مهران عزیزی محمودآباد

ارزشیابی وضعیت برنامه درسی ریاضی به منظور بررسی میزان شایستگی و ارزش آن در تأمین نیازهای فردی و اجتماعی امری ضروری است. نتایج مرور منابع در دسترس، نشان می دهد که تمرکز بیشتر ارزشیابی ها بر میزان توفیق برنامه ها بوده و کمتر به تعیین ارزش و شایستگی برنامه ها پرداخته شده است و این وضعیت در درس ریاضی هم کاملاً محسوس است. لذا در راستای پر کردن این خلأ به ویژه ضرورت دستیابی به الگوهای ارزشیابی مبتنی بر شرایط بومی و فرهنگی، هدف این پژوهش تدوین الگوی ارزشیابی مناسب برنامه درسی ریاضی ابتدایی می باشد. روش پژوهش تفسیری یا به عبارتی بررسی و تحلیل نظری است. در این رابطه با توجه به ماهیت برنامه درسی ریاضی و مبانی فلسفی، اعتقادی و خط مشی های آموزش و پرورش و سند برنامه درسی ملی، وضعیت مطلوب عناصر سازنده برنامه یعنی ملاک ها استنباط شد و اساس طراحی الگوی ملاک محور قرار گرفت. این الگو از نظر شفافیت مفهومی، واقعی بودن، جذابیت ساختاری و جنبه اقناعی مورد ارزیابی، اصلاح و سرانجام تأیید 16 نفر از متخصصان آموزش ریاضی و برنامه ریزی درسی قرار گرفته است. نتایج پزوهش نشان می دهد در الگوی ملاک محور پیشنهادی پس از تعیین سطح ارزشیابی برنامه درسی ریاضی باید به تعیین عناصر برنامه درسی و سپس موضوع مورد ارزشیابی در حوزه برنامه پرداخت و بر اساس ملاک های استخراج شده متناسب با حوزه عناصر برنامه درسی، نقاط اشتراک و افتراق برنامه با ملاک های ارزشیابی استخراج شده، بررسی و با بازخورد به مخاطبین به اصلاح و بازسازی برنامه پرداخت.

این پژوهش با هدف تبیین نقش راهبردهای حل مسئله بر رشد شاخصهای تربیت دینی از دیدگاه معلمان انجام شده است. شیوه پژوهش ترکیبی با رویکرد اکتشافی است. جامعه پژوهش شامل معلمان دوره های ابتدایی، متوسطه اول و دوم شهرستان بویراحمد و نمونه پژوهش شامل 15 نفر از معلمان در مرحله کیفی است که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند گلوله برفی انتخاب شدند و 48 نفر در مرحله کمّی که شامل معلمان مرحله کیفی و 33 نفر از معلمان آگاه از موضوع است که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از دو ابزار پژوهشی مصاحبه نیمه ساختاریافته و پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل داده های مصاحبه ها از روش تحلیل کیفی و شناسه گذاری و برای تحلیل داده های پرسشنامه از آمار توصیفی و آمار استنباطی (t تک نمونه ای و آزمون فریدمن) استفاده شد. با توجه به یافته های پژوهش، راهبرد های حل مسئله بر رشد پنج شاخص از شاخصهای تربیت دینی از جمله شاخص تفکر و تعقل، معرفت و بصیرت، عزت نفس، اعتدال و شاخص صبر و بردباری تأثیر دارد و به کارگیری راهبرد های حل مسئله توسط معلمان باعث رشد این شاخصهای تربیت دینی می شود.

کسب مهارت های اجتماعی یکی از اثرگذارترین راهبردها در دستیابی کودکان و نوجوانان در ایجاد رابطه با همسالان و بهبود یادگیری در محیط های آموزشی است. هدف پژوهش حاضر بررسی کتاب مطالعات اجتماعی پنجم ابتدایی از حیث میزان برخورداری از مقوله های مهارت های اجتماعی می باشد. در این پژوهش از روش تحلیل محتوای کمی برای تحلیل متن کتاب مطالعات اجتماعی و از روش آنتروپی شانون جهت تحلیل اهمیت مقوله های مهارت های اجتماعی و مولفه های آن استفاده شده است. تحلیل های انجام شده پیرامون کتب مطالعات اجتماعی نشان می دهد همه مقوله های مهارت های اجتماعی (مهارت ارتباطی، مهارت گروهی و مهارت جرأت ورزی) در کتب مطالعات اجتماعی پنجم ابتدایی مورد توجه قرار گرفته است و توزیع و حضور مولفه های مهارت های اجتماعی به ترتیب به مهارت دلیل آوردن، مهارت کارگروهی، مهارت بازخورد، مهارت شنود موثر، مهارت سازشی، مهارت بیان احساسات و در نهایت به مهارت کلامی پرداخته شده است و مهارت های دوست یابی، مهارت «نه گفتن» و مهارت انتقادپذیر بودن در کتاب درسی  جایگاهی ندارد.

هدف این مطالعه، بررسی اثربخشی آموزش بازنمایی های تصویری بر توانایی حل مسائل کلامی ریاضی دانش آموزان پایه ششم ابتدایی بوده است. این پژوهش از نوع تحلیل محتوا و طرح های نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون- پس آزمون- پیگیری با گروه کنترل است. پس از مطالعه و طراحی آموزشی، 40 نفر از دانش آموزان پسر پایه ششم ابتدایی مشغول به تحصیل در یک آموزشگاه در سال تحصیلی 97-1396 در شهر یاسوج به صورت داوطلب آزاد در این پژوهش شرکت کردند. مشارکت کنندگان با انتساب تصادفی به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شده و گروه آزمایشی برای 9 جلسه (هر هفته یک جلسه) با استفاده از روش آموزش بازنمایی محور تحت آموزش قرار گرفتند. برای تجزیه و تحلیل داده ها در تحلیل محتوا از تکنیک آنتروپی شانون و در بخش نیمه آزمایشی از آزمون تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر استفاده شد. نتایج تحلیل محتوا نشان داده است، بیش ترین توجه برای توزیع و حضور مسائل کلامی به ترتیب به مسائل بازنمایی عریان، بازنمایی ضروری، بازنمایی کمک کننده و در نهایت به مسائل بازنمایی بی فایده شده است. همچنین نتایج تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر نشان داد که تفاوت معناداری در میانگین تمام مؤلفه های توانایی حل مسائل کلامی (05/0 P<) بین گروه کنترل و آزمایش وجود دارد؛ لذا آموزش بازنمایی های تصویری موجب افزایش توانایی حل مسائل کلامی ریاضی در دانش آموزان شده است. به علاوه نتایج نشان می دهد که استفاده از بازنمایی های تصویری در حل مسائل کلامی در طول زمان ثبات دارد؛ و نهایتاً نتایج مقایسه زوجی بازنمایی های متفاوت نشان می دهد اثرات بازنمایی های متفاوت یکسان نمی باشند.

 این پژوهش به بررسی اثربخشی آموزش مسائل حسابی تصویرمحور بر عملکرد حافظه فعال و کارآمدی پردازش دانش آموزان پرداخته است و ازلحاظ ماهیت و هدف، از نوع کاربردی و ازلحاظ روش تحقیق، یک طرح نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون- پس آزمون- پیگیری با گروه کنترل می باشد. جامعه آماری این پژوهش دانش آموزان پسر پایه ششم ابتدایی شهرستان بویراحمد به تعداد 2343 نفر در سال تحصیلی 97-1396 هستند. پس از مطالعه و طراحی آموزشی، 40 نفر از دانش آموزان مشغول به تحصیل در یک آموزشگاه در شهر یاسوج به صورت داوطلب در این پژوهش شرکت کردند. آن ها با انتساب تصادفی به دو گروه آزمایش و کنترل (هر گروه 20 نفر) تقسیم شدند و گروه آزمایشی برای 9 جلسه (هر هفته یک جلسه) با استفاده از روش آموزش بازنمایی محور تحت آموزش قرار گرفتند. ابزار گردآوری داده ها آزمون محقق ساخته بود. برای تجزیه وتحلیل داده های آزمون از تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر استفاده شد. نتایج تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر نشان داد که تفاوت معناداری در میانگین عملکرد حافظه فعال و کارآمدی پردازش (05/0 P<) بین گروه کنترل و آزمایش وجود دارد؛ یعنی آموزش مسائل حسابی تصویرمحور، موجب افزایش عملکرد حافظه فعال و کارآمدی پردازش در دانش آموزان می شود. به علاوه نتایج نشان داد که بهبود عملکرد حافظه فعال و کارآمدی پردازش در پاسخگویی به مسائل حسابی در طول زمان ثبات دارد. همچنین نتایج مقایسه بازنمایی های متفاوت در عملکرد حافظه فعال و کارآمدی پردازش نشان داد که اثرات تصاویر مختلف یکی نیستند پس استفاده از بازنمایی تصویری در مسائل کلامی حساب با اولویت تصاویر کمک کننده، عریان، بی فایده و نهایتاً بازنمایی ضروری عملکرد حافظه فعال را ارتقاء می بخشد.

هدف پژوهش حاضر بررسی کتب مطالعات اجتماعی پنجم و ششم ابتدایی از حیث میزان برخورداری از مقوله های تربیت شهروند ایرانی-اسلامی، اجتماعی – سیاسی، قانون پذیر و قانون گرا می باشد. در این پژوهش از روش تحلیل محتوای کمی برای تحلیل متن کتب و از روش آنتروپی شانون جهت تحلیل اهمیت مقوله های تربیت شهروندی استفاده شده است. برای محاسبه قابلیت اعتماد از روش کدگذاری استفاده شد. نتایج تحلیل های انجام شده نشان می دهد همه مولفه های تربیت شهروند ایرانی-سلامی در کتب مطالعات اجتماعی مورد توجه قرار گرفته و در این بین، نوعدوستی، ارزشمندی و وطن دوستی در زمره مهمترین مقوله ها در این کتب محسوب می شود. همچنین نتایج حوزه تربیت شهروند جتماعی – سیاسی نشان می دهد که مؤلفه های تقویت و ترویج عواطف انسانی و سجایایی اخلاقی و اخلاق نیکو و پسندیده، مشارکت در تصمیم گیری ها و اظهارنظر در مدرسه و کلاس، وجود حس همنوع دوستی در رفتار با غیر ایرانی ها و نزاکت و تعامل سازنده بر جلوگیری از مجادلات به صورت مشترک در هر دو کتاب مورد تأکید قرار گرفته است؛ ولی همه مولفه های تربیت شهروند قانون پذیر و قانون گرا در کتب مذکور مورد توجه قرار نگرفته است و در این حیطه فقط تقویت روحیه حاکمیت قانون و مقررات اجتماعی در زمره مهم ترین مقوله در این کتب محسوب می شود.

هدف این مطالعه، بررسی تأثیر آموزش راهبردهای خودگردانی بر توانایی حل مسائل غیرمعمولی در میان دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی است. این پژوهش از نوع طرح های شبه آزمایشی از نوع پیش آزمون- پس آزمون- پیگیری با گروه کنترل است. پس از مطالعه و طراحی آموزشی، 40 نفر از دانش آموزان دختر پایه پنجم ابتدایی مشغول به تحصیل در یک آموزشگاه در سال تحصیلی 97-1396 در شهر یاسوج به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و در دو گروه آزمایش و گواه، به صورت تصادفی گمارده شدند. پس از انجام پیش آزمون، آزمودنی های گروه آزمایش به مدت 12 جلسه (هر هفته یک جلسه) پیرامون هشت مورد از راهبردهای حل مسئله تحت آموزش قرار گرفتند و گروه کنترل هیچ آموزشی دریافت نکردند. مجدداً دو گروه با پس آزمون ارزیابی شدند. برای تجزیه وتحلیل داده ها از آزمون تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر استفاده شد. نتایج تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر نشان داد که تفاوت معناداری در میانگین توانایی حل مسائل غیرمعمولی (05/0 P<) بین گروه کنترل و آزمایش وجود دارد؛ لذا آموزش راهبردهای خودگردانی باعث افزایش توانایی حل مسائل غیرمعمولی در دانش آموزان شده است. به علاوه این نتایج نشان می دهد که توانایی حل مسائل غیرمعمولی در گذر زمان پایدار می باشد.

عملکرد تحصیلی دانش آموزان به میزان زیادی متاثر از توانمندی آنان در حل مسئله است؛ زیرا موفقیت در مدرسه مستلزم توانمندی هایی است که مهم ترین آنها شامل درک و سرعت عمل در انجام تکالیف و ادراک دانش آموز از این که مسئله به چه صورت است و چگونه باید آن را حل کرد، می شود. هدف پژوهش حاضر بررسی میزان توجه به مراحل حل مسئله در کتاب درسی علوم تجربی پایه ششم ابتدایی در سال تحصیلی 98-1397 است. در این پژوهش از روش تحلیل محتوای کمی برای تحلیل متن و تصاویر کتاب علوم تجربی ششم ابتدایی و از روش آنتروپی شانون جهت تحلیل اهمیت مراحل حل مسئله استفاده شده است. برای محاسبه قابلیت اعتماد از روش کدگذاری استفاده شد. تحلیل های انجام شده پیرامون کتاب علوم تجربی نشان می دهد همه مراحل حل مسئله (برخورد با مسئله، گردآوری اطلاعات، ساختن فرضیه، آزمایش فرضیه و نتیجه گیری) در کتاب درسی علوم پایه ششم مورد توجه قرار گرفته است و در متن و تصویر کتاب به همه مراحل حل مسئله پرداخته شده است. نتایج نشان می دهد که در بین مراحل حل مسئله گردآوری اطلاعات دارای بیشترین اهمیت و مرحله نتیجه گیری دارای کمترین اهمیت است. 

هدف این پژوهش بررسی تأثیر آموزش تلفیقی بر یادگیری درس ریاضی دانش آموزان کلاس های چندپایه بود. جامعه آماری این پژوهش دانش آموزان کلاس های چندپایه شهرستان بویراحمد در سال تحصیلی 1400-1399 و نمونه مورد مطالعه دو کلاس 18 نفری (مجموع 36 نفر) بودند که به صورت داوطلب آزاد در این پژوهش شرکت کردند و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه قرار گرفتند. ابزار مورد استفاده آزمون معلم ساخته بود که برای تعیین روایی آن، از قضاوت متخصصان و برای تعیین پایایی این آزمون از شاخص پایایی مصححان استفاده شد. طرح پژوهش با رویکرد کمی از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری با گروه کنترل است که طی آن تأثیر متغیر مستقل (آموزش تلفیقی) بر روی متغیر وابسته پژوهش (توانایی حل مسائل ریاضی) در دانش آموزان کلاس های چندپایه بررسی شده است. پس از انتخاب تصادفی گروه های آزمایشی و گواه، مداخله آزمایشی (آموزش تلفیقی) در 10 جلسه 60 دقیقه ای اجرا گردید. نتایج تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر نشان داد که تفاوت معناداری در میانگین مؤلفه های یادگیری ریاضی بین گروه کنترل و آزمایش وجود دارد؛ لذا آموزش تلفیقی موجب افزایش یادگیری ریاضی در دانش آموزان کلاس های چندپایه شده است. به علاوه نتایج نشان داد که استفاده از آموزش تلفیقی در افزایش یادگیری ریاضی در دانش آموزان در کلاس های چندپایه در طول زمان ثبات دارد. بنابراین با ایجاد شرایط لازم برای تلفیق محتوای دروس پایه های مختلف، می توان با اجرای تدریس تلفیقی به صورت همزمان زمینه یادگیری عمیق مفاهیم ریاضی را در زمان کمتر در دانش آموزان فراهم نمود. از این طریق می توان انتظار داشت که یادگیری مطالب ریاضی برای دانش آموزان ساده تر، پایدارتر و عمیق تر می شود.

پژوهش حاضر به بررسی تبیین مدل علّی تأثیر باورهای خودکارآمدی معلّمان بر نگرانی های آنان در خصوص اجرای اصلاحات برنامه درسی ریاضی پرداخته است؛ چرا که معلّمان عضو گروه برنامه درسی هستند و شناسایی آنان برای رشد، شکوفایی و پویایی برنامه درسی، ضرورتی انکارناپذیر است. جامعه آماری پژوهش متشکل از همه معلّمان ریاضی پایه هفتم شهرستان های بویراحمد و دنا به تعداد 145 نفر که از این تعداد 121 نفر در این پژوهش شرکت کردند. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از نظر روش به شیوه همبستگی است. در این پژوهش محقق جهت جمع آوری داده ها از پرسشنامه تأثیر باورهای خودکارآمدی معلّمان بر نگرانی های آنان استفاده کرده است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش های آمار استنباطی شامل بررسی نرمال بودن، همبستگی، تحلیل مسیر و از نرم افزارهای 18-SPSS و AMOS-18 استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که نگرانی های معلّمان در هر مرحله متأثر از نگرانی های آنان در مراحل قبل می باشد و معلّمانی که به مؤثر بودن شیوه-های قبل از اصلاح متمایل بودند نگرانی های بیشتری در مورد آگاهی، مدیریت، عواقب و تمرکز در اصلاحات برنامه درسی داشتند. همچنین معلّمانی که احساس خودکارآمدی کمتری در شیوه های بعد از اصلاح داشتند، نگرانی های کمتری در مورد مدیریت اصلاحات، عواقب و تمرکز مجدد آن داشتند.

پیشینه و اهداف: پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش تعدیلی متغیرهای فردی از جمله توانمندی روانی حرکتی، درک مطلب شنیداری، وابستگی به زمینه و توانایی فضایی-دیداری در ارتباط با بازنمایی های تصویری و توانایی حل مسئله ریاضی انجام شد. روش: پژوهش حاضر از نوع تحقیقات رابطه ای-همبستگی است. نمونه پژوهش با استفاده از نرم افزار G-POWER برابر با 500 نفر از کلیه دانش آموزان پایه ششم مدارس شهرستان های بویراحمد و دنا، به صورت تصادفی خوشه ای 24 مدرسه ابتدایی پسرانه و دخترانه انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل آزمون مقیاس شایستگی ریاضی کودکان اوترخت، آزمون نقشینه فلانگان، آزمون شکل های نهفته، آزمون ترکیب قطعات فلانگان و آزمون درک مطلب خواندن کورپلاتی است؛ ضریب پایایی همه آزمون ها بیشتر از 7/0 بود. یافته ها و نتیجه گیری: یافته ها و نتایج نشان داد که توانمندی روانی حرکتی، درک مطلب شنیداری، استقلال از زمینه و توانایی فضایی- دیداری در رابطه با بازنمایی تصویری و توانایی حل مسئله ریاضی، نقش تعدیلی دارد. همچنین مقایسه رابطه نتایج آزمون اوترخت با حل مسئله در دانش آموزان دختر و پسر، در سطح بالای متغیرهای تعدیلی در رابطه با مؤلفه های حل مسئله و بازنمایی تصویری نشان می دهد که توانمندی روانی حرکتی در مؤلفه های مقایسه، طبقه بندی، تناظر یک به یک، ردیف بندی، شمارش مرتب و شمارش اختیاری؛ درک مطلب شنیداری در مؤلفه های طبقه بندی، ردیف بندی، شمارش مرتب و شمارش اختیاری؛ استقلال از زمینه در مؤلفه های ردیف بندی و شمارش برایندی و توانایی فضایی-دیداری در طبقه بندی، ردیف بندی، شمارش مرتب و شمارش اختیاری در پسران نسبت به دختران بیشتر است.