ابراهیم امیری

از آنجا که آموزش جغرافیا کمک می کند تا دانش آموزان به درک مهارت های متنوعی همچون حساب کردن، درک بین فرهنگی، یادگیری تحقیق محور، کار گروهی، مهارت های ذهنی و به طور کلی صلاحیت های عمومی مختلفی را کسب کنند؛ لذا دارای اهمیت است؛ اما آنچه در یک دهه اخیر مشاهده شده حاکی از کاهش علاقه دانش آموزان نسبت به درس جغرافیا در میان سایر دروس رشته انسانی است. بنابراین هدف اصلی این پژوهش شناسایی چالش های آموزش جغرافیا از نگاه دبیران جغرافیای رشته ی انسانی می باشد. برای این منظور به جهت شناسایی مولفه ها، از روش پژوهش کیفی (تحلیل تفسیری) و با ابزار مصاحبه نیمه-ساختاریافته با 20 نفر از دبیران جغرافیای متوسطه ی دوم انسانی؛ استان خراسان شمالی استفاده شد. یافته های نشان داد حداقل پنج مقوله ی اصلی با عنوان 1-چالش فناوری با پنج مقوله ی میانی شامل؛عدم تجهیز مدارس به ابزارهای جغرافیا، نقشه های تعاملی، GIS، تصاویر ماهواره ای، آموزش آنلاین؛ 2- چالش ارتباط بین نظریه و عمل با دو مقوله ی میانی؛ عدم ارتباط مثال های مفهومی با دنیای واقعی و شکاف بین نظریه و عمل؛ 3- چالش روش تدریس با چهار مقوله ی میانی؛ عدم آگاهی دبیران از روش های موثر در آموزش جغرافیا، محدودیت زمان، عدم همراهی مدرسه در برگزاری بازدیدهای میدانی و عدم آگاهی از برنامه ی درسی جغرافیا؛ 4- چالش محدودیت و کمبود منابع با سه مقوله ی میانی؛ آموزشی، مالی و نیروی انسانی مجرب و در نهایت 5- چالش محتوایی با دو مقوله ی میانی؛ پیچیدگی مفاهیم و عدم آگاهی از تغییرات محتوایی از جمله چالش های اساسی در آموزش جغرافیا از نگاه مشارکت کندگان است؛ در نتیجه گیری توضیحات به همراه راهکارها آمده است.

ژئوتوریسم به معنای گردشگری جغرافیایی است که بر ویژگی های زمین شناسی و ژئومورفولوژیکی به عنوان بستر کلیه فعالیت های انسانی و خصیصه های جغرافیایی تاکید دارد. آموزش ژئوتوریسم می تواند بهترین کارگاه آموزشی برای دانش آموزان جغرافیا و زمین شناسی باشد تا با شناخت لندفرم ها و رخساره های زمین شناسی و ژئومورفولوژیکی ، از آن ها برای کسب ثروت و کارآفرینی استفاده نمایند. در حالت کلی ژئوتوریسم به پایداری کل منطقه و حفظ خصوصیات جغرافیایی مکانی کمک می کند و باعث تقویت و توسعه مکان های ژئومورفولوژیکی می شود. منطقه روداب در 45 کیلومتری جنوب غرب شهر سبزوار در استان خراسان رضوی قرار دارد. این منطقه به واسطه اشکال ژئومورفولوژیکی و مناظر طبیعی می تواند زمینه های لازم را جهت تبدیل شدن به یک قطب گردشگری به خصوص در زمینه ژئوتوریسم فراهم آورد. هدف از این پژوهش شناسایی  و معرفی مهمترین جاذبه های ژئوتوریستی منطقه و ارایه آنها به عنوان یک موزه طبیعی و ژئومورفوتوریسمی برای دانش آموزان و دانشجویان جغرافیاست، بدین منظور برای شناخت منطقه از نقشه های توپوگرافی و زمین شناسی  و تصاویر ماهواره ای استفاده شد. در روش میدانی جمع آوری اطلاعات از طریق مشاهده مستقیم (عکس و فیلم ) ، انجام شده است. سپس جاذبه های ژئوتوریستی منطقه شناسایی شد. بر اساس بررسی های انجام شده  جاذبه های ژئوتوریسمی منطقه شامل  غار آهکی در کوه پروند، آبخانه های آهکی، منطقه شکار  ممنوع پروندگان ، گیاهان خاص مناطق کویری و جانوران سازگار با کویر ،مجاورت با کویر خارتوران، تپه های ماسه ای تیپیک و اشکال تراکمی و فرسایشی حاکی از این است که این منطقه توان و قابلیت های فراوانی را در جذب زمین گردشگری طبیعی را دارد و می تواند بهترین مقصد گردشگری و آموزشی  برای سفرهای علمی دانشجویی و دانش آموزی باشد.  هر چند که  فقدان امکانات اقامتی و زیستی ، وسائل نقلیه مناسب برای گردشگران ،  بهداشتی نبودن محیط روستاها و  کمبود تسهیلات توریستی در منطقه باعث عدم استفاده از توانمندی عظیم گردشگری این منطقه شده است.

امروزه پارک های شهری می توانند سهم عمده ای درایجاد گذران اوقات فراغت شهروندان و فضایی برای گردشگری آن ها در شهرها به وجود آورند. به طوری که در بسیاری از متون شهرسازی از پارک ها و فضاهای سبز شهری به عنوان یکی از شاخص های مهم شناخت کیفیت محیط های انسان ساخت یاد می کنند. با توجه به اهمیت پارک ها و فضای سبز در زندگی شهری امروزی، هدف از تحقیق حاضر، بررسی وضعیت پارک های شهری فعال محلات منطقه2 کلان شهر اهواز از نظر شاخص های انتخابی(دسترسی، بهداشت، جذابیت، امنیت و امکانات رفاهی) بوده است. نوع تحقیق کاربردی و روش تحقیق پیمایشی با تاکید بر پرسشنامه است. جامعه آماری شهروندان ساکن منطقه2 و کارشناسان ذیربط می باشند. وزن دهی متغیرها توسط مدل آنتروپی شانون و تحلیل داده ها با استفاده از تکنیک رتبه بندی کوپراس انجام شده است. نتایج پژوهش نشانگر سرانه پایین و حداقلی پارک های منطقه دو (36/9متر مربع) نسبت به استاندارهای جهانی و ملی است. همچنین بر اساس نتایج آزمون Anova، با توجه به مقدار محاسبه شده F که از 05/0 بیشتر است میانگین رضایت مخاطبان از شاخص ها در پارک های مورد مطالعه تفاوت معناداری را نشان می دهد. نتایج حاصل از مدل کوپراس نیز از23 پارک در محدوده مورد مطالعه نشان می دهد: پارک جزیره، پارک42هکتاری و پارک دولت به ترتیب با ارزش نهایی؛ 0615/0 ،0569/0،0554/0، در رتبه اول تا سوم از حیث شاخص های مورد بررسی قرار گرفته اند.

در ایران روزانه بالغ بر48 هزار تن پسماند تولید می شود (سه برابر استاندارد جهانی)؛ که هر روز هزینهّ هنگفتی را بر مخارج شهرداری ها تحمیل می کند. ارتقاء بخش جغتای به شهرستان در سال 1386، افزایش جمعیت شهری و به تبع آن تولید پسماند را در پی داشت؛ از سوی دیگر منطقه مورد مطالعه بر روی رسوبات آبرفتی بسیار حاصلخیز دشت جوین-جغتای قرار دارد، لذا نیازمند بهینه یابی سایت دفن پسماند در مناسب ترین محدوده هستیم تا کمترین ضررو زیان را به محیط زیست گیاهی، جانوری و انسانی وارد نموده و از نظر فاکتورهای اقتصادی، کاربری، و دسترسی در نقطه ایده آلی قرار داشته باشد. در این تحقیق با استفاده از نقشه های توپوگرافی، زمین شناسی، آمار و اطلاعات اقلیمی و جمعیتی و هیدورولوژیکی و تصاویر ماهواره ای، پایگاه داده های مکانی (Geodatabase) در نرم افزار ARC.Map .10.5  طراحی، لایه های رقومی 11 فاکتور تاثیرگذار در زیرشاخه های ژئومورفولوژیکی، زمین شناسی، هیدرواقلیم، زیست محیطی و دسترسی ساخته شد. در ادامه با نظرسنجی از متصصان و صاحب نظران شهری، به معیارها وزن های مناسب و شایسته اعطا و در نهایت با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) بهترین عرصه ها برای دفن پسماند پیشنهاد شد. با تحلیل داده های جمعیتی مشخص شد با توجه به نرخ رشد جمعیت در خلال سال های 85-95، جمعیت شهر جغتای در سال 1415 به 17030نفر خواهد رسید و در این بازه زمانی 43800 تن زباله تولید خواهد شد . لذا محدوده ای به وسعت 2 هکتار برای دفن زباله نیاز است. نتایج تحقیق نشان می دهد 43 کیلومتر مربع از بخش مرکزی جغتای مناسب برای ایجاد سایت دفن پسماند می باشد. که از این میان مناطق پایین دست روستاهای دستوران و جبله بهترین اراضی بدین منظور معرفی می گردد، همچنین با توجه به دسترسی مناسب، حاشیه جنوب غربی شهر جغتای مناسب برای دپوی موقت زباله، احداث واحد تفکیک پسماند و یا واحد تولید کمپوست می باشد.

کاربری ورزشی در زمره ی کاربری هایی است که از اهمیت بالایی برخوردار بوده و لزوم توجه به آن در فضای شهرها بسیار حائز اهمیت است. استقرار مناسب فضاهای ورزشی و ایجاد آنها متضمن سلامت افراد جامعه و همچنین در دسترس بودن این فضاها برای همه شهروندان به عنوان یک ضرورت اساسی به شمار می رود. تحقیق حاضر به تحلیل وضعیت اماکن و کاربریهای ورزشی در شهر ایذه می پردازد. روش تحقیق از نظر نوع کاربردی و از نظر شیوه انجام توصیفی- تحلیلی بوده و برای گردآوری اطلاعات، از روش کتابخانه ای، پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش،کارشناسان خبره در حوزه شهری و ورزش این شهر می باشد، حجم نمونه از طریق روش تخمین شخصی و27نفر در نظر گرفته شده است، جهت تحلیل داده ها از مدل ویلیامسون و آزمونone Sample-Test استفاده شد. نتایج پژوهش نشان می دهد:میانگین شاخص ویلیامسون برای شهر ایذه عدد 21/0 می باشد که کمبود و توزیع نامناسب کاربری و فضای ورزشی را در این شهر نشان می دهد. همچنین بر اساس آزمون t ؛ وضعیت تعداد اماکن ورزشی (سالن) با 819/2- ، وضعیت برگزاری مسابقات ورزشی در سطح محلات با 787/2- ، توزیع مناسب کاربری های ورزشی در سطح شهر با 767/2- ، وضعیت ادوات ورزشی در سطح پارک ها و بوستان های شهر با 760/2- به ترتیب دارای شدیدترین عدم رضایت بوده درحالی که مولفه های؛ وضعیت استقبال خیرین در جهت ساخت اماکن ورزشی در سطح شهر با 01/1- ، وضعیت همکاری مالی دوایر دولتی و نیمه دولتی با بخش ورزشی شهر با 023/1- ، وضعیت فعالیت های ورزشی از بعد سلامت در سطح داویر دولتی و نیمه دولتی شهر با 03/1- ، در این زمینه شدت کمتری در عدم رضایت داشتند.

تغییر کاربری اراضی اغلب بدون رعایت اصول و محدودیت های زیست محیطی صورت می گیرد و تبعاتی همچون رشد بی رویه شهرها، جنگل زدایی، وقوع سیلاب های مخرب، فرسایش زمین های کشاورزی و گسترش بیابان ها را به دنبال خواهد داشت. این تحقیق به منظور بررسی تغییرات کاربری اراضی حوزه توتکابن طی چهار مقطع زمانی، با استفاده از فن آوری های سامانه اطلاعات مکانی (GIS) و سنجش از دور (RS) به انجام رسید. نقشه های کاربری اراضی براساس تفسیر چشمی و رقومی سازی عکس های هوایی با مقیاس1:55000 سال 1334 شمسی، نقشه کاربریاراضی سال 1377 شمسی با مقیاس1:50000، تصاویر ماهواره ای لندست ETM+سال 2002 میلادی وIRS-Liss-PANسال 2008 میلادی منطقه در محیط نرم افزاری Arc GISتهیه شد. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد، مساحت کل اراضی جنگلی در سال 1334 حدود 04/66 درصد حوزه آبخیز بوده که با روندی نزولی در سال 1387 به 73/34 درصد رسیده است؛ در حالی که وسعت اراضی با کاربری زراعت آبی و باغی در سال1334، 77/0 درصد بوده و با روندی صعودی در سال1387 به 60/9 درصد رسیده است. در خصوص وسعت اراضی مرتعی طی دوره زمانی مورد مطالعه، حدود 20 درصد افزایش در مساحت این اراضی دیده می شود. همچنین بررسی تغییرات برونزدگی سنگی نشان می دهد، وسعت این نوع کاربری، 2/13 درصد افزایش داشته است. یافته های تحقیق نشانگر این حقیقت است که بیشترین تخریب و تغییر کاربری در اراضی جنگلی صورت گرفته است. قرارگیری اراضی جنگلی در کنار مراتع و زمین های زراعی روستایی که غالب معیشت افراد، کشاورزی و دامداری است، مهم ترین عامل از بین رفتن جنگل ها قلمداد می شود. تغییر رو به افزایش اراضی برون زدگی سنگی ناشی از افزایش فشار چرای دام و بهره برداری بی رویه از پوشش گیاهی به ویژه در اراضی مرتعی است که به دلیل اجرای ضعیف اقدامات حفاظت خاک و قُرق کردن مراتع رخ داده است. با توجه به تغییرات پوشش زمین در این دوره، احتمال بروز حوادث زیست محیطی افزایش می یابد.

برنج ( Oryza sativa L) یکی از محصولات زراعی است که در اقلیم های گرم و مرطوب با بارش نسبتا زیاد و یا مناطق غنی از آب های سطحی و زیر زمینی قابلیت کشت دارد. مناسب ترین منطقه برای کشت این محصول استان های شمالی کشور می باشد. بدین منظور در این پژوهش تلاش شده است که میزان تبخیر و تعرق گیاه برنج در مراحل مختلف رشد (می تا آگوست) در سه استان گیلان، مازندران و گلستان بدست آید. در ابتدا میزان تبخیر و تعرق گیاه مرجع در ایستگاه های منتخب با استفاده از روش فائو پنمن مانتیث به عنوان بهترین روش استاندارد محاسبه تبخیر و تعرق، محاسبه و سپس با حاصلضرب ضریب گیاهی گیاه برنج در مقادیر تبخیر و تعرق گیاه مرجع، مقدار تبخیر و تعرق گیاه برنج در مراحل مختلف رشد بدست آمد. نتایج نشان می دهد که بیشینه میزان تبخیر و تعرق گیاه برنج در مرحله میانی و کمینه آن در مرحله پایانی رشد تجربه می شود (به استثنای ایستگاه منجیل)، در بیشتر ایستگاه های منتخب، تبخیر و تعرق گیاه برنج در مرحله میانی رشد (ژوئن و جولای) در حدود 65 تا 70 درصد از کل تبخیر و تعرق این محصول را به خود اختصاص می دهد. به طور کلی میزان تبخیر و تعرق برنج در تمام مراحل رشد از شرق منطقه (ایستگاه مراوه تپه) به سمت غرب (ایستگاه آستارا) به استثنای ایستگاه منجیل کاهش می یابد، در مقابل میزان بارش در دوره رشد این محصول از شرق به غرب، روندی افزایشی را طی می کند به طوری که در ایستگاه های مراوه تپه و گرگان میزان بارش به ترتیب در حدود 9 و 20 درصد از نیاز آبی این محصول را تامین کند در حالی که در بیشتر ایستگاه های استان مازندران و گیلان در حدود 30 تا 50 درصد نیاز آبی این محصول از طریق بارش قابل تامین است.

این پژوهش با هدف بررسی اثربخشی مشاوره ی گروهی با تاکید بر درمان راه حل محور، بر سلامت عمومی دانش آموزان پسر تک سرپرست مقطع متوسطه شهر تربت حیدریه صورت گرفت. در این مطالعه جامعه ی آماری شامل تمامی دانش آموزان تک سرپرست مشغول به تحصیل در دبیرستان ها و هنرستان های عادی سطح شهر تربت حیدریه در سال تحصیلی 91-92 بود. ابتدا یک هنرستان و یک دبیرستان به صورت خوشه ای انتخاب گردید و از بین دانش آموزان تک سرپرست آن مدارس 30 نفر گمارش شدند و به صورت تصادفی در دو گروه 15 آزمایش و کنترل قرار گرفتند. روش مشاوره گروهی راه حل محور بر روی گروه آزمایش در 7 جلسه اجرا گردید. ابزار پژوهش در این تحقیق پرسشنامه ی سلامت عمومی 28 ماده ای بود. تحلیل داده ها با استفاده از t مستقل و کواریانس چند متغیره انجام گردید. نتایج نشان داد که مشاوره ی گروهی باعث افزایش سلامت عمومی گردیده و بر مولفه های سلامت عمومی(کاهش افسردگی، اضطراب) تاثیر معناداری داشته است و در بدکارکردی اجتماعی و نشانه های جسمانی تاثیر معنادار نبوده است.