عبدالحمید رضوی

در یک دهه اخیر ارزشیابی توصیفی در مدارس ابتدایی توسط آموزش وپرورش رواج یافته است. از تکنیک های مورداستفاده در این شیوه ارزشیابی، استفاده از بازخورد، خود سنجی و همسال سنجی است. مطالعه کمی-کیفی ارزشیابی توصیفی از طریق پاسخگویی به این سؤال که کیفیت بازخوردهای معلمین، خود سنجی و همسال سنجی دانش آموزان چگونه بوده؟ هدف این مقاله است. شیوه تحقیق تلفیقی از روش های «اسنادی – توصیفی و پیمایشی» است. 64 مدرسه در 30 منطقه آموزشی در استان های منتخب به عنوان نمونه انتخاب شدند. از 1 فرم وارسی برای سند کاوی کارپوشه و 1 فرم مصاحبه با پایایی و روایی مناسب استفاده شد. داده های کمی با روش توصیفی و داده های حاصل از وارسی محتوای کارپوشه ها و مصاحبه ها با استفاده از روش های ناظر بر مطالعات کیفی تحلیل شد. نتایج نشان داد معلمان تا حدودی فراتر از عملکرد دانش آموز به آنان بازخورد می دهند، محتوای بازخوردهایشان باهدف های یادگیری مربوط نیست، جذابیت توصیف ها در حد متوسطی است و با سطح رشد دانش آموزان کمتر تناسب دارد. در بازخوردها کمتر اثری از عباراتی بود که برای جبران کاستی های یادگیری دانش آموز فرصتی فراهم شود اما لحن بازخوردها تا حدودی محترمانه است. در خود سنجی دانش آموزان در پرسش از خود مهارت لازم ندارند و ضعف در مهارت های چهارگانه خود سنجی در پایه های پایین ، بیشتر مشهود است. معلمان از روش های محدودی برای همسال سنجی استفاده می کنند و آشنایی اندکی با مفاهیم و روش های همسال سنجی دارند

پژوهش حاضر، میزان انطباق بین دو برنامه درسی قصد شده و اجرا شده در دوره پیش از دبستان را مورد مطالعه و بررسی قرار داده است. روش تحقیق مورد استفاده، توصیفی از نوع پیمایشی است. جامعه مورد مطالعه مربیان مراکز پیش دبستانی غرب استان مازندران در سال 1388 بودند، 122 نفر از نمونه های پژوهش به صورت تصادفی خوشه ای از شهر های عباس آباد، چالوس، تنکابن و رامسر انتخاب شدند. داده های مورد نیاز بر اساس مطالعه و تحلیل اسناد مربوط به برنامه های پیش از دبستان و راهنمای برنامه و فعالیت های آموزشی و پرورشی دوره پیش دبستانی مصوّب سال 1387 شورای عالی آموزش و پرورش و اجرای پرسشنامه بسته پاسخ پنج درجه ای لیکرت گرد آوری شد. این پرسشنامه، برنامه درسیِ در حال اجرا در سه بُعد اهداف، فعالیت ها و روش های ارزشیابی در دوره را از نظر مربیان می سنجد. اعتبار پرسشنامه با استناد به مطالب موجود در راهنمای برنامه و فعالیت های آموزشی و پرورشی دوره پیش دبستانی و تأیید دو نفر از اساتید (ضریب کاپا) و نیز اجرای آزمایشی آن بر روی نمونه ای از جمعیت مورد مطالعه تأیید شد. همچنین ضریب پایایی پرسشنامه با استفاده از روش آلفای کرانباخ 91/0 به دست آمد. برای تجزیه و تحلیل داده ها، از آمار توصیفی و آزمون تی تک متغیره استفاده شده است. نتایج نشان دهنده این است که بین اهداف، فعالیت ها و روش های ارزشیابی در برنامه درسی قصد شده با برنامه درسی در حال اجرا تا حدودی انطباق وجود دارد. بررسی مقایسه ای بین نظرات پاسخگویان در تحقق اهداف نشان می دهد که بیشترین میزان تحقق اهداف مربوط به «حیطه شناختی» و کمترین تحقق اهداف مربوط به «حیطه عاطفی» می باشد. همچنین در مورد فعالیت های اجرا شده توسط مربیان، فعالیت های شعر و سرود، نقّاشی، قصّه، بحث گروهی و بازی به ترتیب اولویت، بیشترین فعالیت به کار گرفته شده است. در مورد چگونگی ارزشیابی توسط مربیان در برنامه اجرا شده ارزشیابی به روش مشاهده (46 درصد)، ارزشیابی به روش شفاهی (45 درصد) و ارزشیابی به روش مستمر (9 درصد) بیشتر از دیگر روش ها مورد استفاده قرار گرفته اند.

این مقاله با هدف تحلیل محتوای کتاب های درسی دینی و ادبیات فارسی دوره متوسطه بر اساس مؤلفه های شش گانه دفاع مقدس تدوین شده و به دنبال پاسخ به این سؤال است که آیا کتاب های مزبور توانسته اند این مؤلفه ها را به خوبی انعکاس دهند؟ روش تحقیق «توصیفی» و از نوع «تحلیل محتوا و واحد تحلیل مضمون» است. پس از تعیین 32 مصداق برای 6 مؤلفه، 9 عنوان کتاب ادبیات فارسی و دینی دوره متوسطه انتخاب شد. وسیله اندازه گیری چک لیست بوده که ضریب پایایی کاپای آن 39/0 و ضریب پایایی مرکب آن 98/0 و اعتبار مطلوب داشته است. نتایج نشان داد در هر دو گروه کتاب، به صفات متعالی و پیام عاشورا به خوبی توجه شده است. کمترین توجه در هر دو گروه، به «پایداری، ایثار، شهادت و اقتدار سیاسی» بوده است. ده مصداق برتر در دو گروه کتاب، به یک اندازه به کار برده نشده است. همچنین نتایج نشان داد شش مؤلفه موضوع مطالعه در کتاب های فارسی سه پایه تحصیلی وضعیت بهتری نسبت به کتاب های دینی داشته اند.

هدف از پژوهش حاضر تحلیل محتوای کتاب های درسی دین و زندگی دوره متوسطه بر مبنای اصول و روش های تربیتی مستخرج از کتاب المحجه البیضاء فی التهذیب الاحیاء با تأکید بر بخش منجیات و عادات است. روش پژوهش، ترکیبی از روش های کمی و کیفی ﺍﺳ ت. جامعه تحلیلی کتاب های دین و زندگی دوره متوسطه و پیش دانشگاهی در سال تحصیلی1390 بود. نمونه تحلیلی «متن درس» و «گام های آخر» که به عنوان فعالیت پایانی هر درس در نظر گرفته شده، بوده است. ابزار جمع آوری اطلاعات «سیاهه وارسی محتوا» بود که پایایی آن با استفاده از ضریب کاپا برابر 52/0 که ضریب معنی دار است، محاسبه شد و روایی آن مورد تائید متخصصان قرار گرفت. داده های حاصله با استفاده از آمار توصیفی، محاسبه فراوانی و درصد و آمار استنباطی آزمون مجذور خی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های حاصل حاکی از این است که اصول و روشهای تربیتی در کتاب های چهار پایه تحصیلی متوسطه به طور معنی داری متفاوت به کار رفته است اما این تفاوت های معنی دار در مورد بخش گام های تربیتی کتاب، مشاهده نشد. در همه پایه های تحصیلی(به استثنای پایه اول) محتوای کتاب های دین و زندگی بیشتر به اصول تعقل و عدالت پرداخته است. البته با افزایش پایه تحصیلی، توجه به «تعقل» در متون افزایش یافته است. همچنین در پایه های دوم و سوم به اصل «تذکر» تقریباً به یک نسبت توجه شده است. بررسی روشهای تربیتی ده گانه در متن کتاب پایه های مختلف نشان داد که به روشهای «تعلیم حکمت»، «تزکیه» و «ابراز توانایی» در کلیه کتاب ها توجه شده است و این تأکید در پایه اول بیشتر از دیگر پایه ها است. در گام های تربیتی کتابهای سه پایه تحصیلی، اصل "تذکر" بیشترین فراوانی و اصل "عدل" کمترین فراوانی را به خود اختصاص داده است. شاید بتوان گفت این تفاوت با هدف مؤلفان در تدوین بخش گام های تربیتی همسو باشد. به طورکلی می توان گفت متن درس ها بیشتر جنبه عقلانی و متن گام های تربیتی بیشتر جنبه تهییجی دارد.

پژوهش حاضر، باهدف بررسی رابطه هوش کلامی، هوش غیرکلامی و هوش بهر کلی با رشد زبان در کودکان عادی فارسی زبان دوره پیش دبستانی شهر نیشابور، در سال تحصیلی90-1389 انجام شده است. حجم نمونه 80 نفر (41 دختر و 39 پسر) از کودکان 5/6-5 ساله است که با روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شده اند. برای تعیین هوش کلامی و هوش غیرکلامی به ترتیب از بخش کلامی و غیرکلامی (عملی) مقیاس هوشی وکسلر برای دورهپیش دبستانی (WPPSI) استفاده شده و از مجموع نمرات هوش کلامی و غیرکلامی این مقیاس هوش بهر کلی استنباط شده است. برای اندازه گیری رشد زبان از آزمون رشد زبان (TOLD-P:3) استفاده شده است. داده ها با بهره گیری از ضریب همبستگی پیرسون و آزمون تی تحلیل شده است. یافته ها نشان داده اند که میان هوش کلامی، هوش غیرکلامی و هوش بهر کلی با رشد زبان رابط های مثبت و معنادار وجود دارد. همچنین میان میانگین نمرات هوش کلامی، در دو جنس،به استثنای مؤلفه های اطلاعات، مشابهت ها و جملات، تفاوت معنادار وجود دارد؛ هوش کلامی پسران نسبت به دختران میانگین بالاتری دارد ومیان دختران و پسران در هوش غیرکلامی و همچنین رشد زبان، تفاوت معنادار وجود ندارد.

هدف از این پژوهش، نیازسنجی ارائه خدمات نظارت و راهنمایی آموزشی از نظر دبیران دبیرستان های شهر شیراز بود. از بین دبیران شاغل در دبیرستان های نواحی چهارگانه شیراز در سال تحصیلی 89-88، نمونه ای به حجم 352 نفر با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب گردید. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه ی محقق ساخته بر مبنای ""الگوی مفهومی نظارت آموزشی اولیوا و پاوالس"" که مشتمل بر سه حیطه رهبری در بهسازی آموزشی، رهبری در بهسازی برنامه درسی و رهبری در بهسازی کارکنان بود، استفاده شد. به منظور تحلیل داده ها از روش های آماری توصیفی، آزمون تی مستقل، آزمون تی تک نمونه ای و تحلیل واریانس یک سویه استفاده شد. نتایج نشان داد که وضعیت موجود ارائه ی خدمات نظارت و راهنمایی آموزشی در دبیرستان های شیراز، در سطح حداقل قابل قبول بوده و در وضعیت مطلوب، معلمان خواهان دریافت خدمات نظارتی در سطحی بالاتر از کفایت مطلوب می باشند. هم چنین به طور معناداری، دبیران مرد نسبت به زنان نیاز بیش تری به خدمات نظارت و راهنمایی آموزشی داشتند. بین میزان نیاز به خدمات نظارت و راهنمایی آموزشی دبیران با سوابق مختلف تفاوت معناداری وجود ندارد، در حالی که بین میزان نیاز به کمک در اداره کلاس، بین دو گروه آموزشی علوم انسانی و ریاضی تفاوت معناداری وجود دارد و این تفاوت بین گروه های آموزشی دیگر مشاهده نشد.

رابطه فرهنگ با زبان از دیر باز مورد بحث بوده و مطالب موافق و مخالف زیادی درباره آن نوشته شده است. درباره تعریف فرهنگ، نظریات متعدد و گاه متناقضی وجود دارد. اکتسابی بودن، راه و رسم زندگی جامعه بودن و برخی به عنوان عاداتی که یک انسان به عنوان عضو جامعه اخذ می کند، تأکید دارند. از سوی دیگر زبان به عنوان یک پدیده اجتماعی باعث رشد شاخه ای از زبان شناسی به نام «جامعه شناسی زبان» شده است. در این دیدگاه، یادگیری یک زبان جدید به فراگیری دستور زبان، واژگان و نظام آوایی آن زبان محدود نمی شود؛ بلکه، یادگیری زبان جدید به «تلاش برای مشارکت اجتماعی در فرهنگ جدید» تبدیل شده است. یعنی، راهبردهای اجتماعی در زبان آموزی اهمیت دارند. زبان یک فرایند شناختی و اجتماعی است و ما از طریق هم کنشی با دیگران و تلاش ذهنی آگاهانه آن را فرا می گیریم. در این مقاله بیش تر به نوعی دیگر از زبان می پردازیم که به یادگیری، آموزش و فرهنگ سروکار دارد. زبان به عنوان جزء ضروری و سازنده فرایندهای آموزشی در کلاس درس و جامعه شناخته می شود و از عمده ترین ابزارهای تهیه و تنظیم محتوا در همه موضوعات درسی است. به عبارت دیگر می خواهیم بدانیم  آموزش و یادگیری زبان چگونه با مسئله فرهنگ مرتبط است و مناسبت این دو چیست؟    می توان نتیجه گرفت که مطالعه فرهنگ با مطالعه زبان، قابل مقایسه است چرا که زبانی را که زبان آموزان می خواهند بیاموزند ممکن است به دلیل علاقه به فرهنگ آن زبان باشد. امّا این باور که شناخت به وسیله زبان گفتار و یا نوشتار از شخصی به شخص دیگر منتقل می شود، زبان را به پدیده ای منفعل و غیرقابل انعطاف تبدیل می کند. در حالی که امروزه مفاهیم شناخت و زبان از حالت منفعل خود خارج شده و به مفاهیمی قابل تغییر و تحول تبدیل شده است. در این صورت است که روند آموزش و یادگیری زبان طبیعی تر به نظر می رسد؛ و این به معنای تغییر از فرایندی ساختارگرایانه به مفهومی کنشی می باشد که در آموزش زبان دوم رواج بیشتری یافته است.

هدف این مقاله، تعیین میزان موفقیت مدارس آموزش از راه دور در گسترش فرهنگ استفاده از فن آوری اطلاعات و ارتباطات و بررسی تأثیر آموزش از راه دور در خودآموزی دانش آموزان و شناسایی میزان رضایت مندی دانش آموزان دوره های راهنمایی و متوسطه از این گونه آموزش ها می باشد. مطالعه از نوع ارزش یابی است. جامعه آماری، کلیه مدارس آموزش از راه دور کشور بود. داده ها با تکمیل 875 پرسش نامه در 42 مدرسه آموزش از راه دور 6 استان جمع آوری شد. برای اندازه گیری متغیرها، از پرسش نامه های محقق ساخته برای نگرش دانش آموزان نسبت به رضایت از تحصیل در مدارس آموزش از راه دور (26 سؤالی) و برای اندازه گیری نگرش آنان نسبت به خود آموزی (9 سؤالی) و برای اندازه گیری نگرش دبیران و کارکنان نسبت به موفقیت مدارس در ترویج فرهنگ استفاده از فن آوری اطلاعات و ارتباطات (21 سؤالی) استفاده شد. ضریب آلفای کرانباخ پرسش نامه ها بین 63/0 تا 96/0 محاسبه شد. روایی صوری پرسش نامه ها با استفاده از داوری دو نفر از استادان با سابقه در زمینه آموزش از راه دور مطلوب ارزیابی شد. نتایج نشان داد آموزش از راه دور در استان های محروم موفق تر بوده و رضایت تحصیلی دو گروه دانش آموز متوسطه و راهنمایی مناسب بوده، اما دانش آموزان متوسطه بیشتر رضایت داشته اند؛ در زمینه توسعه فرهنگ استفاده از فن آوری های آموزشی، مدارس کم تر از میزان مورد قبول موفق بوده اند؛ عدم موفقیت با توجه به میزان برخورداری مناطق متفاوت بوده است و تحصیل در مدارس آموزش از راه دور بر خود آموزی دانش آموزان تأثیر مثبت داشته است.

هر پژوهش برای اینکه بتواند نقشی تأثیرگذار داشته باشد، باید نتایج و گفته های خود را چه به صورت هم جهت و چه در جهت مخالف، بر پایه ی پژوهش های پیشین بنا کند. ادبیات کودک ایران نیز به عنوان یک علم نوپای دانشگاهی، برای توسعه ی گستره ی تحقیقی خود، نیازمند پژوهش هایی است که اصول علمی و مستندسازی در آن ها رعایت شده باشد. استناد فرایندی ذهنی و فرهنگی و در عین حال عملی اجتماعی است. فهرست منابع مورد استناد نیز از مهم ترین اجزای همه ی آثار تحقیقی و تألیفی است و رفتار استنادی شامل چگونگی استفاده از منابع، نوع تأکید بر موارد ویژه، تکرار کاربرد برخی منابع، گرایش به متونی که به زبانی خاص منتشر شده و... است. مقاله ی حاضر، با ارائه ی توصیفی از وضعیت استناد در دو مجلّه ی تخصّصی ادبیات کودک (پژوهشنامه ی ادبیّات کودک و نوجوان و ماهنامه ی کتاب ماه کودک و نوجوان) شیوه های استناد را در نقد ها و مقاله های آن ها بررسی کرده است. یافته های پژوهش نشان داد، با توجه به لزوم رعایت اصول نگارش علمی، وضعیت استناد در این دو نشریه، چندان مطلوب نیست

" هدف اصلی مقاله حاضر، پاسخگویی به این پرسش است که اهداف، اصول و روش های تربیتی از نظر زرتشت چیست؟ روش تحقیق مورد استفاده کیفی بوده و برای پاسخگویی به پرسش تحقیق، متون، مقالات و یا کتبی که به نحوی با اندیشه های زرتشت مربوط بود، مطالعه شد؛ اما منبع اصلی مورد استفاده کتاب اوستا می باشد. از نظر زرتشت، بین خیر و شر در جهان، تنازع وجود دارد تا جایی که در نبردگاه هستی، پیروزی نهایی با نیکی است. انسان از نظر او، موجودی دو بعدی است. دانایی و خردورزی از ویژگی های بارز بعد روحانی انسان تلقی می شود. همچنین از نظر او اهو، دئنا، بئوذ، اورون و فروهر پنج قوای نهادی انسان اند. او معتقد است، جهان شمولی، رضایت اهورامزدا، پرورش روحیه طبیعت دوستی و حفظ منابع از جمله اهداف تعلیم و تربیت هستند. پندار نیک، گفتار نیک و کردار نیک نیز اهداف دریافت شده از اهداف کلی تربیتی زرتشت می باشد. زرتشت تعلیم و تربیت را، بر اصل تنازع خیر و شر، توحید گرایی نظری و ثنویت گرایی علمی، خردورزی و انتخاب آزاد بنا نهاده است و معتقد است، با استفاده از روش های محبت ورزی، جرات آموزی و پرورش روحیه ایثار، پرورش کلامی، آموزش سلبی، فضیلت پروری، تلفیق کار و دانش و تربیت جسمانی و روانی، می توان، به اهداف تربیتی دست یافت. مقاله نتیجه می گیرد، اگر چه زرتشت یک نظریه پرداز تربیتی نیست؛ اما از آموزه های وی می توان دریافت های تربیتی داشت."

"این مقاله بر اساس طرحی پژوهشی با همین عنوان و با هدف شناسایی متغیرهای محتوایی و ساختاری موثر بر ساختار سازمانی و طراحی ساختار مناسب، به صورت مفهومی و عملی موقعیت این متغیرها را در دو وضعیت موجود و مطلوب مشخص کرده است. در این پژوهش از اسناد دست اول، پژوهشهای انجام شده مرتبط، نتایج مصاحبه با مدیران و مشاوران سازمان درباره ابزارهای گردآوری داده ها (ابداعی رابینز)، الگوهای پنجگانه مینتزبرگ، الگوی عملی ندلر - توشمن، الگوی ارتباط هدف و ساختار (ابداعی رورباف)، الگوی ارتباط پنجگانه چرخه زندگی و ساختار (ابداعی لاری ای گرینر)، با تغییراتی در آنها و افزودن چند الگوی دیگر که همه ابزارها از روایی و اعتبار برخوردارند، استفاده شده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که در این سازمان، سه متغیر ساختاری پیچیدگی، رسمیت و به ویژه تمرکز، بالا یا بسیار بالاست و باید کاهش یابد. اهداف و استراتژی سازمان در وضعیت موجود، در حد کارایی است در صورتی که در وضعیت مطلوب باید اثر بخش باشد. محیط آرام، باثبات و نسبتا مطمئن در نظر گرفته شده است در صورتی که در وضعیت مطلوب لازم است محیط تا اندازه ای متلاطم باشد. در حال حاضر اندازه سازمان بسیار بزرگ است و لازم است از طریق کاهش قابل توجه نیروی انسانی غیرمتخصص و به کارگیری متخصصان بیشتر، اندازه سازمان کوچک شود. در پایان بر اساس الگوی طراحی شده، 18 پیشنهاد همراه با نمودار تشکیلات ماتریسی و پیوندی ارایه شده است. با استفاده از الگوی به دست آمده در این پژوهش، می توان ساختار سازمانهای مشابه را طراحی کرد. "