هدف از پژوهش حاضر تحلیل محتوای کتاب های درسی دین و زندگی دوره متوسطه بر مبنای اصول و روش های تربیتی مستخرج از کتاب المحجه البیضاء فی التهذیب الاحیاء با تأکید بر بخش منجیات و عادات است. روش پژوهش، ترکیبی از روش های کمی و کیفی ﺍﺳ ت. جامعه تحلیلی کتاب های دین و زندگی دوره متوسطه و پیش دانشگاهی در سال تحصیلی1390 بود. نمونه تحلیلی «متن درس» و «گام های آخر» که به عنوان فعالیت پایانی هر درس در نظر گرفته شده، بوده است. ابزار جمع آوری اطلاعات «سیاهه وارسی محتوا» بود که پایایی آن با استفاده از ضریب کاپا برابر 52/0 که ضریب معنی دار است، محاسبه شد و روایی آن مورد تائید متخصصان قرار گرفت. داده های حاصله با استفاده از آمار توصیفی، محاسبه فراوانی و درصد و آمار استنباطی آزمون مجذور خی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های حاصل حاکی از این است که اصول و روشهای تربیتی در کتاب های چهار پایه تحصیلی متوسطه به طور معنی داری متفاوت به کار رفته است اما این تفاوت های معنی دار در مورد بخش گام های تربیتی کتاب، مشاهده نشد. در همه پایه های تحصیلی(به استثنای پایه اول) محتوای کتاب های دین و زندگی بیشتر به اصول تعقل و عدالت پرداخته است. البته با افزایش پایه تحصیلی، توجه به «تعقل» در متون افزایش یافته است. همچنین در پایه های دوم و سوم به اصل «تذکر» تقریباً به یک نسبت توجه شده است. بررسی روشهای تربیتی ده گانه در متن کتاب پایه های مختلف نشان داد که به روشهای «تعلیم حکمت»، «تزکیه» و «ابراز توانایی» در کلیه کتاب ها توجه شده است و این تأکید در پایه اول بیشتر از دیگر پایه ها است. در گام های تربیتی کتابهای سه پایه تحصیلی، اصل "تذکر" بیشترین فراوانی و اصل "عدل" کمترین فراوانی را به خود اختصاص داده است. شاید بتوان گفت این تفاوت با هدف مؤلفان در تدوین بخش گام های تربیتی همسو باشد. به طورکلی می توان گفت متن درس ها بیشتر جنبه عقلانی و متن گام های تربیتی بیشتر جنبه تهییجی دارد.
