اندیشه های نوین تربیتی

هدف این پژوهش، شناسایی دلایل و پیامدهای سکوت دانشجویان در کلاس درس بود؛ بنابراین، از رویکرد کیفی و روش داده بنیاد از نوع اکتشافی بهره گرفته شد. جامعه هدف، دانشجویان دانشگاه های دولتی شهر تهران بودند که با استفاده از روش نمونه گیری معیاری (دارای دست کم یک سال تجربه زیسته در دانشگاه و تجربه سکوت کلاسی در برابر سؤال های استاد در کلاس درس) و با در نظر گرفتن اشباع نظری در یافته ها، تعداد 25 نفر از آنها به عنوان مشارکت کنندگان در پژوهش انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از ابزار مصاحبه نیمه ساختارمند استفاده شد. تحلیل داده های پژوهش نیز به روش تحلیل محتوا در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام شد. برای اعتباربخشی یافته های پژوهش، از دو روش بررسی توسط مشارکت کنندگان و بررسی توسط همکاران استفاده شد. بدین صورت که در روش بررسی توسط مشارکت کنندگان؛ مصاحبه کننده پس از اتمام هر مصاحبه، برداشت کلی خود را از صحبت های مصاحبه شونده بیان نموده و تأیید یا اصلاح مصاحبه شونده، دریافت شد. در روش بررسی توسط همکاران نیز، پژوهشگران پس از تجزیه وتحلیل مصاحبه ها، یافته ها را در اختیار دو نفر از همکاران باتجربه در زمینه تجزیه وتحلیل داده های کیفی قرار داده و داده ها تأیید شد. یافته ها نشان داد، عوامل و پیامدهای مربوط به سکوت دانشجویان در کلاس درس را می توان در قالب شش عامل و پیامد ازجمله؛ عوامل مربوط استاد، دانشجو و سازمان، همچنین پیامدهای مربوط به استاد، دانشجو و سازمان برشمرد.

هدف این پژوهش، شناسایی و اعتبارسنجی پیشایندها و پیامدهای رهبری آموزشی بینش مند و شناسایی و رتبه بندی مهم ترین موانع اجرای این شیوه رهبری در مدارس ابتدایی شهر مشهد با روش آمیخته بود. مشارکت کنندگان بخش کیفی 23 نفر از استادان دانشگاه ها و مدیران مدارس و جامعه آماری بخش کمّی نیز 251 نفر از مدیران مدارس ابتدایی شهر مشهد در سال تحصیلی 99-98 بودند. ابزار پژوهش بخش کیفی مصاحبه نیمه ساختاریافته و بخش کمّی، پرسشنامه محقق ساخته از یافته های بخش کیفی بود. روایی صوری و محتوایی بخش کیفی با استفاده از ضریب CVR و پایایی با استفاده از توافق بین دو کدگذار و کنترل اعضا تأیید شد. پرسشنامه نهایی با روایی همگرای بالای 5/0 و پایایی ترکیبی بالای 7/0 اجرا و با تحلیل عامل تأییدی اعتبارسنجی شد. تحلیل داده های کیفی با استفاده از روش کدگذاری و داده های کمّی با استفاده از تحلیل عامل تأییدی صورت گرفت. بر اساس نتایج، پیشایندها با 5 بعد (تمرکززدایی، شایسته گزینی، فرهنگ سازی اجتماعی، توانمندسازی منابع انسانی و معرفت به ارزش های دینی و مبانی تعلیم و تربیت) و 22 نشانگر و پیامدها با 4 بعد (محیط آموزشی هدایتگر، رضایتمندی و تعلق سازمانی، دستیابی به حیات طیبه، و عملیاتی شدن سند تحول بنیادین) و 21 نشانگر به دست آمد. در ارتباط با موانع، نظام متمرکز، بالا بودن حجم اهداف بخشنامه ها و دستورالعمل ها و آماده نبودن زیرساخت ها برای اجرای طرح ها و اهداف بلندمدت در مدارس به ترتیب دارای بالاترین رتبه ها بودند.

این پژوهش با هدف اثربخشی سبک زندگی تحصیلی سلامت محور بر ثبات قدم و امید تحصیلی دانش آموزان انجام شد. طرح پژوهش، نیمه آزمایشی و به شیوه پیش آزمون_ پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری در این تحقیق را تمامی دانش آموزان ابتدایی دوره دوم (پایه های چهارم، پنجم و ششم) شهرستان بروجرد تشکیل داده اند که در سال تحصیلی 400- 1399 به صورت آنلاین مشغول به تحصیل بودند. نمونه گیری به صورت در دسترس بوده که در مجموع 36 نفر از دانش آموزان به طور تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل  جایگزین شدند (هر گروه 18 نفر)، سپس پرسشنامه های ثبات قدم تحصیلی داکورث و امید تحصیلی کمپل و کاون که از روایی مناسب و پایایی قابل قبول (87/0 و 82/0) برخوردار بودند، توسط دو گروه تکمیل شد. گروه آزمایش به مدت 12 جلسه تحت آموزش سبک زندگی تحصیلی سلامت محور قرار گرفت و گروه کنترل مداخل ه ای دریافت نکرد. پس از اتمام دوره آموزشی از هر دو گروه، پس آزمون به عمل آمد. در نهایت، داده های گردآوری شده با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس چندمتغیره تجزیه و تحلیل شد. نتایج به دست آمده از تحلیل کوواریانس نشان داد که بین نمرات پس آزمون ثبات قدم تحصیلی و امید تحصیلی دو گروه آزمایش و کنترل تفاوت معناداری وجود دارد و سبک زندگی تحصیلی سلامت محور بر گروه آزمایش تأثیر معنادار داشت و اثربخشی آموزش سبک زندگی تحصیلی سلامت محور در خصوص افزایش ثبات قدم و امید تحصیلی دانش آموزان مشاهده شد. بنابراین، آموزش مداوم و مستمر سبک زندگی تحصیلی سلامت محور با هدف بهبود عملکرد دانش آموزان در خصوص داشتن سبک زندگی تحصیلی سالم پیشنهاد می شود.

دوزبانگی از عوامل تأثیرگذار بر توانایی های شناختی و زبانی است و  بررسی اثر این پدیده بر انعطاف پذیری، خلاقیت هیجانی و شناختی دانش آموزان از اهمیت بالایی برخوردار است. بنابراین این پژوهش با هدف مقایسه انعطاف پذیری، خلاقیت هیجانی و شناختی دانش آموزان تک زبانه فارسی زبان و دوزبانه عرب_ فارسی زبان انجام شد. روش پژوهش علّی_ مقایسه ای بود. جامعه آماری شامل تمامی دانش آموزان تک زبانه فارسی زبان و دوزبانه عرب_ فارسی زبان شهر اهواز در سال تحصیلی 1399-1398 بود.  نمونه پژوهش در مجموع شامل 80 دانش آموز مقطع اول متوسطه بوده اند که 40 نفر از آنها دوزبانه و 40 نفر دیگر تک زبانه بوده اند و به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. برای گرد آوری اطلاعات از پرسشنامه های انعطاف پذیری شناختی دنیس و واندروال (2010)، خلاقیت شناختی عابدی (1363) و خلاقیت هیجانی آوریل (1999) استفاده شد. برای تحلیل داده ها از آزمون تحلیل واریانس استفاده شده است. نتایج نشان داد که بین دانش آموزان دوزبانه و تک زبانه در میانگین انعطاف پذیری شناختی تفاوت معناداری وجود دارد (0/001>p). همچنین نتایج نشان داد که بین دانش آموزان دوزبانه و تک زبانه در میانگین خلاقیت هیجانی تفاوت معناداری وجود دارد (0/001>p).  افزون بر این، نتایج نشان داد که بین دانش آموزان دوزبانه و تک زبانه در میانگین خلاقیت شناختی تفاوت معناداری وجود دارد (0/001>p). به عبارت دیگر، دانش آموزان دوزبانه نسبت به دانش آموزان تک زبانه، از انعطاف پذیری شناختی، خلاقیت هیجانی و شناختی بالاتری برخوردار بودند. با توجه به برتری دانش آموزان دوزبانه می توان نسبت به برنامه ریزی زودهنگام آموزش زبان دوم در مدارس اقدام کرد.

هدف از انجام این پژوهش، طراحی الگوی مدرسه سالم و بررسی میزان مطابقت آنها با وضعیت موجود از دیدگاه عوامل مدرسه (مدیران و معلمان) است. این پژوهش به لحاظ روش شناسی از نوع ترکیبی (آمیخته) است، این پژوهش در دو گام کیفی و کمّی انجام گرفته است. در مرحله کیفی از روش پدیدارنگاری و در مرحله کمّی از تحقیق پیمایشی_ توصیفی استفاده شده است. نتایج در قالب ۳ مجموع مضامین پایه، سازمان دهنده و فراگیر دسته بندی و در قالب شبکه مضامین سازمان دهی شدند. در نتیجه ۳۷ مقوله فرعی و ۷ مقوله اصلی را برشمرده شد که عبارت اند از: 1. محیط فیزیکی، 2. ویژگی های مدیریتی، 3. منابع انسانی، 4. فرهنگ مدرسه، 5. ارتباط و مشارکت اجتماعی، 6. محیط عاطفی_ روانی_اجتماعی 7. عناصر برنامه درسی. نتایج آزمون تی_استیونت تک نمونه ای نشان داد که میانگین وضعیت ابعادی چون ویژگی های مدیریتی، منابع انسانی، برنامه درسی، مشارکت و ارتباطات اجتماعی، به صورت معناداری بالاتر از میانگین متوسط جامعه؛ و در وضعیت مطلوب است. ابعادی مانند فرهنگ، محیط فیزیکی، محیط عاطفی_ روانی، پایین تر از میانگین متوسط جامعه و نامطلوب بودند. همچنین نتایج آزمون رتبه ای فریدمن نشان داد که محیط عاطفی (با ضریب 89/5) بیشترین تأثیر (اهمیت)؛ و محیط فیزیکی (با ضریب 36/1) کمترین تأثیر (اهمیت) را در بین ابعاد مدارس سالم دارد. در خصوص اولویت بندی مضامین فرعیِ تم ها نتایج نشان داد که فناوری، انسجام، تعامل، باور، گزینش و توسعه، اجرایی، طراحی و معماری بیشترین اهمیت را به ترتیب در بین تم های برنامه درسی، محیط عاطفی، مشارکت و ارتباطات، فرهنگ، منابع انسانی، ویژگی های مدیریتی، محیط فیزیکی دارند.

هدف کلی از انجام این پژوهش، ارائه یک الگو، شامل اهداف، اصول و روش های تربیت عقلانی فارابی در حیطه عقل عملی است. در این پژوهش گردآوری اطلاعات از طریق مطالعه مجموعه آثار فارابی و کتاب هایی در زمینه نظریّات تربیتی فارابی به روش فیش برداری صورت گرفته است. در انجام این پژوهش از روش استنتاجی فرانکنا استفاده شده است؛ به این صورت که در مرحله اوّل با استفاده از نظام مقوله بندی قیاسی، مطالب مورد بررسی قرار گرفته و با توجّه به آنها در مرحله بعد گزاره های واقع نگر معیّن شده اند و در آخر با استفاده از روش استنتاجی فرانکنا، اهداف، اصول و روش های تربیت عقلانی با توجّه به دیدگاه فارابی درباره عقل در حیطه عقل عملی مشخّص شده است. در پایان نیز نتیجه گیری شده است که هدف غایی تربیت عقلانی فارابی، نیل به الله به-عنوان سبب اوّل در راستای رسیدن به سعادت است و اهداف واسطه ای تربیت عقلانی، در حیطه عقل عملی عبارتند از: فعلیّت یافتن قوه عاقله (خردورزی)، تحقّق اراده ناشی از قوّه ناطقه (اختیار)، ایجاد فضایل اخلاقی در میان امّت ها، ساختن شخصیّت معتدل و تحقّق مدینه فاضله. اصول تربیت عقلانی در حیطه عقل عملی از این قرارند: اصل آمادگی، اصل تربیت پذیری (تأدیب)، اصل مسئولیّت پذیری (عاملیّت فردی)، عدم تمامیّت شناخت انسان، اصل استدراج. روش های تربیت عقلانی در حیطه عقل عملی نیز از این قرارند: مشاهده، توجّه به توانایی افراد (دادن تکلیف بر اساس توانایی)، کسب تجربه، تأدیب، تهذیب اخلاق، تعاون (همدلی و همکاری)، تکرار و تمرین و آموختن حکمت.

پژوهش حاضر با هدف مقایسه اثر مداخلات مبتنی بر تمرینات ادراکی_ حرکتی اسپارک، نوروفیدبک و ذهن آگاهی بر یکپارچگی حسی انجام شد. این پژوهش از نوع نیمه تجربی بود که با استفاده از طرح پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری همراه با گروه کنترل اجرا شد. جامعه پژوهش حاضر را همه کودکان دوره دوم ابتدایی (9 تا 11 سال) مبتلا به اختلال نقص توجه بیش فعالی شهر اصفهان تشکیل داد. تعداد 60 نفر بر اساس معیارهای ورود و خروج به صورت هدفمند انتخاب و پس از همتاسازی بر اساس جنسیت، میزان و نوع دارو در چهار گروه ۱۵ نفری ذهن آگاهی، تمرین های ادراکی_ حرکتی (اسپارک)، نوروفیدبک و گروه کنترل قرار گرفتند. برای سنجش یکپارچگی حسی از پرسشنامه هانسچو و ریسمن (1992) استفاده شد. برای تجزیه وتحلیل اطلاعات از تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر و با استفاده از نرم افزار spss-24 در سطح معناداری کمتر از پنج صدم استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که در یکپارچگی حسی درمان نوروفیدبک و اسپارک نسبت به گروه کنترل تفاوت معنا داری داشته (01/0>p) ولی این تفاوت در گروه ذهن آگاهی مشاهده نشد (05/0<p). همچنین یافته های نشان داد درمان ذهن آگاهی نمرات پیش آزمون با پس آزمون تفاوت معناداری ندارد (05/0<p)، ولی نمرات پس آزمون و پیگیری گروه های درمانی نوروفیدبک و اسپارک نسبت به نمرات پیش آزمون تفاوت معنا داری داشت (05/0>p). لذا با توجه به تفاوت نمرات کسب شده در مرحله پس آزمون و پیگیری بین گروه اسپارک و دیگر مداخلات، پیشنهاد می شود از تمرین های حسی حرکتی اسپارک به عنوان روشی مکمل جهت درمان اختلالات جانبی کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه بیش فعالی استفاده به عمل آید.

این پژوهش با هدف بررسی چگونگی درک معلمان از اجرای اهداف ساحت علم و فناوری و برنامه درسی حوزه تربیت و یادگیری علوم تجربی در دوره ابتدایی انجام شد. روش پژوهش پدیدارشناختی و گروه هدف، شامل معلمان مناطق 19 گانه شهر تهران بود که به صورت هدفمند انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه باز، روزنگارها، مصاحبه نیمه -ساختارمند و یادداشت های میدانی و تأملی بود. تحلیل داده ها به شیوه قیاسی و با در نظر داشتن سه مقوله خویشتن، تکلیف و اثربخشی انجام شد که انعکاس دهنده دغدغه معلمان در اجرای تغییر/ نوآوری بود. یافته ها نشان داد مهم ترین نگرانی های ابراز شده در مرحله خویشتن، تعدد طرح های تحولی در سطح مدرسه و حاکمیت کتاب درسی به جای برنامه درسی و محدودیت ناشی از آن برای اتخاذ تصمیم ها از سوی معلم در فرایند تدریس و یادگیری بود. در مرحله تکلیف، معلمان با دغدغه هایی همچون کمبود زمان آموزش و حمایت ها و پشتیبانی های علمی و حرفه ای مورد نیاز در فرایند اجرا روبه رو بودند؛ اما تعامل حرفه ای و وجود برخی ویژگی های شخصیتی در معلمان، شرایط را برای کنار آمدن با این دغدغه ها و اجرای اسناد تحولی فراهم کرده بود. در مرحله اثربخشی، مهم ترین دغدغه های معلمان عبارت بودند از: تأثیر بر یادگیری دانش آموزان، ارزشیابی و آزمون های هماهنگ، یادگیری شخصی شده و کنشگری معلم. با توجه به یافته های این پژوهش، می توان گفت در اجرای اسناد تحولی به دلیل ابعاد گسترده و عمق تغییراتی که در  پی خواهد داشت و تمام جنبه های کاری مدرسه را تحت تأثیر قرار می دهد، نیازمند آن است که برنامه ریزی برای اجرا در سطح نهادی از وضوح لازم برای معلمان و دیگر دست اندرکاران برخوردار باشد. بی-توجهی به تأثیر و تأثر متقابل ابعاد تغییر، نه تنها موجب بازآفرینی فرهنگ مدرسه نخواهد شد، بلکه می تواند به نتایج پیش بینی نشده و نامطلوبی بینجامد.

هدف این پژوهش، بررسی رابطه تعامل والد_کودک و معلم_کودک با گرایش به تفکر انتقادی در دانش آموزان پایه ششم بوده است. جامعه آماری پژوهش شامل 499 دانش آموز پایه ششم منطقه اشترینان بود. 217 دانش آموز به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. دانش آموزان، اولیا و معلمان به مقیاس های تفکر انتقادی کودکان، رابطه والد_کودک و معلم_کودک پاسخ دادند. برای تحلیل داده ها از همبستگی پیرسون، رگرسیون چندمتغیری با روش ورود، تحلیل واریانس یک راهه و آزمون تعقیبی LSD استفاده شد. نتایج نشان داد که بین نزدیکی والد_کودک و تفکر انتقادی کودکان رابطه مثبت و بین تعارض والد_کودک با تفکر انتقادی کودکان رابطه منفی وجود داشت. همچنین بین نزدیکی و وابستگی معلم_کودک با گرایش به تفکر انتقادی رابطه مثبت و معنادار وجود داشت. بر اساس نتایج رگرسیون، ارتباط نزدیک معلم_کودک قوی ترین متغیر برای پیش بینی گرایش به تفکر انتقادی در کودکان بود. نتایج نشان داد که والدین دارای مدرک تحصیلی لیسانس و فوق دیپلم فرزندان دارای گرایش بیشتری به تفکر انتقادی داشتند. همچنین معلمان دارای مدرک لیسانس و فوق لیسانس نسبت به معلمان دارای تحصیلات فوق دیپلم دارای دانش آموزانی بودند که گرایش بیشتری به تفکر انتقادی داشتند. بنابراین تقویت تعامل مثبت والد_کودک و معلم_کودک می تواند گرایش به تفکر انتقادی در کودکان را تقویت کند.

این پژوهش درصدد تحلیل محتوای کتاب های درسی پایه چهارم ابتدایی بر اساس مؤلفه های برنامه درسی آموزش فلسفه برای کودکان مبتنی بر هوش معنوی است. روش پژوهش توصیفی، شامل تحلیل اسنادی، تحلیل محتوا و رویکرد آن کاربردی بوده و منابع مورد تحلیل برای شناسایی ابعاد و مؤلفه ها (۴ مؤلفه اصلی و ۴۹ مؤلفه فرعی)، متن اسناد کتابخانه ای و همه کتاب های پایه چهارم ابتدایی بوده است. ابزارهای اندازه گیری، فرم فیش برداری و همچنین سیاهه تحلیل محتوای محقق ساخته بوده و روایی تحقیق از نظر صاحب نظران و متخصصان فلسفه برای کودکان و برنامه ریزی درسی مورد تأیید واقع گردید و پایایی آن نیز از طریق محاسبه آلفای کرونباخ 93٪ بیان گشت. در تحلیل محتوا با استفاده از آنتروپی شانون مؤلفه پیامدهای فردی تفکر فلسفی با ضریب اهمیت 597/0 بیشترین و مؤلفه چیستی فلسفه با ضریب اهمیت 052/0کمترین توجه را به خود اختصاص داده است.