درخت حوزه‌های تخصصی

بررسی و توصیف گویشها نه تنها برای ثبت و ضبط گفتاری که بر اثر تاثیر رسانه‌های گروهی بخصوص تلویزیون، همگانی شدن تحصیلات ابتدایی و مهاجرت روستائیان به شهرهای بزرگ، به ویژه تهران، در آینده‌ای نه چندان دور از میان خواهد رفت سودمند است، بلکه از واژگان آن می‌توان برای برطرف کردن مشکلاتی که در برخی متون کهن فارسی دری از نظر فهم و درک دیده می‌شود سود جست. زیرا گویشها به ویژه گویشهای خراسان، غالباً ادامه فارسی قرنهای چهارم و پنجم و ششم هجری است . در این مقاله برخی از واژه‌های گویش قاینی با برابرهای آن در فرهنگهایی مانند: برهان قاطع، فرهنگ جهانگیری و نیز بعضی از متون کهن فارسی دری مقایسه شده و نشان داده شده که تفاوت چندانی میان واژه‌های گویش قاینی و واژه‌های این فرهنگها و متون کهن فارسی دیده نمی‌شود و اگر اختلافی وجود دارد، اختلاف آوایی است که در طی این مدت در گویشها صورت گرفته است.

هدف از نگارش مختصر حاضر، اشاره به فرایند برگردان آن گونه از زبان ادبی است که تحت عنوان "شعر" طبقه بندی می شود. برای دستیابی به این هدف ابتدا به چگونگی آفرینش "شعر" توجه خواهد شد و شیوه برجسته سازی زبان خودکار برای رسیدن به این گونه ادبی مورد بررسی قرار خواهد گرفت. سپس سعی بر آن خواهد بود تا به توصیف روشهایی پرداخته شود که مترجمان در برگردان "شعر" پیش رو دارند و برای دست یازیدن به این مهم به کار می گیرند. بر این اساس، ابتدا به چگونگی آفرینش شعر در زبان مبدا اشاره خواهد شد. در بخش بعد، فرایند ترجمه آن گونه که در این مختصر مورد نظر است معرفی خواهد گردید تا از این طریق معلوم گردد که انتخاب های مترجم به هنگام برگردان شعر چگونه صورت می پذیرد و فرایند برگردان شعر از چه نوع عملکردی برخوردار است.

تحقیق حاضر با هدف بررسى تاثیر صداى پس زمینه اى بر درک شنیدارى زبان اموزان و نیز بررسى نقش ماهیت صدا در این تاثیرگذارى انجام شد. دربارهء نقش ماهیت صدا، سه ویژگى از مجموعه و یژگى هاى ان مورد مطالعه قرار گرفت. این سه ویژگى عبارت بودند از: کلامى یا غیرکلامى بودن صدا (یعنى این که صدا صداى انسان باشد یا غیر انسان)، معنادار یا بى معنا بودن صدا (یعنى این که صداى کلامى براى زبان اموزان قابل فهم باشد یا خیر)، این که صداى معنادار به زبان مادرى زبان اموزان باشد یا به زبانى که در حال فراگیرى انند. براى پیشبرد این اهداف، ده متن از طریق یک نوار صوتى به زبان اموزان شرکت کننده در تحقیق ارائه شد. دو متن از این ده متن بدون صدا (یعنى کاملا واضح) بودند، هشت متن دیگر در پمس زمینه خود صدا داشتند. این صدا یا پارازیت رادیویى (به عنوان جایگزین صداى سفید که صداى غیرکلامى استاندارد محسوب مى شود) بود، یا صداى کلامى به زبان روسى به عنوان صداى بى معنا، کاملا نا آشنا)، زبان انگلیسى (به عنوان زبان دو م زبان اموزان) یا زبان فارسى (به عنوان زبان مادرى زبان اموزان). تحلیل آمارى داده ها نشان داد که صداى پس زمینه اى تاثیر منفى عمده اى بر درک شنیدارى زبان آموزان دارد. هم چنین مشخص شد که تاثیر منفى صد اى غیرکلامى بیشتر از صداى کلامى است. از سوى دیگر، معناى صدا به لحاظ آمارى نقش چندانی در تاثیرگذارى منفى بر درک شنیدارى نداشت، و سرانجام آن که صداهاى زبان مادرى، زبان دو م تاثیر منفى یکسانى بر درک شنیدارى زبان اموزان داشتند.

برای طراحی درسها و سرفصل آنها جهت تربیت مترجم، لازم است بدانیم که مترجم برای برگرداندن یک متن نوشتاری از زبانی به زبان دیگر به چه دانشی نیازمند است. دانش لازم برای درک مطلب خواندن، و دانش لازم برای انتخاب واژه ها و ساختارهای دستوری جهت به رمز درآوردن آنچه که مترجم از خواندن متن درک کرده است تا آن را به زبان مقصد بازگو کند مورد بررسی قرار گرفته و پیشنهاد شده است که در گزینش دانشجوی مترجمی و تربیت وی چه اقداماتی باید صورت گیرد.

"صورت شعر نوشته ای فشرده و مختصر است و معنی شعر بیشتر احساسی و اشاره ضمنی است تا لفظی و اشاره عینی. در این نوع نوشته و گفته، صورت و معنی چنان پیوندی ناگسستنی دارند که اگر در فرایند ترجمه از هم جدا شوند بسیاری از آن معانی احساسی غیرقابل بیان و زیباییها و ظرافتهای صوری متن اصلی از بین می روند، چرا که خیلی از ویژگیهای شعر ترجمه ناپذیر و غیر قابل انتقال به زبان دیگرند. هیچ مترجمی نمی تواند صدای خوش آهنگ، وزن و قافیه، اشارات ضمنی، و سایر ویژگیهای اساسی شعر را ترجمه کند مگر با شبیه سازی ها و بدل سازی های کلی که در این صورت نیز تقریبا هیچکدام از محسنات ادبی و زیباییهای طبیعی متن اصلی به ترجمه منتقل نمی شود. حدود ترجمه ناپذیری شعر از مباحث عمده در مطالعات ترجمه است. رابرت فراست معتقد است آنچه در ترجمه شعر از بین می رود خود شعر است. اعتقاد راسخ رومن یا کوبسن بر این است که شعر صراحتا قابل ترجمه نیست، و شلی نیز اساسا به ناممکن بودن ترجمه شعر عقیده دارد. از طرف دیگر، برخی از دانشمندان نیز استدلال می کنند که تمام معانی همیشه قابل ترجمه است و هر چه در یک زبان قابل بیان باشد به زبان دیگری نیز قابل انتقال خواهد بود. ما در این مقاله نظریه های مختلفی را در مورد ترجمه پذیری و یا ترجمه ناپذیری شعر بررسی کرده، به این نتیجه می رسیم که ممکن بودن و یا غیر ممکن بودن ترجمه شعر هیچکدام نباید به معنی مطلق آن در نظر گرفته شود. یک پیام را می توان به هر زبان طبیعی انتقال داد، تنها صورت این پیام است که در زبانهای مختلف و نیز در نظم و نثر متفاوت می باشد. بنابر این گر چه این امکان وجود دارد که بتوان یک شعر را به نحوی ترجمه کرد که در زبان مقصد قابل قبول باشد، اما انتقال تمام ویژگیها و زیباییهای متن اصلی شعر زبان ترجمه امکان پذیر نیست."

هر گاه بحثی در مورد ترجمه به میان می آید، شماری از مساءل بدیهی انگاشته می شوند و در نتیجه علی رغم اهمیتی که می توانند داشته باشند، شاید هرگز به بحث کشیده نشوند و همچنان در توده ای از ابهام باقی بمانند. این در حالی است که بررسی هر یک از آنها چه بسا مسائلی را روشن کند که به دلیل بدیهی انگاشته شدن مبهم باقی مانده اند. برخی از این مسائل جنبه نظری ترجمه را در بر می گیرد و برخی دیگر فارغ از مسائل نظری، صرفا به جنبه های عملی می پردازد که شاید با بحث در مورد آنها بتوان راهکارهایی را بدست داد و از این طریق دست اندرکاران بتوانند از بعد عملی، مسائل مربوط به ترجمه را حل کنند و گامی مثبت برای آموزش ترجمه بردارند. پدیده "سویه گی" [directionality] یکی از همین مسائل است که تقریبا هرگز مورد بحث و بررسی قرار نمی گیرد. در این مقاله سعی بر آن است تا با توجه به عملکرد ترجمه، به زبانگونگی [linguality] در ترجمه پرداخته شود و از این طریق بحثی در باره تعیین اهداف آموزش ترجمه مطرح گردد تا معلوم شود مساله "سویه گی" در ترجمه چگونه امکان بررسی می یابد.

"هدف مقاله حاضر پاسخ به این مساله است که آیا در دوران باستان و میانه در ایران ترجمه وجود داشته است یا نه؟ و اگر وجود داشته، دلایل و چگونگی پیدایش آن چه بوده است؟ نقشهای آن کدامند؟ و بررسی آن چه کمکی به علوم زبانی می کند؟ به این منظور با کنکاش در آثار ایران شناسان ایرانی وغیر ایرانی، به توصیف آثار ترجمه پرداخته می شود و تاثیر بررسی تاریخ ترجمه بر تحقیقات تاریخی محض و نیز چرایی پیدایش ترجمه و تاثیر آن بر زندگی اجتماعی این دوران مورد تحلیل قرار می گیرد؛ و ترجمه به عنوان عامل حفظ مذهب، اتحاد، سلطه گرایی، و ایستادگی در برابر نیستی معرفی می شود، عاملی که نخستین مدارج تکاملی اجتماعی را منعکس می کند و خبر از تحولات و چگونگی همزیستی اقوام پیشین می دهد. در لا به لای متن مقاله، آثار ترجمه شده و زبانهایی که در آنها به کار گرفته شده اند به تفکیک معرفی می شوند و برای دستیابی سریع خواننده به ارتباط زبانهای مکتوب، در انتهای مقاله جدولی مقدماتی که ارتباط این زبانها را نشان می دهد ارائه می گردد."

مقصود از فعلهای ترکیبی فعل «مرکب» نیست، بلکه فعلهایی است که در بعضی ساختهای آنها از فعلهای دیگر به عنوان فعل معین استفاده می شود. چنانکه ماضی بعید مجهول «گشت»، «گشته بود» می شود. از طرفی نیز گونه ای از فعل بی شخص در فارسی بکار میرود که کار فعل مجهول را می کند: «جیب فلانی را ردند» به جای «جیب فلانی زده شد».

تمرین»از دیرباز یا درواقع از بدو پیدایش آموزش زبان همواره یکی از مهم‏ترین و کارسازترین ابزارهای افزایش کارآیی و بالا بردن سطح توانش زبانی در زبان‏آموزان محسوب شده است.ازاین‏رو مربیان و متخصصان باصحلاحیت بسیاری،همهء سعی خود را در این زمینه به‏کار گرفته‏اند که حاصل این تلاش‏ها،تهیه تمرینات متنوعی بوده است.اگرچه این تمرینات با دقت زیاد تهیه و همواره‏ باتوجه به پیشرفت‏های گوناگون در علم آموزش زبان،دستخوش تحولات فراوانی شده،اما بهبود چندانی حاصل نشده است. بنابراین،باوجود فراوانی،گوناگونی و تنوع بسیار این تمرینات و تغییر مداوم آن‏ها برای روزآمد شدنشان به‏لحاظ واژگانی،حاصل‏ کاربرد آن‏ها آن‏چنان‏که باید درخشان نیست،خصوصا در کشورهایی که«زبان مقصد»،کاربردی در جامعه ندارد و تنها شانس‏ زبان‏آموزان در تکلم به آن زبان،در کلاس درس است و نهایتا یک شب بعد از جلسهء کلاس یا یک شب قبل از جلسه بعدی شاید به‏ ناچار به حل تمرینات کلاسی می‏پردازند.اما در فاصله میان دو جلسه از کلاس،آن‏چنان‏که باید فعالیتی در این زمینه از سوی زبان‏آموز صورت نمی‏گیرد و همین خود موجب عقب‏ماندگی وی در یادگیری می‏شود.به‏منظور حل این مشکل،نویسندهء مقاله پیشنهادی مبنی بر تقسیم‏بندی تمرینات و انجام تدریجی آن‏ها توسط زبان‏آموز مبتدی،و نیز چگونگی تهیهء این نوع تمرینات ارائه می‏دهد.

در این مقاله ابتدا به شناخت زبانگونه ما از هستی و مراحل آن پرداخته شده است. سپس در مرحله دوم، زبانی کردن هستی، "نمادین سازی"، در قالب نشانه های زبانی و ماهیت این نشانه ها در اثر زبانی و ادبی بحث شده است. در ادامه به پدیدار شدن نقشهای متفاوت زبان پرداخته شده است از جمله نقش ارتباطی یا ابزاری که پدید آورنده آثار زبانی است و نقش ناابزاری یا زیباشناختی که پدید آورنده آثار ادبی است. نقش دوم در ارتباط با پدیده برجسته سازی و ماهیت انگیخته ای نشانه ها و ادبیت متن تبیین شده است. بر این اساس ترجمه نقش محور با در نظر گرفتن معیارهای ذکر شده راهی به سوی ترجمه آثار زبانی و به ویژه ادبی معرفی شده است. در آخر نیز ترجمه به مثابه مکالمه ای بین دو زیست جهان زبان مبدا و مقصد مطرح شده است