اندیشه های نوین تربیتی

یکی از دغدغه های عمده نظام آموزشی ایران، شناسایی روش های بهینه پرورش روحیه کارآفرینی در دانش آموزان است. با توجه به سهم عمده کارآفرینان در رشد اقتصادی و توسعه پایدار، این مسئله مطرح می شود که الگوی مناسب برای شکل گیری و توسعه روحیه کارآفرینی در بین دانش آموزان مدارس فنی حرفه ای چیست؟ به منظور رسیدن به این الگو، از رویکرد کیفی و روش نظریه برخاسته از داده ها استفاده شد. داده ها با استفاده از مصاحبه عمیق با 21 کارآفرین که فارغ التحصیل از هنرستان فنی حرفه ای بوده اند، گردآوری گردید. پس از تحلیل داده ها، 195 کد اولیه بدست آمد که در 85 کد مفهومی،31 زیرمقوله و در نهایت 19 مقوله کلی گروه بندی شدند. تحلیل عمیق تجربه زیسته و ارزش های مشارکت کنندگان به شکل گیری یک خرده نظریه(نظریه میانی) منجر گردید. الگوی به دست آمده از این پژوهش نشان می دهد مقوله ی اصلی که منجر به ایجاد کارآفرینی می شود، گرایش فرد به نوآوری است که ایجاد فعالیت کارآفرینانه را مطلوب می سازد. چنان چه فردی تحت تاثیر شرایط واسطه ای نظیر « تشخیص فرصت» ، «تجربهکاری» و «سرمایه(انسانی، اجتماعی و اقتصادی)» و شرایط محیطی «وضعیت بازار» و «حمایت هنجارهای اجتماعی و فرهنگی»، گرایش به نوآوری را امکان پذیر بیاید، راهبردهای «قصد ایجاد کار نوآورانه»، «گروه گرایی»، «تامین سرمایه» و «عمل گرایی» را در پیش می گیرد که در نتیجه ی آنها یک فعالیت کارآفرینی شکل می گیرد.

دانش فرهنگی، همانند همه دارایی های ارزش آفرین، مستتر اما، بسیار موثر است. بر این پایه، هدف این پژوهش شناسایی مولفه های فرهنگ رشته علوم انسانی در دانشگاههای شهر تهران بود. به این منظور، رشته های مختلف علوم انسانی شامل: حقوق، مدیریت، علوم تربیتی، جغرافیا و جامعه شناسی برای مطالعه انتخاب شدند. روش پژوهش، کیفی بود و گردآوری داده ها با مصاحبه نیمه ساختارمند انجام شد. با استفاده از نمونه گیری شدت، افراد برای مصاحبه انتخاب شدند و داده های مصاحبه ها، با روش تحلیل موضوعی بررسی شدند. بر اساس یافته های این پژوهش، مولفه های فرهنگی رشته های مورد مطالعه در 9 تم دسته بندی شدند: هدف آموزش، رسانه آموزش، روش تدریس، روش ارزشیابی، روش انجام دادن پژوهش، روابط استاد با دانشجو، اخلاق علمی، نگرش به رشته و نگرش به دانشجو. این رشته ها، در دو سطح درون رشته ای و میان رشته ای با هم تفاوت دارند. سطح میان رشته ای، متاثر از عوامل برونی یا فرا رشته یعنی دانشگاه و جامعه قرار دارد که اغلب در مطالعات نادیده گرفته می شود. لذا، برای بهبود این مولفه ها پیشنهاد می شود برنامه ریزی تغییر فرهنگی در دستورکار سیاستگذاران آموزشی قرار گیرد.

هر کودکی در زندگی خود به دفعات، مواجهه با بیماری را تجربه می کند؛ علاوه بر آن حدود 20 درصد از کودکان، از ابتدای زندگی، با نوعی بیماری مزمن رو در رو اند؛ از این رو در این پژوهش با هدف بررسی ابعاد ویژه تعلیم و تربیت کودکان بیمار، به تحلیل گفتمان انتقادی اسناد آموزش و پرورش ذیل تربیت مفهوم بیماری پرداخته است. به این صورت که بعد از توصیف گفتمان حاکم بر اسناد، به دو سطح تفسیر بینامتنی و موقعیتی پرداخته و با تحلیل محتوای کتاب های مقطع دبستان، تولید و مصرف اسناد و گفتمان حاکم بر آن بررسی می شود؛ سپس به تحلیل زمینه های اجتماعی و فرهنگی حاکم بر متن پرداخته و در یک رابطه دو طرفه بین متن و جامعه، مشخص می گردد متن چه تاثیرات و تاثراتی بر جامعه می تواند داشته باشد. از آنجاکه تحلیل گفتمان، روشی کیفی و تفسیری است؛ روایی و پایایی پژوهش ذیل بحث های منطقی مربوط به یافته ها، قدرت نطق و بیان نویسنده بررسی می شود. نتایج نشان می دهد، گفتمان مسلط در اسناد فعلی آموزش و پرورش ایران راجع به بیماری، گفتمانی ساکت و منفعلانه است ؛ که تنها به جنبه های جسمانی بیماری پرداخته و از آثار روحی بیماری و چگونگی زندگی یک بیمار غافل شده است؛ تا آنجا که می توان بیماری را یک برنامه درسی پوچ در آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران به شمار آورد.

ادراک دانشجویان در خصوص فرآیند یاددهی-یادگیری و چگونگی کنش میان استاد و دانشجو، مسائل مختلفی از پیدا و پنهان فرهنگ دانشگاهی را روشن می کند. در این پژوهش به عوامل موثر بر چگونگی این کنش به ویژه در انتخاب استادراهنما از منظر دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه تهران با رویکردی کیفی پرداخته شد. میدان تحقیق دانشگاه تهران بود و نمونه ها که به صورت هدفمند طبقه ای از دو دانشکده ی الف)مهندسی برق و کامپیوتر، ب)حقوق و علوم سیاسی انتخاب شدند، با 39دانشجوی کارشناسی ارشد به اشباع رسید؛ از این تعداد، 19نفر از اطلاع رسان ها، از دانشکده الف و 20نفر از آنان، از دانشکده ب بودند. ابزار پژوهش مصاحبه های نیمه ساختار یافته بود. برای روایی از بازبینی توسط همکاران و بررسی توسط مصاحبه شوندگان استفاده شد و داده های حاصل از مصاحبه ها با توجه به نظریه انتخاب گلاسر و با کدگذاری موضوعی تحلیل شد. نتایج نشان داد عوامل موثر بر انتخاب استاد راهنما، در هفت مقوله اصلی جای می گیرند: 1.تصوری که نسبت به پایان نامه و شرایط آموزشی دارند. 2.ادارکی که از طریق کانال های شناختی کسب می کنند. 3.تصوری که از توانایی ها و ویژگی های استاد راهنما دارند. 4.تصوری که نسبت به رشته تحصیلی خود دارند. 5.تصوری که نسبت به شرایط اقتصادی، فرهنگی، سیاسی کشور دارند. 6.ادراکی که تحت تاثیر رفتارهای اجتماعی دارند. 7.تصوری که نسبت به خودو آینده خود دارند. تحلیل پژوهشگران از این مقولات، وجود تفکر سیستمی، میان دانشجویان در انتخاب استاد راهنما است. برای ادراک دانشجویان از چگونگی کنش میان استاد و دانشجو ساختار ادراکی طراحی شد که مراحل مختلف این ساختار عبارتند از: 1.تعیین خواسته 2.تعیین مسیر 3.خود ارزیابی 4.انتخاب.

پژوهش حاضر با هدف ارائه الگوی بومی رهبری مراقبتی مدیران مدارس مقطع متوسطه انجام شد. روش پژوهش از نوع همبستگی و با تاکید بر مدل معادلات ساختاری بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه مدیران، دبیران مدارس دوره متوسطه آموزش و پرورش شهر سنندج در سال تحصیلی 97-1396 (2477 نفر) بودند که برای اعتبار یابی الگو، با استفاده از فرمول نمونه گیری کوکران 350 نفر با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شد. ابزار مورد استفاده مقیاس محقق ساخته براساس شبکه مضامین بخش کیفی پژوهش بود، که ضریب آلفای کرونباخ آن 92/0 به دست آمد و روایی صوری و محتوایی آن با استفاده از نظر متخصصان تایید شد. تجزیه و تحلیل داده ها با تحلیل عاملی تاییدی برای تعیین اعتبار الگو به کمک دو نرم افزار SPSS و AMOS انجام شد. نتایج پژوهش نشان داد که مدل تدوین شده رهبری مراقبتی مدیران مدارس از شاخص های برازش مطلوبی برخوردار است و همه مولفه های مدل ارائه شده دارای روایی سازه است.

هدف از این پژوهش بررسی اثربخشی استفاده از نقشه مفهومی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان کلاس ششم ابتدایی در درس علوم تجربی بود. این مطالعه با 23 دانش آموز ششم ابتدایی در شهرستان خوی در سال تحصیلی 98-1397 به صورت نیمه آزمایشی با پیش آزمون و پس آزمون و با گروه آزمایش و کنترل صورت گرفت. دانش آموزان در دو گروه آزمایشی و کنترل به صورت تصادفی جایگزین شدند و محتوای درس برای گروه آزمایش با روش نقشه مفهومی و برای گروه کنترل به شیوه معمول تدریس گردید. دانش آموزان با آزمون های معلم ساخته(پیش-آزمون و پس-آزمون) شامل 20 سوال چند گزینه ای مورد ارزشیابی قرار گرفتند. در ابتدا پیش آزمون اخذ شد. سپس بعد از گذراندن دوره ی آموزشی، از دانش آموزان هر دو گروه پس آزمون گرفته شد. برای تجزیه و تحلیل از آزمون آماری کوواریانس برای مقایسه تفاوت گروهها استفاده گردید. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که نقشه مفهومی تاثیر قابل توجهی بر موفقیت و دستیابی دانش آموزان به پیشرفت تحصیلی مطلوب داشتند و اهداف مورد نظر در کلاس های علوم تجربی محقق شدند.

پژوهش نیمه حاضر با هدف تعیین اثربخشی نرم افزار اصلاح سوگیری توجه بر خوشبینی، در قالب یک طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل انجام شد. جامعه آماری، شامل کلیه دانشجویان دانشکده علوم توان بخشیِ دانشگاه علوم پزشکی ایران در سال تحصیلی 96-97 بود که 75 نفر از آنان به صورت هدفمند (براساس ملاک های ورود و خروج) انتخاب و به صورت تصادفی در چهار گروه آزمایشی، هر کدام شامل 15 آزمودنی و یک گروه کنترل جاگماری شدند. گروه های آزمایشی، شامل 1- گروه بازی انتخاب چهره مثبت میان سایر هیجانات چهره. 2- گروه بازی انتخاب تصاویر مثبت از میان سایر تصاویر در زمینه طبیعت بی جان و جاندار 3- گروه بازی انتخاب کلمه با بارمعنایی مثبت از میان کلماتِ بدون معنا بود و 4-گروه چهارم بازی ترکیبی از تمام سه گروه بالا را انجام داد. با استفاده از پرسشنامه ی خوشبینی شییر و همکاران (1994) داده ها جمع آوری و سپس با روش تحلیل واریانس آمیخته و با استفاده از نرم افزار آماری SPSS تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که نرم افزار طراحی شده از اعتبار محتوایی و افتراقی کافی برخوردار است و همچنین نتایح حاکی از این است که استفاده از تصاویر جلوه های هیجانی صورت، کلمات، ترکیب تصاویر و تصاویر طبیعت بر خوشبینی، بیشتر از گروه کنترل بوده است. این تفاوت در مرحله ی پیگیری هم معنادار بود. همچنین بیشترین افزایش در خوشبینی، مربوط به گروه استفاده از تصاویر جلوه های هیجانی صورت بود.

هدف پژوهش حاضر بررسی پیشایندها و پیامد یادگیری حرفه ای معلمان بود. جامعه آماری پژوهش، معلمان آموزش و پرورش شهر تبریز بود. از نواحی پنجگانه آموزش و پرورش تبریز، سه ناحیه 1،3،4 به طور تصادفی انتخاب و از بین نواحی انتخاب شده تمامی مدارس به استثنای مدارس تیزهوشان به عنوان نمونه آماری در نظر گرفته شدند. داده های پژوهش با استفاده از پرسشنامه های استاندارد ساختار مدرسه توانمند ساز هوی، اعتماد جمعی هوی و کاپر اسمیت، تأکید علمی اسچننموران و همکاران، یادگیری حرفه ای بارون و کنی، اجتماع یادگیری حرفه ای الیور، هیپ و لیک، گردآوری شد. جهت تحلیل داده ها از آزمون های آماری ضریب همبستگی پیرسون و مدل معادلات ساختاری استفاده شد. یافته ها نشان می دهد که بیشترین میزان همبستگی معنی دار به رابطه بین تاکید علمی با اجتماع یادگیری مدرسه و کمترین میزان همبستگی معنی دار به رابطه بین ساختار توانمندساز مدارس با یادگیری حرفه ای مربوط می شود. نقش واسطه ای یادگیری حرفه ای در رابطه بین متغیرها تأیید شد. بر اساس نتایج پژوهش، توجه به پیشایندها و پیامد سازمانی یادگیری حرفه ای منجر به بهبود اجتماع یادگیری حرفه ای معلمان خواهد شد.

دوره مدرنیسم یکی از دوره های جریان ساز و مهم در تاریخ بشری است؛ به ویژه از جهت وجود علم گرایی افراطی و خداباوری طبیعی. هدف این پژوهش بررسی تأثیرات علم گرایی بر سطوح معنوی حیات انسان با تأکید بر انسان شناسی دوره مدرنیسم است. لذا نخست زمینه و سازوکار علم گرایی بررسی شده است؛ سپس تأثیرات، ملاحظات و مداخلات تربیتی آن در حوزه گسترده معنویت مورد مداقه قرار گرفته است. روش پژوهش توصیفی – تحلیلی است و نتایج تحقیق حاکی از این است که در اثر حرکت های تحول ساز در دوره مدرن، معنا جویی در نظام های علمی مورد بازبینی اساسی قرار می گیرد؛ به گونه ای که فرآیند معنویت زدایی اجتناب ناپذیر می شود؛ این امر به دلیل انسان شناسی غیرتوحیدی است که در این دوره بنا می شود. در این دوره به دلیل غلبه نگرش کمّی در علم، تغییر تعریف فلسفی از علیت به تعریف علمی و اثرات زیست مکانیکی که همراه با پدیده تأخر فرهنگی بوده است، رویکرد علمی مرجعیت تام یافت و منجر به تضعیف معنویت گردید.

پژوهش حاضر با هدف تبیین جایگاه تربیت اخلاقی در فضای مجازی با تکیه بر اخلاق دینی؛ به تحلیل دلایل ضرورت توجه به تربیت اخلاقی در فضای مجازی و موانع موجود بر سر راه آن از منظر زنان پرداخته است. پژوهش با روش پدیدارشناسی انجام شده است. دیدگاه های جامعه پژوهش، با استفاده از مصاحبه اکتشافی نیمه ساختاریافته با سؤالات باز گردآوری و داده ها با الگوی کلایزی، تجزیه و تحلیل شد. یافته ها نشان داد که اختلاف نظر در اصول و مبانی تربیت اخلاقی از دیدگاه کاربران و ضعف در رعایت آن در زندگی حقیقی، تلاش برای جذب مخاطب بیشتر به هر طریق ممکن و ضعف و ناآگاهی در فرهنگ استفاده از قابلیت های فضای مجازی از مهمترین چالش هایی هستند که توجه به تربیت اخلاقی در فضای مجازی را به ضرورتی مهم مبدل ساخته است. نتایج حاکی از آن بود که بهره گیری از رهنمودهای تربیتی و آموزه های اخلاقی بر پایه دین، باور به حضور همیشگی خداوند، برجسته سازی هویت انسانی کاربران، توصیه به رعایت اخلاق و بهره گیری از روش های بازدارنده برگرفته از مبانی اخلاقی، تشریک مساعی، اهتمام خانواده ها در تربیت نسل جوان مطابق با الگوهای اسلامی– ایرانی و استفاده از مطالعات و دیدگاه های اندیشمندان بین رشته ای، می تواند در جهت نیل به این هدف و رفع موانع موجود، مؤثر واقع شود.