ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲٬۱۸۱ تا ۲٬۲۰۰ مورد از کل ۱۳٬۴۱۵ مورد.
۲۱۸۱.

تبیین ماهیت آیات جهاد از دیدگاه تفسیری علامه جوادی آملی و ارزیابی دیدگاه فایرستون(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: آیات جهاد علامه جوادی آملی فایرستون اسلام هراسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۹۷ تعداد دانلود : ۶۴۶
جهاد در اسلام دارای ابعاد گوناگونی است که می توان همگی را زیر عنوان تلاش در راه خدا جمع نمود. در این میان، تنها در مسئله جنگ، سوءبرداشت های فراوانی ایجاد شده که موجب بروز هجمه های فراوانی نسبت به اسلام گشته و از آنجایی که در سال های أخیر افزایش تنش در مناطق اسلامی، عاملی برای رشد پدیده اسلام هراسی شده، ضروری است تا با تبیین حقیقت جهاد، موضع حقیقی دین را آشکار کرد. مبانی جنگ، به خوبی در آیات قرآن بیان شده و علامه جوادی آملی أبعاد آن را از طریق تفسیری جامع از آیات جهاد روشن ساخته است. در جانب مقابل، فایرستون، خاورپژوه معاصر، دیدگاه اسلامی در مسئله جهاد را به چالش نقد کشانده است. تقابل این دو دیدگاه، راه مناسبی است تا أفزون بر تبیین ماهیت جهاد در قرآن، شبهات مربوطه نیز پاسخ داده شود. از دیدگاه علامه جوادی آملی بر أساس آیات قرآن، جهاد همواره روح دفاعی دارد و هدفش یاری دین در برابر فتنه دشمن و حذف مانع از سر راه فطرت الهی بشر است، أما از دیدگاه فایرستون، جهاد، نماد جنگ محوری و سلطه طلبی اسلام است که این نگاه ناشی از فقدان نگاه انسجامی جامع نسبت به آیات جهاد است.
۲۱۸۲.

«گفتاری بودن» زبان قرآن از دیدگاه ویلیام گراهام(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: گفتار نوشتار طیف بیان بُعد حسّی زبان قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱۲ تعداد دانلود : ۴۹۰
گفتاری بودن زبان قرآن، از جمله مباحث روزآمد در حوزه زبان شناسی قرآن است که مجادلات و بحث های بسیاری را در میان صاحب نظران پدید آورده است. پژوهشگر غیر مسلمان آمریکایی، دکتر ویلیام آلبرت گراهام، در بخشی از کتاب خود با عنوان «فراسوی واژه مکتوب، جنبه های شفاهی متن مقدس در تاریخ مذهب»، گفتاری بودن قرآن را بررسی کرده است. پژوهش حاضر که به شیوه توصیفی تحلیلی صورت پذیرفته و داده های آن نیز به روش کتابخانه ای گردآمده، به تبیین و تحلیل برداشت گراهام از گفتاری بودن قرآن پرداخته است. نتیجه به دست آمده نشان می دهد که محقق در چارچوب یک «طیف بیان»، قرآن را هم زمان، هم یک مجموعه گفتاری و هم یک متن نوشتاری می شناسد؛ اما با توجه به قرائنی و به ویژه با در نظر گرفتن نحوه عملکرد شفاهی آن در جامعه اسلامی، وجه اصلی و غالب آن را «گفتاری» می داند.
۲۱۸۳.

نقد مغالطات مستشرقان در مطالعات قرآنی

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: مستشرقان پژوهش های قرآنی مغالطه نقد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۳ تعداد دانلود : ۵۱۲
نقد از روش های مؤثر برای سنجش کیفیت متن و تشخیص نقاط قوت و ضعف آثار نویسندگان است. با بهره گیری از این روش می توان گزاره ها را پالایش کرد و سره را از ناسره بازشناخت. در بین روش های نقد، نقد روشی از اولویت فراوانی برخوردار است؛ زیرا هر پژوهشگری بر مبنای روشی که به آن اعتقاد دارد، تحقیق علمی خود را پیش می برد. با بررسی روش های مطالعاتی خاورشناسان درمی یابیم آنان در موارد فراوانی به ورطه مغالطات افتاده اند. در این مقاله پس از مفهوم شناسی، ضمن تأکید بر خدمات قرآن پژو هان منصف، به ده خطای مغالطه ای مستشرقانِ قرآن پژوه اشاره شده است. این تحقیق به روش توصیفی-تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه ای تدوین شده و در پی اثبات این فرضیه است که پژوهش های مستشرقان، بیش از آنکه بر بر هان، جدال احسن و موعظه حسنه استوار باشد، در موارد فراوانی بر پایه مغالطات بنا شده است؛ ازاین رو پذیرش نتایج پژوهش های مستشرقان، نیازمند ژرف اندیشی افزون تری است. مستشرقان به دلایلی همانند پیش فرض های نادرست، تفاوت فرهنگی و ناآشنایی با زبان عربی در موارد فراوانی مغالطه کرده اند و مغالطه شناسی در مطالعات قرآن پژوهی مستشرقان، بسیار حائز اهمیت است.
۲۱۸۴.

زیبایی شناسی آیات مشابه در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: زیبایی شناسی قرآن کریم تشابه لفظی مقتضای حال بلاغت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۰ تعداد دانلود : ۴۱۸
گرچه متن قرآن کریم، متشکل از واژگان به ظاهر ساده است، اما آن سوی این واژگان، معانی ژرف و اهدافی خاص نهفته است. با درنگ و تأمل در آیات کلام وحی، به این رهیافت می رسیم که هریک از آنها به دنبال القای مفهومی خاص به مخاطب است و در پسِ تمامی این آیات اغراضی نهفته است که زیبایی و اعجاز آیات الهی را صدچندان می کند. این اغراض، به اقتضای سیاق و مقامِ سخن باز می گردد و این مهم در آیاتی از قرآن که چه از لحاظ لفظی و چه از لحاظ معنوی مشابه یکدیگر هستند بیشتر جلوه می نماید؛ مقصود از آیات مشابه، آیاتی است که در عین تناسب ظاهری، تناسب معنایی نیز با یکدیگر دارند؛ اما با دقت می توان به وجوه اختلاف آنها پی برد. نگارندگان در این پژوهش برآنند تا با شیوه توصیفی- تحلیلی، اسلوب و ساختار متنوع آیه های با تشابه لفظی و معنایی را از زوایای مختلف مورد ارزیابی و تحلیل قرار دهد. چنین برداشت می شود که علت اصلی تفاوت در ساخت کلامی جملات متشابه، تنوع بخشی به سخن، تنوع در گفتار، اهمیت بخشی به موضوع و اثرگذاری آن بر مخاطب بوده است.
۲۱۸۵.

اعتبارسنجی نظریه نسخ معکوس با تکیه بر آرای محمود محمد طه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: محمد طه نسخ معکوس نسخ تمهیدی رسالت دوگانه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۸۹ تعداد دانلود : ۴۶۶
در پیِ تعارضِ سنت و مدرنیته، نظریات نویی از سوی دگراندیشان دینی مطرح شد که یکی از این نظریات در حوزه علوم قرآن، نظریه «نسخ آیات الفروع و بعث آیات الاصول» محمود محمد طه - صوفی و اندیشمند سودانی- است که به خاطر پیوند وثیقش با کارآمدی یا ناکارآمدی احکام قرآن نیازمند بررسی است. سخنان طه نشان می دهد که وی علاوه بر نظریه خود، به نسخ مصطلح نیز باور داشته است. نظریه طه را «نسخ معکوس» نام نهاده اند اما این نامگذاری دقت لازم را ندارد و بهتر آن است که این نظریه را جزء نسخ تمهیدی- با بسطِ دامنه مصداقی آن- بدانیم زیرا طه از نسخ مدنی بوسیله مکی سخنی نگفته است و عنوان نظریه او نیز ناظر به این نسخِ وارونه نیست. بنابراین مراد او این است که آیات مکی اصل و آیات مدنی فرعند و با توجه به مانایی اصل و ناپایداری فرع، باید آیات الفروع را با قوانین نو روزآمد کرد. نویسندگان مقاله، با بررسی نظریه مزبور به روش توصیفی- تحلیلی، اشکالات ذیل را در این نظریه قابل توجه می دانند: عدم اعلام تغییر پیام ابدیِ آیات مکّی بر اساس مقتضیات سیاسی مدینه از سوی پیامبر(ص)، عدم اعتراضِ مسلمانان به تغییر بنیادین پیام ابدی آیات مکّی، تقدّم زمانی ناسخ بر منسوخ در نظریه طه درحالی که شرط تحقق نسخ، تأخّر ناسخ نسبت به منسوخ است، عدم ارائه دلیل برای اصل دانستن همه آیات مکّی و فرع دانستن همه آیات مدنی و وجود تناقض در مبنا و فروع این نظریه.
۲۱۸۶.

نفی سلطه گری و سلطه پذیری در آیات 279 بقره، 141 نساء و 83 قصص(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سلطه سلطه گری سلطه پذیری قرآن کریم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۹۵ تعداد دانلود : ۴۴۷
مفهوم سلطه در قرآن کریم با عبارات مختلف و واژه های گوناگونی چون ظلم، بغی، حرص، سبیل، تعدّی، کبر، علوّ آمده است و نفی سلطه گری و مذمّت سلطه پذیری و احکام آن ها، مضمون آیات زیادی از قرآن قرار گرفته که در این خصوص دلالت آیات 279 بقره، 141 نساء و 83 قصص مورد بررسی مقایسه ای قرار می گیرد و به پیامدها، اثرات سوء سلطه گری، راه رهایی از زیر بار سلطه گران و شیوه های استکبارستیزی اشاره می شود. بررسی نشان می دهد که حوزه شمول فراز آخر آیه    لا تَظلِمُونَ وَلا تُظلَمُونَ € (بقره/ 279) در رابطه با مفاهیم یادشده، بسیار وسیع تر از آیات دیگر و حتی آیه «نفی سبیل» است، ولی تأسیس قاعده ای با عنوان «قاعده نفی ظلم» جهت استناد و بهره گیری های لازم در این مورد، مغفول واقع شده و این نوشتار، نخست سعی در توضیح این مهم دارد. هدف بهره مندی بیشتر از رهنمودها و آموزه های قرآنی و آگاهی یافتن مسلمانان از آثار شوم نیرنگ ها و شیطنت های نظام های سلطه گر جهان و شیوه های مٶثر استکبارستیزی به خصوص برای مرتبطان و کارگزاران سیاست خارجی است. این نوشتار با بهره گیری از الهامات قرآن کریم و رهنمودهای راسخان در علم، اهل بیت عصمت و طهارت M و دیدگاه های برخی مفسران و تبیین کنندگان آیات الاحکام در حوزه های فقهی، حقوقی و سیاسی، در حد امکان به تبیین و رهیافت موضوعات فوق با بینشی تحلیلی و توصیفی می پردازد.
۲۱۸۷.

کرامت ذاتی انسان در قرآن؛ مؤلفه ها و لوازم وجودی(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: ساحت های کرامت ذاتی مؤلفه های کرامت ذاتی آفرینش موزون فطرت داری انسان برخورداری از عقل لوازم کرامت ذاتی حمل امانت خلافت انسان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۸ تعداد دانلود : ۳۱۲
این مقاله با روش توصیفی تحلیلی مبتنی بر تفسیر موضوعی، ضمن اشاره به معنا و انواع کرامت در قرآن، درصدد بیان دیدگاه قرآن درباره کرامت ذاتی انسان، مؤلفه ها و لوازم وجودی آن است. یافته های پژوهش نشان می دهد که قرآن برای انسان نوعی شرافت ذاتی در میان مخلوقات قائل است که ناظر به قابلیت ها و فعلیت های تکوینی اوست. مؤلفه های کرامت ذاتی انسان در ساحت جسمانی، از نظر قرآن عبارت اند از: حسن صورتگری، تسویه، تعدیل و ترکیب جسم انسان و برخی قابلیت های ویژه جسمانی، از جمله حواس ظاهری؛ و در ساحت روحانی عبارت اند از: برخورداری آدمی از قوه تفکر و تعقل، فطرت و اختیار. از آثار و لوازم وجودی کرامت ذاتی انسان در قرآن می توان به شایستگی حمل امانت الهی، شایستگی مقام خلیفة اللهی، قابلیت انتخاب و تغییر سرنوشت خود، و استخدام امکانات و موجودات عالم در راستای مقاصد خود اشاره کرد.
۲۱۸۸.

بررسی هم زمانی وجوه معنایی «رَبّ» در قرآن با رویکرد باهم آیی واژگانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: باهم آیی واژگانی دلالت و معنی قرآن کریم رب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۶ تعداد دانلود : ۲۶۸
همایندهای واژگانی در تعیین معانی دقیق آن دسته از واژه های قرآنی نیز که برداشت ها و ترجمه های متفاوتی از آن ارائه می شود، نقش اساسی ایفا می کند؛ از جمله واژه «رَبّ» که در مورد معناشناختیِ ریشه ای، تاریخی، کاربرد و نیز در مورد معانی و دلالت های آن در مواردی اتفاق آراء نبوده یا در تعیین این دلالت ها به ویژه در قرآن کریم و ترجمه آن، تنها به برخی از جنبه های کاربردی این واژه در همان ابتدای پیدایش استناد می شود. در ترجمه های مکارم شیرازی، فولادوند و صفوی گاهی واژه «ربّ» به عنوان معادل کلماتی مانند: صاحب، آقا، پروردگار، پادشاه و غیره به کار رفته است که این امر سبب شده دلالت و ترجمه آن نیز در برخی آیات به غیر خدا اطلاق شود. پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی بر آن است تا با توجه به اصل باهم آیی واژگان، دلالت های واژه «رَبّ» را برهه زمانی نزول قرآن، متن و ترجمه آن بررسی کند. نتیجه پژوهش نشان می دهد صورت اسمی واژه «رَبّ» در همه سوره ها به جز آیات 41، 42 و 50 سوره یوسف درباره خداوند متعال استعمال شده است. لذا اطلاق آن به غیر خدا در ترجمه آیاتی مانند آیه 23 سوره یوسف صحیح نیست. اما ...
۲۱۸۹.

نقد روایات مشورت با زنان در تفاسیر روایی (با تأکید بر تاریخ ظهور روایات)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: سفاهت زنان مشورت زنان تاریخ گذاری روایات تفاسیر روایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۵ تعداد دانلود : ۳۳۸
منابع روایی مسلمانان مملو از احادیثی است که مستقیم و غیر مستقیم مردان را بر طرد زنان و عدم مشارکت اجتماعی با آنان ترغیب کرده است. این روایات ذیل تفسیر برخی آیات قرآن کریم در تفاسیر مأثور رواج یافته است. آنان در تفسیر "و لاتؤتوا السّفهاء اموالکم" زنان را مصداق اتم سفاهت دانسته اند. روایات عدم مشورت با زنان نیز ذیل آیات «انّ النفس لأماره بالسوء الاّ ما رحم ربّی» و «انّ من ازواجکم و اولادکم عدواً لکم» آمده و مردان را به عدم تشاور با زنان ترغیب می کند. تاریخ ظهور این گفمان، روایات قرن دوم تا قرن چهارم است که حاصل یک منظومه فکری و روشمندی است که جهت باور درونی در ذات اندیشه و تفکر دینداران، مردان را بر طرد اجتماعی زنان ترغیب کرده است؛ و فرآیند فلسفی- اجتماعی این گفتمان القاء نابرابری های جنسیتی در تعلیمات دینی و باورهای رسمی جامعه بوده است. ما در این مقاله با تاریخ گذاری روایات، به ناسازگاری آنها با روح کلی و گوهر اصیل دین پرداخته و تفاسیر معاصر را در اعراض از رویه تفاسیر روایی مورد بازخوانی قرار داده ایم.
۲۱۹۰.

متناسب سازی کیفر قوادی؛ چالش ها و راهبردها

کلیدواژه‌ها: تناسب مضیق تناسب موسع جرایم منافی عفت قوادی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۷ تعداد دانلود : ۴۴۹
یکی از جرائم منافی عفت عمومی قوادی است که موجد آسیب های بسیار بر ساحت اجتماع است. برای مصون ماندن از خطر مرتکبین این جرم، دامنه متنوعی از پاسخ های کیفری متناسب لازم است. این مقاله با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی و با اتکا به دو خوانش متفاوت از اصل تناسب موسوم به تناسب مضیق و موسع میزان تناسب جرم و مجازات قوادی را ارزیابی می کند و به این نتیجه می رسد که مجازات در نظر گرفته شده متناسب با این جرم و اهداف کیفردهی آن نیست و اصلاح آن ضرورت دارد. چالش اصلی در وصول به این هدف این است که قانون گذار قوادی را در زمره جرائم حدی برشمرده است. یکی از راه های برون رفت از چالش مزبور پذیرش تعزیری بودن قوادی توسط قانون گذار با تمسک به نظریه فقهی مخالف با حدی بودن این جرم است؛ البته چنانچه قانون گذار پذیرای این نظریه فقهی نباشد، بر قاضی است که با استفاده از ظرفیت کیفرهای تکمیلی تا حدی این کیفر را متناسب نماید؛ علاوه بر این پیشنهاد می شود قانون گذار در پاسخ به گونه های تعزیری این جرم تغییراتی مانند پیش بینی جزای نقدی به موازات دیگر مجازات آن و تشدید مجازات بعضی جنبه های این جرم را به رسمیت بشناسد.
۲۱۹۱.

چالش های فقهی و حقوقی قصاص مرد در برابر زن در رویارویی با کرامت انسانی

کلیدواژه‌ها: کرامت انسانی قصاص نفس برابری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۳ تعداد دانلود : ۲۹۰
اصل احترام به کرامت انسانی، نقش اساسی را در بنیان نهادن هنجارهای اخلاقی مرتبط با حقوق بشر ایفا می کند. در سیاست کیفری اسلام، این اصل مورد توجه خاصی قرار گرفته است. قانون گذار ایران نیز به تبعیت از شریعت مقدس اسلام، در قانون اساسی خود که مشروعیت یا عدم مشروعیت قوانین و مقررات دیگر بر اساس آن مورد ارزیابی قرار می گیرد، در اصول مختلفی کرامت انسانی را مورد تأکید قرار داده است. با دقت نظر در متون قانونی ایران در نگاه اول با نوعی چالش در بطن آن مواجه می شویم. به عنوان مثال برخی مجازات ها مانند قصاص، رجم، صلب، قطع عضو و ... را به گونه ای وهن به حیثیت انسانی دانسته اند؛ اما باید دید استدلال موافقان و مخالفان این گونه مجازات ها چیست؟ بر همین اساس تحقیق حاضر متعاقب توضیحی مختصر در باب کرامت انسانی، مجازات قصاص نفس را مورد مداقه قرار داده است و نگارندگان به این نتیجه رسیده اند که اصل مجازات قصاص، تنافی با کرامت انسانی ندارد ولی عدم برابری زن و مرد در این مجازات را تأمل برانگیز دانسته و مورد نقد قرار داده اند.
۲۱۹۲.

پیوند تاریخی کُردها با فقه شافعی

کلیدواژه‌ها: مناطق کردنشین فقه شافعی تصوف اهل سنت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۲ تعداد دانلود : ۶۱۴
مناطق کُردنشین و مناطق پیرامون آن از ایران گرفته تا آسیای صغیر و آناتولی(امپراتوری عثمانی سابق و ترکیه امروزی) فرازوفرودهای تاریخی و تحولات مذهبی زیادی را به خود دیده است. اگرچه بیشتر مناطق کُردنشین تا حدود زیادی در سرنوشت سیاسی و تاریخی منطقه سهیم بوده اند، ولی به لحاظ مذهبی برای قرون زیادی همچنان به مذهب فقهی شافعی پایبند مانده اند. پژوهش حاضر درصدد است تا به این مسئله پاسخ دهد که چرا بیشتر کُردها دارای مذهب شافعی هستند. به عبارتی دیگر، این پژوهش بر آن است تا به بررسی دلایل ماندگاری مذهب شافعی در میان کُردها باوجود تهدیدهای فراوان بپردازد. در این پژوهش از روش توصیفی-تحلیلی استفاده شده است. شواهد نشان می دهد که هسته اصلی مناطق کُردنشین که امروزه تقریباً به تمامی پیرو مذهب شافعی هستند از همان آغاز پیدایی مکاتب فقهی و به صورت تدریجی پناهگاهی امن برای تبلیغ و گسترش مذهب شافعی به دوراز هیاهوی سیاسی بوده است. اینکه هم دولت صفویه و هم دولت عثمانی در تغییر مذهب این مناطق ناتوان ماندند، خود به درستی گویای این مسئله است که فقه شافعی با حمایت های سیاسی و به یک باره وارد مناطق کُردنشین نشد و پیوند آن ها با این فقه عمیق تر از آن بود که به دست حکام و سلاطین از بین برود. جغرافیای صعب العبور مناطق کُردنشین و همچنین روحیات متعصبانه کُردها نیز بر پایبندی آن ها به مذهب شافعی بسیار اثرگذار بود.
۲۱۹۳.

جایگاه ابزارهای ادبی – بلاغی در فهم واژگانی قرآن در روایات تفسیری اهل بیت (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ادبی- بلاغی روایات تفسیری اهل بیت (ع) لغت روش های تفسیری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۵ تعداد دانلود : ۲۰۰
روایات تفسیری در زمینه فهم واژگانی بیانگر آن است که اهل بیت به تفسیرادبی قرآن پرداخته اند و در صدد فهماندن لغات غریب قرآن به مردم هستند زیرا گاهاً اکثر لغات یک آیه قابل فهم است و تنها یک واژه مبهم و دور از ذهن می باشد و نیاز به تفسیر دارد؛ لذا آن بزرگواران به تبیین همان یک واژه  می پرداختند. هدف از این مقاله بیان جایگاه اهل بیت (علیه السلام) در بکارگیری ابزارهای ادبی-بلاغی خصوصاً در فهم لغات قرآنی بوده است؛ نوشته حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی روش های ائمه (علیه السلام) در بکار گیری این ابزارها در معناشناسی واژگانی آیات پرداخته و در انتها  به ابن نتیجه دست یافته است که اهل بیت (علیه السلام) برای تبیین لغات، ابتدا از قواعد عربی و سپس کاربرد واژگان در عرف و فرهنگ استفاده کرده و گاهی بر اساس کاربرد آن واژه در شعر به معناشناسی لغات پرداخته و در مواردی نیز از کاربرد واژگان مترادف در تفسیر لغوی آیات قرآن استفاده نموده اند.
۲۱۹۴.

کاربست «روش تحلیل» در دفاع شیخ صدوق از «حدیث ولایت و حدیث منزلت»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: روش تحلیلی شیخ صدوق حدیث منزلت حدیث ولایت امامت ولایت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۸ تعداد دانلود : ۳۲۵
در حال حاضر چیستی و چگونگی به کاربندی «روش تحلیلی» به عنوان یکی از روش های تحقیق، برای فراگیران و نوپژوهان رشته های الهیات و معارف قرآن و حدیث دغدغه ای جدی است؛ حال آن که این روش از دیرباز در متون و دانش های کلام، فلسفه و فقه مورد استفاده بوده است. در مقاله پیش رو برای توضیح و شناساندن این مفهوم (تحلیل) از دو شیوه تعریف مفهومی (بحث نظری در باب چیستی روش تحلیلی) و تعریف بالاشاره (ارجاع مستقیم یا نشان دادن نمونه های عینی از تحلیل در متون حدیثی) بهره بُرده شده است. در «روش تحلیلی» که متکی بر فعالیت و خلاقیت ذهنی پژوهشگر است، تلاش می شود تا مدعایِ کلی یک گزاره تجزیه شده و احتمالات مختلف درباره معنای دقیق هر جُزء و به تَبَع آن معنای کلی و راستین مدعای کلی گزاره تعیین شود. برای نمونه و رعایت حال مخاطبان [دانش پژوهان معارف دینی]، متنی از شیخ صدوق انتخاب شده است. صدوق که بیشتر به عنوان یک مُحدِّث شناسانده می شود، در دفاع از آموزه امامت و ولایت علی (علیه السلام) به عنوان یک اندیشه-ورز و متکلِّم امامی حضور یافته و با استفاده از روش تحلیلی در تفسیر دو حدیث «ولایت و منزلت» در کتاب معانی الاخبار می کوشد تا مضمون اصلی این دو حدیث را که همان ولایت امیرالمؤمنین علی علیه السلام است، اثبات نماید.
۲۱۹۵.

بررسی دیدگاه ابن رشد و ابن عربی پیرامون معناشناسی و ضرورت تأویل قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ابن رشد ابن عربی تأویلات دینی عقل شهود

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۶ تعداد دانلود : ۵۷۶۴
یکی از مسائلی که برخی اندیشمندان در تفسیر آیات قرآن کریم مورد بررسی قرار داده اند، تأویل است. به دلیل کاربرد متعدد واژه تأویل در این کتاب مقدس، بابی در این مورد در آثار اندیشمندان مسلمان گشوده شد که اشتراکات و افتراقاتی به چشم می خورد. یکى از اندیشمندان اسلامی که با ترجمه و شرح آثار ارسطو تأثیر فراوانى در مغرب زمین گذاشته ابن رشد است. وی که به قلم فرسایی در پاسخ به غزالی مشهور است توانست خردورزی در متون مقدس را از راه های گوناگون مانند عقل و نصوص دینی مطرح نموده و یکی از نمونه های آن را تأویلات دینی معرفی می کند. در همان منطقه و مدتی اندک پس از ابن رشد، ابن عربی که اندیشه هایی بس عمیق و بنیادین در عرفان مطرح می کند نیز به تأویلات دینی توجه می کند. این نوشتار با روش توصیفی-تحلیلی در صدد است اندیشه های ابن رشد و ابن عربی درباره بایسته های اهل تأویل را مورد بررسی قرار دهد. یافته های بحث عبارت از اشتراک دیدگاه ابن رشد و ابن عربی درباره توجه به باطن برخی متون دینی که به واسطه اهل تأویل شکل می گیرد. اختلافاتی که در روش عقلی و شهودی آنان در تأویل وجود دارد. ابن رشد به فیلسوف به عنوان اهل تأویل اشاره دارد و ابن عربی به عارف به عنوان مصداقی جامع برای تأویل نمودن توجه می کند.
۲۱۹۶.

مواجهه ابن سینا و سهروردی در مسئله علم الهی و ظهور حکمتی برتر(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: علم عنایی صور مرتسمه اضافه اشراقیه بسیط الحقیقه ابن سینا سهروردی ملاصدرا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۲ تعداد دانلود : ۲۴۶
در مسئله علم الهی، عمده بحث و نزاع در مورد علم واجب تعالی به ماسواست. نوشتار حاضر درصدد پاسخگویی به این پرسش است که چه الگویی در تبیین علم الهی میتواند علاوه بر اثبات تمامی مراتب علم برای خداوند، با واجب الوجود بودن حق تعالی منافات نداشته باشد؟ در راستای پاسخ به این پرسش، بوعلی سینا به ارائه الگویی با محوریت صور مرتسمه میپردازد که نتیجه آن اثبات علم حصولی به ماسوا برای خداوند است. در تبیین نحوه فاعلیت الهی، ابن سینا دوباره سراغ علم الهی میرود و با طرح فاعلیت بالعنایه، خلق موجودات را نتیجه علم فعلی خداوند نسبت به عالم و رضایت او به نظام احسن میداند. اما در اندیشه شیخ اشراق این الگوی سینوی به چالش کشیده شد. شیخ شهید عقیده داشت تبیین ابن سینا، علاوه بر نقض بساطت ذات حق تعالی، تنها قوه یی صرف را برای خداوند اثبات میکند. صدرالمتألهین، در مقام قضاوت، اشکالاتی را به هر دو رأی وارد میکند و بر اساس قاعده بسیط الحقیقه، تبیینی متعالی درباره مسئله ارائه میکند که نه اشکال ذهنی بودن صور مرتسمه سینوی را دارد و نه همچون تبیین اشراقی، قاصر در اثبات علم پیش از ایجاد، برای خداوند است. او اثبات میکند که تمامی وجودات و علوم در وجود خداوند و علم او به ذاتش مستهلکند.
۲۱۹۷.

ماهیت تأویل قرآن در آیات و روایات و بررسی دیدگاه های مشهور بر اساس آن

کلیدواژه‌ها: معنای تأویل تأویل قرآن روایات تأویلی ابن تیمیه علامه طباطبایی آیت الله معرفت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۷ تعداد دانلود : ۲۱۸
مفسران و دانشمندان علوم قرآنی درباره ماهیت تأویل قرآن دیدگاه های متفاوتی ارایه نموده اند. علت این اختلاف نظرها آن است که ماهیت تأویل قرآن به صراحت در آیات و روایات تعریف نشده است؛ لذا بهترین راه برای معناشناسی تأویل قرآن رجوع به آیات و روایات است تا بر اساس کاربردهای قرآنی و روایی این اصطلاح، ماهیت تأویل قرآن کشف شده و تعریفی جامع برای آن ارایه گردد. از این رو در این پژوهش برآنیم تا با روش توصیفی – تحلیلی، ضمن بررسی آیات و روایاتی که در مورد «تأویل قرآن» وارد شده است، ماهیت تأویل قرآن را کشف نموده و سپس بر اساس آن به بررسی و نقد دیدگاه های مشهور درباره چیستی تأویل قرآن بپردازیم. مهم ترین نتیجه این تحقیق آن است که طبق آیات و روایات، تأویل قرآن در معنای خاص به شش معنا می باشد که عبارتند از: معنای باطنی آیه، مصداق باطنی آیه، مصداق آیه در گذر زمان (جری و تطبیق)، مصداق عموم یا اطلاق آیه، تحقق مفاد آیه (مصداق خبرهای غیبی و پیش گویی های قرآن) و معنای آیه متشابه . همچنین تأویل قرآن در معنای عام علاوه بر شش معنای یادشده دو معنای دیگر را نیز در بر می گیرد که عبارتند از: معنای ظاهری و مصداق ظاهری آیه. بر این اساس، دیدگاه های ابن تیمیه، علامه طباطبایی و آیت الله معرفت در مورد ماهیت تأویل قرآن قابل نقد خواهد بود.
۲۱۹۸.

بررسی تطبیقی چندمعنایی واژه «یَد» در قرآن کریم و نهج البلاغه در پرتو نظریه استعاره شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: معناشناسی چندمعنایی ید قرآن کریم نهج البلاغه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۷ تعداد دانلود : ۹۵
«چندمعنایی» یکی از شاخه های دانش معناشناسی است. این شاخه از دانش به واکاوی وجوه متعدد معنایی با توجه به روابط هم نشینی واژگان در سطح جمله و بستر کلام می پردازد. واژه «ید» از اندام واژه هایی است که در سخن خداوند متعال مورد توجه قرار گرفته است. همچنین پیشوای خطیبان و ادیبان امام علی(ع) از این واژه در خطبه های خود استفاده کرده است. ایشان با ظرافت خاص از این واژه برای مقاصد خود سود جسته اند. نوشتار حاضر چندمعنایی واژه «ید» را از میان واژگان چندمعنایی در قرآن کریم و نهج البلاغه مورد بررسی تطبیقی قرار می دهد. بدین منظور برخی از عبارات استعاری و مجازی موجود در قرآن کریم و نهج البلاغه که بر این واژه دلالت دارند، جمع آوری و بررسی شده است تا وجوه متعدد معنایی واژه «ید» مشخص شود. بی تردید فهم و دریافت معانی قرآن و نهج البلاغه، بدون شناخت و درک معانی واژگان، ممکن نیست. با توجه به چنین ضرورتی، این پژوهش، با استفاده از روش تحلیلی توصیفی و استخراج شواهد، به توصیف و تحلیل سیر تحول معنایی واژه «ید» در قرآن کریم و نهج البلاغه پرداخته است. یافته های این پژوهش حکایت از آن دارد که معنای اصلی واژه «ید» به دلیل کاربردهای استعاری و مجازی دچار توسیع های معنایی و در نتیجه چندمعنایی شده است.
۲۱۹۹.

قالب های خطابی در سوره ابراهیم(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قرآن بلاغت اسلوب پیامبر مردم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۷ تعداد دانلود : ۱۱۴
در سوره های قرآن خطاب های مختلفی وجود دارد که هر یک از آن ها در قالب های خاص خود به کار رفته و دارای نشانه های مخصوص به خود هستند. از سویی دیگر گاهی در هر یک از خطاب ها از اسلوب های بلاغی نیز به منظور تحریک عواطف و احساسات مدد گرفته می شود. در این مقاله سعی بر آن است که انواع خطاب ها و نشانه هایی که در این قالب ها به کار رفته در سوره مبارکه ابراهیم(ع) مورد بررسی قرار گیرد و همچنین اسلوب های بلاغی مورد استفاده در هر یک از این نوع خطاب ها بررسی شود. از نتایج حاصله در این مقاله می توان به موارد زیر اشاره کرد: خداوند متعال گاه خود مستیقماً افراد و اقوام را مورد خطاب خویش قرار می دهد و گاه از خطاب سخنان دیگران با یکدیگر یا درخواست آن ها از خدا با اسلوب دعا پرده برمی دارد و نیز در هر یک از آن ها از انواع تصاویر بیانی و اسلوب های بلاغی به مناسبت حال و مقام استفاده می کند. همچنین از مقایسه خطاب پروردگار به پیغمبران و دیگر خطاب ها می توان نتیجه گرفت که در این نوع خطاب از اسلوب های بلاغی بیش تری استفاده شده است.
۲۲۰۰.

جایگاه سعادت در سبک زندگی قرآنی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سعادت حیات طیبه قرآن کمال انسان فلسفه ملاصدرا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۳ تعداد دانلود : ۱۱۸
این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی از نوع اسنادی انجام گرفته است؛ به بررسی رابطه مفهوم سعادت با حیات طیبه در قرآن کریم می پردازد. در منابع روایی و تفسیری بارها از حیات طیبه به سعادت تعبیر شده است. اما مفهوم دینی- فلسفی «سعادت» دارای ابهام است و مکاتب دینی و فلسفی گوناگون، تعاریف متفاوتی از آن را به دست داده اند و لذا هرگونه داوری راجع به ارتباط سعادت با حیات طیبه مستلزم تبیین روشنی از مفهوم سعادت است. از سوی دیگر وجه اشتراک تمام تعاریف سعادت با حیات طیبه در طریقیت و غایت محور بودن آن هاست. یعنی هم حیات طیبه و هم تمامی تعاریف ارائه شده از سعادت، از یک سو بر نحوه زندگی خوب و از سوی دیگر بر غایت زندگی انسانی تکیه دارند. از آنجایی که طبق جهان بینی قرآن انسان موجودی مرکب از جسم و روح است و زندگی دنیوی مقدمه ای برای زندگی اخروی است؛ لذا از منظر قرآن سعادت حقیقی، دربردارنده تمام اموری است که هدف اصلی خلقت، یعنی قرب خداوند و کمالات معنوی انسان را تأمین کند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان