درخت حوزه‌های تخصصی

"یکی از مباحث بنیادی و جذاب در عصر حاضر که ذهن اندیشمندان و سیاست مداران را به خود مشغول نموده است، ایجاد ترکیبی هماهنگ و هم ساز از ارزش های مدرن (دموکراسی) و ارزش های اسلامی است. نظرات گوناگون و گاه متضادی در باب رابطه دین و دموکراسی از سوی نظریه پردازان مسلمان و غیرمسلمان مطرح شده است و در کنار آن نیز تمایل برای ایجاد دموکراسی در میان مسلمانان به شکل روزافزونی به صورت عملی در حال ظهور است. هدف اصلی این پژوهش سنجش میزان تمایل به دموکراسی و میزان دینداری پاسخ گویان از یک سو، و بررسی نسبت دینداری پاسخ گویان با میزان تمایلات آنان به دموکراسی از سوی دیگر است. یافته های این پژوهش نشانگر تمایلات زیاد مذهبی پاسخ گویان (زن و مرد) و در کنار آن تمایل شدید آنان به دموکراسی و مشارکت سیاسی عمومی است، و در عین حال رابطه آماری معنی داری میان دو متغیر تمایل به دموکراسی و دینداری مشاهده شده است. هم چنین تفاوت معنی داری میان مشاغل گوناگون نسبت به دموکراسی و عدم وجود تفاوت معنی دار میان زنان و مردان، و وجود بیشترین میزان همبستگی میان ارزش های دینی با تمایل به دموکراسی از دیگر یافته های مهم این پژوهش محسوب می گردد. "

اسلام در کردستان یک خصلت متمایز و مشخص داشته و زاده ی مواجهه ی تاریخی جامعه ی کردی با تعالیم و رویه های اسلامی است، به طوریکه تنش راست آئینی (ارتدوکسی)و چپ آئینی (هترودوکسی) به طورخاصی در کردستان اثر گذاشته است. کردستان به طور متناقضی هم مرکز یک راست آئینی سنی متعصب گردید و هم سکونتگاه برخی از کژآئین ترین اجتماعا ت خاورمیانه از قبیل مذاهب ایزدی و اهل حق و ... که به ترتیب در مرکز و جنوب کردستان پدیدار گشتند. در کردستان مذاهب تلفیقی و آیینهای متفاوت در کنار هم زندگی می کنند و روابط بین پیشوایان روحانی سنی کرد اکثریت با شیعیان و ایزدیان، اهل حق، ارامنه، مسیحیان و یهودیان به صورت همزیستی مسالمت آمیز بوده است. فرقه های صوفی به طور چشمگیری در کردستان حضور داشتند و شیوخ صوفی بیشتر نماینده ی اسلام کردی بوده اند . در قرن گذشته عرصه ی تحت نفوذ فرقه های قادریه و نقشبندیه بوده است که در مواقع خاص نقشهای سیاسی و اجتماعی مهمی در کردستان ایفا کرده اند زیرا آنها نماینده ی الگوی سازمان اجتماعی مستقل از قبیله (و نیز دولت) بودند. نزد بسیاری از کردهای سنی مذهب دیندار ، اسلام بخش مهمی از هویت کردی است و جنبشهای اسلامی در کردستان نسبت به گذشته به طور آشکار، بیشتر هویت کردی پیدا کرده اند.

مقاله حاضر به منظور بررسی عوامل مؤثر بر هویت جمعی غالب در نزد دانشجویان شاغل به تحصیل در دانشگاههای شهر سنندج به انجام رسیده است . پرسش اصلی این است که دانشجو در درجه اول با کدام یک از هویتهای جمعی (جهانی، ملی و قومی) خود را به دیگران معرفی کرده و در برابر آن احساس تعهد و تعلق می کند؟ متغیرهای مستقل تحقیق عبارتند از : گستره شبکه روابط ، گروه مرجع ، پایگاه اقتصادی – اجتماعی ، میزان آگاهی ، پنداشت از خود و جنسیت دانشجو می باشد که رابطه آنها را با هویت جمعی غالب به عنوان متغیر وابسته سنجیده شد. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها بیانگر آنست که هویت جمعی غالب در نزد دانشجویان هویت قومی بوده و هویتهای جهان وطنی و ملی به ترتیب در اولویتهای بعدی قرار دارند . از میان متغیرهای مورد بررسی متغیرهای گستره شبکه روابط ، گروه مرجع و میزان آگاهی با هویت جمعی رابطه معناداری را نشان داده اند. اما سه متغیر دیگر (پایگاه اقتصادی – اجتماعی، پنداشت از خود و جنسیت) فاقد چنین رابطه ای بودند . در تحلیل نهایی متغییر های گروه مرجع و میزان آگاهی برجستگی خاصی پیدا کردند، به طوری که در تبیین و پیش بینی هویت جمعی غالب بالاترین سهم را به خود اختصاص دادند. یافته های نظری این پژوهش مؤید دیدگاه مکتب کنش متقابل در سطح خرد و دیدگاه جامعه شناسانی مثل گیدنز در سطح میانی می باشد.

مقاله، ابتدا رفتار مبلغان دینی را بر روی طیفی قرار می دهد که در یک سوی آن، تحریک شدید عواطف مخاطبان و در سوی دیگر، قراردادن آنان در مسیر تفکر و تعقل است. سپس با مروری کوتاه بر دو روند «فکرکردن» و «تحریک هیجان»، یادآوری می کند که استفاده از شیوه تحریک عاطفه به منظور تقویت معرفت دینی، عملا مخاطب را به حاشیه دین خواهد کشاند و همان خواهد شد که به آن دین عوامانه می گویند. سپس پاسخ دو سوال را دنبال می کند: 1) آیا در ایران صدر اسلام، دین پذیری از طریق تعقل انجام گرفت یا تحریک عاطفه؟ و 2) آیا شیوه مرسوم مبلغان دینی معاصر از جمله رسانه ها، مبتنی بر تعقل است یا تحریک عاطفه؟ مقاله ضمن تبیین رابطه «تفکر» و نشانه ها، توضیح می دهد که چون فکرکردن، نوعی تحریک شدن یا ظاهرشدن متوالی نشانه هاست و انسان، بخش عمده ای از فکر کردن را با آنچه از یادگیری قبلی در حافظه خود نگاه داشته انجام می دهد، بنابراین از طریق مراجعه به اطلاعات مربوط به ایران صدر اسلام، به صورتی ذهنی، توالی نشانه ها در حافظه ایرانیان صدر اسلام را شبیه سازی و پاسخ سوال نخست را به صورت یک حدس، ارایه می دهد. آخرین بخش مقاله به پیامدهای تبلیغ دین پذیری از طریق تحریک عاطفه، در ایران معاصر اختصاص دارد. مقاله توضیح می دهد که مشارکت رسانه ها و دامن زدن به دین عوامانه، پدیده ای معکوس مارپیچ سکوت را به وجود خواهد آورد که نجوای مخالفت نخبگان را در خود حل و مضمحل خواهد کرد.

هدف اصلی این مقاله بررسی جهت گیری مذهبی و سلامت روانی مهاجران براساس مدل آلپورت و راس، مقابله مذهبی، متکی بر باورها و فعالیت‌های مذهبی است و از این طریق در کنترل استرس‌های هیجانی و ناراحتی‌های جسمی به افراد کمک می‌کند. داشتن معنا و هدف در زندگی، احساس تعلق داشتن به منبعی والا، امیدواری به کمک و یاری خداوند در شرایط مشکل‌زای زندگی، برخورداری از حمایت‌های اجتماعی، حمایت روحانی و ... همگی از جمله منابعی هستند که افراد مذهبی با برخورداری از آن‌ها می‌توانند در مواجهه با حوادث فشارزای زندگی، آسیب کمتری را متحمل شوند. مدت‌ها است که تصور می‌شود بین مذهب و سلامت روان، ارتباط مثبتی وجود دارد و اخیراً نیز روان‌شناسی مذهب، حمایت‌های تجربی زیادی را درراستای این زمینه فراهم آورده است. این تحقیق با استفاده از روش پیمایش و از طریق پرسشنامه ساختار یافته برای 200 نفر مهاجر که به‌طور تصادفی سیستماتیک انتخاب شدند، داده‌ها گردآوری شد. از روش‌های آماری ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل واریانس برای آزمون فرضیات و تکنیک رگرسیون برای سنجش مدل تحقیق استفاده شد. یافته‌ها نشان می‌دهد که ضریب همبستگی به‌دست آمده برای جهت‌گیری درون‌دینی برابر79/0 و برون‌دینی برابر75/0- می باشد. یافته‌های این پژوهش، پیش‌فرض نظریه آلپورت در مورد رابطه بین سلامت روانی و دینداری و ارتباط آن با سلامت روانی مهاجران را تایید می نماید. براساس یافته‌های تحقیق، رابطه معنی‌داری هم بین متغیرهای زمینه‌ای تحصیلات(28/0=r)، سن(21/0=r)، میزان درآمد(58/0=r) و مدت اقامت(33/0=r) با سلامت روانی مهاجران وجود دارد. نتایج رگرسیون چند متغیره نشان می دهد که متغیر وابسته مستقیماً تحت تاثیر متغیرهای جهت‌گیری‌های مذهبی، تحصیلات، جنسیت، سن و جهت‌گیری مذهبی درون دینی قرار گرفته و این متغیرها به ترتیب میزان اهمیتی که در تبیین متغیر سلامت روانی داشته اند، توانسته اند وارد معادله رگرسیونی شده و در کل 72 درصد از تغییرات این متغیر را برای ما توضیح داده است(72/0=R²).

این مقاله به بررسی رابطه ی حوزه ی عمومی و دین و چگونگی صورتبندی این ارتباط در زمینه های مختلف زمانی و مکانی می پردازد. پس از تعریف و بررسی الگوهای متفاوت خاستگاههای حوزه ی عمومی و دین با توجه به کشورهای مختلف اسلامی به مکاتب نظری متفاوت در زمینه ی حوزه ی عمومی و جایگاه دین در نظرات هابرماس و جوزی کازانوا با توجه به فوران دین در جهان امروز می پردازد و در نهایت نتیجه گیری می کند که در چگونگی صورتبندی حوزه ی عمومی و دین باید به چگونگی مناسبات نیروهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی توجه کرد و در همان حال تجربه های تاریخی نشان می دهند که کلیت منسجم و واحد دینی دلیلی بر وجود صورتبندی های واحد دینی در حوزه ی عمومی نیست. از طرف دیگر احیاء دین در جهان در سطح کلی با بحرانهای مدرنیته فرهنگی ـ سیاسی و در سطح ملی و منطقه ای با بحران دولت ـ ملتهای پسااستعماری مرتبط است و پایداری این احیاء به چگونگی مناسبات گروههای دینی با دیگری متفاوت است.

" طرح مساله: پژوهش حاضر به منظور تعیین نقش دینداری در ممانعت از بزهکاری (سرقت) جوانان شهر تهران با استناد به دیدگاه های دینداری و پیوند اجتماعی سعی در ارایه تحلیل جامع شناختی از دینداری به منزله راهکاری برای مقابله با معضل بزهکاری جوانان دارد. روش تحقیق: روش این تحقق پیمایشی و از نوع علی- مقایسه ای پس از وقوع است. به لحاظ معیار زمان، این پیمایش از نوع مقطعی بوده و به لحاظ معیار ژرفایی از نوع پهنانگر است که داده های آن با استفاده از پرسش نامه گرد آوری شده است. یافته ها: نتایج پژوهش نشان می دهد تفاوت معنی داری بین ابعاد دینداری و میزان بزهکاری (سرقت) در بین دو گروه جوانان عادی (غیر بزهکار) و زندانی (بزهکار) در سطح اطمینان 95 درصد وجود دارد. یافته های نظری پژوهش نشان داد که گرچه می توان رابطه جداگانه و مستقیم هر یک از متغیرهای مستقل (ابعاد دینداری) با متغیر وابسته (میزان بزهکاری) را بر اساس نظریه های دینداری و پیوند اجتماعی تبیین کرد، اما نتایج حاصل از تحلیل چند متغیری، بیانگر آن است که تنها، بعد پیامدی دینداری تاثیر مستقیم بر بزهکاری داشته و بیشترین سهم را در تبیین ممانعت از بزهکاری جوانان به خود اختصاص داده است. "

" عدم موفقیت پیامبر اسلام در مسلمان کردن مردم مکه پس از 13 سال تبلیغ دین جدید در این شهر در مقابل مسلمان شدن مردم مدینه بدون حضور فیزیکی ایشان در آن شهر و تنها از طریق تماس با نمایندگان این مردم یکی از نکات جالب و پرابهام تاریخ صدر اسلام است. مقاله حاضر درصدد است که از منظر جامعه‌شناختی آن مقاومت و سرسختی در اسلام نیاوردن از سوی همشهریها و آشنایان پیامبر و این سهولت در پذیرش دین جدید از سوی مردمانی از قبایل دیگر را بررسی کند. در این راستا نویسنده می‌کوشد با نگاهی به شرایط جغرافیایی شبه جزیره تاثیر اقلیم عربستان را بر نوع زیست و فرهنگ این مردم و شهرهای مکه و مدینه، که بسیاری از رفتارهای آنها را توجیه می‌کرد، بازشناسد و سپس با نگاهی به ساختار قشربندی و مناسبات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آن دو شهر پاسخ خود را بیابد. البته از آنجایی که مقاله درصدد شناخت عکس‌العمل متفاوت دو گروه از مردم به دین جدید است پس می‌بایست آموزه‌های این دین هم مورد بررسی قرار گیرد تا علل عکس‌العمل‌های متفاوت به آن بازشناخته شود. پس از بررسی موارد یادشده نتایج زیر که همان فرضیات مقاله بودند به دست آمدند: «عوامل عدم شکوفایی اسلام در مکه مغایرت آموزه‌های ا سلام با باورها و سنت‌های موجود، مناسبات و نظم سیاسی- اقتصادی- اجتماعی حاکم و امتیازات اشراف بود» و عوامل رشد و شکوفایی اسلام در مدینه «مجاورت اعراب با یهود و شکست اوس از خزرج و عدم وجود قشری منسجم و قدرتمند از شیوخ و اشراف برای مقابله با اسلام» بود. "