برنامه ریزی فناوری

هدف: هدف اصلی این مقاله، رتبه بندی اقدامات اجرایی نقشه راه فناوری با تأکید بر منابع و اکتساب فناوری می باشد. روش شناسی پژوهش: به منظور تحقق این هدف، ابتدا ادبیات موجود درزمینه ی نقشه راه فناوری اعم از رویکردها، چارچوب های ترسیم، کاربردهای نقشه راه فناوری و تعدادی از نقشه های راه فناوری ترسیم شده که عمدتاً به روز می باشند، مرور شدند. در مرحله بعد، برای رتبه بندی اقدامات اجرایی، دو نقشه راه فناوری آژانس بین المللی انرژی انتخاب شدند. این دو نقشه راه در سال 2011 و با افق سال 2050 تهیه و تدوین شده اند. دو نقشه راه مذکور، موردمطالعه قرار گرفتند و زیرساخت های موردنیاز برای تحقق اهداف آن ها استخراج گردید. درنهایت باتری به عنوان اصلی ترین چالش در لایه ی منابع و اکتساب فناوری برای رتبه بندی انتخاب شد. بدین منظور پنج باتری از خانواده باتری های یون لیتیم (با شش مشخصه ی فنی) با دو روش TOPSIS و PROMETHEE مورد رتبه بندی قرار گرفت. یافته ها: با استفاده از چارچوب رتبه بندی شش خودروی الکتریکی موجود در بازارهای جهانی مورد مقایسه و رتبه بندی قرار گرفتند. در پایان هم نقشه راه خودروهای الکتریکی و نقشه راه شبکه های هوشمند برای یافتن زیرساخت های مشترک موردبررسی قرارگرفته و نقاط اشتراک دو نقشه راه تحت عنوان نقشه راه فناوری چند صنعتی توصیف شد. اصالت/ارزش افزوده علمی: نتایج این تحقیق، می تواند برای افزایش رقابت پذیری جهانی، مورداستفاده خودروسازان داخلی قرار گیرد و نیز به عنوان الگویی راهنما، به منظور تعیین اولویت های اجرایی توسط بنگاه های تولیدی ایرانی به کار گرفته شود.

چالش های رقابتی، نیاز صنایع به شناسایی و انتخاب فناوری های توانمندساز آینده را حیاتی نموده است. اهمیت تعیین جهت حرکت صنعت و ضرورت اولویت بندی سرمایه گذاری های فناورانه در زیر بخش های مختلف، ضرورت برنامه ریزی فناوری در سطح صنعت را نشان می دهد. بررسی پژوهش های مختلف نشان می دهد که در بیشتر موارد، روش های مورد استفاده برای برنامه ریزی فناوری در سطح صنعت، یا توسعه یافته روش های برنامه ریزی فناوری در سطح بنگاه هستند و یا از تغییر در چارچوب های سیاست گذاری فناوری در سطح ملّی بدست آمده اند. با توجه به این موضوع در پژوهش حاضر تلاش شد تا با در پیش گرفتن رویکرد کیفی و با استفاده از روش نظریه برخاسته از داده های مبتنی بر مصاحبه نیمه ساختاریافته با 40 نفر از خبرگان دانشگاهی و صنعتی در صنایع نفت و گاز، خودروسازی و هوافضا، ضمن توسعه مدل برنامه ریزی فناوری در سطح صنعت، به معرفی ابعاد و مولفه های مختلف آن پرداخته شود. مدل ارائه شده در این پژوهش، دارای سه سطح می باشد. در سطح مرجع آن، خطوط کلان توسعه فناوری انتخاب می گردد. در سطح میانی مدل، سبد حوزه-های فناوری که پاسخ مناسبی به نیازمندی های کلیدی سیستم می دهند، تعیین می شود و در سطح خرد مدل، گزینه های فناوری که پتانسیل لازم جهت دستیابی به اهداف عملکردی مورد نیاز را دارند، انتخاب می گردند. در انتهای این مقاله، پس از تحلیل مدل توسعه یافته، پیشنهاداتی برای تحقیقاتی آتی ارائه گردیده است.