روح الله اسلامی

روح الله اسلامی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۱ تا ۶۰ مورد از کل ۷۵ مورد.
۴۱.

اندیشه حکومت در سیاست نامه خواجه نظام الملک بر اساس تحلیل رویکرد سیستمی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی سیاسی ایران سال چهارم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۱۶) 153 - 177

کلیدواژه‌ها: تحلیل سیستمی درونداد برونداد بازخوران نظام سیاسی اندیشه حکومت خواجه نظام الملک طوسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۲ تعداد دانلود : ۲۷۲
نظام سیاسی طراحی شده در "سیاست نامه" خواجه نظام الملک دارای ساختارها و کارکردها و اصولی مانند؛ به مظالم نشستن و تدبیر پادشاه، احوال عّمال و وزرا، باب قاضیان و خطیبان و محتسب، پژوهش و بر رسیدن از کار دین وشریعت، فرستادن نظام جاسوسی و تدبیر کردن بر صلاح مملکت و رعیت، مشاورت کردن پادشاهان در کارها با دانایان و پیران، لشکر داشتن، شایسته سالاری و مقام دادن به مردان پاک و اصیل و خزانه داشتن است. که می توان آن را در قالب رویکرد تحلیل سیستمی ردیابی نمود. این مدل تحلیلی از چند متغیر مهم تشکیل شده است: درونداد(حمایت و تقاضا)، برونداد، اجرا شامل(تصمیم گیری، کنش و نظام سیاسی ، ساختارها و بازیگران اجرائی) و بازخوران این فرایند در محیط اجتماعی است. با وجود تطبیق بالای اندیشه حکومت خواجه با این رویکرد، در نظام طراحی شده توسط او؛ هم طراح و هم مجری و حتی ارزیابی بازخوران تصمیات متخذه توسط نظام به یک جایگاه و فرد یعنی پادشاه مقتدر بر می گردد. و به نوعی تفکیک ساختاری و کارکردی توسط خواجه انجام نگرفته است هرچند خواجه تلاش کرد با تعبیه نهاد وزارت در چنین سیستمی بین حوزه اجرا و طراحی تفکیک ایجاد نماید. اما به دلایل متعددی همچون سنت های قدرتمند پادشاهی-عرفی -مذهبی، رقابت های نخبگانی، عقب ماندگی های تاریخی در حوزه سیاسی و فرهنگی و امنیتی و... این کار عقیم ماند.
۴۲.

سیاسی کردن رنج؛ واکاویِ گذار از قدرت آیینیِ قجری به قدرت انضباطیِ پهلوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم سیاسی سال شانزدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۶۴) 49 - 80

کلیدواژه‌ها: قدرت آئینی قدرت انضباطی تکنولوژی های بدن قاجار پهلوی اول

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۲ تعداد دانلود : ۲۷۰
بهره گیری از ابزارها و نهادهایِ «بهنجارسازی» در نتیجه آگاهی از شیوه های نوین سیاست ورزی در دوران قاجار موردتوجه قرار گرفت. با محوریت شاه در عرصه سیاست؛ این قدرت شاه، نگاه شاه، و تفسیر شاه از امور بود که با تکیه بر نوعی «قدرت آئینی» بر فراز تمام نیروها حکمرانی می کرد. با تلاش برای تشکیل دولت مدرن در دورانِ پهلوی اول، با ایجاد تکنیک های ویژه ای مبتنی بر «قدرت انضباطی» حکمرانی بر سوژه ها آغاز شد. در این تغییر و تحول، پنداشت «بدن» در حکم یکی از مؤلفه های اصلی عملکرد روابط قدرت، حائز اهمیت است چراکه تمامی این کردارها بر بدن سوژه اعمال می شود. بر پایه چنین مفروضی پرسش این نوشتار این است: چگونه رنجی که بر بدنِ رعایا تحمیل می شود، تبدیل به یک ابزار سیاسی شده و از رهگذر آن، تکنولوژی سیاسی در خدمتِ حکومت مند شدنِ سیاست قرارگرفته است؟ در پاسخ به پرسش پژوهش، این فرضیه مطرح است: در دوران حکومت قاجار و پهلوی اول، سوژه و بدنش در فرایند سازوبرگ هایِ قدرت آئینی و تحول آن به قدرت انضباطی متحول شده و به ابژه هایی مطیع و سربه راه تبدیل می شوند. این پژوهش با استفاده از روش پژوهش تبارشناسیِ خاطرات و گزارش هایِ سیاحان، دستورات حکومتی و ذی نفعان و روایات تاریخی درزمینهٔ شیوه حکومت مندی در این دوران انجام شده است و می کوشد با تأکید بر «سیاسی کردن رنج» رویکردهای حکومت قاجار و پهلوی اول را فراخوانَد و با پرداختن به این موضوع چگونگی تبدیل «رعیت» به ابژه هایی مطیع و سربه راه توضیح دهد.
۴۳.

نظارت در اندیشه سیاسی خواجه نظام الملک طوسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی سیاسی ایران سال سوم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۰) 103 - 129

کلیدواژه‌ها: نظارت خواجه نظام الملک اسلام اندیشه ایرانشهری مجازات پنهانی و آشکار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۷ تعداد دانلود : ۶۹۶
مفهوم نظارت از جمله مهمترین موضوعاتی است که در حوزه سیاست و مدیریت نظام های سیاسی مطرح بوده است. در این مقاله تلاش شده است تا مفهوم با اهمیت نظارت و نشانگان آن در اندیشه و عمل خواجه نظام الملک طوسی مورد واکاوی قرار گیرد. لذا  پرسش  اصلی پژوهش آن است که جایگاه نظارت در اندیشه خواجه چیست؟ و چه سازوکارهایی را برای آن در نظر داشته است؟ یافته کلی این پژوهش آن است که خواجه برای  نظارت اهمیتی ویژه قائل بوده و بر همین اساس مباحثی نظیر دادخواهی، نظارت بر زیردستان، گماردن جاسوس و ضرورت مجازات پنهانی و آشکار را مهمترین سازوکارهای نظارتی می پندارد. چارچوب نظری مقاله نظریه سیستم های دیوید ایستون با تأکید بر بحث بازخورد ، کنترل و نظارت انتخاب شده است . روش ما در این پژوهش، تفسیری از نوع کیفی بوده و روش گردآوری اطلاعات نیز کتابخانه ای و اینترنتی است.
۴۴.

Systematic Analysis of State-Nation Building and Political Development in Afghanistan: A Critical Approach to the Bonn Agreement and the Doctrine of Liberal Democracy from 2002 to 2021(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: World Sociopolitical Studies, Volume ۴, Issue ۳, summer ۲۰۲۰ 571-616

کلیدواژه‌ها: Afghanistan Development Liberal Democracy Multi-Fabric society State-Nation-Building traditional society

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۵ تعداد دانلود : ۱۷۱
By withdrawing from Afghanistan, the Soviet Union collapsed and the Cold War ended in the 1990s. Throughout that decade, western governments forgot the people of Afghanistan. But the 1998 attack on the U.S. interests in Africa and al-Qaeda attacks of the September 11, 2001 reintroduced the foreign aggression of the Western governments’ coalition against Afghanistan. In the late 2001, NATO countries led by the United States brought down the Taliban regime. Concomitantly, the UN conducted a conference in Bonn, Germany in which political and paramilitary groups agreed to form an inclusive government without presence of the Taliban. The Bonn Agreement contents show that most of its principles are based on the doctrine of Liberal Democracy. Accordingly, in most of the ratified articles of the Eighth Constitution of Afghanistan the doctrine of liberal democracy is reflected. In a country where many political regimes and systems were experienced, the effectiveness of Liberal Democracy doctrine was expected. Meanwhile, Liberal Democracy faced challenges and nation-state building development process witnessed deficiencies. The present paper uses systemic analysis of the liberal nation-state (system input, policy design, policy implementation, evaluation and outcome) to respond the research question. The question is, how have the nation-state building process and political development in Afghanistan been affected by the Bonn Agreement and liberal democracy doctrine? And has that led to the deficiencies in nation-state building and political development in the country? Hypothetically, nation-state building and political development in Afghanistan based on the Bonn Agreement suffered from deficiencies due to the following reasons: disregarding the historical-traditional contexts of Afghanistan, the weak presence of liberal democrats in power, disregard for the demands of the fragmented society, the continuation of nationalist policies, and the incorrect public-private divide in the liberal structure of democracy.
۴۵.

مبانی، استراتژی و تکنیک های سیاست خارجی ایرانشهری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ایرانی سیاست بین الملل سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 1 - 26

کلیدواژه‌ها: ایرانشهری سیاست خارجی اندیشه سیاسی استراتژی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۱ تعداد دانلود : ۲۷۲
در بررسی سیاست خارجی ایران علاوه بر اسناد، مدارک و داده های تاریخی نیاز به اندیشه، مبانی و اصولی است که بتواند واقعیات را تفسیر کند. پژوهش هایی با مبانی واقع گرایی، آرمان گرایی و انتقادی سیاست خارجی ایران را مورد بررسی قرار داده اند. بعد از انقلاب، مبانی اسلامی و شیعی نیز، سیاست خارجی ایران را با اندیشه اسلام سیاسی تحلیل کرده اند. یکی از اندیشه های بومی که توانایی بررسی سیاست خارجی ایران و پوشش دادن نقاط ضعف و ارائه گزاره های اصلاحی را داراست اندیشه ایرانشهری است. پرسش این است آیا ایرانیان دارای سبک در سیاست خارجی هستند. سیاست خارجی ایرانشهری چیست و آیا اندیشه ایرانشهری دارای مبانی، استراتژی و تکنیک در سیاست خارجی است؟ اندیشه ایرانی با توجه به منابع و اصول عقلانی که به صورت میراثی ماندگار در ایران تداوم یافته است، گزاره های کاربردی و استراتژیک در مورد سیاست خارجی دارد. در نوشتار با محوریت قرار دادن اندیشه سیاسی ایرانشهری سعی شده است مبانی و اصول سیاست خارجی ایرانشهری ترسیم گردد و  به استراتژی ها و سیاست های کاربردی برآمده از این گونه نگریستن به سیاست خارجی پرداخته شود.
۴۶.

بازنمایی رسانه ای مناسک زیارت اربعین در ایران؛ سال های 1392 تا 1396(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات فرهنگی ایران سال سیزدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۵۰) 1 - 36

کلیدواژه‌ها: مناسک زیارت اربعین بازنمایی گفتمان و تکثر جامعه ایران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴۴ تعداد دانلود : ۴۱۶
در جامعهٔ ایران، مناسک مرتبط با عزاداری برای امام حسین(ع) از اهمیت و گستردگی قابل ملاحظه ای برخوردار است. در سال های اخیر شکل تازه ای از مراسم مربوط به اربعین در قالب پیاده روی دسته جمعی به سمت کربلا برای رسیدن به بارگاه امام حسین پدید آمده و از سال 1392 ابعاد میلیونی به خود گرفته است. از آنجا که حضور تعداد زیاد جمعیت حاضر در رویداد اربعین، جایگاه اربعین را به عنوان یکی از عناصر اصلی ابراز هویت شیعی برجسته نموده و مشارکت مؤثر ایرانیان در این رویداد، مجرایی بسیار مناسب برای شناخت کنش های دینی ایرانیان به دست داده است، بررسی نحوهٔ بازنمایی این فعالیت جمعی و گفتمان هایی که حول آن شکل گرفته است و به این پدیده معنا می دهد در مقالهٔ حاضر مورد توجه قرار گرفته و تنوع بازنمایی های آن با مراجعه به متون نوشتاری مکتوب و دیجیتال انتشاریافته در رسانه های ارتباط جمعی (روزنامه ها، خبرگزاری ها و پایگاه های خبری) در میدان جامعهٔ ایران در فاصله پنج سالهٔ 1392 تا 1396 به کمک رویکرد نظری و روشی تحلیل گفتمان لاکلو و موف و طی فرایند بررسی و تحلیل 1800روز مطلب، شناسایی شده است. با تمرکز بر شناسایی دال مرکزی، دال های پیرامونی و تفکیک ژانرهای روایت متفاوت، شش گفتمان شکل گرفته حول مناسک زیارت اربعین ارائه می شود که این رویداد را البته نه با قدرت برابر بازنمایی می کنند. دستاورد مقاله از نوع توصیفی و اکتشافی است که می تواند زمینه فهم اربعین به مثابهٔ یک پدیده اجتماعی و گفت و گو دربارهٔ دگرگونی های فرهنگی ایران معاصر و شناخت تنوّع و تکثّر جامعه پس از انقلاب اسلامی را فراهم سازد.
۴۷.

پیوستار قدرت در سیاست خارجی از دیدگاه فروغی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ایرانی سیاست بین الملل سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۴)

کلیدواژه‌ها: ایران سیاست خارجی پیوستار قدرت محمدعلی فروغی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳۳ تعداد دانلود : ۶۷۰
پیوستار قدرت در سیاست خارجی دربرگیرنده قدرت سخت (اجبارآمیز، بی واسطه و فیزیکی) و قدرت نرم (غیرمستقیم و بلندمدت و تکیه بر مجاب سازی تا زور) است. برای برساختن پیوستار قدرت در سیاست خارجی از نوشتار کریستوفر هیل بهره گیری و سپس نوشتارهای محمدعلی فروغی- از بازیگران اصلی سیاست در عصر پهلوی اول- بازخوانی شد. پرسش اساسی مقاله این بود که کدام یک از جنبه های پیوستار قدرت در سیاست خارجی، بیشتر طرف توجه فروغی بود؟ نوشتار بر این فرضیه استوار شد که توجه محمدعلی فروغی در پیوستار قدرت، به ابعاد نرم قدرت در سیاست خارجی ایران بوده است. او با آگاهی از شرایط زمانه و معرفت از نظام بین الملل دانسته بود که ایران در ابعاد سخت پیوستار قدرت، توانایی معطوف به عمل ندارد. این پژوهش بر اساس ماهیت و روش، تاریخی-تبیینی است.
۴۸.

تحلیل تداوم سازه ها و ساختارهای سیاست ایران شهری در اندرزنامه های ایرانی و اسلامی (مطالعه موردی: عهد اردشیر و سیاستنامه خواجه نظام الملک طوسی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش سیاست نظری بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۵

کلیدواژه‌ها: اندرزنامه نویسی بینامتنیت میخائیل باختین عهد اردشیر سیاستنامه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۵ تعداد دانلود : ۴۶۲
سنت اندرزنامه نویسی از سنت های دیرپای ایرانی است که درباره تداوم این سنت در ایرانِ اسلامی نمی توان تردید نمود. در این نوشتار به منظور کشف سازه ها و ساختارهای تداوم سیاست ایران شهری، «عهد اردشیر» به عنوان نماینده اندرزنامه های ایران باستان و «سیر الملوک» یا «سیاستنامه» خواجه نظام الملک به عنوان اندرزنامه شاخصِ ایرانی- اسلامی با استفاده از روش بینامتنیت مورد بازخوانی قرار گرفته است. بینامتنیت مدعی است که هر متنی از گذشته و اکنون جدا نیست و نمی توان به متن به عنوان یک نظام بسته و خودبسنده نگریست. هر نوشته حامل مفاهیمی از گذشته و تحت تأثیر فهم اکنون خواننده است. بر این اساس گفته ها همگی مکالمه بنیاد بوده، معنا و منطقشان وابسته به آنچه پیشتر گفته شده و نیز نحوه دریافت آتی آنها از سوی دیگران خواهد بود. در حقیقت متون بازتاب دهنده واقعیت های سیاسی- اجتماعی دوران خود هستند که به گونه ای گفت وگومند یا خودگومند در نوشته ها منعکس می شوند. نویسندگان پس از توضیح نظریه بینامتنیت و با استفاده از این روش می کوشند تا نشان دهند که سازه هایی همچون کیفیت حکمرانی و تأکید بر جنبه فره مند شاه، پیوستگی دین و سیاست، اهمیت نهاد وزارت، گماشتن جاسوس و همچنین ساختارهایی چون سیاست متافیزیکی، ساخت استبدادی و پدرسالار حکومت از یکسو بر وجود رابطه بینامتنی بین این دو متن تأکید می کند و از سوی دیگر امکان تداوم اندرزنامه نویسی را توجیه پذیر می سازد.
۴۹.

سیاست گذاری و بحران آب در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست های راهبردی و کلان سال هفتم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۲۷ 410 - 435

کلیدواژه‌ها: بحران آب سیاست گذاری نهادگرایی حکومت جمهوری اسلامی ایران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۴۰ تعداد دانلود : ۸۵۵
بحران آب در کشور ما ایران، نزدیک دو دهه است که تبدیل به مسئله ای مهم برای مردم و سیاست مداران کشور شده است و در چند سال اخیر یکی از موضوعاتی است که همیشه در رسانه ها مطرح شده است. ایران به دلیل قرارگیری در کمربند خشک و نیمه خشک، منابع آبی کم و نزولات جوّی کمی دارد. این مسئله کمی آب با توجه به رشد جمعیت و توسعه کشاورزی، شرب و صنعت باید با مدیریت منابع آب و با استفاده روش های متنوع جبران شود. دولت در قبال این موضوع مهم ترین نقش را در ایران دارد که باید سیاست گذاری مناسبی در جهت مدیریت آب انجام دهد. ولی در حال حاضر به بحران آب به عنوان یکی از اولویت های اصلی کشور توجه کافی نمی شود و نبود برنامه مدون و کارکرد بخشی سازمان های مختلف در زمینه آب باعث بدترشدن وضعیت منابع آبی کشور شده است. از منظری نهادگرایانه، نهادهای مختلفی در مدیریت منابع آب دخیل هستند که به صورت کلی به نهادهای سیاست گذار و اجرایی تقسیم می شوند. نهادهای سیاست گذار در زمینه منابع آب در کشور ما هنوز نتوانسته اند به سیاست های منسجم و مشخص در زمینه درک بحران آب و چاره جویی اصولی بحران دست یابند. در بخش نهادهای اجرایی نیز هر نهاد مرتبط با آب در کشور بدون توجه به بحران آب و تبعات اجرای سیاست های بخشی بر منابع آب، سعی در تأمین آب بیشتر در راستای اهداف سازمانی دارد. نبود سیاست های منسجم و کارشناسی برای مواجهه با بحران آب و اجرای سیاست های بخشی بدون توجه کافی به کمبود منابع آب باعث شده که سیاست های توسعه ای کشور بر منابع آب فشار زیادی وارد کرده و چالش های بحران آب هر روز بیشتر شوند. سؤال اصلی مقاله عبارت است از اینکه سیاست گذاری آب در ایران از سال 1380 به بعد چگونه بوده است؟ بر اساس این سؤال فرضیه ما این است که بحران آب در سیاست گذاری کلان کشور جایگاه مناسبی نداشته و این امر باعث عدم برنامه ریزی مشخص و جامع نگر برای مواجهه با بحران شده است و برنامه های موجود نیز به علت بخشی بودن و عدم هماهنگی نهادها و سازمان های متولی امر آب به سرانجام مناسبی نرسیده است.
۵۰.

روبنای شریعت نامه و زیربنای سیاست نامه در نصیحه الملوک غزالی؛ براساس متن تحولات سیاسی سلجوقیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم سیاسی سال پانزدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۵۷) 7 - 32

کلیدواژه‌ها: محمد غزالی نصیحه الملوک سلجوقیان سیاست ایرانی حکومت مندی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۸ تعداد دانلود : ۳۸۹
برآمدن سلجوقیان و پایداری آنان، به خصوص در دوره آلپ ارسلان و ملکشاه به کوشش سیاست نویسان فرهیخته ای چون خواجه نظام الملک طوسی و متکلمانی چون امام محمد غزالی است که اولی بخش سیستمی و مدیریتی را با نوشتن سیرالملوک به عهده گرفت و دومی، بخش ایدئولوژیک و مباحث مربوط به سیاست مداری، ملک داری و رعایت عدالت از سوی حکومت را در نصیحه الملوک در نظر داشتند، به انجام رسید. این مقاله قصد دارد به این پرسش پاسخ دهد که نیت غزالی از نوشتن نصیحه الملوک چه بوده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که سلجوقیان به علت فقدان سابقه مسلمانی و ملک داری؛ توأمان دو شیوه را در پیش گرفتند که بدون کمک سیاست نامه نویسان به فرجام نمی رسید: تأکید و سرمشق قرار دادن آیین سلطنت ایرانی و پافشاری بر نیکو اعتقادی و مسلمانی که هر دو مؤلفه تناسب نفوذ و قدرت را در برابر خلافت عباسی به نفع سلطنت سلاجقه برهم می زد و بنا به همین دلیل گذار غزالی از آرمان خواهی شرعی به واقع گرایی سیاسی نمود پیدا می کند. غزالی نه تنها قدرت نهاد سلطنت را به خداوند نسبت می دهد بلکه وجود این واقعیت را برای اجرای احکام شریعت لازم می داند. درواقع روبنای شریعت محور که ظاهری بود؛ و زیربنای ایرانی، که بوروکراسی و سلطنت است، را شکل می دهد. این مقاله با کمک از روش ساختارگرایی و با چارچوب نظری «ساز و برگ ایدئولوژی دولت» قصد دارد نصیحه الملوک را از بُعد تعیین کنندگیِ سیاست ایرانی مورد تبیین و واکاوی قرار دهد.
۵۱.

تعلیق مشروطیت/ برتری استثناء برآمدنِ دولت مطلقه ی پهلوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم سیاسی سال چهاردهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۵۴) 131 - 164

کلیدواژه‌ها: ایران مشروطیت دولت وضعیت استثناء تعلیق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۲ تعداد دانلود : ۸۷۳
با وقوع انقلاب مشروطه و تدوین قانون اساسی و تشکیل مجلس شورای ملی، گمان می شد که دولت و حکومت در ایران «کنستیتوسیونل» گردد؛ ولی، دشواره ی بنیادین سیاست ایران معاصر یعنی مشروطه سازی قدرت همچنان لاینحل باقی ماند و باتوجه به بقای درون مایه های اندیشگی، به سمت وضعیت استثناء و تعلیق مشروطیت سوق پیدا کرد؛ تا جایی که گروهی از متفکران و سیاست مداران اعلام کردند که جهت رسیدن به اهداف مختلف و وضعیت های استثنایی ایجادشده، چاره ای جز پذیرش حکومت «استبداد منور» و مشت آهنین و دولت مطلقه ی مرکزی، نیست. درواقع، سازوکار های دموکراتیک، با حاکم شدن «وضعیت استثناء» به حاشیه رفت و دچار «تعلیق» شد. بنابراین امکان و یا امتناع مشروطه سازی در تاریخ معاصر ایران به یک پرسمان اساسی تبدیل شد. پژوهشگران برای پژوهشِ پرسمان، از دستگاه مفهومی «وضعیت استثنا» به منظور واکاوی دشواره ی «تعلیقِ مشروطیت» در تاریخ اندیشه سیاسی ایران بهره گرفته و قصد دارند به این پرسش بنیادین پاسخ دهند که چه مؤلّفه های اندیشه ای، سبب ساز تعلیق مشروطیت و چیرگی وضعیت استثناء، در دوران پایانِ قاجار و عصر سلطنت پهلوی اول گردید. در پاسخ به سوال پژوهش، این فرضیه مطرح است که در سال های مذکور، حضور درون مایه های اندیشگانی اعم از اندیشه ی شاهی آرمانی، سلطنت گرایی، حکومت یک نفره، استبداد شاهی، جهان بینی خیمه ای/مسقف، رابطه ی اطاعت بین رعیت و فرمانروا، مشروطه سازیِ قدرت سیاسی را به تعلیق کشاند و استثناء را بر قاعده چیرگی بخشید.
۵۲.

حکومت مندی در اندیشه و کنش «محمدعلی فروغی»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش سیاست نظری پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۶

کلیدواژه‌ها: حکومت مندی هرمنوتیک اسکینر دولت مشروطه قانون اساسی محمدعلی فروغی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۷۱ تعداد دانلود : ۷۷۳
ناکارآمدی و عقب ماندگی ساختار نظام سیاسی حاکم بر ایرانِ دوران قاجاریه، دستاوردی جز فقر، بیماری، تحقیر و شکست برای مردم به ارمغان نیاورد. این امر بدان معناست که الگوی حکومت مندی متافیزیکی حاکم، قادر به پاسخگویی نیاز ها و مقتضیات زمان حاضر نبوده است. از این رو نخبگان سیاسی سعی کردند تا با الهام از تمدن غرب، تغییری در پارادایم اندیشه ای حاکم بر ساختار سیاسی نظام سنتی ایران ایجاد کنند و شیوۀ جدیدی از سامان دهی امر سیاسی را جایگزین نمایند. کاوش در نظریه های این نخبگان، حکایت از تحولی مهم در سپهر اندیشه ای ایرانیان دارد؛ زیرا نخستین بار بود که از مفاهیمی از قبیلِ قانون، قدرت محدود، پارلمان، عدالت خانه و حکومتِ مردم سخن رانده می شد. این رویکرد گواه بر آن است که جامعه و ساختار سیاسی ایران در حال گام برداشتن به سمت نوع مدرنِ حکومت مندی است. در میان نخبگان مطرح در این حوزه، «محمدعلی فروغی» دارای نظریه ای منسجم و سنجیده درباره شکل مناسب دولت در کالبد سیاسی ایران است. بدین منظور در این پژوهش قصد داریم تا به بررسی آثار اندیشه ای وی پرداخته، بر انگارۀ وی درباره حکومت مند شدن دولت تمرکز کنیم و به این پرسش پاسخ دهیم که فروغی چه نوعی از دولت را برای استقرار در ساختار سیاسی ایران مناسب می دانسته است؟ این دولت دارای چه شاخص ها و مؤلفه هایی است؟ تبلور سازه ذهنی وی درباره دولت در اعمالش چگونه بوده است؟ فرضیه پژوهش این است که به نظر می رسد که فروغی شکل مشروطه سلطنتی همراه با فنونی چون دولت مبتنی بر قانون اساسی، تفکیک قوا، مجلس قدرتمند، قوه قضاییه و به رسمیت شناختن حقوق شهروندی از قبیل آزادی بیان و عقیده، مسکن، شغل و... را در اندیشه و کنش خود دنبال می کرده است. فرضیه پژوهش در قالب چارچوب نظری هرمنوتیک اسکینر آزمون شده است.
۵۳.

راهبردهای دیپلماسی تأمین حقابه رودخانه هیرمند(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های راهبردی سیاست سال هشتم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳۰ (پیاپی ۶۰) 71 - 102

کلیدواژه‌ها: آب دیپلماسی هیرمند نظریه بازی ها ایران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱۳ تعداد دانلود : ۵۰۶
رودخانه های مرزی به عنوان یکی از مهم ترین عوارض طبیعی همواره منشأ اختلافات بسیاری در روابط بین دولت ها محسوب می شوند. رودخانه هیرمند به عنوان شریان اصلی دریاچه هامون، رودخانه مرزی ایران و افغانستان است که سبب بسیاری از مجادلات مرزی از ابتدای مرزبندی مشخص بین این دو کشور تا به امروز بوده است. عدم پایبندی افغانستان به قرارداد 1351 مبنی بر تأمین حقابه رودخانه هیرمند و به تبع آن، خشکی هامون به عنوان دریاچه ای که حیات سیستان به آن وابسته است، چالش های فزاینده ای را در منطقه سیستان رقم زده است. از دیرباز مذاکرات مختلفی میان ایران و افغانستان درباره حقابه ایران صورت گرفته اما تا به امروز این مسئله معلق مانده است. در پژوهش پیش رو، نگارندگان قصد دارند به این پرسش پاسخ دهند که راهبردهای دیپلماسی تأمین حقابه رودخانه هیرمند میان ایران و افغانستان چه می باشد؟ در راستای پاسخگویی به این سؤال و در چارچوب نظریه بازی ها، در مرحله اول بایستی بحران آب هیرمند به عنوان اولویتی مهم در عرصه سیاست گذاری ایران قرار گیرد. سپس در فرآیند مذاکرات بین ایران و افغانستان و بر اساس دیپلماسی، عقلانیت بازیگران و اولویت ها و برداشت های آن ها، دسترسی افغانستان به بندر چابهار و تأمین حقابه هیرمند به عنوان نقطه تعادل و بهترین گزینه برای هر دو کشور برگزیده شود.
۵۴.

فره مندی در شاهنامه فردوسی و بحران جانشینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم سیاسی سال سیزدهم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۴۹) 45 - 72

کلیدواژه‌ها: شاهنامه فره مندی جانشینی بحران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۱ تعداد دانلود : ۵۵۴
مسأله جانشینی و ولیعهدی شاهان در شاهنامه فردوسی، یکی از مشکلات اساسی در ساختار سیاسی آن دولت به شمار می رفت که در مقاطعی دولت و کشور را با بحران و جنگ داخلی مواجه می ساخت. پادشاهان و بزرگان کشور، بر اساس قاعده ی داشتن فرّه ایزدی و نژاد(فرّه شاهی)، دست به انتخاب جانشین می زدند. با وجود این قاعده، اختلاف و ستیز بین شاهزادگان، گروه بندی در بین درباریان، پهلوانان و نظامیان به عنوان عوامل موثر در این مسأله را به دنبال می آورد و در مقاطعی با تردید در شیوه انتخاب ولیعهد و جانشین، باعث تشدید بحران و نیز جنگ داخلی گردید. سوال اصلی و عمده این پژوهش در راستای مسأله اساسی تحقیق بر محور انگیزه ها و دلایل و عوامل موثر در پدیده جانشینی شاهان در شاهنامه فردوسی و تبعات و نتایج آن استوار است. روش فهم ما برای استخراج شیوه انتخاب جانشین و تبعات آن، بازخوانی متن شاهنامه فردوسی همراه با توصیف است که در این خوانش متن بایسته های جانشین، طریقه گزینش و بحران های این انتخاب ها را بررسی می کنیم.
۵۵.

آسیب شناسی مشروعیت در اندیشه سیاسی هخامنشیان (تحلیل محتوای کتیبه ها)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست دوره ۴۷ زمستان ۱۳۹۶ شماره ۴ 833 - 851

کلیدواژه‌ها: اندیشه سیاسی سنگ نوشته های شاهنشاهی هخامنشیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۹۴ تعداد دانلود : ۴۰۷
پگاه تاریخ بشر در موضوع سیاست را ایرانیان به خود اختصاص داده اند و آنان بوده اند که وجوه غارتگری، جنگ، خشونت، ناامنی، بی نظمی، آشوب و تجاوز را به سمت گفتمان های آبادانی، رواداری، راستی، اخلاق و حقوق بشر سوق داده اند. سلسله هخامنشیان به گفته ابن خلدون و هگل سرآغاز حکمرانی انسانی در تاریخ بشر است. در این نوشتار قصد داریم با تحلیل سنگ نوشته ها و کتیبه های به جای مانده از دوره هخامنشیان، به این پرسش پاسخ دهیم که چه کسی، با چه ویژگی هایی حق حکمرانی در این سلسله را به دست می آورده است. مجموعه کتیبه های به جای مانده در تخت جمشید، همدان، شوش، بیستون، خراسان، مصر و ... که گفته ها و گزاره های شاهانی چون کوروش، داریوش، کمبوجیه و ... را ثبت کرده است، منبع دسته اول و مستقیمی در جهت شناخت و نقد و بررسی اندیشه سیاسی ایران محسوب می شود. بر قلمرو حکومتی که نیمی از پهنه مسکونی کره زمین را در اختیار داشت، چه کسی با چه شاخص هایی می بایست حکومت داری کند. در این نوشتار وجوه تکنیکی هرم حاکمیت هخامنشیان مورد بررسی انتقادی قرار می گیرد تا وجهی ناشناخته و بسیار تداومی در اندیشه سیاسی ایران تحلیل شود. 
۵۶.

پدیدارشناسی صلح در اندیشه انقلاب اسلامی ایران

نویسنده:
منبع: اندیشه سیاسی در اسلام پاییز ۱۳۹۵ شماره ۹

کلیدواژه‌ها: صلح پدیدارشناسی اندیشه سیاسی انقلاب اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۷۳ تعداد دانلود : ۴۸۹
با ظهور انقلاب اسلامی در ایران ادبیات سیاسی جدیدی در اواخر قرن بیستم با عنوان ورود اسلام سیاسی به عرصه عمومی به وجود آمد. بازنمایی انقلاب اسلامی با رویدادهایی چون گروگان گیری در سفارت آمریکا، جنگ هشت ساله، حمایت ایران از حزب الله و حماس، طرفداری از جنبش های اسلامی، نفی اسرائیل، نقد غرب و سرمایه داری، ضدیت با رژیم های استبدادی عربی، تلاش برای ناکام گذاشتن آمریکا و ناتو در خاورمیانه، نفوذ داشتن در عراق، افغانستان، لبنان، سوریه و فلسطین، حمایت از انقلاب در یمن و بحرین و ... چهره ای خشونت طلب، جنگجو و تروریست از ایران در اذهان منطقه و جهان شکل داده است. این پژوهش سعی دارد با تعلیق آگاهی، شکاکیت و فرا رفتن از قصدیت های قدرت در منطقه و جهان به تفسیر و تحلیل جهان زیست اندیشه انقلاب اسلامی که ریشه در سنت ایرانی اسلامی دارد، بپردازد و نشان دهد که رگه های صلح طلبی، آبادانی، مشارکت مردم و گرایش به امنیت و ثبات در سازه ها و ساختار سیاست ایرانیان بعد از انقلاب وجود دارد. برای این منظور با استفاده از روش کیفی پدیدارشناسی و با ارجاع به متن قانون اساسی و درآوردن پدیدارهای اسلامی، شیعی، انقلابی، ملی و انسانی به واکاوی صلح خواهی ایرانی خواهیم پرداخت.
۵۷.

الزامات آموزش دانش سیاست در ایرانِ عصر اطلاعات (تکنولوژی زیربنای شکلی و محتوایی آموزش علم سیاست)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: راهبرد سال بیست و پنجم بهار ۱۳۹۵ شماره ۷۸

کلیدواژه‌ها: عصر اطلاعات ایران آموزش دانش سیاست

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۹۳ تعداد دانلود : ۷۱۹
این مقاله با تمرکز بر آموزش سیاست در ایران قصد دارد تکوین شیوه های آموزشی و تکامل آنها در تاریخ سنتی، مدرن و پسامدرن را مورد واکاوی قرار دهد. دوره سنتی آموزش دانش سیاسی در ایران وجهی اندرزی و کیفی داشت که با روش های قیاسی و کلی می توان رگه های عمیق آن را در اندیشه های سعدی و خواجه نظام الملک پیدا کرد. دوره دیگر آموزش دانش سیاست در ایران با انقلاب مشروطه وجهی بوروکراتیک و نهادینه پیدا می کند که از مدرسه علوم سیاسی تا دانشکده حقوق و علوم سیاسی قابل پیگیری است و مبانی اندیشه ای آن را در اندیشه های پیشگامان مشروطه می توان پیدا کرد. دوره آخر بعد از سال 1990 و مربوط به آموزش پسامدرنیستی دانش سیاست در ایران می باشد که سازه های جدید در قالب فضای مجازی و شیوه های الکترونیکی آموزش علم سیاست به عرصه آمده است. این مقاله تحول آموزش دانش سیاست در ایران را در سه دوره مورد واکاوی و ارزیابی قرار می دهد، اما تأکید نهایی نوشتار بر دوره معاصر و الزامات آموزش سیاست در عصر اطلاعات است. این مقاله، تکنولوژی را مبنای تغییر شکل و محتوای آموزش علم سیاست قلمداد می کند و قصد دارد مشکلات و راه حل های آموزش علم سیاست در عصر اطلاعات را مورد واکاوی قرار دهد.
۵۸.

دولت مشروطه و حکومت مندی مکانیکی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دولت پژوهی سال اول بهار ۱۳۹۴ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: بوروکراتیک دولت مشروطه حکومت مندی مکانیک قدرت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۸۵ تعداد دانلود : ۸۶۱
شیوه های اعمال و نیز محدود کردن قدرت در سال های منتهی به مشروطه به ناگاه وجوه نظری جدیدی پیدا می کند. بعد از آن که حکومت مندی متافیزیکی ایران در سلسله قاجار پدیداری بسیار انحطاط آمیز پیدا کرد، وجوه فروپاشی، شکست و تجزیه ایران آغاز شد، به نحوی که ایران در همه نبردها شکست خورد و مردم ایران یعنی رعیتِ تحت سلطه ظل السلطان ها از تحقیر داخلی و خارجی به تنگ آمدند. در این فضای بحرانی که تمامیت ارضی ایران در حال نابود شدن بود، برخی از متفکران ایرانی، شیوه های جدیدی از ساماندهی امر سیاسی را معرفی کردند. سال های پایانی سلسله قاجار به ویژه هنگام به وجود آمدن مشروطه، برابر است با ورود ایران به عصر فیزیک و مکانیک قدرت که پیش از آن به شکل سیستمی و کارکردی سابقه نداشته است. در شکل فیزیکیِ حکومت مندی، قدرت تبلوری مکانیکی و بوروکراتیک پیدا می کند. یعنی با چینش ساختارها و نهادهای بیرونی، می توان سیاست را به گونه ای در بُعد داخلی و خارجی نظم داد که صلح، رفاه و شادی و قدرت را برای واحدهای سیاسی به ارمغان آورد. در این فصل با استفاده از چارچوب نظری حکومت مندی به دو رساله اوّلیه و پیشرو در زمینه مکانیک قدرت در ایران می پردازیم. رساله اوّل متنی فقهی و بومی از آیت الله نائینی است که با محوریت قرار دادن قرآن، زندگی پیامبر (ص) و به ویژه نهج البلاغه الزامات قدرت مکانیکی را ترسیم می کند. متن دوم مجموعه درس های محمد علی فروغی است که اولین متن قانون اساسی ایران نیز به شمار می آید، چرا که درس های او در مدرسه علوم سیاسی بعدها توسط نظریه پردازان و شاگردانش در قانون اساسی ایران جای گرفت. به طور خلاصه این پژوهش به ورود حقوقی و فقهی ایران به حکومت مندی مکانیکی–بوروکراتیک یا دولت مشروطه می پردازد.
۵۹.

پدیدارشناسی سیاسی فرّه در اوستا و شاهنامه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم سیاسی سال دهم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۴ (پیاپی ۴۰)

کلیدواژه‌ها: شاهنامه پدیدارشناسی فره ایزدی اوستا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۵۴ تعداد دانلود : ۷۰۹
فره ایزدی در اندیشه سیاسی ایرانشهری پدیداری کارکردی دارد به گونه ای که یکی از مولفه های تداومی به حساب می آید. ثبات، بقا و دوام دولت شهریاری، حکومت، عدالت، امنیت همه بستگی به این نیرو دارد. اندیشمندان بسیاری درباب فره پژوهش کرده اند و هرکدام با روش شناسی خاص این پدیدار را مورد واکاوی و خوانش قرار داده اند. این مقاله کوشش می کند با روش شناسی پدیدارشناسانه مقایسه ای این مفهوم در دو متن اوستا و شاهنامه فردوسی تحلیل کند، به کشف ماهیت و چیستی و چگونگی آن بپردازد و همچنین نزدیکی ها و جداسازی های این پدیدار سیاسی کلیدی را در این دو کتاب بررسی نماید. خوانشی دوباره از این مفهوم در این دو منبع بنیادین اندیشه ایرانشهری می تواند زوایای دیگری از مفهوم فره را باز نمایی کند. برای رسیدن به مفهوم، ابتدا به توضیح فرّه در اوستا به عنوان اصلی ترین منبع هویتی ایرانشهری در خرد مزدایی و سپس به توصیف و تبیین و تداوم آن از زبان شاهنامه فردوسی به عنوان متن اصلی ایرانشهری بعد از اسلام می پردازیم. هدف بنیادین ما این است که نشان دهیم فرّ، در شاهنامه تحت تاثیر اوستا می باشد اما قصدیت زرتشت در مقایسه با قصدیت فردوسی موجب تفاوتهایی در نوع تفسیر آنها از یکدیگر در باب برداشت از مفهوم فرّه گردیده است.
۶۰.

تکنولوژی اطلاعات و سیاست به مثابه متون متحول برای سیاست گذاری(مقاله علمی وزارت علوم)

سایر:
منبع: سیاست های راهبردی و کلان سال دوم تابستان ۱۳۹۳ شماره ۶

کلیدواژه‌ها: سیاست دولت الکترونیکی جنگ اطلاعاتی دیپلماسی دیجیتالی جامعه ی مدنی اطلاعاتی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۹۶ تعداد دانلود : ۶۱۳
انسان ها برای رسیدن به زندگی بهتر و رام کردن محیط پیرامون تکنولوژی ها را به خدمت می گیرند. می توان تاریخ زندگی بشر را بر اساس تحول تکنیک های انسانی و طبیعی مورد بررسی قرار داد. به محض تغییر تکنولوژی از صورت های شفاهی و دم دستی به تکنولوژی های مدرن و مکانیکی در همه ابعاد زندگی بشر انقلاب روی داد. در پایان قرن بیستم تکنولوژی های اطلاعاتی وارد زندگی انسان گردید و متناسب با این تغییر گستردهِ انقلابی سراسری در متون اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی به وقوع پیوست. سرعت تحولات بسیار بالا بود به نحوی که پژوهشگران قرن بیست و یکم را با عناوین عصر اطلاعات، دوران جوامع شبکه ای و پست مدرن نام نهی کرده اند. بنابراین تلفن همراه، اینترنت، رایانه، ماهواره ها، سیستسم های ارتباطی بی سیم، شبکه های اجتماعی، نرم افزارها و سخت افزارهای دیجیتالی، بشر قرن بیست و یکم را وارد مناسبات جدید و مدام در حال متحول وارد ساخته است. متناسب با این تحولات مفهوم، معنا، شاکله، ساختار و متن سیاست از بنیاد با دگرگونی های اساسی همراه بوده است. سیاست گذاری، بنیاد توسعه و برنامه ریزی یک جامعه قلمداد می شود که تقریبا اغلب پدیده های انسانی با آن گره خورده است. برای درک الزامات سیاست گذاری در عصر اطلاعات هیچ چاره ای جزدر تحلیل تحول متن سیاست باقی نمی ماند. پژوهشگر به دنبال آن است تا بررسی کند کدام وجوه عینی و ذهنی سیاست در عصر اطلاعات بر اساس کدام منطق، به سمت کدام غایت و با چه ساختاری متحول شده است. برای این منظور از الگوهای نظری تحول تکنیکی جوامع به خصوص ادبیات تئوریک پسا مدرنیسم استفاده می نماییم. سیاست دارای چهار متن اصلی دولت، جنگ، شهروندی و دیپلماسی است که در این مقاله به تحول بنیادین هر یک از آنها در عصر اطلاعات پرداخته می شود.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان