درخت حوزه‌های تخصصی

بخش عمده ی جنگ های آینده از انسان محوری به سمت تجهیزات محوری و به ویژه تجهیزات هوایی مهم و حیاتی پیش خواهد رفت. جنگ در آینده در هر منطقه از جهان که واقع شود بدون تردید از لحاظ انگیزه ی شروع، ماهیت، شدت و دامنه ی آن و نیز از لحاظ مدت و به کارگیری فناوری های تسلیحاتی و تجهیزات جنگی با جنگ های گذشته متفاوت خواهد بود؛ در نتیجه تجهیزات، روش جنگیدن و راه و رسم به کاربردن نیروهای مسلح برای رسیدن به اهداف مورد نظر نیز نسبت به گذشته تغییر خواهد کرد؛ یکی از این تجهیزات، هواپیماهای بدون سرنشین است که توانستند قابلیت های بالقوه خود را به فعل تبدیل نمایند و توانمندی های خود را به رخ هم قطاران سرنشین دار خود بکشند. هواپیماهای باسرنشین با وجود امکانات وتوانایی های خود، در مأموریت های پرخطر همیشه بانگرانی هایی از قبیل سقوط، انهدام پرنده و در نتیجه صدمات نیروی انسانی و تجهیزاتی مواجه هستند. از طرفی جثه بزرگ، کشف شدن پرنده ها با رادار و از بین رفتن اصل غافلگیری، محققان و پژوهشگران نظامی و صنایع دفاعی دنیا را بر آن داشته که از ابزار و تجهیزات پیشرفته و راهبردی جدیدی استفاده و این مشکل را برطرف نمایند. هواپیماهای بدون سرنشین در مقایسه با هواپیماهای جنگنده سرنشین دار، دارای ابعاد کوچک تر و خاصیت پنهان کاری (رادارگریزی) بیشتر بوده و قادر به انجام مأموریت های متنوعی هستند. به کارگیری پهپادها در جنگ های آینده زمینه ساز اقتدار هر چه بیشتر نیروهای درگیر خواهد بود. پهپادها در حال و آینده برترین سلاح و سامانه ای خواهند بود که در خدمت نیروهای مسلح جهان بخصوص نیروهای مسلح کشور ایران قرار می گیرد؛ همچنین یکی از سناریوهای برخی از کشورهای دنیا در جنگ های آینده، جمع آوری اطلاعات با استفاده از پهپادها است، زیرا با    به کارگیری آسان و کمترین هزینه و تلفات جانی، می توانند اطلاعات با ارزشی را در حداقل زمان ممکن از مناطق عملیاتی به دست آورند.

وقوع حادثه 11 سپتامبر و اثرات شگرف آن بر سیاست خارجی و هژمونی قدرت ایالات متحده نقش غیر قابل انکاری در ترسیم تفکرات نظامی و استفاده از نیروهای مسلح جهت حفظ امنیت و منافع جهان غرب و به ویژه ایالات متحده در منطقه خاورمیانه داشته است، این امکان وجود دارد که میان ایران و ایالات متحده درگیری نظامی به وقوع بپیوندد. مقاله حاضر تلاش می نماید با بررسی برخی وقایع تاریخی به تحلیل نقش فرهنگ نظامی ایران در ایجاد اعتبار در بازدارندگی از تهاجم نظامی ایالات متحده بپردازد. 

به طور کلی نظریه های تکاملی یا فَرگشتی در خصوص جنگ آینده دارای یک وجه مشترک هستند و آن این که تغییر شکل جنگ را طی یک فرایند تکوینی و براساس نقاط عطف مهم در تاریخ و تمدن بشری مورد بررسی قرار می دهند. اما همان طور که در پی خواهد آمد، هر یک از این نظریه ها دارای مبنای خاصی برای مرحله بندی سیر تکامل جنگ هستند که همین امر توصیف آنها را از جنگ آینده تا حدی از یکدیگر متمایز می سازد. اساساً در ادبیات نظامی امروز سه نظریه تکاملی اصلی در خصوص جنگ آینده مطرح است[1] که عبارتند از: جنگ نسل چهارم،[2] جنگ موج سوم،[3] و جنگ دوره چهارم.[4]

اﮔﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻈﺎﻣی ﺑﺮ ﻋﻠیﻪ ایﺮان در آیﻨﺪه ﺻﻮرت ﭘﺬیﺮد، ﻣﺎ ﺑﺪون ﺷک وارد یک ﻧﺒﺮد ﻧ ﺎﻫﻤﺘﺮاز ﺧ ﻮاﻫیﻢ ﺷ ﺪ. در ایﻦ ﺟﻨﮓ دﺷﻤﻦ در ﻣﻮج اول ﺣﻤﻼت ﺧﻮد اﻫﺪاف ﻧﻈﺎﻣی و ﻏیﺮ ﻧﻈﺎﻣی را ﺑ ﻪ ﺷ ﺪت ﺑﻤﺒ ﺎران ﺧﻮاﻫ ﺪ ک ﺮد. ﺑﻨ ﺎﺑﺮایﻦ  ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻧﺠﺎم اﻗﺪاﻣﺎت ﭘﺪاﻓﻨﺪی کﻪ ﺧﻮد ﺷﺎﻣﻞ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻋﺎﻣﻞ و ﻏیﺮﻋﺎﻣﻞ  ﻣیﺷﻮد، ﭘ ﺲ از ﺗﺤمل ای ﻦ ﺣﻤ ﻼت ﺑﺎی ﺪ اﻗﺪاﻣﺎت آﻓﻨﺪی ﻧیﺰ از ﻃﺮیﻖ راهکﺎرﻫﺎی ﻣﻮﺛﺮ اﻧﺠﺎم ﭘﺬیﺮد.  ﺑﺮای اﻧﺠﺎم ﻣﺄﻣﻮریﺖﻫﺎی آﻓﻨﺪی " ﺣﻤﻠﻪ ﻫﻮایی ﻋﻠیﻪ ﻧیﺮوی ﻫ ﻮایی دﺷ ﻤﻦ، ﺟﺪاﺳ ﺎزی ﻣﻨﻄﻘ ﻪ ﻧﺒ ﺮد و ﭘﺸ ﺘیﺒﺎﻧی ﻫﻮایی ﻧﺰدیک " ﻣیﺗﻮان از ﭘﻬﭙﺎدﻫﺎی رزﻣی ﺳﺎﺧﺖ کﺸﻮرﻣﺎن ﺑﻪ وﻓﻮر اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد.  در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ دﻟیﻞ ﺑﻌﻀ ی ﻣﺤ ﺪودیﺖﻫ ﺎ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺗکﻨی ک ﺑک ﺎرﮔیﺮی ﭘﻬﭙﺎدﻫ ﺎی داﺧﻠ ی، ﺑﻤﺒ ﺎران ﺳ یﻨﻤﺎیی و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗک ﻓﺮوﻧﺪی اﺳﺖ و ایﻦ ﺑﺮای ﻧﺒﺮدﻫﺎی آیﻨﺪه یک ﺿﻌﻒ ﻣﺤﺴﻮب ﻣیﺷﻮد و ﭼﻨﺪان کﺎرآﻣﺪ ﻧیﺴﺖ. در ﺗﻨﻬﺎ ﺗکﻨیک ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده، ﻫﻮاﭘیﻤﺎی ﺑﺪون ﺳﺮﻧﺸیﻦ ﺧﻮدی ﻫﻤﻮاره ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻋﺒ ﻮر از ﺧ ﻂ ﭘﺪاﻓﻨ ﺪی دﺷ ﻤﻦ اﺳﺖ و ایﻦ روش ﻓﻘﻂ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺻﻞ ﻏﺎﻓﻠﮕیﺮی ﻧﺘیﺠﻪﺑﺨﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. در ﺣﺎﻟیکﻪ روشﻫﺎ و ﺗکﻨیکﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ زیﺎدی در ﭘﺮوازﻫﺎی آﻓﻨﺪی وﺟﻮد دارد کﻪ ﺧﻠﺒﺎن را ایﻤﻦﺗﺮ روی ﻫﺪف ﻗﺮار ﻣیدﻫﺪ.  در ایﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺳﻌی ﺷﺪه اﺳﺖ، ﺑﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕی اﻧﺠﺎم ایﻦ ﻣﺄﻣﻮری ﺖﻫ ﺎ ﺑ ﺎ ﺗکﻨیکﻫ ﺎی ﭘ ﺮوازی ﻣﻨﺎﺳ ﺐ در ﺷ ﺮایﻂ ﺑﺤﺮان و ﻧﺒﺮدﻫﺎی ﻧﺎﻫﻤﺘﺮاز و ﻫﻤﭽﻨیﻦ ﻧﻮع و ﻣﻘﺪار ﻣﻬﻤﺎت ﻗﺎﺑﻞ ﺣﻤﻞ ﺗﻮﺳﻂ یک ﭘﻬﭙﺎد ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﻮد

خلیج فارس به لحاظ موقعیت  ژئوپولتیکی و راهبردی از حساس ترین و با اهمیت ترین مناطق جهان است. در سال 1979 دولت کارتر براین عقیده بود ((که خلیج فارس یکی از سه مانع اساسی و حساسی است که گذشتن نیروهای بلوک شرق (اتحاد جماهیر شوروی سابق و اقمارش) از آن می تواند موجب آغاز جنگ جهانی سوّم گردد)).از آن زمان به بعد چهار حادثه مهم و اساسی در مقیاس بین المللی منطقه را تکان داد و دستخوش تحولات ساخت. نخستین رویداد بزرگ، انقلاب اسلامی بود که در یازدهم فوریه 1979 به رهبری حضرت امام خمینی (ره) به پیروزی رسید. نظام جدید ایران از پیمان سنتو که ایران را با غرب مرتبط می ساخت خارج شد. با دکترین جدید ایران، آمریکا به عنوان شیطان بزرگ در برابر نظام جمهوری اسلامی قرار گرفت و این کشور به عنوان دشمن شماره یک ایران در آمد. دوّمین رویداد بزرگ جنگ عراق بر علیه ایران بود که در تاریخ 22 سپتامبر 1980 با تهاجم عظیم نظامی عراق به ایران آغاز گردید. این جنگ که یکی از ویران گر ترین جنگ های نیمه دوم قرن بیستم شناخته شد، بیش از هشت سال طول کشید و موجب بسیج ملت ایران از یک سو و اتحاد کشورهای عرب منطقه خاورمیانه از سوی دیگر در دو طرف مرزها گردید. سوّمین حادثه دگرگون کننده در روز دوّم اوت 1990 با تجاوز عراق به کویت پدید آمد که منجر به یک جنگ شگفت انگیز شد. این جنگ نتیجه به هم خوردن موازنه قدرت ناشی از جنگ عراق بر علیه ایران در منطقه خلیج فارس بود که کشور عراق با بهره برداری از ائتلاف و همبستگی بین المللی و با ذخیره سازی جنگ افزارهای ساخت آمریکا و سایر کشورها، خود را مسلح ساخت. چهارمین حادثه مهم حمله تروریستی یازدهم سپتامبر 2001 در آمریکا بود. در پی این حادثه، آمریکا با حمله نظامی به عراق در 20 مارس 2003 و سرنگونی رژیم صدام، حاکمیت یک جانبه گرایی خود در نظام بین الملل را تثبیت کرد و در واقع شرایط مساعدی را برای ایفای نقش سلطه جویانه (مداخله گرایانه) خود به بهانه مبارزه با تروریسم در نظام بین الملل و منطقه خلیج فارس فراهم ساخت.  

گستردگی مرزهای دریایی جمهوری اسلامی ایران باعث افزایش عمق راهبردی کشور گردیده است و می دانیم که عمق راهبردی هر کشور در دریا عینیت پیدا می کند و هر کشوری که به دریاهای آزاد ارتباط داشته باشد هم تهدید دارد و هم فرصت. برای مثال در زمان بروز بحران های دریایی و کاهش امنیت مسیرهای مواصلات دریایی، شرکت های بیمه افزایش قیمت را اِعمال و از این طریق فشار اقتصادی را بر کشورهای مورد نظر تحمیل می کنند. در اینجاست که اگر نیروی دریایی حضور مؤثر داشته باشد، این ترفند استکباری نیز خنثی می شود. با توجه به گستردگی مرزهای آبی جمهوری اسلامی ایران در جنوب، تهدیدات آینده کشور ما در ابعاد فرامنطقه ای نیز دریاپایه پیش بینی می شوند. لذا با توجه به مؤثرتر بودن پاسخ به تهدیدات در دریا، تقویت قدرت دریایی از اولویت های کشور می باشد. قدرت دریایی  متشکل از سه مؤلفه ناوگان نظامی، ناوگان غیرنظامی و علوم و زیرساخت های مربوطه می باشد ولی ما در این مقاله به جنبه ناوگان نظامی آن می پردازیم.

استفاده از سامانه های خبره تصمیم گیری در حوزه های مختلف توانسته است با توانمندسازی و یکسان سازی دسترسی به دانش و اطلاعات موجود، زمینه را برای کمک به تصمیم گیری درست و سریع برای افراد کم تجربه فراهم کند. در این راستا حوزه های نظامی نیز از این امر مستثنی نبوده و کشورهای پیشرفته توانسته اند با استفاده از سامانه های خبره تصمیم گیری تاکتیک های پدافند هوایی امکان تصمیم گیری صحیح و سریع را در شرایط بحران فراهم کنند. هدف از این مقاله معرفی سامانه هوشمند تصمیم گیری  خبره  مبتنی بر قواعد فازی است که می توانند با استفاده از تکنیک های هوش مصنوعی امکان اتخاذ یک تصمیم صحیح و سریع را برای ایجاد تاکتیک مناسب در برابر تهدیدات هوایی که سامانه های کنترل و فرماندهی و جنگ افزارهای زمین به هوا با آن مواجهند فراهم کنند. با امکانات دریافت، نگهداری، بازیابی، به هنگام سازی، پردازش، تجزیه و تحلیل، مدل سازی و نمایش داده های مکانی گوناگون یک ابزار عالی تصمیم گیری برای فرماندهان نظامی در عملیات ها می باشد به طوری که امروزه استفاده از کاربردهای GIS در امور نظامی و دفاعی شیوه های عملیاتی را منقلب ساخته است. نیروهای نظامی GIS را در کاربردهای متعددی از قبیل مدیریت میدان جنگ، پاکسازی میدان مین، عملیات های حافظ صلح، سیستم های اطلاعات جاسوسی، آموزش و ... به کار می گیرند. این مقاله مروری اجمالی بر به کارگیری GIS در کاربردهای نظامی خواهد داشت.  

نقش استراتژیک رژیم اشغالگرقدس در منطقه کاملا دچار بحران است. رژیم اشغالگرقدس همواره خود را پایگاه پیشرو  قدرتهای سلطه گر و استعماری غربی در منطقه تعریف کرده است. همچنین محور این نقش بر توان واکنش نظامی استوار است و غرب از زمان پیدایش این رژیم غاصب در سرزمین فلسطین تاکنون بر ایفای این نقش سرمایه گذاری وسیعی کرده است اما عملا با وجود مشکلات و ضعف های عمقی و حیاتی از قبیل بحث کمبود آب، جمعیت، ضعف بنیان های اقتصادی و امنیت و ساختار سیاسی، ایده رژیم اشغالگرقدس قدرتمند نیز در پی شکستهای مکرر آن در دو دهه ی گذشته  و  بروز ناتوانایی های بسیاری که ذکر شده عملا منتفی شده است و با سناریوی استراتژی هژمونی صهیونیست در منطقه و ستون جدید منطقه ای رژیم اشغالگرقدس و ارتش شکست ناپذیر با شکست روبرو شده است.