رسانه های جایگزین

چکیده در حوزه نظری شبکه های ماهواره ای به دلیل دارا بودن دو مؤلفه «تولید محتوا به شکل فراملی» و نیز «دسترسی مخاطب به آن بدون نیاز به سازمان های متولی ملی» در گونه «رسانه های جایگزین» و به دلیل « تعاملی نبودن» در طیف رسانه های اصلی قرار می گیرند. ویژگی های مذکور در حوزه های مختلفی تأثیرات متفاوتی داشته است. در سیاست، «مخاطب محوری» اساس تأثیرگذاری این رسانه ها و تقابل با «دولت گرایی» با هویت مداخله گرایانه-هنجاری حکمرانی در ایران می باشد. در عرصه اجتماعی و فرهنگی با رشد «فردیت گرایی» و «سوژه محوری»، به دلیل «مسکوت ماندن و پاسخگو نبودن فرهنگ ایرانی نسبت به نیازهای مدرن جامعه»، «اقتصادسیاسی مالکیت رسانه ها و تسلط کشورهای استعمارگر بر آن ها»، «توازن منفی در جریان اطلاعاتی»، «غلبه ذهنیات بر عینیات در حیطه شناخت» و «ایدئال سازی پیشرفت و توسعه گرایی برآمده از شاخص های غیربومی»، «دیگری» فرد را «وضعیت موجود و واقعی جامعه»، «ارزش های سنتی و جمع گرایانه» تعریف و «تغییرات اجتماعی» بر اساس آن «کانالیزه» شده است. بر اساس مطالبی که بیان شد می توان این گونه استنتاج نمود که شبکه های ماهواره ای به عنوان متغیر مستقل نمی توانند مرکزیت در تأثیرگذاری داشته باشند و زمینه های اجتماعی و فرهنگی عامل اصلی در تأثیرپذیری از این وسایل ارتباطی می باشند. مطالب بیان شده خلاصه ای از نتایج به دست آمده از رویکرد تمام صاحب نظران با استخراج گزاره ها از 60 روزنامه و 6 مجله در سال های 1362 تا 1393 و با تکیه بر کدگذاری معکوس برآمده از روش تحلیل محتوای کیفی برای ارائه مدل فکری و تحلیلی سیاست گذاران جمهوری اسلامی ایران می باشند که تفصیل آن را در مقاله پیش رو ملاحظه خواهید نمود.

 رسانه های جایگزین (alternative media) همواره به عنوان جریانی در برابر  رسانه های جریان اصلی (main stream media) مطرح هستند، چراکه صداها و نوع نگاهی که این نوع از رسانه ها منعکس می سازند، به دلیل ماهیت پیام ها و نیز اهدافی که دنبال می کنند، چه از جنبه خاستگاه و چه فرایند مشارکت مخاطبان و کاربران و یا گستره دارای تفاوت های عمده با نوع دیگر  رسانه هاست. در این میان، حادثه زلزله کرمانشاه به عنوان بستری قابل مطالعه پیرامون پیامدهای فرهنگی و اجتماعی یک بحران و نحوه بازنمایی وقایع آن می تواند سطح تمایز این  رسانه ها را در جامعه کنونی ایران به خوبی روشن سازد. از آنجاکه  رسانه های جایگزین به عنوان بخشی از صدای قومیت ها و مذاهب و خرده فرهنگ ها محسوب می شوند، این مقاله در تلاش است تا جهت پاسخ به چند پرسش پیرامون آن ها دست زند. اول اینکه انواع  رسانه های جایگزین در حادثه زلزله کرمانشاه کدامند و چه تمایزهایی با یکدیگر داشته اند؟ و دوم اینکه مضامین اصلی پیام های این رسانه ها چه بوده است و چگونه می توان از ظرفیت این  رسانه ها در راستای سیاستگذاری رسانه ای بحران بهره گرفت؟.  لذا محققان ضمن مطالعه اخبار و وقایع منعکس شده از این حادثه در قالب های گوناگون و نیز خوانش گزارش ها به گونه شناسی  رسانه های جایگزین در بحران زلزله دست زده اند و در مرحله بعدی متکی بر روش تحلیل مضمون مضامین اصلی پیام ها را در کنار احصای خدمات این نوع از  رسانه ها در مسیر سیاستگذاری رسانه ای بحران استخراج نموده اند.