درخت حوزه‌های تخصصی

پس از فروپاشی حکومت پارتیان به دست اردشیر بابکان، در اوایل قرن سوم میلادی، قدرتی جدید به نام سلسله ساسانی روی کار آمد. تعدد آثار تاریخی به جای مانده از این دوره تاریخی به نسبت دوره پارتی، نشان می دهد که میزان فعالیت های عمرانی، مانند ایجاد شهرها، قلعه ها، پل ها و سدها، رشد قابل توجهی داشته است. بنیان تعدادی از شهرهای تاریخی ایران به دو پادشاه نخستین سلسله ساسانیان، اردشیر و شاپور، منسوب است. بیشتر این شهرها روی نواری ساخته شده اند که بین خلیج فارس و حاشیه جنوبی و جنوب غربی رشته کوه های زاگرس کشیده شده است. این نوار تنگه هرمز را به بین النهرین و سپس تیسفون متصل می کرده است. شهر بیشاپور در نقطه ای از این حوزه که رشته کوه های زاگرس کمترین فاصله تا آب های خلیج فارس را دارند، به دستور شاپور ساخته شده است. پرسشی که در این مقاله به آن خواهیم پرداخت، چگونگی انتخاب هندسه شهری بیشاپور توسط طراحان ساسانی است. این مطالعه براساس تحقیقات میدانی در کنار مطالعات کتابخانه ای، شامل مطالعه تطبیقی با شهرهای هم دوره آن شکل گرفته است. تحول سیاست های حکومتی و فرهنگی از دوره پارتی تا دوره ساسانی، شامل تمایل به تمرکز سیاسی در تغییر الگوی ساخت شهرها قابل ارزیابی است. شهر گور و بیشاپور، شاخصه های نقطه عطف طراحی شهرهای جدید با دیدگاه بنیانگذاران ساسانی بودند. شهر گور نمادی از طراحی شهر برای دستیابی به قدرت و بیشاپور نمادی از مرحله استقرار و ثبات را با دیدگاه های مشترک به نمایش می گذارد. یکی از روش های مطالعه این شهرها، بررسی و تحلیل هندسه کلی آن هاست. در این مرحله، نحوه تعامل طراحی با طبیعت اطراف، از اهمیت کلیدی برخوردار است. بیشاپور نمادی از استفاده مفید از عوارض طبیعی در کنار هندسه منظم است. استفاده از محورهای عمود برهم از اصول طراحی شهر بیشاپور است. یکی دیگر از مهم ترین قواعد به کاررفته در طراحی این شهر، تقارن محوری و توجه به یک نقطه تمرکز در طرح است که در مقیاس های مختلف به کار گرفته شده است.

هنر دیوار نگاری قاجار در خانه های تاریخی برخلاف دوره های قبل علی رغم کم رنگ شدن وجوه رسمی و درباری اش، نقش مهمی در تزئین ابنیه تاریخی این عصر داشته است. خانه های حریری تبریز و قوام الدوله تهران، ازجمله بناهای تاریخی متعلق به اواسط دوره قاجاری اند که در تالار شاه نشین آن ها دیوارنگاره های شاخص و متنوعی وجود دارد. با توجه به قدمت و هم زمانی این خانه های تاریخی، بررسی و تطبیق نقوش آن ها به درک بهتری از رویکرد های تصویری و موضوعی هنر دیوارنگاری در این دو شهر مهم دوره قاجاریه خواهد انجامید. با توجه به فقدان اطلاعات تطبیقی در این زمینه هدف از پژوهش حاضر، شناخت، مطالعه و ارزیابی تطبیقی نقوش دیوار نگاری های خانه های حریری و قوام الدوله است. در همین راستا، دیوار نگاری های بناهای مذکور، برای پاسخ به سؤالات ذیل مورد بررسی قرارگرفته است. خانه های حریری تبریز و قوام الدوله تهران چه وجوهِ تمایز و تفاوتی از منظر ویژگی های مضامین تصویری در نقاشی های دیواری با هم دارند؟ کدام شاخصه های سبکی در دیوار نگاری های این دو بنا باعث تفاوت و تشابه آن ها می گردند؟ تحقیق حاضر؛ به روش تطبیقی- تاریخی در قالب مطالعات میدانی با حضور در محل و ثبت تصویری نگاره ها و همچنین توصیف و تشریح آن ها در کنار مطالعات کتابخانه ای به انجام رسیده است. نتیجه ی بررسی ها نشان داد: در زمینهء ترکیب بندی نقاشی های دیواری؛ فن اجرا و پیاده سازی نقوش در قاب بندی های مشخص و موضوعات متداولِ نقاشی هم عصر تفاوت های اندکی در خانه های فوق وجود دارد. به نحوی که در اکثر موضوعات مشترک تأثیر نقاشی و سبک های متأثر از هنر غرب قابل مشاهده است. علی رغم وجوه اشتراک فوق، تفاوت های محسوسی در مضامین تصویری همانند: نگاره های مذهبی، مناظر گرفت و گیر، طبیعت بیجان و همچنین درجه و مقام اجتماعی صاحبان بنا وجود دارد که به نظر می رسد گزینه آخر مهم ترین دلیل در بروز تمایز دیوار نگاری های دو بناست.

با افزایش جمعیت شهر، حریم آن ها در معرض توسعه محیط شهری قرار می گیرد و منجر به پیشروی شهرها در حومه آن ها می شود . یکی از راه حل های دنیای مدرن در جلوگیری از رشد بی رویه شهرها ایجاد کمربند سبز در اطراف شهرهای بزرگ است . این راهکار دارای ارزش های زیست محیطی بسیاری است و طبیعت و چشم انداز گسترده را در دسترس جوامع شهری قرار می دهد . شهر فرانکفورت از نمونه های موفق به کارگیری کمربند سبز است . این مقاله به تحلیل کمربند سبز و به طور ویژه کمربند سبز فرانکفورت می پردازد . این شهر به علت موقعیت جغرافیایی دارای ذخایر طبیعی ارزشمندی در اطراف شهر است که مدیران شهری آن را هوشمندانه حفظ و از گسترش بی رویه شهر جلوگیری کرده اند . در طرح برنارد لاسوس برای کمربند سبز فرانکفورت، فضایی چند عملکردی برای مردم شهر در بستری طبیعی طراحی شد، فضایی که علاوه بر ارتقا سطح اکولوژی منطقه، این مکان را تبدیل به محلی برای تفریح، سرگرمی و آموزش برای جامعه شهری کرده است . لاسوس در این طرح برای وحدت بخشی به مکان های ناهمگن موجود در حومه شهر، با به رسمیت شناختن تفاوت آن مکان ها و درعین حال سازمان دهی آن ها به صورت کلیتی واحد و متشکل از عناصر متفاوت عمل کرده است . از مهم ترین دستاوردهای این طرح استفاده از تمایز منظر و حفاظت از گونه های زیستی متنوع، زمین های کشاورزی و جنگلی در اطراف شهر و ایجاد فعالیت های بینابینی اجتماعی برای حمایت از یک جامعه شهری فعال است .

میدان نقش جهان از میدان های تاریخی مهم ایران و جهان است که در طول تاریخ چندصد ساله خود دچار دگرگونی های فراوانی شده است. این دگرگونی ها عمدتاً شامل محوطه و فضای باز میدان، ابنیه و عناصر پیرامونی میدان نسبتاً در همان وضعیت دوران صفویه بوده و ترکیب کلی کالبدی فضایی میدان بر خلاف بسیاری میدان های دیگر از جمله میدان کهنه اصفهان تقریباً دست نخورده باقی مانده است. به همین منظور در این مقاله ضمن بازنمایی وضعیت پیشین و اولیه فضای باز میدان در دوره صفویه و بررسی ارزش های فضایی میدان در آن دوره، سیر تحولات تاریخی فضای باز میدان در دوره های بعد به ویژه در وضع کنونی مورد بررسی قرار گرفته است. روش تحقیق، تحلیلی تاریخی بوده و در این راستا از سفرنامه های دوران صفویه، متون تاریخی و اسناد تصویری مرتبط با میدان نقش جهان بهره برده شده است. در ارتباط با وضع کنونی میدان اکثر اطلاعات حاصل برداشت های میدانی است. هدف از این بررسی ها، بازنمایی وضعیت اولیه فضای باز میدان در دوره صفویه و مستندسازی تحولات تاریخی آن در دوره های بعد به ویژه در وضع کنونی است تا بدین وسیله زمینه مقایسه تطبیقی ارزش های محیطی فضای باز میدان در این دوره های تاریخی فراهم آید. علاوه بر این، مقاله مسایل موجود در فضای باز میدان در وضع کنونی را مورد بررسی قرار داده و در انتها پیشنهاداتی را برای رفع این مسایل مطرح کرده است. نتایج مقاله نشان می دهد که وضعیت پیشین فضای باز میدان در دورة صفویه ویژگی های مطلوبی چون آسایش اقلیمی، سرزندگی و مناظر شاخص را به وجود آورده بود که امروز به دلیل تغییرات فضای باز میدان برخی از آنها از بین رفته و برخی تضعیف شده اند. با این وجود می توان از طریق بازپیرایی فضای باز میدان ضمن نزدیک کردن فضای باز میدان به وضع اولیه و اصیل خود در دوره صفویه، زمینه افزایش برخی کیفیت های فضایی که در میدان های دوره صفویه بسیار پررنگ بوده است را فراهم آورد.

طراحی کاشت پایدار یکی از مواردی است که در جنبه اجتماعی توسعه پایدار ایفای نقش می کند. در چیدمان گیاهی تمام عناصر طراحی از قبیل اندازه، فرم، رنگ و بافت گیاهان دارای اهمیّت است و به صورت ترکیبی استفاده می گردد. عنصر بافت یکی از عناصر مهم در طراحی کاشت است. برای نشان دادن اهمیّت این عنصر در این پژوهش سعی بر آن شده تا ضمن بیان مفاهیمی چون فضای سبز شهری، پایداری، طراحی کاشت به بررسی عنصر بافت گیاه و تأثیری که خواص بافت گیاه در فضا از قبیل کوچک و بزرگ کردن فضا، تغییر اندازه و عمق فضا، به طور کلی جنبه های روانی آن در طراحی ایجاد می کند و همچنین تأثیر بافت گیاه در کنترل عوامل محیطی در طراحی کاشت مورد بررسی قرار گیرد که نشان می دهد بافت گیاه که یکی از عناصر زیبایی و عملکرد اکولوژیک گیاه محسوب می گردد و می توان از این خاصیت گیاه در ایجاد فضاهای مطلوب انسانی و همچنین در جهت طراحی کاشت موفق فضاهای سبز شهری و بهبود شرایط محیطی به کار برده شود و همچنین از نظر زیبا شناختی بصری برای عدم یکنواختی و ایجاد تنوع و تعادل بصری در هنگام کاشت هر سه بافت گیاه که شامل ریز، متوسط و درشت با یکدیگر ترکیب شوند هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر بافت گیاهان در مکان ها و فضاهای شهری است و پارک تاجیکستان به عنوان منطقه مورد مطالعه مورد بررسی قرار گرفته که با استفاده از روش توص یفی- تحلیلی و برداشت میدانی به بررسی وضع موجود طراحی کاشت از نظر عنصر بافت در منطقه مورد مطالعه پرداخته است. نتایج کلی پژوهش حاکی از آن است منطقه مورد مطالعه در نواحی مختلف سایت هیچگونه ترکیب مناسب و اصولی از نظر زیبا شناسی و اکولوژیکی در بین انواع بافت های ریز، متوسط و درشت گیاهان به کار برده شده در فضاهای مختلف سایت وجود ندارد. و با ترکیب افراطی برخی از بافت ها در کنار یکدیگر موجب ایجاد یکنواختی در برخی فضاها گردیده و در بیننده احساس کسلی ایجاد می کند. همچنین در جهت بهبود شرایط محیطی سایت از نظر اکولوژیکی هم مد نظر قرار نگرفته به طور کلی در سایت مورد مطالعه به هیچکدام از اصول طراحی کاشت در ترکیب با عنصر بافت گیاهان توجهی صورت نگرفته است.