میثم ارزمانی

درس جغرافیا از قدیم در جهات مختلفی با رشته های دیگر علمی به ویژه آم ار، ریاض ی، اقتص اد، جامعه شناس ی، تاری خ و روانشناس ی عجین بوده است: یکی از لحاظ عملی و دیگر از جهت تفسیر و تعریف مفاهیم. بنابراین در این پژوهش به بررسی ضرورت مطالعه میان رشته ای بودن جغرافیا پرداخته شده است. این پژوهش از نوع توصیفی -تحلیلی و اسنادی می باشد و برای جمع آوری اطلاعات از روش کتابخانه ای استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که تاکنون در این زمینه اقدامات متنوعی صورت گرفته که از جمله آن ها تأسیس گرایش های بین رشته ای است. این اقدامات اگرچه گامی رو به پیش بوده. بنابراین، سامان دهی این نوع مطالعات و برنامه ریزی ها ضروریست و شکافی که در اثر تخصصی شدن بیش از حد علوم و پاره پاره شدن آن ها پدید آمده است باید ترمیم شود. دانش جغرافیا هم از نظر ماهیت چندرشته ای خود و هم از نظر کاربرد در مدیریت محیط مطرح بوده است. در نتیجه جوامع در هر دوره مسائل جدیدی را تجربه می کنند و لازمه عبور موفق از آن دوره به سوی آینده ای بهتر، یافتن راه حل های مناسب برای مشکلات و مسائل پیش آمده است و این تنها از طریق مشارکت و کمک گرفتن از دیگر رشته های علمی میسر می شود.

بازآفرینی یکی از مهم ترین رویکردهای توسعه در نواحی شهری است که می تواند با توجه و الزام به رعایت اصول توسعه پایدار، نقش مهمی در ارتقا و توسعه ابعاد مختلف کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و محیطی شهرها داشته باشد. می توان از طرح های بازآفرینی در شهرها به عنوان بزرگ ترین رویداد شهری یاد کرد چراکه تحولات ریشه ای و عمیقی را در جهت بهبود عملکرد شهرها به ویژه در بعد کالبدی آن به وجود آورده است. ازاین رو با توجه به اهمیت موضوع، پژوهش حاضر سعی دارد به مطالعه تحلیل بازآفرینی در بعد کالبدی شهر بجنورد بپردازد. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی – تحلیلی و از نوع کاربردی می باشد. ابزار پژوهش پرسشنامه می باشد. جامعه آماری پژوهش گروه خبرگان تشکیل می دهند که از میان آن ها 15 نفر به روش گلوله برفی انتخاب شدند. ابزار تجزیه وتحلیل آماری نیز، نرم افزارهای spss و Super decision و آزمون های تی تک نمونه ای و Anp می باشد. بر اساس تحلیل صورت گرفته مشخص گردید که در طرح بازآفرینی شهر بجنورد شاخص مسکن و زیرساخت های آن بالاترین ارزش را با مقدار 486/0 دارد، شاخص مسکن با 269/0 و توجه به کیفیت مسکن با ضریب اهمیتی برابر با 167/0 در مراتب بعدی قرارگرفته اند. کم اهمیت ترین مقدار به حمل ونقل و ارتباطات و با مقدار 078/0 اختصاص یافته است. بنابراین می توان نتیجه گرفت در بازآفرینی شهر بجنورد بیشتر کاربری مسکونی و بحث نوسازی و ساخت وساز واحدهای مسکونی مدنظر بوده و توجهی به اصول بازآفرینی از قبیل نیازهای ساکنین به مسکن مناسب، حمل ونقل و زیرساخت های آن، اوقات فراغت، پارکینگ های مناسب و ... نشده و این مشکلات ممکن است همچون قبل وجود داشته باشد. این امر حاکی از آن است که بسترهای کالبدی و عملکردی موجود در بافت جهت رسیدن به ارزش افزوده و بازآفرینی محدوده در راستای حفظ و باز زنده سازی هویت بومی و ارتقاء کیفی آن، مناسب نمی باشد.

  بازآفرینی شهری، برنامه ای جامع است که زمینه بهبود پایداری شرایط اقتصادی، کالبدی، اجتماعی و زیست محیطی را فراهم می آورد و عمدتا به دنبال حل مشکلات بافت های فرسوده شهری از طریق بهسازی به وسیله مشارکت های مردمی است و هدف آن به کارگیری توان های بالقوه و بالفعل موجود در بافت های شهری می باشد. بدین منظور 386 پرسشنامه در بین ساکنین محله ای در بجنورد که بازآفرینی شهری آن در حال انجام است توزیع شده و مورد ارزیابی قرار گرفته است. روش تحقیق در پژوهش حاضر، روش توصیفی- تحلیلی و تجربی- پیمایشی است. ابزار تجزیه و تحلیل آماری، نرم افزار SPSS است. بر اساس یافته های تحقیق، میانگین شاخص ها به جز ابعاد کالبدی و محیطی بقیه کمتر از 3 است، که این نتیجه نشان می دهد شاخص های بازآفرینی در وضعیت مناسبی قرار نگرفته اند. همچنین به منظور تجزیه وتحلیل داده ها از روش ANP استفاده شده است، که در بین معیارهای اقتصادی زیرمعیار فرصتهای اقتصادی، در معیارهای اجتماعی و فرهنگی زیرمعیار کاهش جرائم، در معیار کالبدی و محیطی زیرمعیار مسکن و زیرساخت های آن و در نهایت در معیار حکمروایی زیرمعیار مشارکت اجتماع محلی بالاترین ارزش ها را به دست آورده اند. برای رفع مشکلات ساکنین و اجرای بهتر بازآفرینی شهری نیازمند مطالعات گسترده، هم پیوند و همه جانبه نگر با نگرش سیستمی در سطح خرد و منطقه ای می باشیم، که این امر می بایست با مشارکت و دخالت دادن ساکنین این محلات در تصمیم گیری ها همراه باشد. اهداف پژوهش 1- ایجاد زمینه جهت یک سیستم مدیریتی مطلوب در زمینه بازآفرینی در شهر بجنورد. 2- ایجاد شرایط برای ارتقاء میزان مشارکت شهروندان با سازمان ها و مدیران شهری در زمینه ارتقاء و بازآفرینی بافت های فرسوده شهر بجنورد.  سوالات پژوهش 1- آیا بازآفرینی شهری در شهر بجنورد بر مبنای توسعه پایدار بوده است؟ 2- آیا در بازآفرینی شهری در شهر بجنورد به جنبه کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی آن توجه لازم شده است؟