صرفاً مادی گرایانه به این گونه آثار تاریخی به خصوص در شهر مقدس مشهد، باعث از بین رفتن مفهوم این کلان شهر نزد ساکنین و زائرین شده است. توجه به بافت های تاریخی به عنوان ارزش و ساختار اصلی شهرهای تاریخی، مساله مهمی است که گاهی در برنامه ریزی طرح های جامع و توسعه های شهری جدید به فراموشی سپرده می شود. هدف اصلی از انجام این تحقیق شناسایی و تأکید بر حفظ آثار تاریخی با استفاده از روش های طراحی مدرن به منظور کارا کردن این عناصر و معرفی کارکرد آموزشی آن بوده است. جامعه هدف در این تحقیق آثار تاریخی واقع در قطاع 4 طرح ثامن، اطراف حرم مطهر امام رضا است. روش تحقیق در این مقاله توصیفی- تحلیلی بود. بدین منظور، مطالعات در مورد شیوه ها ی مختلف حفظ و نگهداری، به صورت اسنادی گردآوری شده اند و مطالعات میدانی برای امکان بازآفرینی فضای جدید معماری با استفاده از آثار موجود انجام گرفته است. درنهایت طرحی میان افزا به منظور حفظ آثار با ارزش تاریخی در محدوده معرفی شده، ارائه شده است.

در بیمارستان ها طیف وسیعی از زباله تولید می شود. زباله های حاصل از بخش های اداری و آشپزخانه از نوع مواد زاید خانگی است و زباله های ناشی از اتاق عمل کاملاً عفونی بوده و مواد زاید خطرناک به حساب می آیند. به عبارتی حدود ۷۵ تا ۹۰ درصد پسماندهای تولیدی در بیمارستان ها، شبه خانگی (معمولی) و ۱۰ تا ۲۵ درصد پسماندهای خطرناک محسوب می شوند. هدف از مطالعه حاضر شناسایی عوامل مؤثر در مدیریت پسماندهای ویژه درمانی به منظور تجزیه وتحلیل این عوامل و تعیین اثرگذارترین آن ها جهت بهبود کیفیت مدیریت این گونه پسماندها بوده است. ارزیابی های انجام شده بر اساس تکنیک دلفی فازی و استخراج اطلاعات مربوط به پرسشنامه های جامعه آماری ۳۵ نفری از خبرگان حوزه مدیریت پسماند با ضریب آلفای کرونباخ ۸۸۲/۰ بوده که طبق یافته های پژوهش از ۴۵ شاخص تأثیرگذار شناسایی شده، خبرگان بر روی تأثیر ۱۲ شاخص اصلی اجماع کامل داشتند که جهت مدل سازی مدیریت این گونه پسماندها به کارگیری شوند. طبق رتبه بندی صورت گرفته شاخص «میزان بودجه اختصاصی به برنامه های آموزشی در بیمارستان» با درصد اجماع ۹۲ درصد رتبه اول را در این بخش داشته و تأثیرگذارترین شاخص در مدیریت پسماندهای بیمارستانی می باشد. «میزان بودجه اختصاصی به مدیریت پسماندهای بیمارستانی»، «میزان بودجه اختصاصی به نظارت های دوره ای بر عملکرد مراکز تولیدکننده»، «تعداد اتوکلاوهای فعال در مراکز درمانی موردقرارداد» به ترتیب با درصد اجماع های ۸۹، ۸۸ و ۸۶ درصد در رتبه های بعدی قرار دارند و شاخص جمعیت نیز با درصد اجماع ۷۷ درصد در رتبه آخر قرار گرفته است.