آموزش محیط زیست و توسعه پایدار

هدف از پژوهش حاضر بررسی نحوه گنجاندن عناوین آموزش محیط زیست در کتاب های درسی دوره متوسطه دوم ایران و اولویت بندی عناوین مغفول در برنامه درسی آموزش محیط زیست دوره دوم متوسطه ایران بود در بخش کیفی برای یافتن پاسخ در رابطه با نحوه گنجاندن عناوین آموزش محیط زیست در برنامه درسی دوره دوم متوسطه، با متخصصان برنامه درسی و محیط زیست مصاحبه نیمه ساختاریافته صورت گرفت. جامعه پژوهشی شامل کلیه متخصصان برنامه درسی دانشگاه های اصفهان و متخصصان محیط زیست استان تهران و اصفهان بود. روش نمونه گیری، هدفمند و زنجیره ای بود در این پژوهش طی مصاحبه با 24 نفر از متخصصان غنای اطلاعات حاصل شد در بخش کمی، برای دسترسی به اولویت بندی عناوین مهم که در برنامه درسی آموزش محیط زیست دوره دوم متوسطه مغفول مانده پرسش نامه ای بین معلمان توزیع گردید. جامعه آماری این قسمت پژوهش شامل کلیه معلمان زیست شناسی، زمین شناسی، شیمی و جغرافیا در استان اصفهان بود. با نمونه گیری به صورت خوشه ای چندمرحله ای تعداد 258 معلم انتخاب شدند. نتایج پژوهش نشان داد بیشتر متخصصان معتقد بودند عناوین آموزش محیط زیست باید به صورت تلفیقی در همه دروس گنجانده شود. نتایج نظرسنجی از چهار گروه معلمان نشان داد معلمان عناوین سه گویه حفاظت از محیط زیست طبیعی کشور پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی حاصل از تولید انرژی الکتریکی از منابع تجدید پذیر و تجدید ناپذیر و ضرورت به کارگیری انرژی های تجدید پذیر و عوارض محیط زیستی ناشی از مصرف سوخت های فسیلی در صدر اولویت عناوین مغفول آموزش محیط زیست ایران می دانند.

این پژوهش با هدف شناسایی مؤلفه های آموزش پایدار انجام شد. روش پژوهش آمیخته اکتشافی است که به شیوه پیاپی در دو بخش کیفی و کمی انجام شده است. در بخش کیفی، با  انجام مصاحبه نیمه ساختاریافته با 11 نفر از متخصصان دانشگاهی که به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده بودند، مؤلفه های آموزش پایدار شناسایی شدند. برای اعتباربخشی یافته های کیفی، از راهبردهای: بازبینی مشارکت کنندگان و بازبینی همکاران استفاده شده است. در بخش کمی در چارچوب روش پژوهش توصیفی- پیمایشی و با پرسش نامه پژوهشگر ساخته، دیدگاه های 262 نفر از اعضای هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد که به روش نمونه گیری طبقه ای انتخاب شده بودند، گردآوری شد. روایی ابزار به وسیله متخصصان، و پایایی آن با محاسبه نرخ ناسازگاری تأیید شد. برای تحلیل داده ها، در بخش کیفی از روش تحلیل محتوا و در بخش کمی از روش فرایند سلسله مراتبی استفاده شده است. یافته ها نشان می دهد که از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه فردوسی، مؤلفه های آموزش پایدار از نظر اهمیت به ترتیب اولویت عبارت اند از: گنجاندن مفاهیم پایداری در فرایند یادگیری با وزن نسبی 075/0، یادگیریِ یادگیری و کاربست رویکرد میان رشته ای با وزن نسبی 046/0، به کارگیری راهبردهای نوآورانه در فرایند یادگیری با وزن نسبی 034/0، اندیشه ورزی نقادانه با وزن نسبی 0318/0، و بین المللی شدن آموزش با وزن نسبی 0185/0.

با توجه به کاستی های نظام آموزش رسمی در پاسخ به نیازهای واقعی و بهنگام افراد، نظام آموزش غیررسمی به عنوان یک ضرورت درآمده است. ازآنجاکه موفقیت سازمان های ترویجی در دستیابی به توسعه پایدار به استفاده درست از آموزش های غیررسمی بستگی دارد، پژوهش حاضر با روش توصیفی-همبستگی و با هدف بررسی دیدگاه مروجان کشاورزی استان گلستان نسبت به اهمیت و کاربرد ویژگی های آموزش غیررسمی انجام گردید. بدین منظور با استفاده از روش نمونه گیری ساده تصادفی، 71 نفر از مروجان کشاورزی موردمطالعه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که مروجان کشاورزی اهمیت متوسطی برای ویژگی های آموزش غیررسمی قائل هستند و اگرچه همبستگی مثبت و معنی دار بین میزان اهمیت و میزان کاربرد ویژگی های آموزش غیررسمی وجود دارد، اما متناسب با اهمیت ویژگی های آموزش غیررسمی، در عمل از آنها استفاده نمی شود. از بین محورهای پنج گانه آموزش غیررسمی، «تعامل محوری» بیشترین وزن و «انعطاف پذیری» کمترین وزن از نظر اهمیت دارد. از نظر کاربرد، «مهارت محوری» بیشترین وزن و «تعامل محوری» کمترین وزن را به خود اختصاص داده است. مهم ترین ضعف مروجان کشاورزی مربوط به «نوشتن اهداف رفتاری»؛ «شناخت یادگیری بزرگ سالان» و «شناخت تفاوت بین آموزش های رسمی، غیررسمی و آزاد» می باشد. پیشنهاد می شود برای درک صحیح و کاربرد آموزش های غیررسمی در توسعه پایدار، تجارب یادگیری مناسب درباره این نوع از آموزش برای مروجان کشاورزی تدارک دیده شود.

هدف این پژوهش توسعه مدلی نظام مند در جهت ارزیابی تمایل دانشجویان به خرید غذاهای ارگانیک از طریق رهیافت تئوری رفتار برنامه ریزی شده بوده است. علاوه بر مؤلفه های تئوری رفتار برنامه ریزی شده، این پژوهش مؤلفه هایی مانند تگرش اخلاقی، انگیزه سلامت و نگرانی محیط زیستی را بر رفتار مصرف دانشجویان موردمطالعه قرار داده است. در این پژوهش اطلاعات موردنیاز از میان 420 دانشجوی رشته های کشاورزی به شیوه ی نمونه گیری در دسترس جمع آوری شد. ابزار پژوهش شامل پرسش نامه ای بود که روایی محتوای آن توسط گروهی از استادان دانشگاه تهران و تربیت مدرس تأیید گردید. پایایی پرسش نامه نیز با استفاده از شاخص های مربوطه در حد مطلوب به دست آمد. داده های به دست آمده به روش مدل سازی معادلات ساختاری تحلیل شد تا میزان رابطه علی بین مؤلفه های پژوهش مشخص شود. نتایج نشان دادند که تئوری توسعه یافته رفتار برنامه ریزی شده، تمایل به خرید غذای ارگانیک را در میان دانشجویان را در حد مطلوب تبیین می کند (629/0R2=). در میان مؤلفه های مدل توسعه یافته، دو مؤلفه اضافه شده شامل نگرش اخلاقی و انگیزه سلامت اثر مستقیم و معنی داری را بر تمایل به خرید غذای ارگانیک توسط دانشجویان داشته اند. همچنین نگرانی های محیط زیستی با اثر بر متغیر میانجی نگرش به صورت غیرمستقیم بر تمایل به خرید دانشجویان اثر گذاشته است. بنابراین پژوهش حاضر با افزودن مؤلفه ها و ساختار های جدید در مدل رفتار برنامه ریزی شده، قدرت پیش بینی چارچوب پیشنهادی را در تعیین تمایل دانشجویان برای رفتار خرید مواد غذایی ارگانیک بهبود داده است.

هدف از پژوهش حاضر مقایسه و پایش اثربخشی روش تدریس مشارکتی مبتنی بر الگوی تقسیم بندی دانش آموزان به گروه های پیشرفت (STAD) و آموزش سنتی در مباحث محیط زیست شهری است. این پژوهش از نوع شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون با دو گروه آزمایشی مشارکتی و سنتی می باشد. جامعه آماری شامل دانش آموزان پسر مقطع چهارم ابتدایی شهر اهواز است که جهت نمونه گیری از روش خوشه ای تصادفی استفاده شد. حجم نمونه شامل 58 نفر می باشد که 30 و 28 نفر آن ها به ترتیب در گروه آزمایشی مشارکتی STAD و گروه آزمایشی سنتی قرار گرفتند. همسان بودن گروه ها از طریق اجرای پیش آزمون سنجیده شد و پایایی آزمون از طریق محاسبه ضریب آلفای کرونباخ 84/0 به دست آمد. روش های یادگیری به مدت 3 هفته متوالی اجرا شد و یک هفته و سپس یک ماه پس از پایان مداخله پس آزمون به عمل آمد. نمرات با استفاده از آزمون t مستقل و همبسته مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. نتایج تحلیل داده ها نشان داد که میزان آگاهی از مباحث محیط زیست شهری در میان دانش آموزانی که به روش مشارکتی STAD آموزش دیده بودند، در سطح معناداری بالاتر از دانش آموزان آموزش دیده به روش سنتی بود. همچنین نتایج حاصل از پایش اثربخشی، برتری روش مشارکتی STAD را نسبت به روش آموزش سنتی تأیید نمود. پیشنهاد می ش ود، دست اندرکاران نظ ام آموزش ی ب ا برگزاری آموزش های ضمن خدمت ب رای آموزگ اران، آنها را با روش های مختلف ی ادگیری م شارکتی به ویژه در مورد مسائل محیط زیستی آشنا سازند تا از این طریق، روحیه همفکری، تبادل نظر و نگرش مثبت نسبت به محیط زیست در میان دانش آموزان افزایش یابد.

در طول سالیان اخیر نگرانی های بسیاری در رابطه با آلودگی خاک ها درنتیجه فعالیت های انسانی در ارتباط با محیط زیست شکل گرفته است. فلزات سنگین و آلاینده های آلی، از آلاینده های مهم منتشرشده در محیط هستند که دستیابی به روشی مقرون به صرفه و پایدار برای پاک سازی آنها ضروری می باشد. پاک سازی الکتروکینتیک در راستای توسعه و کاربرد فناوری های سبز، قادر است محدوده وسیعی از آلاینده ها را پاک سازی کرده و یا آنها را به ترکیباتی با سمیت کمتر تبدیل کند. از سوی دیگر رسانه های ارتباطی، به عنوان ابزاری آموزش دهنده می توانند تأثیرات فراوانی بر روی تغییرات اجتماعی داشته باشند این پژوهش ازنظر هدف کاربردی است و با بهره گیری از ابزار رسانه و در چارچوب ارتباطات محیط زیستی با روش توصیفی- تحلیلی از نوع اسنادی، مفاهیم بنیادین پاک سازی الکتروکینتیک را بررسی کرده است. همچنین با توجه به چالش های پیش روی این فرایند که منجر به کاهش راندمان حذف آلاینده ها می شود، انواع روش ها و فناوری های کاربردی در تصفیه الکتروکینتیک را به منظور ارتقاء عملکرد و راندمان پاک سازی مورد تحلیل قرار داده و در پایان زمینه های تحقیقاتی آتی برای بهبود الکتروکینتیک را ارائه کرده است. یافته های این پژوهش نشان داد که ترکیب تصفیه الکتروکینتیک با انواع شوینده ها با تنظیم pH خاک به جلوگیری از رسوب آلاینده ها در حین فرایند کمک شایانی کرده و ضمن افزایش راندمان حذف آلاینده، امکان کاهش انرژی مصرفی را نیز فراهم می کند. استفاده از مواد ژئوسنتتیک، خوردگی الکترودها را به شکل چشمگیری کاهش داده و روش های زیستی ضمن افزایش زیست دسترس پذیری آلاینده ها با استفاده از انواع مخلوط های جاذب سازگاربامحیط زیست امکان تبدیل پاک سازی الکتروشیمیایی به یک فناوری سبز را به ارمغان می آورد.

هدف از این تحقیق، ارزشیابی و اولویت بندی مؤلفه های مؤثر در جذب و ارتقای مشارکت سازمان های مردم نهاد در مدیریت پسماند در تهران می باشد. این تحقیق از نوع کاربردی می باشد. بدین منظور، دو جامعه آماری شامل مدیران سازمان های مردم نهاد و سازمان مدیریت پسماند شهرداری به ترتیب به منظور بررسی و تحلیل عوامل مؤثر بر مشارکت در مدیریت پسماند و رتبه بندی گزینه ها از طریق پرسش نامه و ماتریس تصمیم، موردمطالعه قرار گرفتند. پرسش نامه در طیف پنج گزینه ای لیکرت تهیه و روایی و پایایی آن تائید شد. داده ها از طریق تحلیل عاملی در نرم افزار SPSS 20.0 آنالیز شدند. نتایج به عنوان گزینه ها در تصمیم گیری چندمتغیره شامل TOPSIS و ANP و در محیط نرم افزار Expert choice بکار گرفته شدند. نتایج نشان داد که بر اساس ملاک کیسر، تعداد 5 مؤلفه مناسب تشخیص داده شد که مقدار ویژه آنها بیش از 1 بوده است. مؤلفه اول بیشترین سهم (751/21%) و مؤلفه پنجم کمترین سهم (446/10%) را در تبیین واریانس کل متغیرها داشتند و درمجموع پنج مؤلفه مذکور توانسته اند 56/71 درصد از واریانس کل متغیرها را برآورد نمایند. بر اساس نتایج فرایند تحلیل شبکه ای، گزینه «تسهیل مقررات و رفع موانع قانونی» (وزن نهایی 232/0) بیشترین اهمیت و تأثیر را در مشارکت سازمان های مردم نهاد در مدیریت پسماند شهر تهران داشته است. فاصله گزینه ها با راه حل ایده آل و عکس راه حل ایده آل نشان داد که گزینه اول با کمترین فاصله (054/0) دارای بیشترین میزان اهمیت اثر محیط زیستی، بهداشتی و اقتصادی تحت تأثیر اجرای طرح مشارکت سازمان های مردم نهاد در امر مدیریت پسماندهای شهر تهران خواهد بود.

در چند دهه اخیر، محیط زیست همواره با تهدیدات و آسیب های فراوانی مواجه شده که امنیت و سلامت انسان ها را با مخاطره روبه رو کرده و بسیاری از این آسیب ها، ﭘیﺎﻣﺪ رﻓﺘﺎرهای نادرست اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﻃﺒیﻌﺖ است که ریشه در ارزش ها و باورهای اعضای جامعه دارد. مترو تهران بخش مهم و مؤثری در سیستم حمل ونقل شهری محسوب می شود که افراد زیادی در این بخش فعال اند. این تحقیق توصیفی باهدف بررسی شناسایی رابطه بین متغیرهای اجتماعی- اقتصادی و رسانه های جمعی با نگرش محیط زیست گرایانه کارکنان مترو تهران به شیوه پیمایشی صورت گرفته است. جامعه آماری 9000 نفر از کارکنان مترو تهران در تابستان 1395 بود که بر اساس جدول کرجسی و مورگان 379 نفر با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. روایی پرسش نامه از نوع محتوایی و صوری است که توسط متخصصان در این زمینه و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ به تأیید رسید. نتایج نشان می دهد میان سن و نگرش محیط زیستی رابطه منفی معنادار و میان جنسیت و وضعیت تأهل افراد به نگرش محیط زیستی تفاوت معنادار وجود دارد و زنان و افراد مجرد از نگرش محیط زیستی بالاتری برخوردارند. همچنین میان استفاده از رسانه و نگرش محیط زیستی نیز رابطه مثبت معنادار وجود دارد و افرادی که از رسانه های جمعی، بیشتر استفاده می کنند از نگرش محیط زیستی بالاتری برخوردارند. نتایج رگرسیون چند متغیره بکار رفته، نشان می دهد که متغیرهای سن، تأهل و میزان استفاده از رسانه ها به میزان 590/0 بر نگرش محیط زیست گرایانه کارکنان مترو تأثیرگذار است.

هدف از انجام این تحقیق، طراحی برنامه درسی تلفیقی آموزش محیط زیست برای کودکان پیش از دبستان و اعتبارسنجی آن از دیدگاه متخصصان و مربیان است. برنامه درسی آموزش محیط زیست دوره پیش دبستان در این پژوهش، شامل اهداف برنامه درسی، محتوای برنامه درسی، روش های تدریس برنامه درسی و شیوه های ارزشیابی برنامه درسی می باشد و اندیشه تلفیق از کتاب زبان آموزی بهمن زندی (1394) اقتباس گردید. این تحقیق به لحاظ هدف، کاربردی؛ به لحاظ ابزار از نوع ارزشیابی و روش انجام آن، زمینه ای است. برای تعیین حجم نمونه موردنیاز جهت طراحی برنامه درسی از نمونه گیری هدف دار- قضاوتی از جامعه آماری خبرگان استفاده شده است. خبرگان این تحقیق شامل برخی از متخصصان برنامه ریزی درسی و آموزش محیط زیست و نیز مربیان مهدکودک بود. همچنین ارزیابی و اعتبارسنجی برنامه درسی طراحی شده بر اساس دریافت نظرات مربیان و مدیران مهدکودک های منتخب شهر رشت صورت گرفت. ابزار جمع آوری داده ها، پرسش نامه محقق ساخته است که بر اساس الگوی برنامه درسی تلفیقی آموزش محیط زیست طراحی و برای تجزیه وتحلیل داده ها از شاخص های آمار توصیفی و آمار استنباطی استفاده شده است. در این پژوهش چهار بخش طراحی برنامه درسی، اجرای برنامه درسی طراحی شده، تعیین اثربخشی مداخله آموزش، ارزیابی و اعتبارسنجی برنامه درسی طراحی شده به تفکیک بررسی گردید. پس از روایی سنجی کلیه گویه ها، 25 گویه در بخش اهداف برنامه درسی، 26 گویه در بخش محتوای برنامه درسی، 7 گویه در بخش روش های تدریس برنامه درسی و 6 گویه در بخش شیوه های ارزشیابی برنامه درسی حاصل شد که درمجموع شامل 64 گویه می باشد.

هدف این پژوهش، شناسایی رابطه ساختاری نگرش محیط زیستی و دانش محیط زیستی با تمایلات رفتاری گردشگر در حفاظت از محیط زیست با نقش میانجی رضایت گردشگر و فایده درک شده در پارک ملی خار توران بود. پژوهش حاضر با توجه به هدف، کاربردی و با توجه به نحوه گردآوری داده ها از نوع تحقیقات توصیفی-همبستگی بود. جامعه آماری کلیه گردشگران پارک ملی خار توران بود. شرکت کنندگان 200 نفر از گردشگران بودند که با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. همه آنها مقیاس های نگرش و دانش محیط زیستی، تمایلات رفتاری گردشگر در حفاظت از محیط زیست، رضایت گردشگر و فایده درک شده را تکمیل کردند. داده ها با استفاده از مدل تحلیل مسیر، تحلیل شدند. یافته ها نشان داد که دانش محیط زیستی اثر معنا داری بر تمایلات رفتاری گردشگر در حفاظت از محیط زیست دارد. دانش محیط زیستی با میانجی گری فایده درک شده اثر غیرمستقیمی بر تمایلات رفتاری گردشگر در حفاظت از محیط زیست نداشت. دانش محیط زیستی با میانجی گری فایده درک شده و رضایت بر تمایلات رفتاری گردشگر در حفاظت از محیط زیست اثر غیر مستقیم داشت. نگرش محیط زیستی اثر معناداری بر تمایلات رفتاری گردشگر در حفاظت از محیط زیست داشت. نگرش محیط زیستی با میانجی گری رضایت گردشگر اثر غیرمستقیمی بر تمایلات رفتاری در حفاظت از محیط زیست داشت. درنتیجه دانش محیط زیستی و نگرش محیط زیستی می توانستند به صورت مستقیم و غیرمستقیم تمایلات رفتاری گردشگر در حفاظت از محیط زیست را تحت تأثیر قرار دهند.