درخت حوزه‌های تخصصی

در پی بروز زلزله اردیبهشت ماه 1376 منطقه قائنات – جنوب خراسان – که به کشته شدن بیش از 1700 نفر انجامید، تعدادی روستا به کلّی ویران شد و به تعدادی دیگر آسیب قابل توجهی وارد آمد . آنچه که در این فاجعه قابل تءمل است بروز تخریب و خسارتهای ناشی از زلزله در چند سال پیش از آن –سال 1385 – در همین منطقه است که در پی آن بازسازی منطقه مورد توجه قرار گرفت و بناهای بسیاری ساخته شدند. ساختمانهایی که با اسکلت فلزی ، اسکلت بتنی، دیوار باربر، اسکلت فلزی و دیوار باربر، دیوار باربر مسلح(تک میلگردی) و ... ساخته شدند. اما در زلزله اخیر کمتر ساختمانی در منطقه بدون آسیب جدی باقی ماند و این سؤال شکل گرفت که مشکل از کجا ناشی شده است. نقص در برنامه ریزی ، طراحی و محاسبه ، اجرا و نظارت هریک به نوبه خود قابل تأمل هستند، اما مرحله اجرا و نظارت بر آن به دلایل گوناگون اقتصادی ، فرهنگی، اجتماعی و ... درخور توجه است ودر عمل ، به جهت آنکه در قیاس با مراحل دیگر دخالت افراد غیر متخصص با فراوانی بیشتری انجام می شود و از سویی ضعف ها و نارسایی ها پوشیده می شوند اهمیتی دو چندان پیدا می کند . در بررسی آسیب ای ناشی از اجرای نامناسب در منطقه ، توجه به عناصر اصلی ساختاری مانند شالوده، دیوار ، سقف ، کلاف ، ستون و نیز اتصالات معطوف و در پایان به این نکته توجه شده است که اجرای نامناسب ساختمان خود ریشه در کدام مقوله دارد. کلیدواژگان: آسیب ,اسکلت ,بررسی ,تکرار حادثه ,دلیل ,دیوار ,زلزله ,سقف ,شالوده ,مراحل شکل گیری ساختمان ,مشکلات اجرایی ,نقش دستگاه نظارت

در ایران قبل از عهد سلجوقیان مساجد مختلفی ساخته می شوند که اغلب به تقلید از مساجد عباسی بصورت شبستانی می باشند. ولی از قرن پنجم هجری و در قلب کویر مرکزی ایران نقشه ای بوجود می آید که ریشه در معماری قبل از اسلام ایران دارد. از این زمان به بعد گونه عام چهارایوانی به عنوان نمادی از فضای ایرانی، الگو نقشه مساجد این خطه می گردد. چرا و چگونه چنین الگوئی طرح مساجد عباسی را متحول می سازد؟ در این مقاله ضمن مطرح کردن دیدگاه های مختلف و ارائه نظریه ، به پاسخگوئی به این سئوال خواهیم پرداخت. کلیدواژگان: معماری ایران، اسلامی، مسجد چهار طاقی، چهار طاقی،گنبد خانه، عهد سلجوقی، تداوم معماری ایرانی

بررسی روند تحول یک عنصر معماری بدون تحول جزئیات آن امکان پذیر نیست و بازگشت به زمان و مکان تولید اثر زمینه کافی را در درک از اثر بدست می دهد. در این متن تلاش بر آن است مراحل شکل گیری گنبد و معناهای دیروزین عین دیروز درک شوند. نگرش بر عنصری چون گنبد در چارچوب دانش معماری به طور عام و دانش مرمت به گونه خاص با زمینه و ابعاد مختلف روبرو می گردد، در بعد معماری فهم سویه های شکل و معنای این عنصر بر حسب زمان و مکان و در قلمرو دانش مرمت چگونگی برخورد با این عنصر از پیچیدگی برخوردار است، این پیچیدگی بستری را به منظور پژوهش درموضوع رویارویی پژوهنده قرار می دهد. طرح موضوع از آنجا ناشی می شود که عنصر گنبد از بعد شکل نسبت به نوع دیروزین خود دارای تفاوت چندانی نیست و در بعد معنایی نیز در موقعیت ا و مقیاس های متفاوت در بنا مرکز ثقل فضاهای معماری حکومتی و عمومی بوده است، برای مثال اگر عبادت در هر فضای عبادی را غیر واحد ندانیم موقعیت گنبد در مقیاس بزرگتر در بنا، نقطه عطف و قطب و محراب و قبله در معابد بوده است. در تعریف هندسی، گنبد مکان هندسی نقاطی است که از دوران چغدی مشخص حول یک محور قائم بوجود می آید،در زبان معماری گنبد پوششی است که بر روی زمینه ای گرد برپا شود از نقطه نظر فنی سیستم هایی هستند که در آنها انتقال نیروی وزن و سایر نیروها با مکانیزم فشاری و کمی نیروی خمشی توسط عناصر گوه ای شکل آجری یا خشتی یا سنگی انجام می گیرد. در این نوشتار نگارنده ضمن عبور از مراحل شناخت عنصر مورد بررسی به دنبال تدوین مبانی نظری مرمّتی در رابطه با خلق فضا و نحوه استفاده جدد از شکل عنصر معماری می باشد. کلیدواژگان: افریز ,بشن ,جنبذ ,چپیره ,سکنج ,فیلپوش ,کمبیزه ,گنبد

مقاله حاضر خلاصه ای است از تجربیات آموزشی و تحقیقاتی نگارنده که در قالب رساله دکترای معماری در کشور انگلستان نیز مورد مطالعه و تحقیق می باشد. روش آموزش طراحی معماری ، و چگونگی بکارگیری استعدادهای نهفته دانشجویان در سیر از سؤال به جواب، موضوع اصلی این مقاله را تشکیل می دهد. در روند طراحی ، عوامل عدیده ای در شکل گیری فضای معماری دخالت دارند که ارتباط و تأثیر این عوامل بر یکدیگر از هم تفکیک ناپذیر می باشد. از اینرو، در این روند می باید ارتباط بین مراحل مختلف طراحی حفظ شده و در حل مسائل از دو ویژگی «استدلال» و «ابداع» بصورت همزمان بهره گرفت. در یان مقاله، نگارنده به معرفی الگویی در روند طراحی جهت بکارگیری استعداد دانشجویان با استفاده از خصوصیات دو نیمکره مغز می پردازد. در ضمن ، ساختار اصلی روند طراحی و تمرینهائی که می تواند در اموزش این روند و بکارگیری استعدادهای نهفته دانشجویان به تقویت قوه خلاقیت آنان بیانجامد ، مورد بررسی قرار خواهد گرفت. کلیدواژگان: آموزش طراحی ,استعداد ,تجسم فضایی ,تحلیلهای تصویری ,خلاقیت ,دو نیمکره مغز ,روند طراحی ,طراحی معماری ,مطالعات طراحی

شاید تا کنون تحقیقات و مقالات با ارزشی در مورد نقاشی کودکان ، خلاقیت و یا فضای آموزشی نوشته شده ، ولی به نظر می رسد کمتر پژوهشی در مورد نقش امکانات و فضای آموزشی هنر بر پرورش خلاقیت کودکان صورت گرفته باشد . لذا نوشتار حاضر با توجه به اهمیت مسئله فضای آموزشی درس هنر در مدارس ابتدایی و نقش آن در اعتلای نیروی خلاقه کودکان و هم چنین ضرورت ایجاد تغییر و تحول در این فضا تهیه شده است . اهدافی که در این مقاله دنبال شده است عبارت اند از : بررسی تأثیر فضا و امکانات آموزشی هنر بر پرورش نیروی خلاقه کودکان 7 الی 10 سال ...

شهر تهران در سالهای اخیر مواجه با تغییرات عمده ای در ابعاد کالبدی – فضایی بوده است. فعالیتهای برج سازی سالهای اخیر را می توان به عنوان یکی از بارزترین مراحل در روند تغییرات فوق تجزیه و تحلیل کرد. اگرچه برج سازی می تواند به بخشی از مسائل شهری نظیر کمبود زمین و مسکن تا حدی پاسخ دهد، اما این پدیده می تواند مسائلی را نیز به دنبال داشته باشد. در این راستا، ارزیابی برجهای احداث شده می تواند به شناخت نقاط قوت و ضعف این پدیده منجر شود. مقاله حاضر ضمن تبیین فعالیتهای برج سازی در تهران، به ارزیابی اثرات کالبدی - فضایی برجها در محلات فرمانیه و کامرانیه پرداخته و پس از شناخت نقاط قوت و ضعف آن ، به ارائه اصول و معیارهای کلی در جهت این فعالیت می پردازد. ارزیابی انجام شده بر اساس معیارهای شش گانه : (1) سیمای شهری و کیفیت محیط شهری ، (2) عوارض زیست – محیطی ، (3) شبکه ارتباطی و دسترسی ، (4) دسترسی به خدمات شهری ، (5) ایمنی ، و (6) توجیه اقتصادی صورت گرفت. در قالب نتیجه گیری مقاله، باید گفت که علی الاصول افزایش تراکم و بهره گیری از امکانات بالقوه موجود در بافتهای شهری ، قابل توجیه است. با این حال ، فعالیتهای برج سازی در تهران ، نقاط ضعف مشخصی داشته ومعیارهای لازم در فرایند برنامه ریزی و طراحی شهری مورد توجه جدی قرار نگرفته است. برج سازی می باید با سیاست های تعریف شده توسعه شهری همسو باشد. اصول شهرسازی و توسعه شهری حکم می کند تا در ابعاد کالبدی – فضایی برج سازی ، مقولاتی نظیر سیما و هویت شهری، اصول افزایش تراکم، تقسیمات کالبدی شهری ، ایمنی، حمل و نقل و ترافیک، محیط زیست، تأمین زیرساخت های شهری و دسترسی به خدمات و تجهیزات شهری مورد توجه قرار گیرند. کلیدواژگان: ارزیابی ,برج ,برج سازی ,برنامه ریزی ,تراکم ,تهران ,شهرسازی ,فضایی ,کالبدی ,مسکونی

مجموعه بناهای مذهبی حضرت معصومه همانند دیگربناهای مذهبی ایران ازشکوه وعظمت خاصی برخورداراست .حضرت معصومه (س) خواهرگرامی امام هشتم شیعیان امام رضا (ع) حدود سال 200هجری برای دیداربرادرگرامی که درخراسان اقامت داشتند عازم مشهدمی گردند.مسافرت حضرت معصومه درمکانی بین جاده قم-ساوه به علت کسالت نیمه تمام می ماندوسرانجام درشهرقم دعوت حق رالبیک می گویند. مقبره حضرت معصومه (س)درطی هزارسال به علت علاقه شیعیان مورد بازسازی ومرمت قرارگرفت وبناهای دیگری به آن افزوده شد .به طوری که امروزه همانند دیگرمجموعه های مذهبی مانندنجف-کربلاومشهدازاهمیت خاصی برخورداراست. لازم به یادآوری است که درشماره گذشته مجله دانشکده ادبیات روندشکل گیری مجموعه مذهبی حضرت رضا(ع)برادرگرامی آن حضرت (س)اجمالامورد بررسی قرارگرفت.

یکی از ارکان اساسی توسعه پایدار ، اسکان پایدار است و توسعه شهری پایدار را در همین چارچوب می توان مطرح نمود. به نظر می رسد مفهوم توسعه شهری پایدار( به طور خاص) و پی بردن به نقش برنامه ریزی شهری در ارتباط با آن ، مستلزم توجه به اصول و ارکان توسعه پایدار (به طور عام) می باشد. هدف از این نوشتار ابدا طرح و جمع بندی تعاریف توسعه پایدار و مشخص کردن ویژگیها و جایگاه توسعه پایدار شهری و آنگاه دستیابی مقدماتی به مفاهیم و اصول کلی آن است. به مقوله پایداری شهری و نحوه استفاده از ابزارهای برنامه ریزی شهری برای تأمین آن نیز در این مقاله اشاره گردیده و در پایان ضمن توجه به اصول مصوب دستور کار21 ، بیانیه «ریو» ، نظرات موجود و همچنین واقعیت ها و معضلات زیست محیطی: حاصل از شهرنشینی؛ملاحظات کلی در جهت برنامه ریزی برای توسعه پایدار شهری(با تأکید بر ملاحظات کالبدی) به صورت پیشنهادی ارائه شده است. کلیدواژگان: توسعه پایدار، توسعه پایدار شهری، برنامه ریزی شهری، توان های محیطی

در بین سبک های معماری گوناگون ، معماری صخره ای یکی از جالب ترین و در عین حال استثنایی ترین نوع معماری است که قدمتی چند هزار ساله دارد . مقاله حاضر ضمن بحث در باره معماری صخره ای در ایران و جهان و جنبه های مذهبی آن ، کوشیده تا گزارشی تحقیقی در باره معماری دهکده صخره ای کندوان و دهکده صخره ای میمند که از زیباترین ، کم نظیرترین و عجیب ترین معماری صخره ای در جهان است همراه با تصاویر رنگی ارائه کند ، تا بدین وسیله توجه بیشتر دانشگاهیان و خوانندگان عزیز را به این دهکده استثنایی و مردم زحمتکش آن معطوف سازد ...

در دهه های اخیر به دنبال اهمیت یافتن دانش طراحی شهری و به منظور مقابله با اشتباهات گذشته، نظریات متعددی در جهت سامان دهی ظاهری و عملکردی به محیط کالبدی مطرح گردیده است. شاید بتوان نظریاتی را که به انسان، نیازهای وی، روابط و رفتارهای او و سازگار ساختن فرم و فضا با نیازهای روحی و روانی افراد، بیشتر پرداخته اند،موفقتر دانست. با توجه به گونگی ارتباط انسان با محیط و فضای مصنوع است که طراحان شهری معاصر سعی در سامان دهی و نظم بخشیدن به فضای فیزیکی، به کونه ای که برخی رفتارهای مطلوب را سهیل نموده و نیازهای اساسی وی را برآورده سازد، دارند. در این میان بدیهی است که طراحی شهری مانند سایر دانشها نیازمند زبانی که قابلیت تعمیم داشته، اجزاء آن از ثبات و تداوم نسبی برخوردار بوده و نیازها را هماهنگ با تغییرات مداوم جوامع در تمامی زمینه ها، پاسخ گوید. برخی از اجزاء چنین زبانی به دلیل ارتباط تنگاتنگی که با فطرت نوع بشر دارند، از اهمیت ویژه ای برخوردارند. انسان نیازمند آرامش ،احساس امنیت در زندگی خصوصی خود و محترم شمرده شدن قلمرو خویش از از جانب دیگران است و سامان دهی محیط زندگی وی، جز از طریق اتخاذ شیوه های صحیح در مشخص ساختن عرصه های خصوصی و عمومی زندگی او و ایجاد سلسله مراتبی دقیق در کلیه زمینه های فضایی،دسترسی و...، میسر نیست. ایجاد چنین ساختاری، احساس تعلق به محیط را به فرد القاء نموده، او را در روابط اجتماعی موظف و مسئول ساخته و به سکونتگاه وی هویت می بخشد، یعنی تمامی آنچه که در شهرهای فعلی ما مورد تهدید قرار گرفته است. لذا تحقیق حاضر در جهت دستیابی به چنین جنبه هایی بر روی مفاهیمی چون قلمرو و محرومیت در فضای شهری متمرکز شده تا ضمن آشکار ساختن اهمیت آنها در طراحی شهری، راه حل های در جهت به کارگیری عملی این گونه مفاهیم در طراحیها ارائه دهد. کلیدواژگان: قلمرو، محرمیت، مرز و حریم، طراحی شهری خودی، فضای شهری ، سلسله مراتب