آموزش محیط زیست و توسعه پایدار

هدف اصلی این تحقیق تحلیل رابطه بین میراث کشاورزی و پایداری محیط زیستی گردشگری بود. روش این تحقیق، توصیفی و پیمایشی می باشد. جامعه آماری تحقیق، سرپرستان خانوارهای روستایی شهرستان باغملک و ایذه استان خوزستان بودند (484N=). حجم نمونه با استفاده از جدول بارتلت و همکاران (2001) 218 نفر تعیین شد. برای مطالعه افراد نمونه از روش نمونه گیری طبقه ای تناسبی استفاده شد. ابزار تحقیق، پرسش نامه بود. روایی محتوایی پرسش نامه با استفاده از نظرات جمعی از متخصصان مورد بررسی و تأیید قرار گرفت. همچنین مقادیر محاسبه شده روایی تشخیصی (AVE)، آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی (CR) برای قسمت های مختلف پرسش نامه در حد مطلوب بود. نتایج تحلیل عاملی تأییدی نشان می دهد میراث کشاورزی تأثیر مثبت و معنی داری در سطح خطای یک درصد بر روی پایداری محیط زیستی گردشگری دارد. به طوری که میراث کشاورزی و مؤلفه های آن (میراث مادی و معنوی) 3/21 درصد از واریانس پایداری محیط زیستی را تبیین کردند؛ بنابراین ضروری به نظر می رسد مسئولان، برنامه ریزان و همه ذینفعان تأثیرات توسعه گردشگری روستایی بر روی میراث فرهنگی و جوامع محلی در شهرهای تاریخی و نواحی اطراف پایگاه های میراث کشاورزی را همواره مدنظر قرار دهند.

هدف اصلی این مطالعه تبیین عوامل مؤثر بر رفتار محیط زیستی کشاورزان تولیدکننده خیار در بوم نظام های پاکدشت و ورامین استان تهران است. در این تحقیق بر اساس نظریه سلامت مزرعه، رفتار محیط زیستی کشاورزان در چهار محور مدیریت تلفیقی آب، آفات، خاک و مواد مغذی تبیین و عوامل مؤثر بر آن با استفاده از مدل رفتار برنامه ریزی شده واکاوی گردید. در این رابطه، مطالعه پیمایشی با نمونه ای 124 نفری از کشاورزان که با روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند اجرا گردید. یافته ها نشان داد که در کشت بوم های گلخانه ای خیار، کشاورزان بیشتر در زمینه های مدیریت تلفیقی و مدیریت مواد مغذی و خاک به رفتار سازگار با محیط زیست مبادرت کرده اند. نتایج تحقیق در مورد عوامل مؤثر بر رفتار محیط زیستی با رگرسیون گام به گام، نشان داد که رفتارهای محیط زیستی کشاورزان تحت تأثیر عوامل بیرونی مثل خدمات ترویجی و همچنین سن، سطح تکنولوژی، مشارکت اجتماعی و باور به عملی بودن رفتارها هستند. با این وجود اثر عوامل فردی مانند نگرش و شرایط اقتصادی بر رفتارهای محیط زیستی تولیدکنندگان خیار به ترتیب معنی دار تر بود. در پایان با توجه به تأثیر عوامل تبیین شده، رهیافت سیاستی هدفمند شامل دو پیشنهاد برای ارتقای رفتارهای محیط زیستی کشاورزان ارائه گردید.

هدف از این پژوهش تعیین «تأثیر آموزش مباحث فقه شیعی در ارتباط با گیاهان و درختان بر میزان آگاهی، نگرش و رفتار محیط زیستی دانشجویان» است. نوع پژوهش، کاربردی است و از لحاظ روش اجرا، نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با دو گروه مداخله و شاهد است. نمونه موردمطالعه شامل 40 نفر از دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب است که به روش نمونه در دسترس انتخاب شدند و به طور تصادفی ساده در قالب دو گروه مداخله و شاهد به تعداد هر یک 20 نفر، گروه بندی شدند. مداخله انجام گرفته شامل آموزش تلفیق مباحث دینی و فقه شیعی مربوط به گیاهان و درختان برای دانشجویان گروه آزمایش به میزان 8 ساعت، طی یک دوره 3 ماهه است. برای هر دو گروه پیش آزمون و پس آزمون انجام گرفت. ابزار گردآوری داده ها، پرسش نامه های محقق ساخته بود که روایی صوری و محتوایی آنها از طریق افراد متخصص محیط زیست، استادان علوم قرآن و حدیث، فقه و حقوق اسلامی و الهیات تأیید شد و پایایی پرسشنامه ها نیز با اجرای آزمایشی بر روی یک گروه 20 نفری و استفاده از آلفای کرونباخ که معادل 78/0 برای آگاهی، 74/0 برای نگرش و 82/0 برای رفتار به دست آمد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آماره های توصیفی (فراوانی، میانگین و انحراف استاندارد) و آمار استنباطی چون آزمون های t وابسته و t مستقل صورت گرفت. بر اساس نتایج آزمون های آماری، آموزش مباحث فقه شیعی مرتبط با حفاظت گیاهان و درختان بر هر سه متغیر آگاهی، نگرش و رفتار محیط زیستی گروه مداخله تأثیر مثبت و معناداری داشت.

هدف از انجام این پژوهش، بررسی تجارب زیسته دانش آموزان ابتدایی در رابطه با مصرف آب بود. این پژوهش با رویکرد کیفی و با استفاده از راهبرد پدیدار نگاری انجام شد. محیط پژوهش، دانش آموزان دختر پایه سوم ابتدایی مدارس دولتی ناحیه 3 شهر اصفهان بود که از میان آن ها 22 نفر به عنوان اطلاع رسان از راه نمونه گیری هدفمند تا رسیدن به اشباع نظری انتخاب شدند. داده ها با استفاده از مصاحبه های عمیق نیمه ساختاریافته گردآوری و پس از پیاده سازی به کمک کدگذاری در سه سطح باز، محوری و گزینشی مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها در سه بخش نگرش، آگاهی و عملکرد طبقه بندی شد. نتایج نشان داد که در بخش نگرش، دانش آموزان آب را به مثابه مایه حیات و نعمت قابل ارزش و احترام تلقی می کنند. در بخش آگاهی، نحوه تولید آب در طبیعت، روش های استفاده بهینه و مضرات آلوده سازی آنها را درک کرده اند. در بخش عملکرد، روش هایی مانند مسئولیت پذیری، ترویج فرهنگ مصرف صحیح، تذکر تربیتی، آموزش مصرف بهینه، صرفه جویی، رعایت بهداشت آب و اجتناب از اسراف و آلوده سازی آب، می تواند در تغییر عادات رفتاری نامطلوب موثر باشد. در مجموع، توجه به سه جنبه فوق می تواند دانش آموزان را به سمت الگوی صحیح مصرف آب سوق دهد.

آموزش محیط زیستی مناسب از ضروریات مهم جهت حفاظت محیط زیست است. یکی از مهم ترین مسائل آموزش محیط زیست این است که چگونه با راهکارهای مؤثر تغییر رفتار مشهودی را در افراد نسبت به محیط زیست ایجاد کرده و تعهد آنها را نسبت به طبیعت و محیط زیست افزایش داد. این پژوهش تلاش دارد تأثیر اجرای برنامه های آموزشی محیط زیستی با محور طبیعت گردی را در رفتار و پیوند دانش آموزان با طبیعت در شهر تهران بررسی نماید. روش پژوهش در این مقاله نیمه تجربی با استفاده از طرح تک گروهی است که بخش عمده آن به شکل میدانی انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش دانش آموزان مقطع متوسطه دبیرستان دخترانه شهید مدنی منطقه 18 تهران هستند که با روش تمام شماری، نمونه آماری در این پژوهش تمامی 74 نفر دانش آموز دوره دوم متوسطه این مرکز آموزشی انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات علاوه بر مشاهده و پرسشگری برگرفته از پرسشنامه ای است محقق ساخته که روایی آن با استفاده از نظر متخصصان و پایایی آن با استفاده از روش کرونباخ (مقدار آلفا برابر با 837/0) موردبررسی قرار گرفت. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های t دو نمونه وابسته جهت مقایسه رفتارها و نگرش های قبل و بعد از آزمون، ضریب همبستگی و تحلیل عاملی در محیط نرم افزار SPSS استفاده گردید. نتایج نشان داد هر ۲۶ گویه که در 9 نماگر اصلی طراحی شده بود، پس از آموزش های محیط زیستی همراه با بازدید طبیعت گردی، تغییر نگرش و رفتار دانش آموزان را در پی داشته است؛ بنابراین تأکید بر روی این شیوه آموزش محیط زیستی مبتنی بر طبیعت گردی، سبب ایجاد تحول در ارتباط دانش آموزان با محیط طبیعی خواهد شد و تعهد آنها را جهت حفظ طبیعت افزایش خواهد داد.

هدف مقاله حاضر شناخت اندیشه های محیط زیستی آیت الله خامنه ای است. این مقاله با استفاده از نظریات مطرح در حوزه ارزش گذاری به محیط زیست به این پرسش اساسی پاسخ می دهد که: مؤلفه های گفتمانی حاکم بر اندیشه های محیط زیستی آیت الله خامنه ای چیست؟ روش این پژوهش تحلیل گفتمان به روایت لاکلاو و موفه است. یافته های مقاله نشان می دهد آیت الله خامنه ای ازدو جنبه معنوی و سیاسی به موضوع محیط زیست می نگرد. در صورت بندی گفتمانی آیت الله خامنه ای در حوزه محیط زیست گرایی، عنصر دینی به منزله دال مرکزی و مردمی بودن آن، روحیه انقلابی و عقلانیت به مثابه دیگر نشانه ها و مؤلفه ها با آن مفصل بندی شده اند. این دال ها از طریق آگاهی بخشی عمومی، ایجاد رویه های قانونی و نظارتی، الگوسازی مناسب، تقویت و ایجاد همگرایی در قوه اجرایی، بهره گیری از مطالعات علمی و تقویت دیپلماسی محیط زیست، به معنایی تثبیت شده در جامعه تبدیل می شوند. گفتمان غرب به سبب فقدان نگاه الهی در استفاده از محیط زیست، در حوزه میدان گفتمانی و رقیب دیدگاه آیت الله خامنه ای قرار می گیرد.

عدم آگاهی کافی کارکنان از دستورالعمل های بهداشت، ایمنی و محیط زیست در محیط های کاری و متعاقباً انجام رفتارهای غیراصولی آنان باعث خسارت به خود، محیط زیست و کارفرمایان آنان می گردد. ازآنجایی که آموزش می تواند نقش مؤثری در ارتقا آگاهی و تغییر رفتار افراد داشته باشد، مطالعه ای با هدف تعیین «تأثیر آموزش مباحث ایمنی، بهداشت و محیط زیست بر میزان آگاهی و تغییر رفتار کارکنان یک کارخانه صنعت روی» انجام پذیرفت. این پژوهش به روش شبه آزمایشی با یک گروه آزمایش انجام گرفت. 26 نفر از کارگران واحد تولید شمش روی یک کارخانه کشور که از طریق نمونه گیری تصادفی به عنوان گروه نمونه انتخاب شده بودند، مورد مداخله آموزشی در زمینه مباحث ایمنی، بهداشت و محیط زیست قرار گرفتند. ابزار گرداوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته در زمینه آگاهی و رفتار سنجی کارگران بود که روایی و پایایی آنها قبل از مطالعه به دست آمد و همچنین فرم OSHA آمریکا جهت جمع آوری سوابق حوادث قابل ثبت برای تعیین میزان عملکرد ایمنی آنها بود. داده های پرسشنامه ها توسط نرم افزار SPSS از طریق آزمون های اسمیرنف -کولموگروف، t وابسته و ویلکاکسون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج آزمون ها با سطح اطمینان 95/0 نشان دادند، نمرات آگاهی، رفتارسنجی و میزان عملکرد ایمنی کارگران بعد از آموزش ارتقا یافته و آموزش تأثیرگذار بوده است.

هدف اصلی این تحقیق، تحلیل مدل رفتار محیط زیستی و بررسی روابط بین متغیرهای اثرگذار در آن، میان بازدیدکنندگان منطقه گردشگری شورابیل در استان اردبیل بود. روش این تحقیق، توصیفی- پیمایشی می باشد. جامعه آماری، شامل کلیه بازدیدکنندگان مراجعه کننده به منطقه گردشگری شورابیل بودند. به منظور تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران در شرایط با حجم جامعه نامعلوم استفاده شد که حجم نمونه به تعداد 320 نفر تعیین شد (n= 320). با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده جمع آوری داده ها در سه مقطع زمانی مختلف (به روش چندمرحله ای)، طی ماه های تیر، مرداد و شهریور (سال 1396) انجام گرفت. روایی محتوایی ابزار تحقیق (پرسشنامه) با استفاده از نظرات متخصصان و محاسبه شاخص AVE مورد بررسی و تأیید قرار گرفت. همچنین مقادیر محاسبه شده روایی تشخیصی و پایایی ابزار پژوهش نیز با استفاده از مقادیر آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی (CR) انجام گرفت که از مقادیر قابل قبولی برخوردار بود. تحلیل داده ها توسط نرم افزارهای SPSS و AMOS انجام شد. یافته ها نشان داد که غالب بازدیدکنندگان (8/32 درصد) دارای رفتار نسبتاً مطلوب محیط زیستی بودند. مطابق نتایج تحلیل معادلات ساختاری، متغیرهای دانش، نگرش، نیت و ادراک محیط زیستی به همراه متغیرهای سطح تحصیلات و رضایت از امکانات و فرصت ها، 59 درصد از تغییرات واریانس متغیر رفتار محیط زیستی را تبیین می کنند. همچنین مهم ترین متغیرهای تبیین کننده رفتار محیط زیستی به ترتیب اهمیت، شامل نیت محیط زیستی (ضریب مسیر: 7/55 درصد) در نقش متغیر میانجی، تحصیلات (ضریب مسیر: 1/38 درصد) و رضایت از امکانات و فرصت ها (ضریب مسیر: 8/30 درصد) بود.

هدف از تحقیق حاضر دستیابی به پاسخ سؤالات زیر است: 1. نگرش جامعه محلی نسبت به طرح توسعه بوم گردی چیست؟ 2. اثرات و پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی بوم گردی برای جامعه محلی چیست؟ 3. میزان حمایت جامعه محلی از توسعه بوم گردی چه میزان است؟ 4. آیا امکان بوم گردی در منطقه جنت رودبار وجود دارد؟ چارچوب نظری مطالعه حاضر مبتنی بر مدل توسعه بوم گردی داس می باشد. برای انجام تحقیق حاضر از روش پیمایش و نیز روش مطالعه اسنادی استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق حاضر را کلیه ساکنان روستای جنت رودبار (شهرستان رامسر)، تشکیل دادند. داده های این تحقیق در بهار سال 1395 گردآوری شده است. نتایج تحقیق حاضر نشان داد: اولاً، نگرش جامعه محلی نسبت به بوم گردی کاملاً مثبت است؛ ثانیاً، جامعه محلی نسبت به اثرات و پیامدهای اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی و محیط زیستی طرح بوم گردی آگاه است و به خوبی نسبت به اثرات و پیامدهای مثبت و منفی شناخت دارد؛ ثالثاً، میزان حمایت جامعه محلی از طرح توسعه بوم گردی بسیار بالاست و نهایتاً، امکان توسعه بوم گردی بر اساس مدل داس در منطقه جنت رودبار وجود دارد که البته شکنندگی این مقصد گردشگری نیز قابل توجه است.

این تحقیق با هدف کلی تدوین راهبردهای پایدارسازی معیشت کشاورزان کوچک مقیاس در شرایط خشکسالی انجام شد. بر پایه نتایج تحقیق مهم ترین نقاط قوت و ضعف پایدارسازی معیشت در شرایط خشکسالی به ترتیب «وجود زیرساخت های مناسب، تنوع بخشی به تولید و گسترش فعالیت های مکمل و غیر زراعی در استان» و «کاهش توان اقتصادی و تولیدی خانوارهای کشاورزی به دلیل خشک سالی های مکرر» بود. همچنین عمده ترین نقاط فرصت و تهدیدها در این زمینه «توسعه و ترویج انواع بیمه خشکسالی در کشور (دام، مرتع و محصولات)» و «نبودن ساختار سازمانی برای رصد نمودن اثرات تغییرات اقلیمی بر معیشت روستاییان» می باشد. بعد از تعیین راهبردهای مناسب با استفاده از ماتریس کمی مدیریت (QSPM) میزان جذابیت هر کدام از راهبردها مشخص شد در این زمینه نتایج تحقیق نشان داد که مهم ترین راهبردها به ترتیب «متنوع سازی منابع معیشتی و فعالیت های غیر زراعی همراه با گسترش کشت های گلخانه ای با استفاده از زیرساخت های مناسب در استان» و «تدوین طرح های مناسب ظرفیت سازی جوامع کشاورزی در مقابله با مخاطرات با تشکیل خوشه های دانش روستایی و توسعه زیرساخت های موردنیاز جهت حفظ معیشت» می باشد. همچنین نتایج نشان داد که وضعیت استقرارپذیری فضای استراتژیک سازمان جهاد کشاورزی به ترتیب، ناحیه تغییر جهت، عقب نشینی یا کاهشی، توسعه و تنوع می باشد. علاوه بر این، نتایج درخت تصمیم نشان داد که دو متغیر پایداری و آسیب پذیری قادرند با صحت پیش بینی 7/69 درصد راهبردهای کشاورزان را از هم تفکیک کند.

هدف این پژوهش، ارزیابی میزان دستیابی به اهداف آموزشی مدیریت بحران (محیط زیست) در منطقه زلزله زده استان کرمانشاه است. روش تحقیق این مقاله پیمایشی و جامعه آماری، شهروندان ساکن در شهر سرپل ذهاب، سازمان های مردم نهاد درگیر در زلزله کرمانشاه و متخصصین محیط زیست است که حجم نمونه ۵۲۵ نفر محاسبه گردید. ابزار نظرسنجی، پرسشنامه بسته و با سطح مقیاس لیکرت و فاصله ای است. تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS، صورت گرفته و پایایی پرسشنامه از طریق همسازی درونی گویه ها (آلفای کرونباخ) تعیین شده است. یافته ها نشان داد که در حدود ۶۳ درصد از پاسخگویان معتقدند که افزایش آگاهی در حوزه محیط زیستی از اهمیت بالای برخوردار است؛ اما ۹۷ درصد پاسخگویان معتقدند که عملکرد سه گانه (دولت، سازمان مردم نهاد و مردم) در مناطق زلزله زده در حوزه افزایش آگاهی قابل قبول نیست. همچنین در حدود ۶۷ درصد معتقدند که ارتقاء دانش در مسائل محیط زیستی از اهمیت ویژه ای برخوردار است که ۸۰ درصد پاسخگویان اذعان داشتند که عملکرد این مقوله در مناطق زلزله زده ضعیف بوده است. در حدود ۶۸ درصد از پاسخگویان معتقدند که نگرش مثبت به مسائل محیط زیستی مهم است و ۷۲ درصد معتقدند عملکرد این مهم در مناطق زلزله زده ضعیف و بسیار ضعیف بوده است. در حدود ۷۰ درصد از پاسخگویان داشتن مهارت را بااهمیت دانستند؛ اما ۷۹ درصد معتقدند عملکرد این حوزه ضعیف بوده است. درمجموع میزان دستیابی به اهداف آموزشی محیط زیست در شرایط بحرانی و واقعی (زلزله سرپل ذهاب) که در این مقاله موردبررسی قرارگرفته در وضعیت بسیار ضعیف قرار دارد.