ناهید سعادت سیرت

هدف از این پژوهش، شناسایی و ارائه مؤلفه های اخبار جعلی رسانه های اجتماعی در ایران بوده است. شناسایی اخبار و اطلاعات جعلی در مقایسه با اطلاعات واقعی، پدیده شایان توجه رسانه های اجتماعی است که نوعی درهم تنیدگی معنایی را موجب می شود. در این پژوهش کیفی، داده ها با مصاحبه های نیمه ساختار یافته به صورت میدانی جمع آوری شده اند. جامعه هدف، متشکل از صاحبنظران و نخبگان حوزه ارتباطات اجتماعی، رسانه ها و خبر و روش نمونه گیری، هدفمند بوده است که از روش های نمونه گیری غیراحتمالی محسوب می شود. 29 مصاحبه تا رسیدن به اشباع نظری، انجام گرفته و داده های حاصل از طریق نرم افزار MAXQDA نسخه10 تحلیل شده است. در پژوهش حاضر با روش تحلیل مضمون، 4 مضمون فراگیر و 36 مضمون سازمان یافته به همراه مضامین پایه به عنوان گزاره های مطرح شده در مصاحبه ها، شناسایی شده اند. از مهم ترین مضامین سازمان یافته در تفاوت اخبار جعلی با اطلاعات واقعی (وسعت پوشش، فاقد اثر سازنده، مُغرضانه بودن ، شبیه سازی شده، ایجاد جنگ روانی و اعتبار منبع)؛ در تشابه اخبار جعلی با اطلاعات واقعی (کارایی مشابه، ارزش خبری، سبک خبری و ثُبات زمانی)، در اهداف اشاعه اخبار جعلی (ایجاد جنبش اجتماعی، فریب اذهان عمومی، تنش رسانه ای، جهت دهی افکار عمومی، فضای هیبریدی و گسترش ابهام) و در پیامدهای مصرف اخبار جعلی (ایجاد حس بدبینی، بی اعتباری نهادهای دولتی، اعتبار یابی سلبریتی ها، حذف نخبگان مدیریتی، تلقین پذیری، یأس اجتماعی و تصمیم گیری شتابزده) بوده است.

اقب ال کاربران به شبکه های اجتماعی هر روز بیشتر می ش ود و ب ه نظ ر می رسد دنیا به تسخیر این شبکه ها درآمده است. با توجه به استفاده گسترده جوانان از شبکه های اجتماعی موبایلی، این مقاله به مطالعه نحوه الگوپذیری جوانان از این شبکه ها و شکل گیری سبک زندگی نوین پرداخته است. روش این پژوهش، کیفی بوده و داده ها با تکنیک مصاحبه گروه های کانونی جمع آوری و با نظریه زمینه ای تحلیل شده است. جمعیت آماری، کاربران جوان و نوجوان شبکه های اجتماعی موبایلی شهر همدان است که به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده اند. براساس یافته های تحقیق، جوانان و نوجوانان، متأثر از شبکه های اجتماعی موبایلی دچار دگرگونی در زمینه اعتقادات مذهبی، ارزش های اخلاقی، مصرف گرایی، مدگرایی و پوشش فردی، هیجان خواهی، انزواطلبی و دگرگونی ارتباطات میان فردی شده و مواردی همچون مد و آرایش، فراغت مجازی، هواداران مجازی، به اشتراک گذاری حریم خصوصی، هیجان خواهی، بازی های آنلاین، دوستیابی، تغییرگرایش های دینی، استقلال گرایی، سرگرم شدن، تغییر پوشش، دگرگونی روابط خانوادگی ودسترسی آسان به اطلاعات را در سبک زندگی جدید خود به عنوان عوامل هنجارشکن و هنجاربخش برگزیده اند.

دراین مقاله شش رویداد در رسانه اجتماعی اینستاگرام که در حال زوال و برساخت ارزش های اخلاقی و مورد بحث کاربران ایرانی قرارگرفته اند مطالعه شده است. این شش رویداد در فاصله سال های 1397 تا 1398 در اینستاگرام آغاز شد و دامنه بحث مربوط به آنها در سایر رسانه ها و وب سایت های فضای مجازی گسترش پیدا کرد. هدف ازاین پژوهش چگونگی زوال و برساخت ارزش های اخلاقی در شبکه اینستاگرام با رویکرد کنش ارتباطی (حوزه عمومی) یورگن هابرماس است. مطالعه به شیوه کیفی با رویکرد اکتشافی و برمبنای کامنت و نظرات کاربران حول این شش رویداد مبنای تحلیل بوده است. ازمیان هزاران کامنت کاربران فضای مجازی درباره هر رویداد مورد بررسی در مجموع 296 کامنت برای تحلیل انتخاب شدند. این نظرات در قالب مدل کیفی برآمده از دل داده ها با عنوان «مدل کنشگری کاربران ایرانی» دربرساخت و زوال ارزش های اخلاقی رسانه های اجتماعی مجازی(اینستاگرام) ارائه می شود.

شبکه های اجتماعی موبایلی به لحاظ ویژگی هایی که دارند، می توانند فرصت ها و چالش هایی را برای کاربران ایجادکنند که این امرکارکرد و کژکارکرد این شبکه ها را در بازسازی معنا تعیین می کند. این پژوهش با استفاده از روش کیفی باتکنیک مصاحبه نیمه ساخت یافته انجام شد. جمعیت آماری پژوهش شامل صاحبنظران رسانه بود که با 20 نفر مصاحبه عمیق و به صورت نمونه گیری هدفمند تارسیدن به اشباع نظری صورت گرفت. محقق از یافته ها به این نتیجه رسید که شبکه های اجتماعی موبایلی دارای کارکردهایی چون؛ انتشار اخبار و اطلاع رسانی، تقویت شبکه ها و شبکه سازی، انبوه خلق مجازی، تقویت ارتباطات میان فردی، بسیج سازی، آموزش، تبلیغات، شفاف سازی، جریان سازی، کمپین سازی، سنجش افکار عمومی، آگاهی بخشی، جایگزین رسانه های رسمی، تولید دانش مدنی، تقویت قدرت اجتماعی و ظرفیت هایی چون؛ جریان آزاد اطلاعات، تنوع و کثرت کاربران و کژکارکردهای چون؛افشاگری،اخبار منفی و شایعه سازی،همبستگی اجتماعی کاذب،حباب گفتگو،خودنمایی و ارائه اعتیاد به فضای مجازی،تخریب فضای عمومی،همبستگی اجتماعی کاذب و چالش هایی چون؛ سیاست فیلترینک، غلبه رویکرد احساسی،اعتباد مجازی، کلاهبرداری،ترس از کنترل حاکمیت، غلبه حاشیه بر متن است که بازسازی معنایی جدیدی از فرصت ها و تهدیدهای شبکه های اجتماعی موبایلی را بوجود می آورد.

تلویزیون به عنوان مکمل تربیتی در کنارخانواده، عامل رشد فکری و شخصیتی کودکان می شود. از آنجا که کودکان به میزان قابل توجهی در معرض تماشای سریال های پویانمایی قرار می گیرند؛ لذا بسیاری از الگوهای تربیتی را به شکل چشمگیری آموخته و در آنها نهادینه می شود. در این مقاله تلاش شده است با استفاده از روش تحلیل محتوای کمی، ضمن تحلیل الگوهای تربیتی ارائه شده در سریال های پویانمایی شبکه استانی؛ به نقش این سریال ها در آموزش الگو های تربیتی و مهارت های فردی و اجتماعی به کودکان در قالب موضوعات مختلف بپردازد. نمونه این پژوهش در کل 71 دقیقه و 517 صحنه از سریال های پویانمایی مرتبط بوده است. یافته ها نشان می دهد؛ الگوهای تربیتی به صورت گفتگویی(کلامی) بین شخصیت های داستان و «رفتارهای اجتماعی چون تمیز نگه داشتن طبیعت و مهربانی با حیوانات، رفتارهای فردی چون و سلام کردن و راستگویی، رفتارهای بین فردی چون همکاری در کارها و قدرشناسی به کودکان آموخته و الگودهی می شود. بارزترین الگوی تربیتی که از طریق شخصیت پدر و مادر درسریال ها ارائه شده الگوی«غلبه بر خجالت و کمرویی» است و آموزش الگوهایی چون؛ نحوه کنترل و بروز هیجان های مثبت(عشق) و منفی(خشم) بیشتر در قالب داستان و قصه به کودکان و به طور غیر مستقیم، از طریق شخصیت های اصلی به کودکان الگودهی می شود.

فیلم های پویانمایی به مثابه رسانه، از تمهیدات گوناگون برای انتقال پیام به مخاطبان خود استفاده می کند. روایت و روایت گری عامل مهمی در شکل دهی پویانمایی ها است. روایت ها، عموماً بیانگر گونه ای نگرش به جهان و چگونگی ادراک آن به شمار می روند. بخشی عظیمی از محبوبیت فیلم های داستانی از روایت های آنها کسب می شود؛ روایت ها به برنامه سازان کمک می-کنند از روش القاء مستقیم پیام به مخاطب فاصله بگیرند و ضمن جلوگیری از دلزدگی مخاطب، رسانه را در رساندن به اهداف کلان خود یاری رسانند. به همین دلیل نحوه شکل گیری، عناصر سازنده و مفاهیم صریح و ضمنی روایت ها باید مورد تحلیل علمی قرار گیرد. بر همین مبنا هدف از این مقاله، تحلیل عناصر روایی و بصری اثر کوتاه پویانمایی «قاصدک» که از آثار فاخر تولیدات پویانمایی صدا و سیمای مرکز همدان است. به منظور دستیابی به این هدف از رویکرد روایت شناسی و نظریه «رولان بارت» و «ژرار ژنت» برای تحلیل روایت عناصر روایی و بصری فیلم مورد بررسی استفاده شد. در نهایت یافته ها نشان داد عناصر بصری در خدمت بیان داستان و مفاهیم تصویری هستند و به خوبی مفاهیم اصلی داستان را روایت کرده اند. بطوریکه عناصر بصری، مفاهیم صریح و ضمنی متن را در ارتباط با موضوع فیلم به خوبی بیان می کنند. همچنین عناصر زیباشناختی بصری این فیلم توانسته است درغنای محتوایی و زیبایی تصویری فیلم پویانمایی قاصدک تأثیر داشته باشد.

هویت دینی به دلیل ماهیت و محتوایی که دارد، مهم ترین بُعد هویت است که نقش بسیار تعیین کننده ای در هویت یابی افراد یک جامعه بازی می کند. بدین لحاظ پژوهش حاضر، بررسی میزان هویت دینی جوانان و رابطه آن با تماشای برنامه های تلویزیون را مورد مطالعه قرار داده است. پرسش اصلی این است که بین پایبندی مذهبی جوانان و تماشای نوع برنامه های تلویزیون رابطه معنی داری وجود دارد؟ روش پژوهش به صورت پیمایشی و با روش نمونه گیری طبقه بندی با احتساب حجم نمونه، برابر با 400 نفر است که از ابزار پرسشنامه برای گردآوری داده ها استفاده شد. نظریه های کاربردی در این پژوهش نظریه کاشت گربنر و هویت دینی دورکیم بود. جامعه آماری پژوهش حاضر را جوانان 35-18 سال شهر همدان در سال 1393 تشکیل می دهند. یافته های این پژوهش با استفاده از آزمون های آماری T-test، تحلیل واریانس یکسویه، همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون خطی و رگرسیون چند متغیره تحلیل شد. نتایج پژوهش نشان داد، پایبندی زنان در رعایت احکام دینی بیشتر از مردان است. هم چنین افرادی که پایبندی مذهبی بیشتری دارند، تمایل بیشتری به تماشای برنامه های تلویزیون ملی دارند. هر چقدر از میزان پایبندی مذهبی افرادکاسته می شود، تمایل آنها به تماشای برنامه های ماهواره ای افزایش می یابد. البته افرادی که پایبندی مذهبی بیشتری دارند، بیشتر از برنامه های دینی، علمی آموزشی و موسیقی سنتی تلویزیون استفاده می کنند. هر چه میزان قیود دینی و مذهبی در افراد کاهش می یابد، تمایل آنها به تماشای فیلم و سریال های خارجی و موسیقی های غربی افزایش می یابد.