علوم خبری

امروزه در عصر جهانی شدن کشورها به طور ناگهانی با عواملی خطرزا که خارج از سرزمین و کنترل شان پدید می آیند ، مواجه می شوند. در چنین شرایطی دولت ها ملزم هستند حتی اگر احتمال تهدیدی که متوجه جان شهروندان شان هست در حد پایین باشد، اقدامات لازم برای حفاظت از آن ها به عمل آورند. طی ماه ژانویه 2020 ویروس تنفسی کشنده و ناشناخته معروف به کُرونا در شهر ووهان چین ظاهر ، پس از این که جهش پیدا کرد از حیوان به انسان منتقل و با سرعت تمام انتشار پیدا کرد. با توجه به این که روزانه چندین و چند هزار مسافر در سطح جهان جا به جا می شوند، انتقال بیماری های عفونی از این دست دیگر مرز نمی شناسد و همین موضوع ابعاد گسترده به خود گرفت تا جایی که منجر به نگرانی و وحشت در سطح جهانی شد. به ویژه که واکسن و دارویی تا به حال در این زمینه کشف نشده است. و اما در مواردی همچون قضیه بیماری کُرونا که جان و سلامت میلیون ها انسان به خطر افتاده است، آزادی بیان و گردش آزاد اطلاعات از جایگاه و اهمیت غیرقابل وصف برخوردار بوده، هر نوع محدودیت و سانسور در این زمینه می تواند فاجعه آفرین شود.

هدف این پژوهش، بررسی پوشش خبری تحولات سوریه در دو روزنامه جمهوری اسلامی و القدس العربی است. روزنامه جمهوری اسلامی از نظر گرایش سیاسی خط مشی میانه رو و معتدلی دارد  و در هیچ کدام از طیف های اصول گرایی و اصلاح طلبی قرار نمی گیرد. همچنین روزنامه القدس العربی یک روزنامه ای مستقل از دولت است که در خارج از مرزهای سیاسی فلسطین و در لندن چاپ می شود و با دیگر روزنامه های کشورهای عربی مانند عربستان و قطر که در این پژوهش به نقش این کشورها اشاره شده است، متفاوت می باشد. از این رو با توجه به این شباهت ها،این دو روزنامه برای بررسی در این پژوهش انتخاب شده اند. روش مورد استفاده، روش تحلیل محتوا از نوع کمی است. حجم نمونه شامل 6 ماه (بهار و تابستان1397) از کلیه مطالب مربوط به تحولات سوریه در این دو روزنامه است. در این پژوهش،جهت گیری هر دو روزنامه مذکور با توجه به نظریه سوگیری مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به نظریه سوگیری  و کاربرد آن در تحلیل های رسانه ای می توان  به عینیت و واقعیت گرایی  رسانه ها و همچنین به جهت گیری های مثبت و منفی و حتی خنثی آنان  پی برد. در این زمینه یافته های پژوهش حاضر به تفاوت معنی داری بین جهت گیری دو روزنامه مذکور رسیده است. با استفاده از برجسته سازی رسانه ای،رسانه ها در نحوه انعکاس و برجسته کردن اخبار و مطالب خود بر اساس خط مشی و رسالت سازمان خبری متبوع خویش عمل می کنند. روزنامه های جمهوری اسلامی و القدس العربی نیز بر اساس همین اصل به پوشش تحولات سوریه پرداخته اند. ودر این زمینه نیز تفاوت معنی داری بین این دو روزنامه بر اساس یافته های پژوهش مشاهده می شود.

 رسانه های جایگزین (alternative media) همواره به عنوان جریانی در برابر  رسانه های جریان اصلی (main stream media) مطرح هستند، چراکه صداها و نوع نگاهی که این نوع از رسانه ها منعکس می سازند، به دلیل ماهیت پیام ها و نیز اهدافی که دنبال می کنند، چه از جنبه خاستگاه و چه فرایند مشارکت مخاطبان و کاربران و یا گستره دارای تفاوت های عمده با نوع دیگر  رسانه هاست. در این میان، حادثه زلزله کرمانشاه به عنوان بستری قابل مطالعه پیرامون پیامدهای فرهنگی و اجتماعی یک بحران و نحوه بازنمایی وقایع آن می تواند سطح تمایز این  رسانه ها را در جامعه کنونی ایران به خوبی روشن سازد. از آنجاکه  رسانه های جایگزین به عنوان بخشی از صدای قومیت ها و مذاهب و خرده فرهنگ ها محسوب می شوند، این مقاله در تلاش است تا جهت پاسخ به چند پرسش پیرامون آن ها دست زند. اول اینکه انواع  رسانه های جایگزین در حادثه زلزله کرمانشاه کدامند و چه تمایزهایی با یکدیگر داشته اند؟ و دوم اینکه مضامین اصلی پیام های این رسانه ها چه بوده است و چگونه می توان از ظرفیت این  رسانه ها در راستای سیاستگذاری رسانه ای بحران بهره گرفت؟.  لذا محققان ضمن مطالعه اخبار و وقایع منعکس شده از این حادثه در قالب های گوناگون و نیز خوانش گزارش ها به گونه شناسی  رسانه های جایگزین در بحران زلزله دست زده اند و در مرحله بعدی متکی بر روش تحلیل مضمون مضامین اصلی پیام ها را در کنار احصای خدمات این نوع از  رسانه ها در مسیر سیاستگذاری رسانه ای بحران استخراج نموده اند.

وقوع احتمال بعضی حوادث طبیعی مانند سیل، زلزله و یا شیوع بیماری های فصلی در تهران سالانه آسیب های متعددی متوجه مردم می کند. لذا ارائه آموزش های رسانه ای مناسب و لازم برای آشنایی با مخاطرات مذکور و شیوه مقابله و پیشگیری از آن ها، از جمله راهکارهای اصولی، به منظور کاهش خسارات وارد بر خانواده هاست. هدف پژوهش حاضر بررسی رضایت شهروندان تهرانی از کارکرد رسانه ها در اطلاع رسانی و آموزش های لازم جهت مقابله با مخاطرات شایع، است.  روش پژوهش مورد استفاده توصیفی- پیمایشی با سنجش رابطه علی بین متغییرهای پژوهش است. جامعه ی آماری این پژوهش شامل کلیه افراد ساکن در کلان شهر تهران است که به روش تصادفی ساده و با استفاده از فرمول کوکران تعداد 301 آزمودنی به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. روش جمع آوری اطلاعات به صورت پرسشنامه ای بود. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزارSpss  انجام و برای بررسی فرضیات از آزمون ویلکاکسون استفاده شد.  نتایج پژوهش نشان داد که بین سن پاسخگویان، میزان تحصیلات آن ها و مدت زمان استفاده از رسانه های جمعی با میزان رضایت مخاطبان از کارکرد اطلاع رسانی و آموزشی رسانه ها رابطه ی مثبت معنی داری وجود دارد. همچنین رضایت مخاطبان از کارکرد رسانه ها در بعضی مخاطرات همچون زلزله و طوفان های شدید بعد از حادثه بیشتر شده و در بعضی حادثه ها همچون سیل، قبل حادثه، رضایت مخاطبان استفاده کننده از رسانه های جمعی بیشتر است.

بی تردید زن رکن اساسی خانواده است. اگر پزشک و روانشناس و جامعه شناس، برای بهبود وضعیت جامعه تلاش می کنند، یک معلم به ویژه اگر زن باشد کجا می تواند نقش آفرینی کند؟ سروده های حماسی ایلیاد هومر، حماسه های ملی چین و ژاپن، گاتاهای زرتشت، مزامیر داود و قصاید سلیمان و وِداها و اوپانیشادهای هندی، کهن ترین آثار مکتوب بشری هستند. رسالت این متون، از دیر باز گشودن روزنه های شناخت به روی انسان و راهی مطمئن جهت برقراری ارتباط میان آنان بوده است. مارکوس لوکانوس، از شعرای روم قدیم ، در باره ی شعر گفته است: ای نیروی مدهش و شگفت آور الهی...ای شعر! تنها تو می توانی همه را از چنگال مرگ نجات دهی! به خاطر همین نیروی شگفت است که در طول تاریخ ادبای بسیاری در رشته های مختلف اعم از پزشکی و فیزیک و غیره خالق ادبیات شده اند. امروزه منتقدان بسیاری معتقدند که ادبیات، تعادل روانی خواننده و جامعه را برقرار می سازد. سازمان جهانی یونسکو هر ساله برنامه هایی با عنوان ادبیات درمانی، تدارک می بیند. با پیچیدگی های زندگی انسان معاصر و توجه به جایگاه های بالای مدیریتی زنان در جهان، می توان نسخه ی درمانی قابل اطمینانی برای جامعه ی بیمار جهانی نوشت. بایستی با برقراری ارتباط بیشتر میان زنان و اقشار مختلف جامعه، با ادبیات و با به کارگیری توان بالای ارتباطی زنان، جامعه را به سمت آرامش سوق داد. پیشگامی زنان در این فراخوانی، کم هزینه ترین، ساده ترین و در دسترس ترین نسخه ی درمان بیماری جامعه ی جهانی است. اگر جامعه ی جهانی بتواند به این مهم دست یابد، به آرامش  و شکوفایی وامنیت انسان دست یافت.

تلویزیون به عنوان مکمل تربیتی در کنارخانواده، عامل رشد فکری و شخصیتی کودکان می شود. از آنجا که کودکان به میزان قابل توجهی در معرض تماشای سریال های پویانمایی قرار می گیرند؛ لذا بسیاری از الگوهای تربیتی را به شکل چشمگیری آموخته و در آنها نهادینه می شود. در این مقاله تلاش شده است با استفاده از روش تحلیل محتوای کمی، ضمن تحلیل الگوهای تربیتی ارائه شده در سریال های پویانمایی شبکه استانی؛ به نقش این سریال ها در آموزش الگو های تربیتی و مهارت های فردی و اجتماعی به کودکان در قالب موضوعات مختلف بپردازد. نمونه این پژوهش در کل 71 دقیقه و 517 صحنه از سریال های پویانمایی مرتبط بوده است. یافته ها نشان می دهد؛ الگوهای تربیتی به صورت گفتگویی(کلامی) بین شخصیت های داستان و «رفتارهای اجتماعی چون تمیز نگه داشتن طبیعت و مهربانی با حیوانات، رفتارهای فردی چون و سلام کردن و راستگویی، رفتارهای بین فردی چون همکاری در کارها و قدرشناسی به کودکان آموخته و الگودهی می شود. بارزترین الگوی تربیتی که از طریق شخصیت پدر و مادر درسریال ها ارائه شده الگوی«غلبه بر خجالت و کمرویی» است و آموزش الگوهایی چون؛ نحوه کنترل و بروز هیجان های مثبت(عشق) و منفی(خشم) بیشتر در قالب داستان و قصه به کودکان و به طور غیر مستقیم، از طریق شخصیت های اصلی به کودکان الگودهی می شود.

بعد از طرح مفهوم اقتصاد مقاومتی و ابلاغ آن از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران، برنامه های گوناگونی در سازمان صدا و سیما برای ترویج و نهادینه سازی اقتصاد مقاومتی تولید و پخش می شود. ولی به نظر می رسد که شبکه های رادیو و تلویزیونی سازمان صدا و سیما از یک الگوی یکسان و منسجمی به عنوان راهبرد ترویجی اقتصاد مقاومتی پیروی نمی کنند و برنامه ها بیشتر به معرفی یک کارآفرین موفق و یا به تصویر کشیدن یک شرکت دانش بنیان خلاصه می شود. در این پژوهش با استفاده از اسناد و سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی و نظر کارشناسان و متخصصان حوزه اقتصاد و رسانه، درصددیم الگوی مناسب و مطلوبی برای تولید و پخش برنامه های رادیویی در راستای ترویج اقتصاد مقاومتی طراحی کنیم. در این پژوهش ابتدا اسناد، سخنرانی ها و سایر منابع مربوط به حوزه اقتصاد مقاومتی با روش مطالعه کتابخانه ای و اسنادی بررسی شد و یافته ها با روش تحلیل مضمون سازمان دهی شد سپس با 14 نفر از اقتصاددانان، جامعه شناسان، اساتید حوزه ارتباطات و رسانه، برنامه سازان رادیو و سیاست گذاران سازمان صدا و سیما مصاحبه به عمل آمد و داده های به دست آمده از مصاحبه ها کد گذاری و مقوله بندی شد. در نهایت در این پژوهش به الگویی مفهومی رسیدیم که دارای دو الزام، «اعتماد سازی و اعتبار افزایی بین مخاطب و رسانه» و «ایجاد هم نگری بین مخاطب و رسانه» است همچنین شامل چهار فرایند: «آگاه سازی و متوجه سازی افکار عمومی به مسائل اقتصادی، آموزش دهی و تربیت گری، سنجش گری و ارزیابی پیام و تعامل با محیط پیرامون جهت ترویج مفاهیم اقتصاد مقاومتی» است.

پژوهش حاضر با هدف "شناخت رابطه تماشای برنامه های ترویج کتابخوانی در تلویزیون با فرهنگ مطالعه در دانشجویان" که هدف اصلی تحقیق است اجرا شده است و در این راستا تماشای برنامه های ترویج کتابخوانی به عنوان متغیر مستقل و فرهنگ مطالعه به عنوان متغیر وابسته مورد سنجش قرار گرفته اند. روش تحقیق در مطالعه حاضر پیمایشی و برای گردآوری داده ها از روش کتابخانه ای  و میدانی و از ابزار پرسشنامه استفاده شده است؛ روایی پرسشنامه را متخصصان تأیید کردند و پایایی آن نیز با آلفای کرونباخ سنجیده شد . جامعه آماری این تحقیق را دانشجویان علوم ارتباطات دانشگاه های علامه طباطبایی، تهران، سوره و آزاد واحد علوم تحقیقات ورودی سال های 95 و 96 تشکیل می دهند. جامعه آماری تحقیق 1050 نفر وحجم نمونه مورد مطالعه برابر با 281 نفر است و پاسخگویان به صورت تصادفی مطبق متناسب با حجم انتخاب شده اند؛ سپس نتایج استخراج و با استفاده ازSPSS  تحلیل گردید. سپس یافته ها توصیف و توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب متغیرهای زمینه ای و مؤلفه های فرهنگ مطالعه که شامل "خرید کتاب"، "مطالعه روزانه"، "کتاب های امانت گرفته شده از کتابخانه"، "کتاب های نگهداری شده در خانه" و "مطالعه نوع خاصی از کتاب" است تشریح شده است. فرض وجود رابطه بین متغیر مستقل با مؤلفه های فرهنگ مطالعه مورد آزمون آماری قرار گرفت. نتایج نشان داد که تماشای برنامه های ترویج کتابخوانی در تلویزیون با فرهنگ مطالعه دانشجویان رابطه دارد که برای رسیدن به این نتیجه به بررسی نتیجه مؤلفه های فرهنگ مطالعه استناد شده است.

نقش ارتباطات بر تبلیغ و گسترش ادیان از بدو خلقت بشر بر کسی پوشیده نیست و امروز  رسانه های نوین ابزارهای اصلی این ارتباطات هستند. یکی از قدرتمند ترین و مؤثرترین رسانه های نوین، تلویزیون است.  تلویزیون به منزله یک رسانه دیدارى و شنیدارى، زندگى انسان ها را تسخیر کرده است. با توجه به توان تلویزیون به جذب حداکثرى مخاطب به گونه اى که بیش از 90 درصد مردم از این رسانه استفاده مى کنند و رشد روزافزون این رسانه ها که به تولید و پخش اطلاعات مى پردازند و از جهات مختلف بر افکار و رفتار ما تأثیر مى گذارند نشان مى دهد که ما باید از ظرفیت هاى این رسانه به نحو مطلوب استفاده کنیم. این مقاله به بررسی نحوه بازتاب دینداری در سریال های دینی تلویزیونی( تحلیل محتوای سریال مدینه،1393) با تأکید بر الگوی دینداری گلاک و استارک و الگوی شجاعی زند و بخشی و ایازی می پردازد. در این مقاله با استفاده از روش تحلیل محتوای کمی و تدوین پرسشنامه معکوس، 17 مؤلفه ابعاد دینداری با روش کدگذاری استخراج و بررسی شد. نتایج حاصل از این مقاله گویای این است که صبوری، اخلاق گرایی، گذشت، طبقه اجتماعی بالا و خیر مطلق بودن برای کاراکترهای مرجح و دیندار و در مقابل آشفتگی، بی قیدی اخلاقی، عصبی بودن، طبقه اجتماعی پایین و شر مطلق بودن برای کاراکترهای نامرجح و بی دین بازنمایی شده اند. همچنین 42 مورد از مؤلفه های دینی در بعد رفتاری با بیشترین میزان و 4 مورد در بعد نظری با کمترین میزان در این سریال بازتاب داده شده است.